________________
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૮
૮૧ સંવિગ્નપાક્ષિકમાં નથી, પરંતુ સ્વભૂમિકાનુસાર જે સંયમની આચરણાઓ કરે છે, તેને અનુરૂપ અધ્યાત્માદિ પ્રવૃત્તિનો અબાધ છે; અને યોગમાર્ગ અધ્યાત્માદિરૂપ છે, માટે સંવિગ્નપાક્ષિકમાં યોગમાર્ગ છે.
અહીં શંકા થાય કે શાસ્ત્રોમાં તો કહ્યું છે કે “જે સાધુ કલ્યાકલ્પના જાણકાર હોય, પાંચ મહાવ્રતોમાં રહેલા હોય, સંયમ અને તપમાં વર્તતા હોય, એવા સાધુના વચનમાં અવિકલ્પથી તથાકાર કરવો જોઈએ.” આ વચનથી આવા સાધુના જ વચનમાં અવિકલ્પથી તથાકાર કરવાનું શ્રવણ હોવાને કારણે સંવિગ્નપાક્ષિકના વચનમાં અવિકલ્પથી તથાકાર નથી. માટે સંવિગ્નપાક્ષિકનો ધર્મ યોગમાર્ગ નથી. એ પ્રકારની શંકાના નિરાકરણ માટે ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
સુસાધુના વચનમાં અવિકલ્પથી તથાકારનું કથન અન્યત્ર વિકલ્પથી તથાકાર કરવાનું વિધાન કરે છે, અને તે વિકલ્પ પણ વ્યવસ્થિત છે; અને તે વ્યવસ્થા એ છે કે જેમ સુસાધુના વચનમાં અવિકલ્પથી તથાકાર કરવો જોઈએ, તેમ સંવિગ્નપાક્ષિકના વચનમાં પણ અવિકલ્પથી તથાકાર કરવો જોઈએ; અને અપવાદથી સુસાધુ કે સંવિગ્ન પાક્ષિકથી અન્ય એવા પાસત્યાદિ પાસે ભણવાનો પ્રસંગે ઉપસ્થિત થાય તો ત્યાં વિકલ્પથી તથાકાર કરવો જોઈએ, આ પ્રકારની શાસ્ત્રમર્યાદા છે. તેથી સંવિગ્નપાક્ષિકના વચનમાં પણ અવિકલ્પથી તથાકારની પ્રાપ્તિ છે. માટે તેની પ્રરૂપણા શુદ્ધ પ્રરૂપણા છે, માટે તેની આચરણા માર્ગરૂપ છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે સુસાધુઓને અધ્યાત્માદિ ગુણયુક્ત સર્વોત્તમ યોગમાર્ગ છે; કેમ કે સુસાધુ મન-વચન અને કાયાથી ગુપ્ત થઈને સર્વજ્ઞના વચનનું સ્મરણ કરીને વચનાનુસાર સર્વ પ્રવૃત્તિઓ કરે છે, તેથી સુસાધુના હૈયામાં વચનના સ્મરણ દ્વારા સદા વીતરાગ સંસ્થિત છે. માટે સુસાધુ વીતરાગભાવનાથી ભાવિત થતા હોય છે, અને તે તે અનુષ્ઠાન સેવીને વીતરાગભાવની પ્રાપ્તિને અનુકૂળ શક્તિસંચય કરતા હોય છે. માટે સુસાધુઓને સર્વોત્તમ યોગમાર્ગ છે.
વળી શ્રાવકોને, કે જેઓને સુસાધુઓ કેવી સાધના કરે છે તેવો બોધ છે, અને તેવી સાધના કરવાની બલવાન ઇચ્છા છે, છતાં તેવી શક્તિ પોતાનામાં પ્રગટી નથી, અને સુસાધુઓ જેવી શક્તિનો સંચય કરવા અર્થે દેશવિરતિને ગ્રહણ કરીને ક્રમે કરીને દેશવિરતિની વૃદ્ધિ કરે છે, અને સર્વવિરતિની શક્તિનો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
