Marg Dvantrinshika

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 71

પર
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૨ કારણ છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે સંવિગ્નપાક્ષિક સાધુ ભગવાનના વચનાનુસાર સંયમમાં ઉત્થિત નથી તો તેઓની અલ્પયતનાઓ કઈ રીતે નિર્જરાનો હેતુ બને ? તેથી સંવિગ્નપાક્ષિકની નિર્જરા પ્રત્યે અને સુસાધુની નિર્જરા પ્રત્યે કોણ ભેદક છે ? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે –
અને અહીં=સંવિગ્સપાક્ષિકમાં, ઇચ્છાયોગનો સંભવ હોવાને કારણે ઈતરાંગના વૈકલ્યમાં પણ શાસ્ત્રાનુસારી પ્રવૃત્તિરૂપ ઈતરાંગતા વૈકલ્યમાં પણ, ફળકલ્ય નથીનિર્જરારૂપ ફળનું વૈકલ્ય નથી; કેમ કે અહીં સંવિગ્નપાક્ષિકની યતતાયુક્ત પ્રવૃત્તિથી થતી નિર્જરામાં, સમ્યગ્દર્શનનું જ સહકારીપણું છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સમ્યગ્દર્શન સહકારી હોવા છતાં સમ્યક ચારિત્રનો અભાવ હોવાથી સંવિગ્નપાક્ષિકની ચારિત્રની ક્રિયાથી નિર્જરા કઈ રીતે થઈ શકે ? તેથી હેતુ કહે છે –
શાસ્ત્રયોગમાં જ સમ્યગ્દર્શન અને ચારિત્ર બંનેનું તુલ્યવદ્ અપેક્ષણ છે=સમાન અપેક્ષા છે.
તે આ કહેવાયું છે=ઈચ્છાયોગવાળા સંવિગ્સપાક્ષિકની યતતાયુક્ત પ્રવૃત્તિથી નિર્જરામાં સમ્યગ્દર્શનની અપેક્ષા છે, અને શાસ્ત્રયોગવાળા એવા ચારિત્રીની નિર્જરામાં સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યફચારિત્રની સમાન અપેક્ષા છે, એમ જે પૂર્વમાં કહેવાયું, તે આ આવશ્યકનિર્યુક્તિ ગાથા-૧૧૬પમાં કહેવાયું છે -
શ્રાવકનો અને ચારિત્રભ્રષ્ટ મંદધર્મવાળા એવા સંવિગ્નપાક્ષિકોનો દર્શનપક્ષ છે. પરલોકની આકાંક્ષાવાળા સાધુનો દર્શન-ચારિત્ર પક્ષ છે.” (આ.લિ. ગાથા-૧૧૬૫)
શ્લોકમાં કહેલ સંવિગ્નપાક્ષિકની શુદ્ધ પ્રરૂપણારૂપ મૂળ સંપનું સ્વરૂપ ટીકામાં સ્પષ્ટ કર્યું. હવે સંવિગ્નપાક્ષિકની ઉત્તર સંપદાનું સ્વરૂપ ટીકામાં સ્પષ્ટ કરે છે –
અને સુસાધુઓની ગ્લાનિને દૂર કરનાર જે ઔષધ, તેનું પ્રદાન અને પૂજા=સુસાધુઓની ભક્તિ, તે છે આદિમાં જેને એવી ઉત્તર સંપદા છેઉત્કૃષ્ટ સંપદા છે અર્થાત્ સંવિગ્સપાક્ષિકની ઉત્કૃષ્ટ સંપત્તિ છે. રા.