________________
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૩-૪ નથી, પરંતુ સર્વજ્ઞના વચનથી નિર્ણય કરીને પ્રવૃત્તિ કરે છે. માટે તેમની પ્રવૃત્તિમાં જે ઇષ્ટઉપાયતા છે, તે આગમબોધિત છે.
પૂર્વમાં કહ્યું કે શિષ્ટોની આચરણામાં આગમબોધિત ઇષ્ટઉપાયતાકત્વ અનુમેય છે. ત્યાં “આગમબોધિત' વિશેષણ અંધપરંપરાની શંકાના ભુદાસ માટે છે, પરંતુ વ્યાવર્તક વિશેષણ નથી, એમ કહ્યું. હવે જેઓને શિષ્ટની આચરણામાં અંધપરંપરાની શંકા નથી, તેઓને શિષ્ટોની આચરણામાં ઇષ્ટઉપાયતાકત્વ જ અનુમય બને છતાં વિવેકી એવા વિચારકો પણ “આ આચરણા આગમબોધિત ઇષ્ટઉપાયતાવાળી છે તેવી ઉપસ્થિતિ કેમ કરે છે ? તે બતાવવા અર્થે કહે છે -
વસ્તુતઃ ઉપપત્તિવાળા એવા શિષ્ટાચારથી વિધિના અર્થની સિદ્ધિ થયે છતે અર્થાત્ “આ પ્રવૃત્તિ મારા ઈષ્ટનો ઉપાય છે' એ પ્રકારે નિર્ણય થયે છતે, આગમનું અનુમાન ભગવાનના બહુમાન દ્વારા સમાપત્તિની સિદ્ધિ માટે છે અર્થાત્ સુવિહિત સાધુઓ પણ શિષ્ટોની આચરણાનું અનુસરણ કરે ત્યારે વિચારે છે કે “શિષ્ટોની આચરણા પણ ભગવાનની આજ્ઞા છે. તેથી શિષ્ટોના આચાર પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરતી વખતે એવી ઉપસ્થિતિ થાય છે કે ભગવાને આ પ્રકારે પ્રવૃત્તિ કરવાનું કહ્યું છે, તેથી તે પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરીને હું પણ મોહનું ઉમૂલન કરવા માટે સમર્થ બનું,’ અને આ પ્રકારની ઉપસ્થિતિ કરવાથી તે તે પ્રવૃત્તિકાળમાં હૈયામાં વીતરાગની ઉપસ્થિતિ થાય છે; અને જે સાધકના હૈયામાં દરેક પ્રવૃત્તિની પૂર્વે વીતરાગનું સ્મરણ અને વીતરાગના વચનને પરતંત્ર થઈને તદનુસાર પ્રવૃત્તિ કરવાનો અધ્યવસાય છે, તે સાધક ક્રમે કરીને આ પ્રવૃત્તિ દ્વારા વીતરાગની સાથે સમાપત્તિને પ્રાપ્ત કરે છે–વીતરાગની સાથે એકભાવને પ્રાપ્ત કરે છે, કેમ કે વીતરાગનાં સર્વ વચનો મોહના ઉમૂલનને અનુકૂળ દિશા બતાવનારાં છે; અને હૈયામાં વીતરાગને રાખીને, તેમના વચનનું અવલંબન લઈને જે સાધક મોહના ઉમૂલન માટે ઉદ્યમ કરે છે, તે સાધક શક્તિના પ્રકર્ષવાળા બને ત્યારે વીતરાગની જેમ અસંગભાવવાળા બને છે, ત્યારે તેમનો આત્મા વીતરાગની સાથે એકતાની પ્રાપ્તિરૂપ સમાપત્તિને પામે છે. ll3II અવતરણિકા :
સર્વજ્ઞના વચનોની જેમ શિષ્ટોની આચરણા પણ ઈષ્ટફળની પ્રાપ્તિનું કારણ છે, એમ પૂર્વમાં સ્થાપન કર્યું. તેને દઢ કરવા માટે કહે છે –
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
