________________
૫. કર્મબંધનું કમ્પ્યૂટર
કર્મની વ્યવસ્થા ખૂબ ગહન અને સચોટ છે. એમાં કયાંય અપવાદ નથી. કર્મની નોંધણી આપણી બહાર થતી નથી અને તેના ભોગવટા માટે કોઈના હુકમની રાહ જોવાતી નથી હોતી. કર્મની સમગ્ર વ્યવસ્થા સ્વયંસંચાલિત છે. તેને કોઈ મોટા કમ્પ્યૂટરની રચના સાથે સરખાવી શકાય. કમ્પ્યૂટર તેને આપેલા કમાન્ડ-આદેશો પ્રમાણે ચોકસાઈથી કામ કર્યા કરે છે તેમ કર્મની બાબતમાં પણ છે. કમ્પ્યૂટર નિર્જીવ છે તેથી તેને પ્રથમ આપણે ડેટા-વિગતો આપવી પડે છે પછી તે વિગતો અનુસાર પોતાનું કાર્ય કર્યા કરે છે. લગભગ તેવી જ વ્યવસ્થા આપણી અંદર ગોઠવાયેલી છે. આપણી ચેતનામાં પળે પળે રાગ-દ્વેષના ભાવો જે ઉછાળા મારે છે અને તેના પ્રેર્યા આપણે મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃતિ કરીએ છીએ. આ વૃત્તિઓ અને પ્રવૃત્તિઓને લીધે આપણી અંદર પ્રત્યેક પળે ડેટા ફીડ થતો રહે છે- વિગતો ઊતરતી રહે છે જેની આપોઆપ નોંધ થતી જાય છે. આ નોંધ જયાં થઈ જાય છે તેને કર્મદેહ કે કાર્યણ શરીર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
Ο
કાર્મણદેહ અતિ-અતિ સૂક્ષ્મ પરમાણુઓનો બનેલો હોય છે અને ભવોભવ તે જીવની સાથે જાય છે – રહે છે. આ કાર્યણ શરીર, જીવ સાથે ઓતપ્રોત થઈને રહેલું હોય છે અને તેમાં જ કર્મની વિગતો નોંધાય છે અને તેમાંથી આવતા આદેશો મુજબ જીવ પોતાની ગતિ-વિધિ કરે છે. આ આદેશોનું પાલન કરતાં-કરતાં વળી પાછો જીવ જે ભાવો સેવે છે, જે ક્રિયા-પ્રતિક્રિયા કરે છે તેનાથી વળી કર્મદેહમાં નવો ડેટા-નવી વિગતો ફીડ થાય છે અને આમ ને આમ કર્મનું ચક્ર નિરંતર ભવોભવ ચાલ્યા કરે છે. જ્યારે ચૈતન્ય જાગી ઊઠે છે અને કર્મશરીરમાં સંગ્રહીત થયેલી બધી માહિતી કાઢી નાખે છે – ખાલી થઇ જાય છે પછી જ
૨૧
