________________
માર્ગદ્વાચિંશિકા/બ્લોક-૨૨
પ૩ “નેતર વૈ TT' - અહીં ‘પથી એ કહેવું છે કે સંવિગ્નપાલિકો જે યતના કરે છે, તે યતનાના ઇતરાંગનું વૈકલ્ય ન હોય તો તો ફળ પ્રાપ્ત થાય, પરંતુ ઇતરાંગના વૈકલ્યમાં પણ ફળનું વૈકલ્ય નથી.
નોંધ :- આવશ્યક નિર્યુક્તિના ઉદ્ધરણમાં ‘સાવય વરિત્તમ' ઇત્યાદિ સર્વ શબ્દોમાં વર્તતી સપ્તમી વિભક્તિ ષષ્ઠી અર્થમાં છે, તે પ્રમાણે આવશ્યકનિર્યુક્તિની ટીકામાં સ્પષ્ટ કરેલ છે. તેથી અમે તે પ્રમાણે અર્થ કરેલ છે. ભાવાર્થ :સંવિગ્નપાક્ષિકોની શુદ્ધપ્રરૂપણા સર્વગુણોનું આધ ઉત્પત્તિસ્થાન :
સંવિગ્નપાક્ષિક સાધુવેશમાં છે, પરંતુ ભગવાનના વચનથી નિયંત્રિત સર્વ પ્રવૃત્તિ કરી શકે તેવું સત્ત્વ નથી. તેથી સંવિગ્ન સાધુ કરતાં સંવિગ્નપાક્ષિક નીચલી ભૂમિકામાં છે, તોપણ તેઓ સંવિગ્ન સાધુઓ પ્રત્યે પક્ષપાતવાળા છે; અને આવા સંવિગ્નપાક્ષિકોની શુદ્ધ પ્રરૂપણા જ સર્વ ગુણોનું આદ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન છે અર્થાત્ મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ ઉત્તરોત્તર યોગમાર્ગની વૃદ્ધિરૂપ સર્વ ગુણોનું પ્રથમ ઉત્પત્તિસ્થાન છે.
અહીં આદ્ય કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થાય કે ઉત્તર સંપદાઓ સર્વ ગુણોનું ઉત્પત્તિસ્થાન છે, પરંતુ શુદ્ધ પ્રરૂપણા આદ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન છે. શુદ્ધ પ્રરૂપણા કેમ આદ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન છે ? તેથી કહે છે –
શુદ્ધ પ્રરૂપણારૂપ મૂળ ગુણની અપેક્ષાપૂર્વક તેઓ વડે કરાતી યતના જ તેઓની નિર્જરા પ્રત્યે કારણ છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે જો તેઓ શુદ્ધ પ્રરૂપણા ન કરતા હોય તો તેની સંયમની યતના પણ નિર્જરા પ્રત્યે હેતુ બને નહીં. તેથી સંયમની યતના નિર્જરાનું કારણ હોવા છતાં તે નિર્જરાનું આદ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન શુદ્ધ પ્રરૂપણા છે, અને આથી આદ્ય ઉત્પત્તિસ્થાન એવી શુદ્ધ પ્રરૂપણા ન હોય તો સંયમની યાતનાથી પણ નિર્જરા પ્રાપ્ત થાય નહીં.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે મોક્ષને અનુકૂળ શાસ્ત્રાનુસારી યતનાથી નિર્જરા થઈ શંક, અને સંવિગ્નપાક્ષિક તો શાસ્ત્રાનુસારી યતના કરતા નથી, તેથી તેઓની શુદ્ધ પ્રરૂપણાની અપેક્ષાવાળી યતનાથી નિર્જરા કઈ રીતે થઈ શકે ? તેથી કહે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
