________________
૧૯૧૨)
પ્રેમપોથી.
(૩૯૧
માગે અહનશ વર્તતા નથી તેનું કારણ એ છે કે તેઓ તે માગના પુરૂષાર્થ પ્રત્યે નપું સકતા ધરાવે છે. આ કહેવામાં ખોટું શું છે? વાસ્તવીક રીતે તેવા નપુંસકામાં તમારી અને મારો પણ નંબર નેંધીએ તે તે પણ ખોટું નથી. કારણકે આપણે તે પક્તથી બહાર જવા જેવું- આત્મા રીઝ મનાવવા જેવું- શું કામ કર્યું છે તે કહેશો? જવાબમાં માન સિવાય બીજો જવાબ નિકળશે નહિ આ ઉપરથીજ આપણે પરિણામ પ્રાપ્ત થાય એવી તીવ્ર મુમુક્ષતાવાન નહિ હોવાથી પુરૂષાર્થહીન એવા નપુંસકના વર્ગમાં નંબર નેંધાવ્યો છે તેમાં શું ન્યાયથી વિરૂદ્ધ છે ? કંઈપણ નહિ. જે વર્ગના ઉતતા નંબરમાં તમે નામ નોંધા વો તેજ વર્ગના જેકે ચડતા નંબરમાં હું નામ નોંધાવું તેમાં કઇ જાતની ભૂલ થાય છે એવું નથી, કારણકે તમે દર્શન મેહના પ્રદેશમાંથી મુકત થઈ પુરૂષત્વને વધારી શકતા નથી, અને હું દર્શન મેહની અધિક ભૂમિકા વઈ આગળના ચારિત્રમેહના પ્રદેશમાં પ્રવેશતે નથી આ જોતાં મને મારા પુરૂષત્વને માટે તે ઘણો ધિકકાર છુટે છે. આવી રીતે નપુંસકના વર્ગમાં ક્યાં સુધી નંબર નોંધાવી રાખવો પડશે એ વિચારથી જે ખેદ થાય છે, ધિકકાર છૂટે છે, શરમ ઉપજે છે. ત્યા તમને તે શી રીતે ધન્યવાદ આપી શકું ? આવો ધન્યવાદ આપવાનું હાલ ક્યાં કેઈ સ્થલ છે ? અને તેવું સ્થલ, તેવી વૃત્તિ હેયે તે તેને ધન્યવાદને બદલે અગણિત નમસ્કાર કરૂં તેમ છું, પરંતુ તે યોગ દષ્ટિગોચર નથી ત્યાં થતા ખેદને શમાવી ધન્યવાદ પ્રાપ્ત થાય એવા ઉત્કૃષ્ઠ પુરૂષાર્થથી માર્ગમાં પ્રવેશવા ઉજમાળ થઈએ. તેવી ઉજમાળતાના ધારક, પુરૂષાર્થના પ્રવર્તક મુમુક્ષતાને પાણી શકે છે. આટલું સંક્ષેપમાં કહ્યું. મુમુભુતાનો શાસ્ત્રમાં બહુ વિસ્તાર છે. ૧–જીવ–અજીવન હવે વિચાર કરીએ, જી એટલે જેમાં જ્ઞાનધર્મ વર્તે છે, અને તે ધર્મને જ આધારે જે જીવે છે તે. જેને ઉપયોગ, સ્મૃતિવિચારરૂપ સત્તા, અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંત ઉજવળ શુદ્ધ એવા અનંત ધર્મ છે તેને જીવ કહેવામાં આવે છે. અછવ” એટલે જેમાં જ્ઞાનધર્મ નથી એવા જડ પદાર્થ. તેના અનેક ભેદ શાસ્ત્રમાં વર્ણવેલ છે. તે બધા પુણ્ય ૫૫ આદિ કર્મના ધર્મ છે. ૧૧–ગ્યતા–જેની વૃત્તિ માયાના પ્રદેશમાંથી પાછી ઓસરવા માટે તે પ્રદેશની કલ્પના, તે પ્રદેશમાં રૂચિપૂર્વક વર્તતા એવા સંગનો ત્યાગ કરી શાસ્ત્રથી જે સિધ્ધ થયેલ છે એવી જે જ્ઞાનતિની પ્રેમલક્ષણા ભકિતની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિની સંમુખ જે વર્તે છે તેવી નિસ્પૃહી જ્ઞાનમૂર્તિ સર્વોત્તમ મંગલમય કલ્યાણકારક યોગ પ્રાપ્ત થયે નથી, તે પ્રાપ્ત કરવા માટે તેવી અવસ્થાને માર્ગ જનારી યોગ્યતાને ઉતમ ગણી છે.
૧૨-સમ્યવૃતિ-વૃત્તિના ચલાયમાનપણને માટે મેહધ કહેલ છે. અને મેહ હોય ત્યાં રાગ ઠેષ નિયમો હોય, તે રાગદ્વેષ ઉઠવાથીજ-ઉત્પન્ન થવાથીજ વૃતિનું ચલાયમાન પણું થાય છે, અર્થાત વૃત્તિનું ચલાયમાનપણું રાગદેષ વિના સંભવતું જ નથી. જેથી વૃતિનું જેટલું ચલાય ભાનપણું વર્તે છે તે આલંબન અભ્યાસે, અને વિચારની શ્રેણીએ નિવૃત્ત કરવું તેનું • મિ તેનું નામ સમ્યગવૃત્તિ છે પણ સમ્યગજ્ઞાન નથી,
