________________
૧૯૧૨)
જૈન સંસ્થાઓ
(૩૩૭
કામ માથે ઉડવું જોઈએ. નહિત ગુજરાતી પ્રાથમિક શિક્ષણ આપનાર મહેતાઓ હેશીયાર હોય છે–ઉત્સાહી હોય છે છતાં ઈગ્રેજી સમૂળગું ન આવડવાથી કાંઈ કરી શકતા નથી તેવીજ રીતે ધર્મકાર્ય કરનારની સ્થિતિ હવે ઈગ્રેજી શિવાય નિષ્ફળ નિવડવા ભીતિ છે. પોપકાર-દયા-સ્ને- ભૂતદયા એ જૈન ધર્મને પામે છે તે પછી એ મતાવલમ્બીઓ
માં અનાથાશ્રમે હોય એમાં નવાઈ નથી પણ ન હોય તેમાં જ નવાઈ પપકાર સંસ્થા છે આવાં અનાથાશ્રમ ગણ્યા ગાંઠયાજ છે, અને આ અનાથાશ્રમઅનાથાશ્રમ માં સામાન્ય રીતે ખાવાપીવાની વ્યવસ્થા, સામાન્ય શિક્ષણ એટલું જ
હોય છે. અનાથાશ્રમો એ સદાવ્રત નથી એ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે. આમબલ આત્મશ્રદ્ધાની સાથે માનસિક બલ વધે એ કરવું એ નિયામકોની ફરજ છે. મુંબઈ ઇલાકાના જેલના ડાકટરોએ આ ફેરીના રીપોર્ટમાં કહ્યું છે કે નાનાં બાલકો જેલમાંથી નિકળી ફરી જેલમાં આવે છે. આજ સ્થિતિ આપણાં અનાથાશ્રમોની છે. અનાથાશ્રમમાં રહેતાં બાલક બાલકીઓ બહાર નિકળ્યા પછી નમુનેદાર શહેરીઓ-વ્યાપારીઓ- શિક્ષકો કે માતાઓ ન થાય–તેમનાં નૈતિક બળ પ્રભાવજનક ન થાય તે પછી અનાથાશ્રમથી લાભ શો? અનાથાશ્રમોના દેખરેખ રાખનાર ઉપર–એની વ્યવસ્થા ઉપરજ સઘળો આધાર છે. એ સંસ્થાપકે એ ભૂલવું નહિ. અનાથાશ્રમોમાંનાં બાળકે જીવનમાં હાર પામે, તેમનાં જીવને પાપમય થાય તેને દેવ સંસ્થાપક અને નિયામકેનેજ છે. અમદાવાદ, સુરત જામનગર અને મુંબઇ જેવાં સ્થળે પુરૂષો માટે તે નહિ પણ
સ્ત્રીઓ માટે ઉઘે ગગૃહો સ્થપાયાં છે અને તેમાં ભરત ગુંથણ ઉદ્યોગ ગૃહ વગેરે નેહાના ઉદ્યોગો દાખલ કરવામાં આવ્યા છે. નિરાશ્રિત સ્ત્રીઓ
વિધવાઓને ઉપજીવિનું સાધન કરી આપવું એ દરેક મનુષ્યનું કર્તવ્ય છે, પરંતુ ઉગીતાને વિસરવી નહિ. પારસીઓનાં ભરત ગુંથણના કામો બજારમાં વેચાય છે તે સ્ત્રીઓ ઉપજીવિકા કરે છે–આપણામાં સામાન્ય રીતે રૂમાલ-તરણ-ટોપીઓ-કરો વેચતાં શરમ આવે છે-વેચે છે તે છાનામાના જજો એમજ હેય-ઉપજીવિકાનું સાધન કરવાનું ન હેય-અગર હુન્નર ખાતર જ શિખવાનું ન હોય તો પછી સામાન્ય કુટુમ્બમાં આ નવા ખર્ચનું કારણે થઈ પડે છે. આટલા માટે ટુંકી કમાઈવાળાને બેજા રૂપ ન થતાં ઉપગી થઈ પડે એવા ઉદ્યોગો દાખલ કરવાની આવશ્યક્તા છે. બાબુ પન્નાલાલ, શેઠ મનસુખભાઈ વગેરે જેને તરફથી ધર્માદા દવાખાનાં પપાયાં છે,
અને એ દવાખાનાને જૈનેતર પણ લાભ લે છે. આર્તને શાન્તિ આપવા ઇપીતાલ જેવું એક પણ પુન્ય નથી અને દરેક કોમનાં કિંવા સામાન્ય દવા
ખાનાની લોકપ્રિયતાનો આધાર ડાકતરના પિતાના સ્વભાવ અને ચાતુર્ય ઉપરજ છે. જૈન ઇસ્પીતાલની સાથે સૂતિકાગ્રહ અને કેટલાક રાજગો માટે ગૃહ થવાની ઓછી આવશ્યક્તા નથી. કેટલે દરજે સત્ય છે તે હું કહી શકતું નથી, પણ મને કોણ
