________________
૧૯૧૨)
પર્યુષણ પર્વ અને આપણું કર્તવ્ય.
(૨૮૯
પર્વના દિવસોમાં પણ પર્વના દિવસને સૌથી શ્રેષ્ઠ ગણવામાં આવતા હોવાથી પર્યુષણ પર્વને સર્વથી ઉત્કૃષ્ટ પર્વ ગણેલ છે.
અહિંસા પરમો ધર્મ “ના સર્વ માન્ય સિદ્ધાંતને અગ્રસ્થાન આપતી જૈન પ્રજાના આ પર્યુષણ પર્વના તહેવારોના દિવસોમાં જૈન વસ્તિવાળા પ્રત્યેક શહેરમાં બની શકે તેટલા વધારે મોટા પ્રમાણમાં જીવદયાના કાર્યને ઉત્તેજન આપવામાં આવે છે. મુસલમાનો રાજ્યઅમલમાં પણ પૂજ્યપાદ આચાર્ય શ્રી હીરવિજય સૂરિના સદુપદેશથી મહાન શહેનશાહ અકબર બાદશાહે પર્વના દિવસોમાં હિંસાનિષેધક ફરમાન કાઢવાથી આ દિવસોમાં જીવહિંસા થતી નહિ ઉક્ત ફરમાનેના પ્રતાપે અદ્યાપિ સુધી કહેવાતી ધર્મવેલી ગુજરાતનાં ઘણા ખરા શહેરમાં છ વદયાનો પ્રચાર પર્વના દિવસે જોવામાં આવે છે. આ પર્વના દિવસોમાં ધાર્મિક જૈન ભાઈઓ વ્યાપારાદિ કાર્ય માંથી બને તેટલી વધારે નિવૃતિ મેળવી ધાર્મિક કાર્યમાં આનંદ અને ઉત્સાહથી વખત પસાર કરે છે. સાધુ મુનિને યોગ મેળવી શકતા મુખ્ય શહેરોમાં આ પર્વ વધારે ધામધુમથી ઉજવાય છે. પર્યુષણ પર્વના છેલ્લા પાંચ દિવસોમાં . ચૌદ પૂર્વધર યુગપ્રધાન શ્રી ભદ્રબાહુ સ્વામિ વિરચિત “કલ્પ સૂત્ર’ વાંચવામાં આવે છે.
આ કલ્પસત્ર સાક્ષાત કઃપવૃક્ષ સમાન છે. તેમાં કહેલું શ્રી વીરપ્રશ્નનું ચરિત્ર તેનું બીજ છે. શ્રી પાર્શ્વનાથનું ચરિત્ર અંકુર છે. શ્રી નેમિચરિત્ર સ્કંધ (થડી આવે છે. શ્રી રૂષભ ચરિત્ર શાખાઓને સમૂદ્ધ છે. સ્થવિરાવલિ રૂપ પુ પો છે. સામાચારીનું જ્ઞાન તે સુગંધ છે અને મોક્ષ પ્રાપ્તિ એ કલ્પસૂત્રરૂપી કલ્પવૃક્ષનું ફળ છે. વાંચવાથી, તેમાં સહાય કરવાથી અને સર્વ અક્ષરો શ્રવણ કરવાથી વિધિપૂર્વક આરાધેલું આ કલ્પવૃક્ષ આઠ ભવની અંદર મોક્ષદ યક થાય છે. જેમાં શ્રી જિનશાસનપ્રભાવના અને પૂજામાં પરાયણ થઈ એકાય ચિત્તથી આ કલ્પસૂત્રને એકવીશ વાર સાંભળે છે તે આ સંસાર સાગરને તરી જાય છે.
આ કલ્પસૂત્રમાં ચરમ તીર્થકર તરીકે નજીકપણાથી ભાવિજીવોને શ્રી વિરપ્રભુનું જીવન વધારે ઉપગારી હોવાથી પ્રથમ તેમના ચરિત્રનું વર્ણન વધારે વિસ્તારથી કરવામાં આવેલ છેઆ પર્વના દિવસોમાં કલ્પસૂત્રના શ્રાવણ ઉપરાંત નીચેનાં પાંચ કાર્યો અવશ્ય કરવા ગ્ય બતાવેલાં છે (૧) ચે ય પરિપાટી એટલે પ્રત્યેક ચૈત્ય વંદના અર્થે ફરવું (૨) સર્વ સાધુઓને વંદના કરવી; (૩) સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કરવું (૪) પરસ્પર સ્વધર્મી ભાઈઓ ને ખમાવવું; (૫) અષ્ટમ તપ કરવું. આષ્ટમ તપ ત્રણ ઉપવાસથી બને છે ને મહાફળનું કારણ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર રૂ૫ રાણ રત્નને આપનાર, રાણ શલ્યનું ઉમૂલન કરનાર, રાણ જન્મને પવિત્ર કરનાર, મન, વચન અને કાયાના દેવને શોષણ કરનાર અને રાણુ જગતમાં શ્રેષ્ઠ પદને પમાડનાર છે. તેથી મેલપદના અભિલાષી એવા ભવિ પ્રાણીઓએ તે અષ્ટમ તપ અવશ્ય કરવા એગ્ય છે. તે ઉપર નાગકેતુનું દ્રષ્ટાંત મનન કરવા યોગ્ય છે.
ઉપર જણાવ્યા મુજબની ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવામાં ભાવિક જન બંધુઓએ પણ પવને ઘણો ખરો સમય વ્યતીત કરવા જોઈએ. જિનપૂજા-સ્તવન-કીર્તનાદિ ક્રિયા કર
