________________
૧૭૩
સાત તત્ત્વો - આત્માનુભૂતિ
મારા જ્ઞાન દ્વારા કરું . પણ આપણું સંપૂર્ણ લક્ષ જાણવામાં આવનાર વાત તરફ એટલે કે “જ્ઞય' પદાથોં તરફ – જે જણાતું હોય છે એવા પદાર્થો તરફ કેન્દ્રિત થયેલું છે. જે જાણે તે “જ્ઞાયક' (જ્ઞાતા) અને જે જાણવામાં આવે તે “શેય'.
હમણાં લખતાં મને કાગળ દેખાય છે. તે કાગળ વિષેની મને ખાત્રી છે, પંખાનો ઠંડો પવન આવે છે તેની ખાત્રી છે, ટ્રાફિકના અવાજનું જ્ઞાન થાય છે, બાજુમાં પેટિંગ ચાલે છે તેની ગંધ આવે છે. આ બધી બાબતો એટલે ‘જોય' મારા જ્ઞાનમાં આવે છે. તે બધી બાબતોની મને અનુભૂતિ એટલે કે જ્ઞાન થાય છે. પરંતુ આ બધાને જાણનારો હું છું, હું મારા જ્ઞાન દ્વારા આ બધી વાતો જાણું છું. એવી અનુભૂતિ દરેકને થતી હોવા છતાં આજ સુધી તે તરફ આપણે કદી ધ્યાન જ આપ્યું નથી.
પુસ્તકમાં અક્ષરો છાપેલાં છે પણ પુસ્તકમાં જ્ઞાન ગુણ નથી માટે અક્ષરોનું જ્ઞાન તેને નથી અને અક્ષરો દ્વારા જે અર્થ તેમાથી અભિપ્રેત થતો હોય તેનું પણ તેને (પુસ્તકને) જ્ઞાન નથી. હું જ્ઞાનમય છું અને જ્ઞાન દ્વારા બીજી વાતો જાણી શકુ . પુસ્તકના અક્ષરોનું અને તેના અર્થોનું પણ જ્ઞાન કરનારો હું જ્ઞાયક છું અને હું જાણું છું માટે સામેની તે વાતોબાબતો મારી શેય છે.
પર શેયને જાણવામાં આપણે બધાંય હોશિયાર છીએ. પ્રશ્ન છે “સ્વ” ને એટલે કે સ્વજોયને જાણવાનો. દરેક સમયે આપણી જાણવાની ક્રિયા ચાલુ છે. તે ક્રિયા માત્ર શેયને જ પ્રસિદ્ધ કરતી નથી પણ જ્ઞાયકની પણ પ્રસિદ્ધિ કરતી હોય છે.
મોના, તું અમને વેરળની (ઈલોરાની) ગુફાઓ જેવાં લઈ ગઈ હતી. અંધારી ગુફામાં કંઈ જ દેખાતું ન હતું. એટલામાં ગાઈડ લાઈટ કરીને કોતરકામ, મૂર્તિઓ બતાવવાની શરૂઆત કરી. તરત જ બધાં તે મૂર્તિકલાનું કૌતુક કરી વાહવાહ એમ બોલવા માંડ્યાં. તે મૂર્તિઓ તો પહેલેથી ત્યાં જ હતી પણ પ્રકાશ પડતાની સાથે જ તેમનું સૌંદર્ય દેખાવા માંડ્યું. એટલે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
