________________
૪૨
કર્મવાદનાં રહસ્યો. પછી જીવ કઈ ગતિમાં જશે અને ત્યાં કેટલું આયુષ્ય ભોગવશે? સંસારમાં ચાર ગતિ ગણાય છે. મનુષ્ય, તિર્યંચ એટલે પશુ-પક્ષી ઇત્યાદિની ગતિ, દેવગતિ અને નરકની ગતિ. દેવલોક ભોગભૂમિ છે.
જ્યારે નરક ઘોર દુઃખ ભોગવવાની જગ્યા છે. જે ગતિનું કર્મ બાંધ્યું હોય તે ગતિમાં જીવને બીજા ભવમાં જવું પડે છે. આમ આ કર્મ આપણા માટે ઘણું મહત્ત્વનું બની રહે છે. આ એક જ કર્મ એવું કર્મ છે કે જીવનમાં એક વાર તેનો બંધ પડે. બીજાં સાતે પ્રકારનાં કર્મોનો બંધ સતત પડતો રહે છે.
જે લોકો ખૂબ લોભી અને પાપી હોય, અન્ય જીવોને ભયંકર દુઃખ આપતા હોય છે, ધન-સંપત્તિનો અતિપરિગ્રહ કરતા હોય છે. મહારાગી, મહાભોગી, મહાપાપી હોય છે તેઓ નરકગામી બને છે. જે લોકો કૂડકપટમાં રાચતા હોય અને તે રીતે અન્ય જીવોને છેતરતા હોય, છળ-પ્રપંચ કરતા હોય, અતિદંભી હોય, અતિસ્વાર્થી હોય, દગો ફટકો કરતા હોય તે લોકો મોટે ભાગે તિર્યંચની એટલે કે પશુ-પક્ષી અને તેથીય નીચલા સ્તરના જીવોની યોનિમાં જાય છે અને તેને અનુરૂપ આયુષ્ય બાંધે છે. જે લોકો સરળ અને મૃદુ સ્વભાવના હોય, સંતોષી હોય, સંપત્તિની પાછળ દોડનારા ન હોય, પ્રામાણિકતાથી જીવનારા હોય, કોઈના દુઃખે દુઃખી થનારા હોય, દયાળુ હોય તેઓ મનુષ્ય ભવનું આયુષ્ય બાંધે છે. જે લોકો ધર્મિષ્ઠ હોય, નીતિમત્તાવાળા હોય, સંયમિત જીવન જીવનારા હોય, વ્રત-જપ ઇત્યાદિ ધર્મક્રિયાઓમાં રત રહેનાર હોય, ભાવથી દેવ-ગુરુની ભકિત કરનારા હોય, સૌના સુખની ઇચ્છા રાખનારા હોય અને તે માટે પ્રવૃત્તિશીલ હોય, પરગજુ હોય તેઓ મૃત્યુ પછી મોટે ભાગે દેવલોકમાં જાય છે.
મનુષ્ય સારું રૂપ, રંગ, સુસ્વર, દેહાકૃતિ, અંગોપાંગ, યશ, સૌભાગ્ય ઇત્યાદિ માટે ઝંખે છે અને તે ન મળ્યાં હોય તો તેને જીવનમાં ઘણું સહન કરવું પડે છે. આ બધી વસ્તુઓ જન્મજાત મળે છે. તે એક વાર જેવી મળી પછી તેમાં ફેરફાર થઈ શકતો નથી. તેમાં સુધારો કરવાનું તો
