________________
૧૪૦
કર્મવાદનાં રહસ્યો
ભગવાન મહાવીરે ઉત્તર આપ્યો, ‘સર્વાર્થસિદ્ધ નામના ઉચ્ચતમ . દેવલોકમાં જાય.”
શ્રેણિક ભગવાનની પરસ્પર વિરોધી લાગતી વાતોથી મૂંઝાઈ ગયા તેથી તેમણે સ્પષ્ટતા કરવા ભગવાનને ફરીથી પૂછયું, “ભગવંત, આપે થોડીક વારના અંતરમાં આમ પરસ્પર બે વિરોધી વાત કહી તેથી મને સમજ નથી પડતી કે મારે શું માનવું?”
ભગવાને સ્પષ્ટતાં કરતાં કહ્યું, “શ્રેણિક તેં જયારે પ્રથમ વાર પ્રશ્ન કર્યો ત્યારે એ રાજવીના મનમાં ઘમસાણ ચાલતું હતું. તેઓ મનોમન તેમના મંત્રીઓ સાથે યુદ્ધ ચડેલા હતા અને તેમનો વધ કરવા તત્પર થયા હતા. આવા રૌદ્ર ધ્યાનમાં જીવ મરે તો તે સાતમી નરકે જાય. તે બીજી વાર પ્રશ્ન કર્યો ત્યારે તે રાજવીના મનોભાવ પલટાઈ ગયા હતા. મંત્રીઓ સાથે માનસિક યુદ્ધ કરતાં તેમનાં બધાં શસ્ત્રો પૂરાં થઈ ગયાં. તેથી છેવટે તેમણે પોતાના માથા ઉપર રહેલો મુગટ કાઢી તેનાથી દુશમનો સાથે લડવા માથા ઉપર હાથ મૂકયો, ત્યાં તેમને ભાન થયું કે માથું તો મુંડિત છે-મુંડાયેલું છે. તેઓ તો સાધુ થયેલા છે અને તેમણે રાજ-પાટનો ત્યાગ કરેલો છે. તેમને અને રાજ્યને શો સંબંધ? પોતાનું કોણ અને પારકું કોણ? માટે સાધુને વળી શત્રુ કેવા? અને યુદ્ધ કેવું? કષાયો-રાગ અને દ્વેષ-એ જ મારા શત્રુઓ. મારે તો તેમની સાથે લડવાનું છે. પેલા સૈનિની વાત સાંભળીને હું કયાં વળી દુર્ગાનમાં ચડી ગયો?
અરર! હજુ તો મારા મનમાં સંસાર દબાઈને છુપાઈને પડેલો છે. એક ઊંડાણમાં હજુ રાગ અને દ્વેષના અગ્નિના કણિયા પૂરા બુઝાયા નથી. તેના ઉપર રાખ વળેલી છે પણ અંદર તો અગ્નિ સળગે છે જેમાંથી નિમિત મળતાં ભડકો થયો. આમ ચિંતન કરતાં તેઓ પશ્ચાત્તાપ કરવા લાગ્યા. મનથી કરેલા યુદ્ધની નિંદા કરતાં તેમના ધ્યાનની ધારા પલટાઈ અને આત્મા તરફ વળી ગઈ. પછી આત્માના ગુણોનું અને સંસારના સ્વરૂપનું ચિંતન કરતાં ધર્મ ધ્યાનની ધારાએ ઊંચે ચડવા લાગ્યા તેથી પરિસ્થિતિ તદન બદલાઈ ગઈ. તે સમયે સાધક મૃત્યુ પામે તો ઉચ્ચતમ દેવલોકમાં
