________________
પત્રો દ્વારા જૈનતત્ત્વ પરિચય
એ ગુણો સામાન્ય અને વિશેષ એવાં બે પ્રકારના છે. સામાન્ય એટલે જે બધાં દ્રવ્યોમાં જોવા મળે છે. દરેક દ્રવ્યના પોતપોતાના સ્વતંત્ર, પણ બધામાં જોવા મળતાં જેવાં કે અસ્તિત્વ, વસ્તુત્વ, પ્રમેયત્વ, અગુરુલધુત્વ, પ્રદેશત્વ વિગેરે ગુણો છે. તેમને સામાન્યગુણ' કહે છે. જે ગુણો બધાં દ્રવ્યોમાં જોવા મળતાં નથી પણ એકાદ વિશિષ્ટ દ્રવ્યમાં જોવા મળે છે, તેઓને વિશેષ ગુણ' એમ કહે છે. સામાન્ય ગુણોદ્ધારા દ્રવ્યની સિદ્ધિ થાય છે અને વિશેષ ગુણોદ્વારા તે કયા વિશેષ દ્રવ્યો છે તે ઓળખાય
દા.ત. સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ વિગેરે પુદગલ દ્રવ્યોના વિશેષ ગુણો છે. જે દ્રવ્યમાં તે ગુણો છે તે પુદ્ગલ છે એમ આપણે ઓળખી શકીએ.
જ્ઞાન, દર્શન, સુખ ચારિત્ર, વીર્ય જીવ દ્રવ્યોના વિશેષ ગુણો છે. માટે જે દ્રવ્યમાં જ્ઞાનાદિ ગુણો છે તે જીવદ્રવ્ય છે, એમ ઓળખાય છે. સુખ પણ આત્માનો વિશેષ ગુણ છે. તે આત્મામાં જ-જીવ દ્રવ્યમાં જ છે અન્ય દ્રવ્યોમાં નથી. પુદ્ગલમાં સુખ નામનો ગુણ જ નથી. પણ આપણે છંદગીભર સુખો માટે ધનસંપત્તિ ઘરબાર જેવા પુગલો તરફ આશાભરી મીટ માંડીને જોતાં આવ્યા છીએ.
વિશ્વમાં છ જાતના દ્રવ્યો છે તે આપણે જોયું હતું. તેના વિશેષ ગુણો દ્વારા તેઓનું સ્વરૂપ જોઈએ.
જીવ :- જેમાં જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, સુખ, વીર્ય, ક્રિયાવતી શક્તિ વિગેરે વિશેષ ગુણો છે તે છવદ્રવ્ય.
પુગલ :- જેમાં સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ, ક્રિયાવતી શક્તિ વિગેરે વિશેષ ગુણો છે તે પુદ્ગલ દ્રવ્ય. જીવને સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ વિગેરે ગુણોનું જ્ઞાન થાય પણ છવમાં તે કોઈ જ ગુણો નથી. જીવ અને પુગલ એ બે દ્રવ્યોમાં ક્રિયાવતી શક્તિ છે. તે શક્તિ વડે જીવ અને પુદ્ગલ કાં તો ગમન કરે છે અથવા સ્થિર રહે છે. ગમન કરવું અથવા સ્થિર રહેવું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
