________________
૧૯૧૨]
પ્રેમપોથી.
[૩૮૯
કરી શકે? તેન એ બે ત્યાગ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પણ ન્યુનાધિક આરાધી શકાય છે. તેને દાખલ તમારાંપર લઈએ. તમે હાલ લં..માં બેઠા છે, તે વખતે તેમને પૂર્વને અત્રને અભ્યાસ
સ્મરણપટમાં ચડે છે તે વખતે તેની કલ્પના કરે મું..તમારા કાકા, પુ.ભાઈ, જી. ભાઈ, એમ વ્યક્તિઓ સ્થલરૂપે પ્રત્યક્ષ દેખાવ દૃષ્ટિગોચર થશે એ પૂર્વે વૃત્તિએ રડ્યૂલરૂપની અંતઃકરણની સ્થાપિત કરેલી છાપ છે, એવી છાપ હવે ભવિષ્યમાં)ન પડે તે માટે રશૂલ ત્યાગ કેટલી જરૂર છે તે સમજાય તેવું છે; અને તેવા સ્થલ પ્રસંગની ઉપાધિ અનેક છા૫ અને વૃત્તિના ચલાય પણાને ન કરે અને માર્ગ ભૂમિકા સિધ્ધ કરવામાં અવકાશ ન લે તેટલા માટે પણ ત્ય ગની તેટલી જરૂર છે. એને અવકાશ માર્યક્રમ–સિધ્ધ થાય તેમાં પ્રતિબંધ કરનાર નિમિતેને ત્યાગ પણ તેટલો અવશ્યન છે. આટલા માટે સ્થલત્યાગે પ્રથમ શ્રેણીમાં વર્તવાની જરૂર સિદ્ધ થાય છે. હવે વૃત્તિત્યાગ (સૂમ-કપનાત્યાગ) ની વાત કરીએ. હવે જેમણે દીક્ષા લઈ લઆલંબન ત્યાગી બાકીના આહાર, વિહાર, નિહાર, વસ્ત્ર, ઉપકરણાદિ આલંબન સિવાય ત્યાગ કર્યો છે, તેથી પ્રાપ્ત થયેલ અવકાશવ ન મુનિ ઉજમાલ થઈ વૃત્તિયાગ કરવામાં દીક્ષિત કાળ વ્યતીત કરે છે. તે હવે વૃત્તિત્યાગ કેમ કરતે હશે એ સવાલ ઉઠે છે.
આમા સિવાય જે કલ્પના ઉઠે છે તેનું નામ વૃત્તિ-મેહ અથવા અત્યાગ છે અને તે અત્યાગદશાવાળાને ઉઠે છે. જે કલ્પના જ ગ્રહવાનું કામ કરે છે, તે અડવાની કલ્પના ન કરવી તેનું નામ વૃતિત્યાગ, દર્શન મેહત્યાગ અથવા સૂક્ષ્મ ત્યાગ જ્ઞાનીએ આપેલું છે. જે જે પ્રકારની કલ્પના ઉઠે છે તે તે પ્રકારનાં સર્વ સ્થલ-ચાર ગતિનાં દુઃખ રૂપે વર્ણન-શાસ્ત્રમાં થઈ ગયું છે. તેની તેની કલ્પના એજ દુઃખનું કારણ છે એમ દઢ માનીને કલ્પનાને દુઃખ ગ્રહણ કરવાના અભ્યાસથી ઉતારવી તેનું નામ સૂક્ષ્મત્યાગ છે. આ રીતે સ્થલ અને સૂક્ષ્મ ત્યાગનું સંક્ષેપે વર્ણન કર્યું.
-૨ વૈરાગ્ય-હવે આપણે વૈરાગ્યના વર્ણનપર લક્ષ દઇએ. વિશેષ રાગની ભૂમિકાને આરા ધવી તેનું નામ વૈરાગ્ય છે. વિશેષ રાગ કઈ વસ્તુ પ્રત્યે છે તે આપણે તપાસીએ તે વખતે તે વસ્તુ દર્શનમેહના સ્થલ સૂક્ષ્મત્યાગના પદાર્થથી ભિન્ન હોવી જોઈએ. અને તે દેહ છે. દેહ કારાગ્રહથી અધિક દુઃખરૂપ છે છતાં તેના ઉપરે સર્વ કરતાં અધિક રાગ છે તેથી તે ઉપર વૈરાગ્ય આણવાને છે, પણ તેને ત્યાગ કરવાનું નથી, કારણકે ત્યાગ કરવાથી દેહ છૂટી જાય અને દેહ છૂટે તે જે જ્ઞાનીના માર્ગની ભૂમિકા આરાધવાની છે તે રહી જાય. આ માટે વૈરાગ્ય (મૂરહિતપણું) આણવાનું છે, તેવી રીતે તેના સજીવનપણની કાયમતા માટે જરૂર છે તેથી અન્ન, જળ, વસ્ત્ર અને ઉપકરણ ઉપર પણ વૈરાગ્ય સ્થાપવાનો છે. આનું કારણ એમ કે સંયમસિદ્ધિને અર્થે એટલી વસ્તુઓની જરૂર હોવાથી તે વસ્તુઓના ત્યાગને બદલે તે પ્રત્યે વૈરાગ્ય સ્થાપવો અવસ્યને છે. ત્યારે વૈરાગની વાત સંક્ષેપે જૈનશૈલીને અનુસરી કહી. હવે તે ઉપર વ્યાસ ભગવાન્ નું શું કથન છે તે જોઈ તેની તુલના કરીએ. આ માટે શ્રીમદ્ રામચંદ્રજી ભગવાને જે ત્યાગ ભૂમિકા આરાધી છે અને તેના વર્ણનરૂપે યોગ
