________________
૧૩૨
" કર્મવાદનાં રહસ્યો થાય. પણ પ્રાપ્ત થયેલા લાભને ભોગવવા માટે ભોગાંતરાય કર્મ તૂટેલું હોવું જોઈએ. મળતા લાભને ભોગવવા માટેનો હવાલો ભોગાંતરાય અને ઉપભોગવંતરાય કર્મ પાસે છે.
વસ્તુનો લાભ એક વાત છે અને તેનો ભોગવટો બીજી વાત છે. ભોગાંતરાય કે ઉપભોગાંતરાય કર્મ નડતું ન હોય તો જીવ વસ્તુ ભોગવી શકે પછી ભલેને વસ્તુની માલિકી તેની ના હોય તો બીજી બાજુ જો લાભાંતરાય કર્મ તૂટેલું હોય તો લાભ મળે અને ધન-દોલતના ઘરે ઢગલા થાય.
કર્મની આ સૂક્ષ્મ વાત છે. વસ્તુ પ્રાપ્ત કરવાનું કર્મ અને વસ્તુ ભોગવવાનું કર્મ એ બે ભિન્ન પ્રકારનાં કર્મ છે. બંનેની પ્રાપ્તિ માટેનું પુણ્ય પણ જુદા પ્રકારનું છે. જે આ વાત એક વાર સમજમાં આવી જાય તો સંસારમાં જોવા મળતી આવી અનેક વિષમતાઓનો તાળો મળી જાય.
નોકર-ચાકરને ખાતાં ઉઠાડીએ, પશુઓને ખાતાં હાંકી કાઢીએ, પક્ષીઓને ચણતાં ઉડાડી મૂકીએ, કોઈના હાથમાં આવેલો કોળિયો મુકાવી દઈએ તો આવાં ભોગાંતરાય અને ઉપભોગાંતરાય કર્મ બંધાય. આ વાત એકલા ભોજનની જ નથી. કોઈને સુખે પહેરવા-ઓઢવા ન દઈએ તો આપણે કોઈ ભવમાં પાસે કપડાંથી પટારા ભરાયેલા હોય પણ તે પહેરવાનો આપણને જોગ જ ન થાય. કોઈની નિદ્રામાં વિક્ષેપ પાડીએ તો આપણે સુખે નિદ્રા ન લઈ શકીએ. કર્મની આ ગહન વાતો સમજીને આપણે આપણો વ્યવહાર રાખીએ તો આવી અનેક વિષમતાઓ આપણા જીવનમાં ન આવે. જૈનશાસનમાં આ કથા મમ્મણ શેઠની કથા તરીકે જાણીતી છે.
