________________
પ્રમેયત્વ ગુણ
પ્રમેયત્વગુણ કહેવાય છે.' સાદી ભાષામાં કહીએ તો, પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં એવી શક્તિ છે કે જેને કારણે તે દ્રવ્ય જ્ઞાનમાં ઝળકે છે જણાય છે. જીવ દ્રવ્યના જ્ઞાનગુણમાં જેવી ાણવાની શક્તિ છે, તેવી પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં ‘જણાવવું’ - ‘જ્ઞાનમાં આવવું’ - ‘કોઈના પણ જ્ઞાનમાં ઝળકવું' – એવી શક્તિ છે. બધાં દ્રવ્યોમાં જોવામાં આવતો આ સામાન્ય ગુણ હોવાથી પ્રત્યેક દ્રવ્ય જ્ઞાન વડે જાણવામાં આવે છે, તેથી જગતમાં એવી એકપણ બાબત બાકી રહેતી નથી કે જે જ્ઞાનમાં આવી શકતી નથી. વિશ્વનું સ્વરૂપ ‘અનજાન’Unknown રહી જ શકતું નથી, ગુપ્ત રહી જ શકતું નથી.
૮૧
તમે કહેશો, એવી કેટલીયે બાબતો છે કે જેની અમને ખબર નથી, અમે જાણી શકતાં નથી. અલી, પણ પ્રમેયત્વગુણ એ કહે છે કે પ્રત્યેક બાબત કોઈ ને કોઈ જ્ઞાનમાં આવે જ છે. T.V. પર આપણે ક્રિકેટ મેચ જોતાં કેટલી વાર વિશિષ્ટ ખેલાડી આઉટ થયો છે કે નહીં તે બન્ને અમ્પાયર્સના જ્ઞાનમાં આવતું નથી, ત્યારે ત્રીજા (Third) અમ્પાયરની મદદ લેવાય છે. એટલે જુદે જુદે T.V. કેમેરાથી લેવાયેલા દૃષ્યો જોઈ પછી નિર્ણય આપવામાં આવે છે. કોઈના ને કોઈના જ્ઞાનમાં આવનાર આ શક્તિને પ્રમેયત્વ ગુણ કહે છે.
બીજુ સાદું ઉદાહરણ જોઈએ. સુગંધ આંખે જોવાતી નથી, પણ નાકને (ઘ્રાણેંદ્રિયદ્વારા) સમજાય. અવાજ બીજી ઈન્દ્રિયોને સંભળાતો નથી (કણેન્દ્રિય) કાનદ્વારાં જાણવામ આવે છે અને મીઠો ખાટો સ્વાદ આંખોને કાનોને સમજાતો નથી પણ જીભને સમજાય છે. જે વસ્તુઓ આંખોથી જાણવામાં આવે તે ઈતર ઇન્દ્રિયોથી જાણવામાં આવશે જ એમ નથી. પુદ્ગલમાં રહેલા સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ એ ગુણો તેમજ શબ્દો જુદી જુદી ઇન્દ્રિયોવડે જણાઈ જવાની શક્તિ તે પુદ્ગલમાં છે. સોયમાં દોરો પરોવતાં મને દેખાતો નથી પણ તમને તરત દેખાય છે. એટલે કે મારા જ્ઞાનમાં આવ્યું નથી પણ તમારા જ્ઞાનમાં આવ્યું.
જુના રોગથી કંટાળેલો રોગી ખનેક ડોકટરોને પોતાની પ્રકૃતિ બતાવતો ફરે છે. કોઈવાર ડોકટર, કોઈવાર વૈદ, કોઈ વખત બીજો કોઇ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
