________________
૮૪
માર્ગદ્વાત્રિંશિકા/બ્લોક-૩૦
અવતરણિકા :
સંવિગ્નપાક્ષિક ત્રીજા માર્ગમાં છે તેમ શ્લોક-૨૮માં કહ્યું. તેથી મોક્ષના ત્રણ માર્ગ કયા છે ? તેની સ્પષ્ટતા શ્લોક-૨૯માં કરી. હવે જે સાધુઓ છે, અને જેઓ સાધુના વેશમાં હોવા છતાં સંવિપાક્ષિક છે, અને જેઓ સાધુવેશમાં હોવા છતાં પાસસ્થા છે, તેઓ કેવી પ્રકૃતિવાળા છે ? તે શ્લોક-૩૦માં બતાવે છે.
અથવા
પ્રસ્તુત માર્ગદ્વાત્રિંશિકામાં રત્નત્રયીરૂપ માર્ગનું વર્ણન છે. આ માર્ગને સુસાધુઓ આચરે છે, અને તે માર્ગની પ્રાપ્તિ (૧) ભગવાને કહેલા શબ્દથી અને (૨) સંવિગ્ન-અશઠ ગીતાર્થોની આચરણાથી થાય છે. તેથી કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી રત્નત્રયીની પ્રાપ્તિના કારણભૂત એવો આ બે પ્રકારનો માર્ગ છે, એ પ્રમાણે પ્રારંભમાં કહેલ છે; પરંતુ ત્રણ પ્રકારનો માર્ગ છે તે કથન ‘માર્ગદ્વાત્રિંશિકા'માં પ્રસ્તુત નથી; કેમ કે માર્ગનું સ્વરૂપ કહેવાનો પ્રસ્તાવ છે અને તે માર્ગ બે પ્રકારનો છે એમ ઉપક્રમ કહેલ છે. છતાં સંયમના વેશમાં રહેલા સંવિગ્નપાક્ષિકો સાધુથી આચરાતા બે પ્રકારના માર્ગમાં નથી, છતાં સર્વથા માર્ગબહિર્ભૂત પણ નથી, તે કથત ઉપસ્થિત થવાથી ગ્રંથકારશ્રીએ સ્પષ્ટતા કરી કે સંવિગ્નપાક્ષિક ત્રીજા માર્ગમાં છે. વસ્તુતઃ સાધુ, શ્રાવક અને સંવિશ્વપાક્ષિક એ ત્રણ પ્રકારનો માર્ગ ‘માર્ગદ્વાત્રિંશિકા’માં પ્રસ્તુત નથી, છતાં ‘સંવિગ્નપાક્ષિક ત્રીજા માર્ગમાં છે', તેમ કહેવાથી જિજ્ઞાસા થઈ કે તે ત્રણ માર્ગો કયા છે ? માટે શ્લોક-૨૯માં બે પ્રકારના માર્ગરૂપ સર્વવિરતિ ધર્મના કારણને પણ માર્ગરૂપ ગ્રહણ કરીને સ્પષ્ટતા કરી કે ત્રણ મોક્ષમાર્ગ છે અને ત્રણ ભવ પથ છે. હવે જેઓ સાધુવેશમાં છે, તેમાં સુસાધુઓ કેવા છે ? સંવિગ્નપાક્ષિકો કેવા છે ? અને પાસસ્થા કેવા છે ? તેનો બોધ કરાવીને સુસાધુનો માર્ગ અને સંવિગ્નપાક્ષિકનો માર્ગ કલ્યાણનું કારણ છે, તે શ્લોક-૩૦-૩૧માં બતાવે છે –
-
શ્લોક ઃ
गुणी च गुणरागी च गुणद्वेषी च साधुषु । श्रूयन्ते व्यक्तमुत्कृष्टमध्यमाधमबुद्धयः ।। ३० ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
