________________
૧૨૪
પત્રો દ્વારા જૈનતત્ત્વ પરિચય
વસ્તુવ્યવસ્થા-તત્ત્વોનું ખરું સ્વરૂપ ન જાણવાથી જીવ પરપદાર્થોનેસંયોગોને ઈષ્ટ કે અનિષ્ટ માને છે. જે પદાર્થો ઈષ્ટ લાગે તેમના વિષે અનુરાગ ઉત્પન્ન થઈ તે પદાર્થ મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરે છે અને જે પદાથો અનિષ્ટ ભાસે છે તેમને હટાવવાની ઈચ્છા કરીને તેવા પ્રયત્ન કરે છે ત્યારે દ્વેષ ઉત્પન્ન થાય છે. આ ઉપરથી એમ ધ્યાનમાં આવે છે કે પરપદાર્થ-સંયોગ એ રાગદ્વેષનું કારણ ન હોઈ મિથ્યાત્વ (અતત્ત્વશ્રદ્ધાન) એ જ કષાયોનું કારણ છે. તત્ત્વો વિષેની વિપરીત શ્રદ્ધા અને તે અનુસાર થવાવાળું વિપરીત જ્ઞાન અને વિપરીત આચરણને મિથ્યાદર્શન, મિથ્યાજ્ઞાન અને મિથ્યાચારિત્ર એમ કહ્યાં છે. અનાદિથી ચાલતું આવેલું આ મિથ્યાત્વ સહજ એટલે કે નૈસર્ગિક છે. તેને અગૃહીત મિથ્યાત્વ કહેવામાં આવે છે અને કુદેવ, કુગુરૂ, કુશાસ્ત્રના ઉપદેશથી નવેસરથી ગ્રહણ કરેલું મિથ્યાત્વ તે ગૃહીત મિથ્યાત્વ હોય છે.
બીજા પશુ-પક્ષીઓને માત્ર અગૃહીત મિથ્યાત્વ છે પણ માનવીએ ત્યાં પણ પોતાનું વર્ચસ્વ (7) બતાવી દીધું. અગૃહીત મિથ્યાત્વ સાથે ગૃહીત મિથ્યાત્વનો અંગિકાર કર્યો અને તીવ્ર મિથ્યાત્વી બન્યો.
ખરું જોતાં આ માનવ જીવનમાં કરવા જેવી એક જ બાબત છે અને તે સમ્યક્દર્શનની પ્રાપ્તિ અને વીતરાગતાની વૃદ્ધિ. પ્રત્યેક જૈન શાસ્ત્રમાં તેનો જ ઉપદેશ આપ્યો છે. શ્રાવકાચાર ગ્રંથમાં પણ સૌ પ્રથમ સમ્યક દર્શન અધિકાર છે. તેમાં શ્રાવકનું સૌથી પહેલું કર્તવ્ય સમ્યફદર્શન પ્રાપ્ત કરવાનું છે. કારણ સમ્યફદર્શન, સમ્યકજ્ઞાન અને સમ્યક્ઝારિત્ર ને ધર્મ એટલે જ મોક્ષમાર્ગ કહ્યો છે.
આચાર્ય ઉમાસ્વામીએ તત્ત્વાર્થસૂત્ર ગ્રંથમાં સૌ પ્રથમ એમ કહ્યું છે કે'सम्यक्दर्शनज्ञानचारित्राणि मोक्षमार्गः । तत्त्वार्थश्रद्धानं सम्यक्दर्शनम्।'
તેમ જ રત્નકરંડ શ્રાવકાચારમાં આચાર્ય સમંતભદ્ર કહે છે કે – “શષ્ટજ્ઞાનવૃત્ત
વિદા' તથા 'श्रद्धानं परमार्थानाम् आप्त, आगम, तपोभृताम् ।'
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
