________________
૩૮
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૭–૧૮ જ્ઞાન ગીતાર્થના પારતંત્રથી તેમનામાં પ્રગટે છે અર્થાત્ ગીતાર્થના વચનના બળથી “કલ્યાણના અર્થે મારે કઈ પ્રવૃત્તિ કરવી ઉચિત છે ? અને કઈ પ્રવૃત્તિ કરવી અનુચિત છે ? તેવો નિર્ણય કરી શકે છે. માટે તેવા અજ્ઞાનીઓમાં ગીતાર્થના પાતંત્ર્યથી ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવાને અનુકૂળ જ્ઞાન છે. જેમ ચક્ષુવાળાના આધાર વિના અંધ પુરુષ માર્ગમાં જઈ શકે નહીં, તેમ અજ્ઞાની પણ ગીતાર્થના પારતંત્ર્ય વિના યોગમાર્ગમાં જઈ શકે નહીં. તેથી ગીતાર્થના પારતંત્ર્યથી પ્રવૃત્તિનિવૃત્તિ-નિયામક એવું સમ્યજ્ઞાન તેઓમાં વર્તે છે.
ટીકામાં કહ્યું કે મુખ્ય જ્ઞાન ગીતાર્થને છે અને અગીતાર્થને ગીતાર્થના પાતંત્ર્ય સ્વરૂપ ગૌણ જ જ્ઞાન છે. ત્યાં અગીતાર્થમાં વર્તતો માર્ગાનુસારી બોધ તેઓને ગીતાર્થને પરતંત્ર થવા પ્રેરણા કરે છે, તેથી તેઓના બોધનું કાર્ય ગીતાર્થનું પારતંત્ર્ય છે, તેને જ સમ્યજ્ઞાન કહેલ છે; અને ગીતાર્થના પારતંત્રથી ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવાને અનુકૂળ જે માર્ગદર્શન પ્રાપ્ત થાય છે, તે જ્ઞાનને શ્લોકમાં ગ્રહણ કરીને “ગીતાર્થના પારતંત્રથી જ અજ્ઞાનીઓને જ્ઞાન છે,' તેમ કહેલ છે. ૧ના અવતરણિકા :
પૂર્વશ્લોક-૧૭માં સ્થાપન કર્યું કે ગીતાર્થતા પારતંત્રથી અજ્ઞાનીઓને જ્ઞાન છે. હવે જેઓ બાહ્ય સારી આચરણા પાળનારા પણ ગીતાર્થનો ત્યાગ કરે છે, તેઓ અસંગ્નિ જેવી અનુચિત પ્રવૃત્તિ કરનારા કેમ છે? તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
तत्त्यागेनाफलं तेषां शुद्धोञ्छादिकमप्यहो ।
विपरीतफलं वा स्यान्नौभङ्ग इव वारिधौ ।।१८।। અન્વયાર્થ
દો='=એ ખેદાર્થક અવ્યય છે તો તેના ત્યાગથી ગીતાર્થના પારતંત્રતા ત્યાગથી, તેષાં તેઓના=સંવિગ્નાભાસ એવા બાહ્ય આચારપ્રધાન સાધુઓના શુદ્ધચ્છાદિપિકશુદ્ધ ઉછાદિ પણ વારિથી ન મ રૂવ સમુદ્રમાં નૌકાના ભંગની જેમ મનંઅફળ છે વા=અથવા વિપરીત પતં=વિપરીત ફળવાળા વા=છે. ll૧૮.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
