________________
૧૨. સુવર્ણપુરુષ? (કર્મનો ઉદયકાળ)
આશરે બસો ત્રણસો વર્ષ પહેલાંની વાત છે. અંગ્રેજોના શાસનની શરૂઆત થઈ ન હતી. દેશ અનેક રાજ્યોના સીમાડાઓથી ઉતરડી ગયેલો હતો. તે સમયનાં રાજ્યોમાં શેઠ શ્રીમંતોની ભારે વગ ચાલતી હતી. રાજદરબારમાં તેમનું સ્થાન મહત્ત્વનું બની રહેતું કારણ કે રાજા કહો કે જાગીરદાર કહો તેમને આ મહાજનોની મદદની વારે-કવારે મદદની જરૂર પડતી હતી. એવા કાળમાં એક વચલા વગાના શહેર જેવા ગામમાં એક કંજૂસ શેઠ રહેતો હતો પણ તેનો વેપાર દૂર દેશાવર સુધી પથરાયેલો હતો. ઘરે અઢળક સંપત્તિ હતી પણ સગા છોકરા-વહુને પણ કંઈ આપતાં તેનો જીવ કચવાતો હતો.
યોગાનુયોગ એ ગામમાં કોઈ સંત-મહાત્મા ચાતુર્માસ માટે રોકાયા હતા. શેઠ વ્યવહાર ખાતર રોજ તેમના વ્યાખ્યાનમાં ધર્મશ્રવણ માટે જતા હતા. ત્યાં સંત ઘણી વાર દાન-ધર્મનો મહિમા સમજાવે. ચોમાસું પૂરું થવાની તૈયારી હતી એટલે સંતે ગામમાં કોઈ સદાવ્રત ખોલવાની ભલામણ કરી. આખી સભામાં સૌએ આ શેઠનું નામ આગળ કર્યું. આમ, બીજી બાજુ શેઠના મનમાં પણ હવે થોડી લોકેષણાની ભૂખ જાગી હતી. વળી રોજ કથા સાંભળતા દાન કરવાનો થોડો ભાવ પણ થયો હતો. લોકોએ તો મશ્કરી ખાતર જ શેઠનું નામ આગળ કર્યું હતું. પણ શેઠે તો સાચેસાચ સદાવ્રત ખોલવાની ‘હા’ ભણી. શેઠે સંતના હાથે સદાવ્રતનું ઉદ્ઘાટન કરાવ્યું.
હવે તો ગામમાં રોજ સવારથી સાંજ સુધી સદાવ્રતમાં જે જાય તેને દાળ-રોટી મળી રહેતી હતી. સદાવ્રતના પ્રભાવે શેઠની આબરૂ વધી ગઈ અને લોકો વાહ-વાહ કરવા લાગ્યા. કીર્તિ એ પણ નશો છે – જેનો
૧૪૪
