________________
જૈન શાસ્ત્રોની અર્થ કરવાની પદ્ધતિ કરી. અનેક આચાર્યોની પરંપરાથી તે ચાલતી આવી છે. આત્મજ્ઞ (આત્માનુભવી) વીતરાગી દિગંબર જૈન મુનિઓએ તે લખ્યા છે. કેવળ ઉપરની પેઢી તરફથી આગળની પેઢી તરફ Pass on કરેલી નથી. પણ પોતે આત્માનુભવથી તે વાણીની પ્રતીતિ કરી શિષ્યોને ઉપદેશ આપેલો
સંપૂર્ણ જૈન આગમોના ચાર વિભાગોમાં વર્ગીકરણ કરાય છે. તે વર્ગીકરણ તે તે ગ્રંથોમાં જે વિષય કહ્યો છે, જેનું વર્ણન છે તદનુસાર છે. તે રીતને અનુયોગ એમ કહેવાય છે. પ્રથમાનુયોગ, ચરણાનુયોગ, કરણાનુયોગ, દ્રવ્યાનુયોગ એવા ચાર અનુયોગો છે.
પ્રથમાનુયોગ : જીવોને ધર્મપ્રત્યે રૂચિ થાય એ હેતુથી વાર્તારૂપે તીર્થકર, ચક્રવર્તી વિગેરેના ચરિત્રરૂપે જે ગ્રંથ છે, તેમાં વાર્તાના માધ્યમથી તત્ત્વજ્ઞાનનો ઉપદેશ આપવામાં આવે છે તેને પ્રથમાનુયોગ કહે છે.
શરૂઆતમાં જીવને પુણ્યનું અને તે દ્વારા પ્રાપ્ત થનાર સામગ્રીનું આકર્ષણ થવા માંડે છે. તે અનુસાર પુણ્યનું મહાભ્ય સમજાવી જીવોને તે સત ધર્મ તરફ વાળવામાં આવે છે. નાના બાળકોને પિપરમીંટ-ચોકલેટ આપી નિશાળે જવા માટે તેઓનું મન વાળવામાં આવે - તે પ્રમાણે જ આ છે. ણમોકાર મંત્રનું મહાભ્ય સમજાવી દેવદર્શન, ણમોકાર મંત્ર, પૂજા, સ્વાધ્યાય તરફ જીવોને વાળવામાં આવે છે, આવા જીવોને પછી અરિહંત સિદ્ધોનું સ્વરૂપ, તેઓએ ચિંધેલો માર્ગ-ઉપદેશની જાણ કરાય છે.
ણમોકાર મંત્રના મહાભ્ય વિષે એક વાત યાદ આવી. તમે બેઉ વાર્તાઘેલી છો માટે કહું છું. પ્રા. શિવાજીરાવ ભોસલે (ઔરંગાબાદ વિદ્યાપીઠના કુલગુરૂ)ની આ વાર્તા તેમના સ્વમુખે ૧૯૮૪ માં સાંભળી હતી. તેમના ગામ ફલટણમાં, એક સ્ત્રી વિંછી ડંખનું ઝેર મંત્ર બોલીને ઉતારતી. નાનપણમાં આ વાત તેમના મન પર પ્રભાવ પાડતી. થોડા મોટા થયાં ત્યારે તેમને તે બાઈને પુછતાં ણમોકાર મંત્ર બોલી ઝેર ઉતારે છે એમ જાણ્યું. ણમોકાર મંત્રનો આટલો પ્રભાવ, તો જૈન તત્ત્વજ્ઞાનનું કેવું હશે? આવો વિચાર કરી તેમણે જૈન તત્ત્વજ્ઞાનનો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
