________________
૧૪૯
સાત તત્ત્વોસંબંધી વિપરીત માન્યતા (ભાગ-૨)
ચાર પ્રકારના કષાયો - ક્રોધ, માન, માયા, લોભ - મૂળ કારણ મિથ્યાત્વ બાહ્ય સામગ્રીમાં ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણાની કલ્પના – મૂળ કારણ મિથ્યાત્વ
મૂળ કારણ મિથ્યાત્વ કાયમ રહે તો તેનું કાર્યરૂપ ફળ ઈચ્છા, કષાય અને ઈષ્ટ-અનિષ્ટપણું આવશે જ. મનમાં હોય તે ઈચ્છા, કષાય, બહારમાં પ્રગટ થવા ન દેવી-દાબી રાખવી એ તેના નાશનો ઉપાય નથી, તો ઈચ્છા – કષાય ઉત્પન્ન જ ન થાય એવો ઉપાય જ ખરો ઉપાય છે અને મૂળ કારણ મિથ્યાત્વને મટાડવો એ જ તે ઉપાય છે.
કર્મની ભાષામાં બોલવું હોય તો બંધનો એકદેશ (કંઈક અંશે) અભાવ થાય તેને નિર્જરા કહે છે. બંધતત્ત્વનું સ્વરૂપ જેણે ભૂલ ભરેલું માન્યું હોય તે નિર્જરાતત્ત્વનું સાચું સ્વરૂપ કેવી રીતે જાણે ? પુણ્ય કર્મના બંધનમાં જેને સુખબુદ્ધિ માની છે તે નિર્જરાનો ઉપાય દુઃખરૂપ માને છે.
જીવ દુઃખી થાય તે પોતાનાં બાંધેલા પૂર્વેના કર્મફળથી. પણ બીજા પદાર્થોને પોતાના દુઃખનું કારણ માની તે પદાર્થોના નાશનો ઉપાય આ જીવ કરે છે, પરંતુ કર્મોના નાશનો ઉપાય કરતો નથી. આ પ્રકારે તત્ત્વ સંબંધીની ભૂલ ભરેલી માન્યતાને કારણે આ જીવ દુઃખી જ રહે છે.
મોક્ષતત્ત્વસંબંધી વિપરીત માન્યતા.
મોક્ષ એટલે પૂર્ણ નિરાકુલ સુખ, અનંત સુખની પ્રાપ્તિ, કમનો સંપૂર્ણ અભાવ, આત્માની પરિપૂર્ણ શુદ્ધ દશા, આત્મા અનંતગુણમય છે તે બધાં અનંત ગુણોનું સામર્થ્ય પૂર્ણતાથી પર્યાયમાં પ્રગટ થવું તેને મોક્ષ કહેવાય છે.
મિથ્યાદષ્ટિ જીવને સાચા સુખની ઓળખ ન હોવાથી પંચેન્દ્રિયો અને મન દ્વારા વિષયભોગ કરવામાં તે સુખ માને છે. ખરેખર જોતાં અનેક પદાર્થોને ભોગવવાની તે ઈચ્છા કરે છે. આત્મા તે પદાર્થોને માત્ર જાણે જ છે. તેમનું ગ્રહણ અથવા ત્યાગ કરી શકતો જ નથી. અજ્ઞાની ગ્રહણત્યાગની નિરંતર ઈચ્છા કરી નિરંતર આકુલતા કરે છે. કદાચ ઈચ્છા પૂર્ણ થાય તો તેમાં સુખ માને પરંતુ તે જ સમયે નવી ઈચ્છાજન્ય આકુલતા હાજર હોય છે. વીતરાગતા અર્થાત ઈચ્છાઓનો પૂર્ણ અભાવ જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
