________________
૧૪
કર્મવાદનાં રહસ્યો
પડે ત્યારે આપણી ખાનાખરાબી થયા વિના રહે નહીં.
માટે ધર્મપુરુષોએ ઘોષણા કરી કે કર્મ સત્તાની સરહદો ઓળંગીને પોતાના પ્રદેશમાં આવી જાવ. પોતાની સત્તામાં જ આવી જાવ. છતાંય જો તે શક્ય ન હોય તો એવાં સત્કાર્યો કરો. એવા સદ્ભાવો રાખો કે કર્મસત્તાને તમારા ઉપર ઠવાનો વખત જ ન આવે. એવું નીતિપૂર્ણ જીવન જીવો કે કર્મસત્તા તમારાથી ખુશ થઈ જાય અને છેવટે તેને મનાવીને-સમજાવીને તેની સંમતિથી તેની સરહદો પાર કરી જાવ. સર્વ આત્મવશે સુખ; સર્વ પરવશ દુઃખ - આ વાત તો મનુસ્મૃતિએ પણ કરી છે. જ્યાં આપણે સ્વાધીન છીએ ત્યાં સુખ; જ્યાં આપણે પરાધીન છીએ ત્યાં દુઃખ જ છે. આમ, મૂળ વાત તો કર્મસત્તામાંથી નીકળી સ્વસત્તા - આત્મસત્તામાં આવવાની વાત છે પણ તે પહેલાં આપણે ઘણો લાંબો અને વિક્ટ માર્ગ કાપવાનો છે. આ વિક્ટ માર્ગે પ્રયાણ કરતા પહેલાં આપણે સમજી લઈએ કે આપણા દુઃખનું કારણ શું છે? તેને કેવી રીતે દૂર કરી શકાય? દુઃખને તાત્કાલિક દૂર ન કરી શકાય તો કેવી રીતે તેને વેઠી લેવાય કે જેથી તેની પરંપરા ન સર્જાય. સુખ આવે તો તેને પણ કેવી રીતે ભોગવાય કે તે હાથમાંથી છટકી ન જાય અને તેનો ભોગવટો પણ ઉત્તરોત્તર સુખ અને શાંતિનું કારણ બને અને છેવટે પરમસુખની નિષ્પત્તિ થાય. કર્મશાસ્ત્રકર્મવિજ્ઞાન કે કર્મસિદ્ધાંતને સમજ્યા વિના આ માર્ગ મળવો મુશ્કેલ છે. અને તેથી જ તો કર્મવાદના અભ્યાસનું મહત્ત્વ છે.
કર્મસત્તા બળવાન છે – પ્રબળ છે પણ જો આપણે તેની સામે કળથી કામ લઈએ તો તેના ઉપર વિજય પ્રાપ્ત કરવાનું એટલું મુશ્કેલ નથી. એક વાર કર્મવ્યવસ્થાનાં રહસ્યો સમજી લઈએ તો કર્મના ગઢમાં ક્યાં ક્યાં નબળી જગ્યાઓ છે તેનો આપણને ખ્યાલ આવી જાય અને પછી ત્યાં ગાબડાં પાડી કર્મના ગઢમાં પગપેસારો થઈ શકે. એક વાર કર્મનો ગઢ તૂટ્યો અને ચૈતન્ય સત્તાનો તેમાં પ્રવેશ થયો પછી કર્મના ગઢને પડતાં વાર નહીં લાગે.
