________________
૬૨
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૪-૨૫ સ્વશક્તિ અનુસાર આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓ કરે છે, ત્યારે તે તે ક્રિયામાં અર્થઆલંબન આદિમાં સ્વશક્તિ અનુસાર ઉપયોગ રાખનારા હોય છે. તેથી આવશ્યકાદિ ક્રિયામાં તેઓની જે શ્રદ્ધા-મેધાદિ છે, તે ઉત્તરોત્તર વધતી જતી હોય છે. તેથી તેઓની આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓ વધતી જતી શ્રદ્ધા-મેધાદિ ભાવોથી સંવલિત હોવાને કારણે વ્યર્થ નથી.
અહીં વિશેષ એ છે કે (૧) શ્રદ્ધા - સંવિગ્નપાક્ષિકોને ભગવાનના વચનોનો યથાર્થ બોધ છે, તેથી ભગવાનના વચનમાં સ્થિર શ્રદ્ધા છે. વળી, (૨) મેધા -
આ ભગવાનનું વચન આ રીતે સેવવાથી વીતરાગતાનું કારણ છે એવી મેધા પણ છે. વળી (૩) ધૃતિ :- તે ભાવોને પ્રગટ કરવા અર્થે સંવિગ્નપાલિકો પોતાની શક્તિ અનુસાર જે કંઈ ઉદ્યમ કરે છે, તે અંશથી તેઓમાં ધૃતિ પણ છે. વળી (૪) ધારણા :- અર્થાદિમાં ઉપયોગ રાખીને પ્રવૃત્તિ કરે છે, તેથી ધારણા પણ છે, અને (૫) અનુપ્રેક્ષા :- આ ક્રિયા કઈ રીતે ક્ષપકશ્રેણિનું કારણ બનશે, તે પ્રકારનો ઊહ સંવલિત હોય છે, તેથી અનુપ્રેક્ષા પણ છે; અને (૬) ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ :- પ્રકારના ભાવોથી યુક્ત આવશ્યકાદિ તેઓ કરે છે ત્યારે, તેઓમાં જે પૂર્વના શ્રદ્ધાદિ ભાવો વિદ્યમાન છે તેનાથી ઉપરની ભૂમિકાના જે શ્રદ્ધાદિ ભાવો તેઓમાં વિદ્યમાન નથી તે અપૂર્વ ભાવોને પ્રાપ્ત કરવા માટે ક્રિયાકાળમાં અર્થાદિના ઉપયોગ દ્વારા પ્રયત્ન વર્તે છે. તેથી તેઓના શ્રદ્ધાદિ ભાવો ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિ પામીને શાસ્ત્રયોગની પ્રાપ્તિને અનુકૂળ શક્તિસંચય કરવાનું કારણ બને તેવા છે.
અહીં શ્લોકમાં કહ્યું કે ‘ચિત્તનો ભાવાવેશ છે, અને તેનો અર્થ ટીકામાં અર્થાદિનો ઉપયોગ છે', એમ કર્યો. વસ્તુતઃ શાસ્ત્રાનુસારી ક્રિયા કરવાના ભાવના આવેશનું કાર્ય અર્થાદિનો ઉપયોગ છે, તોપણ કાર્યમાં કારણના અભેદનો ઉપચાર કરીને ભાવાવેશને અર્યાદિનો ઉપયોગ કહેલ છે. ll૨૪ અવતરણિકા :
શ્લોક-૨૪માં ગ્રંથકારશ્રીએ યુક્તિથી સ્થાપન કર્યું કે સંવિ...પાક્ષિકની આવશ્યકાદિ ક્રિયાઓ વ્યર્થ નથી. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે સંવિગ્સપાક્ષિકો ભાવ આવશ્યક કરી શકતા નથી, અને દ્રવ્ય આવશ્યકની શાસ્ત્રમાં નિંદા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
