________________
मा प्रमादि निशात्यये
૧૬૩ રાજાએ રાજકુંવરી સામે જોયું તો તેણે આંસુભરી આંખોએ રાજાને પગે પડતાં કહ્યું બાપુજી! મને માફ કરો. મારો યૌવનકાળ વહી ગયો છે પણ તમે કયાંય મારાં લગ્ન નથી કરાવતા. જ્યાં જ્યાં કંઈ પ્રયાસ થાય ત્યાં કંઈને કંઈ તમે વાંધા-વચકા કાઢો છો અને મારા વિવાહની વાત અટકી પડે છે. તમને તમારા વટનો ખ્યાલ છે પણ વીતી રહેલા મારા યૌવનનો ખ્યાલ નથી રહ્યો. તેથી મેં મારા પ્રેમી સાથે નાસી જવાની ગોઠવણ કરી હતી. મારો પ્રેમી રજપૂત અત્યારે ગઢની બહાર ઘોડાં તૈયાર રાખીને જ ઊભો હશે. આ નાટકન્યાના ગીત અને મધુર કંઠે મને વિચાર કરતી કરી મૂકીહવે પિતાશ્રી કેટલું જીવશે? મારા આ કૃત્યથી તેમની શાન ધૂળમાં મળી જશે અને તેઓ આ આઘાત નહિ જીરવી શકે. આમ વિચારતાં મેં મારો નિર્ણય બદલ્યો ને સવેળા એક અપકૃત્ય કરવામાંથી બચી ગઈ તેની ખુશીમાં મેં મારા હાથ ઉપરનું કડુ નદી તરફ ફેંકયું.”
રાજાએ છેવટે પેલા સાધુ તરફ જોયું તો તે પગે લાગીને બોલ્યો, 'રાજાજી, મારી તો વાત જ ન કરશો. નાનો હતો ત્યારથી સંસાર છોડીને સંન્યાસી થયો છું પણ કયાંય ભગવાન દેખાયા નહિ. વળી હવે ઘડપણ થતાં આમ ભટકી-ભીખીને ખાવાનું અને ગમે ત્યાં પડ્યા રહેવાનું વેઠાતું નથી. તેથી કાલે સવારે સાધુનો ભેખ ઉતારીને હું સંસારમાં પાછો વળવાનો હતો. ત્યાં નટડીના ગીતથી હું ચોંકી ઊઠયો – રે જીવ, હવે કેટલા સારુ આ ભવ બગાડવો અને ઉત્તમ સાધુપણું-ચારિત્ર ગુમાવવું? થોડુક વેઠી લે. હવે ઝાઝું જીવન બાકી નથી. મોહની રાત પૂરી થવાની તૈયારીમાં છે ત્યારે પ્રમાદ ન રાખીશ – આળસ ન કરીશ. આમ, આ નરકન્યાના ગીતે અને તેની મીઠી હલકે મને બચાવી લીધો. આમ તેના લીધે મારું સાધુજીવન બચી ગયું - જે થોડીક વાર રાહ ન જોવાને કારણે
ગુમાવી બેઠો હોત. મારી પાસે બચાવી રાખેલ એક હીરો હતો જે મેં આ કંથામાં-ગોદડીમાં છુપાવી રાખ્યો હતો. અમૂલ્ય સાધુપણું બચી ગયું તેની ખુશીમાં મેં તે હીરો આવીને નટપુત્રીની આગળ ધરી દીધો.’ પરોઢના સમયે દરબારગઢમાં એક પછી એક આશ્ચર્ય બહાર પડતાં
