________________
વિચક્ષણ-સુકાની
૧૫૫ બોલાવી ઈંટને તિજોરીમાં મુકાવે. ઈંટ તિજોરીમાં મુકાઈ જાય પછી શેઠના હુકમો છૂટે. પેઢીનું બધું કામકાજ શરૂ થઈ જાય. શેઠ દેશ-દેશાવરના સોદા પાડે. ચોપડા જોવાય, હિસાબો થાય. માણસોની અવર-જવર શરૂ થઈ જાય. આખી પેઢી ચહલ-પહલથી જાણે ધમધમી ઊઠે. જો કોઈ દિવસ ઈંટ પાછી ફરતાં વાર લાગે તો શેઠ ગાદી ઉપર બેસી રહે પણ પેઢીનો કારભાર શરૂ ન થાય. ઈંટ આવી જાય પછી જ કામકાજ શરૂ થાય અને ઈંટ રોજ પાછી આવી જ જાય.
એક દિવસ શેઠ મધ્યાહ્ન સુધી બેસી રહ્યા પણ ઈંટ લઈને કોઈ આવ્યું નહીં. મુનિમો, ગુમાસ્તા, નોકરચાકર બધા શેઠની સામે જોઈને બેસી રહ્યા હતા. બપોર થતાં શેઠ મૂંગા મૂગાં જમવા ગયા. પેઢીમાં આજે સોપો પડી ગયો હતો. બપોરે જમીને આવ્યા પછી શેઠ ઈંટ માટે પૂછ્યું. જવાબમાં મુનિમે માથું ધુણાવ્યું. શેઠ ઊભા થયા. દરેકની જગ્યા પાસે જઈને કામની સૂચનાઓ આપવા લાગ્યા. પણ આ બધી સૂચનાઓ વેપાર કાપવાની હતી. કોઈ નવો સોદો શેઠે કર્યો નહીં. વિશ્વાસુ મુનિને એકાંતમાં જઈને શેઠને કહ્યું “શેઠ, ચડતો બજાર છે. અત્યારે તો કમાવાનો સમય છે. અને તમે કેમ પાછા પડો છો?”
શેઠે શાંતિથી કહ્યું “આજે સોનાની ઈંટ પાછી નથી કરી. પેઢીની દશા બદલાઈ. ધંધો કાપો. ઉઘરાણી ઘરભેગી કરો. નવું જોખમ લેશો નહીં. હવે ઉધાર પણ બંધ. સોડ સંકોરીને બેસી જાવ.” . મુનિએ આજ્ઞાનો આદર કરતાં પૂછ્યું તો પછી દાન-ધર્મ-સદાવત
એ બધાના ખર્ચા ટુંકાવીશું કે બંધ કરીશું?' - શેઠે ઉત્તર આપ્યો, ‘દાન-ધર્મની ધારા ન અટકવી જોઈએ. એમાં કોઈએ મન મોળું કરવાનું નથી.'
પેઢીમાં સૌને લાગ્યું કે શેઠ હાથમાં આવેલી બાજી ગુમાવે છે. સોનાનાં નળિયાં થાય એવી બજારની રૂખ છે ત્યારે શેઠ પાણીમાં બેસી ગયા. પણ શેઠને કહે કોણ? અને કોઈ કહે તો શેઠ માને ખરા? આમ કેટલાક મહિનાઓ સુધી પેઢીનો કારભાર આ રીતે જ ચાલ્યા કર્યો. શેઠની નીતિ
