________________
૯. સંપન્ન દરિદ્રી (ભોગાંતરાય)
મગધનો રાજવી તેના મહેલના ઝરૂખામાં ઊભો ઊભો વર્ષના ભયંકર તાંડવને નિહાળી રહ્યો છે. દુશ્મનના દળ જેવા કાળા ડીબાંગ. વાદળાંઓનો ક્યાંય છેડો દેખાતો નથી અને બારેય મેઘ વિના રોક-ટોક અનરાધાર વરસી રહ્યા છે. આકાશને ચીરી નાખતી વીજળીના કડાકાથી જાગી ઊઠેલી રાણીએ જોયું કે પતિ પલંગમાં નથી. એટલે તે પણ ઝરૂખામાં આવીને ચિંતિત પતિને ખભે માથું નાખી ઊભી રહીને પ્રકૃતિના આ મિજાજને જોઈ રહી છે. ત્યાં વીજળીનો એક મોટો લિસોટો થયો અને તેણે પાથરેલાં અજવાળામાં રાજા-રાણીએ સામે ઊછળતી શોણ નદીના પાણીમાં એક માણસને કંઈક શોધતો જોયો. ગાંડીતૂર બનેલી નદીના વહેણમાં તણાઈ આવેલાં લાકડાંને, આ માણસ નદીમાં ઊતરીને બહાર લઈ આવી કિનારા ઉપર ભેગાં કરતો હતો. આ માણસની હાલત જોઈ રાણીથી બોલ્યા વિના ન રહેવાયું.
‘રાજ! તમે તો કેવા રાજવી! આવી ભયંકર મેઘલી રાતે તમારો એક પ્રજાજન નદીમાં પડીને લાકડાં એકઠાં કરે છે. તેને કેવું દુઃખ હશે? કેટલો દરિદ્રી હશે?”
રાજાએ નીચે ફરતા ચોકીદારને હાક મારી બોલાવી એ માણસને લઈ આવવા સૂચના આપી. કેડે નાની પોતડી વીંટેલો પાણીથી ભીંજાયેલો એ માણસ સામે હાથ જોડીને ઊભો રહ્યો. રાજાએ પૂછપરછ કરતાં તેણે જણાવ્યું, ‘મારી પાસે બે બળદ છે. એમાં એક બળદ તો બરોબરનો છે. પણ બીજો બળદ બરાબર નથી. તેથી બળદની જોડ જામતી નથી. મારી એ ખંડિત જોડી પૂર્ણ કરવા - સરખી કરવા માટે આ કાળી રાતે મજૂરી કરવી પડે છે. હમણાં લાકડાં મોંઘા છે અને પૂરમાં ઘણાંય તણાય છે.
૧૨૮
