________________
આંતરિક પુરુષાર્થ
૧૫૧ સુષમાને બચાવવા ચિલાતીપુત્રની પાછળ પડ્યા. પાછળની કુમક મોટી હતી. અને તેમની પાસે વેગીલા અશ્વો હતા. તેથી ચિલાતીપુત્ર પકડાઈ જવાની અણી ઉપર આવી ગયો. તેને લાગ્યું કે હવે સુષમાને ગુમાવવી જ પડશે અને પછી તો તે તેને ક્યારેય નહીં મળે તેથી તેણે હતાશામાં આવી જઈને પોતાની પાસેના ખડગથી સુષમાનું માથું કાપી નાખી સાથે લઈ લીધું અને ધડ છોડી દીધું. સુષમાનું આવું કમકમાટી ભરેલું મૃત્યુ જોઈને શેઠ અને તેમના પુત્રો ધડ લઈને પાછા ફર્યા. હવે ચિલાતીપુત્રની પાછળ પડવાનો કંઈ જ અર્થ હતો નહીં.
ચિલાતીપુત્રે આવેશમાં અને હતાશામાં ભલે સુષમાનું મસ્તક કાપી નાખ્યું. પણ છેવટે તો તેને સુષમા માટે અનહદ રાગ હતો. સુષમાની હત્યાથી તે પોતે મનથી સાવ ભાંગી પડ્યો. પોતાની જાત ઉપર તેને ઘણા થઈ. તેના હાથમાં હજુ તો સુષમાનું લોહી નીગળતું મસ્તક હતું. શરીર ઉપરનાં વસ્ત્રો લોહીથી ખરડાયેલાં હતાં. માથાના વાળ આમ-તેમ ઊડતા હતા અને આખું શરીર લોહીથી અને ધૂળથી ખરડાયેલું હતું. હવે શું કરવું તે તેને સમજાતું હતું નહીં ત્યાં તેની નજર એક ધ્યાનસ્થ મુનિ ઉપર પડી. નિર્જન પ્રદેશમાં મુનિ ધ્યાન કરી રહ્યા હતા. તેણે મુનિને હલાવી નાખ્યા અને બોલ્યો, “મને માર્ગ બતાવો, મને ધર્મ કહો. જલદી બોલો, નહીં તો આ સુષમા જેવા જ તમારા હાલ કરી નાખીશ.”
ધ્યાન તૂટતાં મુનિ જાગી ગયા. સામે વિચિત્ર હાલતમાં લાલચોળ આંખોવાળો વિહ્વળ ચિલાતીપુત્ર જોયો. તેના હાથમાં હજુ તો સુષમાનું લોહી નીગળતું મસ્તક હતું. બીજા હાથમાં ખડ્યું હતું. કોણ જાણે કેમ પણ મુનિને લાગ્યું કે હવે આ જીવને બોધ આપવાની ક્ષણ આવી પહોંચી છે. જીવ યોગ્યતાવાળો છે. તેમણે શાંત ચિત્તે કહ્યું, “ઉપશમવિવેક-સંવર' ચિલાતીપુત્ર કંઈ સમજે તે પહેલાં તો મુનિ આકાશગામિની વિદ્યાનું ઉચ્ચારણ કરીને ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા. ' હવે ચોરોના સરદાર ચિલાતીપુત્ર પાસે કંઈ માર્ગ ન હતો. તેણે સુષમાનું મસ્તક નીચે મૂકી દીધું. મુનિ જયાં ઊભા હતા ત્યાં જ ઊભો
ચારણ કરીને
માર્ગ ન હતો ઉભો
