________________
૧૪. કર્મથી વિભિન્ન સત્તાઓનું અસ્તિત્વ
કર્મવાદનાં રહસ્યો સમજવાની સાથે આપણે એ વાત પણ સમજી લેવા જેવી છે કે અમુક બાબતો કર્મસત્તાના ક્ષેત્ર બહારની છે. જેમ રાજકીય સત્તાનું શાસન કે તેનો કાયદો રાજ્ય બહાર ન ચાલી શકે તેમ કર્મસત્તાનું શાસન પણ તેના ક્ષેત્રની બહાર ન ચાલે. કર્મની સત્તા કયાં નથી ચાલતી તે વાત પણ જો આપણે જાણી લઈએ તો જ આપણે જીવન પ્રત્યે યથાર્થ અભિગમ રાખી શકીએ. આપણે જોઈ ગયા કે કર્મસત્તા ખૂબ પ્રબળ સત્તા છે અને તેનો આપણા ઉપર જબ્બર પ્રભાવ છે પણ બધે જ કર્મસત્તાનું ચાલતું નથી. એવાં બીજાં પ્રભાવક્ષેત્રો છે કે
જ્યાં અન્ય સત્તાઓનું વર્ચસ્વ છે અને ત્યાં કર્મનું ખાસ કંઈ નીપજતું. નથી. .
કર્મ સિવાય બીજી જે અન્ય સત્તાઓનું અસ્તિત્વ છે એમાં એક પ્રબળ સત્તા કાળની છે. કાળસત્તા ખૂબ શક્તિશાળી છે. તેની સામે માથું ઝુકાવી દીધા સિવાય બીજું કંઈ કરી શકવા માટે જીવ સમર્થ નથી. આપણા આર્ષદ્રષ્ટા મુનિઓએ તો કાળનું મહત્ત્વ વર્ષો પહેલાં સમજી લીધું હતું પણ વર્તમાનમાં આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન નામના વિજ્ઞાનીએ કાળની સત્તાનું મૂલ્યાંકન કરી બતાવ્યું, જેનાથી આપણા મુનિઓના - ચિંતનને વૈજ્ઞાનિક સમર્થન પણ મળ્યું. કાળનો પ્રવાહ ચાલ્યો જ આવે છે. તેને કોઈ નાથી શક્યું નથી. કાળની અવગણના કરી આપણે જીવનનાં લેખાં-જોખાં માંડીએ તો તે હિસાબ ખોટો આવે. કાળની સમક્ષ ભગવાન સમકક્ષ આત્માઓને પણ નમવું પડે છે. તીર્થકરોને પણ કાળને આધીન રહી પોતાનો દેહ છોડવો પડે છે. ભગવાન કૃષ્ણને પણ એક સામાન્ય પારધીના બાણથી દેહ છોડવો પડ્યો. અર્જુન જેવા વીર ક્ષત્રિયને પણ સામાન્ય ગણાતા કાબાઓએ લૂંટી લીધો. અહીં કાળા જ પ્રબળ છે. .
