________________
૧૬૨
કર્મવાદનાં રહસ્યો
ઝરૂખામાંથી સ્વરૂપવાન રાજકન્યાએ પોતાના હાથ ઉપરથી ઉતારીને સુવર્ણનું કડું નીચે ફેંકયું. કડા ઉપર જડેલાં રત્નો દીપમાલાઓના તેજથી ઝબકી રહ્યાં. રાજાએ ચમકીને બંને તરફ પૃચ્છાની નજરે જોયું ત્યાં તો દીવાલની ઓથે છુપાયેલા એક સંન્યાસીએ આગળ આવીને પોતાની કંથામાંથી એક હીરો કાઢીને નટોની આગળ ધરી દીધો. ખેલ જોવા ભેગા થયેલા દરબારીઓ અને રાજકુંટુંબના અન્ય સભ્યો આશ્ચર્યથી, ઓચિંતા પડેલી ભેટોને વિસ્ફારિત નેત્રે જોઈ રહ્યા. ત્યાં તો રાજાએ પોતે ગળે લટકતો હીરાનો હાર કાઢીને નમંડળીએ બિછાવેલા ઉપરણા ઉપર નાખ્યો.
સૌ દિગમૂઢ થઈ ગયા. ખેલ સમાપ્ત થયો. દોરડા ઉપરથી નટ નીચે ઊતર્યો. નટડીની આંખો હર્ષનાં આંસુથી છલકાઈ ગઈ. નટોનો મુખીયો અમૂલ્ય રત્નો અને દરબારીઓએ પણ નાખેલી ભેટ-સોગાદોથી ભરાયેલા ઉપરણાને સમેટતાં સૌને મૂકી-ઝૂકીને સલામ કરતો હતો. ત્યાં રાજાએ સૌને રોક્યા અને રાજપુત્રને પૂછ્યું, હું તો રાજા છું સૌથી પ્રથમ ભેટ આપવાનો અધિકાર મારો છે પણ એ શિરસ્તાનો ભંગ કરી તેં મારાય પહેલાં વીટીં કેમ નાખી.” '
રાજકુમારે કહ્યું, ‘પિતાશ્રી તમે આટલા વૃદ્ધ થયા છો, છતાંય રાજ્યની ધૂરા મારા હાથમાં સોંપતા નથી. મારી કંઈ સત્તા નથી. કોણ જાણે કયારેય મરશો અને હું કયારેય રાજા થઈશ. કયારે મારો હુકમ ચાલશે-આમ કેટલાય વખતથી હું વિચાર કર્યા કરતો હતો. કાલે સવારે બળવો કરી તમને મારીને રાજગાદી કબજે કરી લેવાનો છેવટે મેં વિચાર કર્યો હતો. ત્યાં નટપુત્રીના આ ગીત અને મીઠી હલકે મને ઢંઢોળ્યો કે પિતાશ્રી જીવી જીવીને કેટલું જીવશે? થોડાક સમય માટે પિતાની હત્યા કરી શા માટે તેમના લોહીથી હાથે રંગવા? રાત્રિ પૂરી થવાની છે અને સવાર પડવાની તૈયારી છે – એમ સૂચવતી પંકિત સાંભળી મારો વિચાર બદલાઈ ગયો. આમ, આ નટીનો મોટો ઉપકાર છે તેથી મેં ઉત્સાહમાં આવી જઈને વીંટી ફેંકી.”
