________________
૧૧. ધ્યાનની બદલાતી ધારા
(કર્મની વિદારણા)
પોતનપુર રાજવી પરમ તત્વને પામવા સંસારને અસાર ગણી રાજપાટનો ત્યાગ કરી વનની વાટે ગયો છે. બાળકુંવરનો રાજ્યાભિષેક કરી રાજ્યની ધુરા મંત્રીઓના હાથમાં સોંપી છે. રાજ્ય બહાર આવેલા ઉપવનમાં સૂર્યની આતાપના લેતાં ધ્યાનમાં લીન થઈને ઉભો છે. રાજાએ સંસારમાંથી ચિત્ત ખસેડી લીધેલું છે અને આત્માભિમુખ કર્યું છે. ત્યાં બાજુની કેડી ઉપરથી બે સૈનિકો પસાર થઈ રહ્યા છે. રાજવીને સાધુના વેશમાં કષ્ટદાયક આસને ઊભેલો જોઈ એક સૈનિક બોલ્યો, “અહો! ધન્ય છે. આ મુનિ ભારે તપ કરી રહ્યા છે. તેમને માટે દેવલોક તો શું, મોક્ષ પણ દૂર નહિ હોય.”
ત્યાં બીજો સૈનિક મુનિને જોતાં બોલ્યો, “અરે! આ તો પોતનપુરના રાજા પ્રસન્નચંદ્ર છે. નાના બાળક પુત્રને માથે આખા રાજ્યનો ભાર નાખી, મંત્રીઓને કારભાર સોંપી પોતે ભગવાનને મેળવવા નીકળી પડ્યા છે. આમ કંઈ મોક્ષ મળશે? ત્યાં રાજ્યમાં તો મંત્રીઓ ખટપટ કરી રહ્યા છે. ચંપાનગરના રાજા દધિવાહન સાથે કંઈક રંધાય છે. થોડાક દિવસમાં કંઈ નવાજૂની થશે. રાજ્ય તો જવાનું જ પણ રાજકુમારનો જાન બચે તો પણ ઘણું.”
ધ્યાનસ્થ અવસ્થામાં પણ મુનિને ઊંડે ઊંડે આ વાત સંભળાઈ. પોતે સંસારનો ત્યાગ કર્યો છે છતાંય પોતાના પુત્રનો ઘાત થઈ જશે એવી વાત સાંભળતાં તેમની ધ્યાનની ધારા તૂટી અને સંસાર પ્રતિ વહેવા લાગી :
“અરે, હજુ હમણાં તો રાજ્યની ધુરા મેં મંત્રીઓને સોંપી છે. મંત્રીઓએ વફાદારીપૂર્વક રાજ્યનો વહીવટ કરવાનું અને કુમારને
૧૩૮
