________________
જીવના વિશેષ ગુણો અને પર્યાયો
સારૂં, પાપ ખરાબ, પુણ્ય કરી મોક્ષની પ્રાપ્તિ થશે એવી વિપરીત શ્રદ્ધાને મિથ્યાદર્શન કહેવામાં આવ્યું છે. આ જન્મથી જ હોય તેને અગૃહીત મિથ્યાદર્શન કહે છે. ફુગુરૂ, કુદેવ, અને કુશાસ્ત્રોનાં સેવનથી મિથ્યાત્વનું પોષણ થાય છે અને નવી નવી મિથ્યા કલ્પનાની શ્રદ્ધા થાય તેને ગૃહીત મિથ્યાદર્શન કહ્યું છે.
સમ્યક્દર્શન :- સર્વજ્ઞ વીતરાગ કથિત તત્ત્વોનો ઉપદેશ ગ્રહણ કરી જે જીવ સાત તત્ત્વોનો યથાર્થ નિર્ણય કરે, દેવ ગુરૂ અને શાસ્ત્રના સ્વરૂપનો નિર્ણય કરે, મોક્ષમાર્ગનો નિર્ણય કરે, સ્વતત્ત્વ અને પરતત્ત્વનો નિર્ણય કરી સ્વ-પર ભેદ વિજ્ઞાન કરે અને અંતર્મુખિ બની સ્વનું ચિંતન મનન કરી આત્માનુભવ પ્રાપ્ત કરી લે છે એવા જીવને શ્રદ્ઘા ગુણની સમ્યક્દર્શન પર્યાય પ્રકટ થાય છે.
૧૧૩
સમ્યક્દર્શનની પર્યાય સાથે જ જ્ઞાનની સમ્યજ્ઞાન પર્યાય અને ચારિત્રની સમ્યક્ચારિત્ર પર્યાય શરૂ થાય છે. કેવળ ત્રણ જ ગુણો નહીં પણ જીવનાં બધાં અનંત ગુણોનું સ્વભાવરૂપ પરિણમન શરૂ થાય છે. આત્મામાં લીન થઇ અતદ્રિય સુખની અનુભૂતિ થાય છે. જેટલો કપાયોનો અભાવ થાય તેટલી અકષાયરૂપ શાંતિ પ્રાપ્ત થાય છે. જીવ શુદ્ધોપયોગમાંથી શુભોપયોગમાં કે અશુભોપયોગમાં આવે તોપણ હવે શ્રદ્ધાની સમ્યક્દર્શન પર્યાય ચાલુ જ રહે છે. વારંવાર શુદ્ધોપયોગ કરવાથી તેની આ સમ્યક્ શ્રદ્ધા દઢ થતી હોય છે.
કદાચ કોઈ જીવ સમ્યક્દર્શનથી વ્યુત થઈ મિથ્યાદર્શનની પર્યાય પ્રાપ્ત કરે છે પરંતુ પાછો પુરૂષાર્થથી સમ્યક્ત્વ પ્રાપ્ત કરે છે. કરણાનુયોગની અપેક્ષાએ શ્રદ્ધાની સાસાદન અને મિશ્ર એવી બે અવસ્થા સમ્યક્ત્વમાંથી પડનારા જીવોની સંભવે છે પરન્તુ તે અવસ્થાઓ અલ્પકાળ પુરતી રહે છે. તેનું વર્ણન હાલ આપણને જરૂરી નથી.
ચારિત્ર ગુણની પર્યાયોનું સવિસ્તાર વર્ણન ખાસ આ પછીના પત્રમાં કરીશ, કારણ તે મોટો વિષય છે. સમ્યક્દર્શનની સાથે જ સમ્યક્ચારિત્રની પર્યાય પ્રાપ્ત થાય તોપણ પર્યાયમાં સરાગતા અને વીતરાગતા એક જ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
