Marg Dvantrinshika

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 85

૧૬
માર્ગદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૨૫
શાસ્ત્રવિધિ અનુસાર નહીં હોવાને કારણે દ્રવ્યક્રિયા છે, માટે તે ક્રિયાઓનું ફળ મળશે નહીં. એ પ્રકારની કોઈની શંકાને સામે રાખીને ગ્રંથકારશ્રી કહે છે
સંવિગ્નપાક્ષિક સાધુઓ સ્વશક્તિ અનુસાર શાસ્ત્રવિધિને લક્ષ્યમાં રાખીને આચરણા કરનાર હોવાથી તેઓનું આવશ્યક અક્ષત છે=મોક્ષને અનુકૂળ નિર્જરાનું કારણ છે અર્થાત્ ભાવઆવશ્યક કરવાથી જેવી નિર્જરા થાય તેવી નિર્જરા સંવિગ્નપાક્ષિકને દ્રવ્યઆવશ્યકથી થતી નથી, તોપણ જે અંશમાં ભાવઆવશ્યકને અભિમુખ ભાવ છે, તે અંશથી તે દ્રવ્યઆવશ્યક મોક્ષને અનુકૂળ નિર્જરાનું કારણ છે; કેમ કે સંવિગ્નપાક્ષિકનું દ્રવ્યઆવશ્યક હોવા છતાં પ્રધાન દ્રવ્યઆવશ્યક છે.
‘દ્રવ્યઆવશ્યક જીવે અનંતીવાર કર્યું અને તેના બળથી નવમું ત્રૈવેયક અનંતીવાર પ્રાપ્ત કર્યુ, પરંતુ સંસારનું પરિભ્રમણ અટક્યું નહીં. તેથી દ્રવ્યઆવશ્યકથી જીવનું કંઈ હિત થયું નહીં.' આ પ્રકારના વચનથી દ્રવ્યઆવશ્યકની નિંદા શાસ્ત્રકારોએ કરી છે. તેથી સંવિગ્નપાક્ષિકનું દ્રવ્યઆવશ્યક અક્ષત છે, એમ કેમ કહી શકાય ? એ પ્રકારની કોઈને શંકા થાય તેના નિરાકરણ માટે કહે છે -
જે કારણથી માર્ગપ્રવેશ માટે મિથ્યાદ્દષ્ટિઓને પણ તે આવશ્યક આપવાનું ગીતાર્થોએ સ્વીકાર્યું છે, તેથી મિથ્યાદ્ગષ્ટિઓનું પણ તે આવશ્યક જો મોક્ષને અનુકૂળ એવી નિર્જરાનું લેશથી પણ કારણ ન થતું હોય તો ગીતાર્થો તેને આપવાનું સ્વીકારે નહીં; અને શાસ્ત્રકારો કહે છે કે ‘મિથ્યાદષ્ટિને પણ માર્ગપ્રવેશ માટે ગીતાર્થો આવશ્યક આપે છે.' તેથી અર્થથી ફલિત થાય કે તેવા મિથ્યાદૃષ્ટિ તે આવશ્યક દ્વારા મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિને અનુકૂળ નિર્જરા કરે છે, માટે જ ગીતાર્થો તેને આવશ્યક આપે છે; અને જો મિથ્યાદષ્ટિને પણ તે આવશ્યકની આચરણાથી મોક્ષમાર્ગની પ્રાપ્તિને અનુકુળ નિર્જરા થતી હોય, તો સમ્યગ્દષ્ટિ એવા સંવિગ્નપાક્ષિકને પણ તે આવશ્યકથી મોક્ષને અનુકૂળ એવી નિર્જરા અવશ્ય થાય. માટે શાસ્ત્રમાં જે દ્રવ્યઆવશ્યકની નિંદા કરી છે, તે દ્રવ્યઆવશ્યક અપ્રધાનઅર્થક છે, અને જે દ્રવ્યઆવશ્યક ભાવઆવશ્યકનું કારણ છે, તેવા દ્રવ્યઆવશ્યકની શાસ્ત્રકારોએ નિંદા કરી નથી; પરંતુ કહ્યું છે કે ભાવઆવશ્યકના અર્થી જીવોએ અભ્યાસરૂપે પ્રધાન દ્રવ્યઆવશ્યક સેવીને શક્તિસંચય ક૨વો