________________
૧૯૧૨)
હવે કયે રસ્તે જઈશું.
(૩૬૭
nonnnnnnnn
છે; અગાઉના ગ્રંથમાં તે જગાએ જવા માટે ગાડાં વગેરેની સામગ્રી સજવાની નેંધ કરી હેય તેનોંધ મુજબની તૈયારીઓથી આજે ત્યહાં જશે તો સમુદ્રમાં ડુબશે કે જીવશો ? આજે પૅસીફીક મહાસાગરમાં જવા માટે માટી આગબોટો છે અને તે સમુદ્રમાં હમેશ જનારા વહાણવટીઓએ તે સફરને લગતી કેટલીક સૂચનાઓ ડાયરીમાં લખી રાખી છે; એ ડાયરી ને રાખી મુકી હેનો હજારની પેઢીને વારસ જે તેજ જગાએ સ્ટીમર લઈ જશે તો શું થશે તે ખબર છે ? એ જગા આસ્તે આસ્તે જમીનના રૂપમાં બદલાવા લાગી છે. એલાસ્કાના અખાત આગળનું ભંયતળીઉં ઉપસવા લાગ્યું છે અને બેહેરીંગ સમુદ્ર ઘણું વર્ષો પહેલાં મુદલ અદ્રશ્ય થશે; તેથી એશીઆ અને અમેરીકા વચ્ચે જમીનને રસ્તે થઈ જશે. એ વખતે આજના વહાણવટીની ડાયરી શું કામમાં આવવાની હતી? સ્થળની બાબત માં તેમજ સમયની બાબતમાં આજે મા ખમણ આદિ–તપ, સામાયિક, પષધ, દાન અને પૂજ, આજના સમય, સંધયણ, દેશસ્થિતિ અને બીજી અનેક વસ્તુસ્થિતિએને અનુસરીને કરવાની છે. પણ ભૂતકાળની સઘળી વસ્તુસ્થિતિઓ તથા વર્તમાનની પરિસ્થિતિઓને ઉંડે અભ્યાસ અને મુકાબલે કર્યા સિવાય કયો આચાર્ય ખરૂં શાસ્ત્ર યોજી શકશે? સાધુ અને શ્રાવક એવા બે આશ્રમ ડહાપણથી બનાવવામાં આવ્યા છે તે વાતની ના કહી શકાશે નહીં; પણ “સાધુ આશ્રમ’ પ્રાય: જ્ઞાનયોગની જ સડક માટે યોજાયે જણાય છે. આજે આ દુ:ખી દુનીઆને “કર્મયોગની’ વધારે જરૂર છે, અને તેથી કર્મવેગીઓ ઉત્પન્ન કરવાની જરૂર છે. નવ દીક્ષાઓ સાધુ આશ્રમમાં નહિ પણ કર્મવેગી આશ્ચમમાં દેવાની જરૂર છે; અને જુના સાધુઓને ગૃહસ્થના કશા કામમાં માથું ન ઘાલવા દેતાં માત્ર જ્ઞાનયેગમાં મળ્યા રહેવાની ફરજ પાડવાની જરૂર છે. જહાં સુધી એક સાધુ બત્રીસ કે પીસ્તાલીસ . સૂત્રોનું સંપૂર્ણ અધ્યયન કરી હેનું રહસ્ય ન સમજે અને યોગાદિ વિષયના જાણકાર ન બને
ત્યાં સુધી એને સંઘના કોઈ કામમાં સલાહ આપતાં કે વચ્ચે પડતાં અટકાવવો જોઈએ. તે તેજ કામ માટે દીક્ષા લે છે એ તેણે ભૂલવું ન જોઈએ, અને આપણે હેને લક્ષથી ચુત થતો અટકાવવું જોઈએ. આપણે માટે તે હમણું માત્ર દૂરથી દર્શન કરવા પુરતજ પૂજ્ય પદાર્થ છે. દરમ્યાનમાં કર્મગીઓ ઉત્પન્ન કરવા પાછળજ આપણી સઘળી શક્તિ, સઘળું દ્રવ્ય અને સઘળી ભકિતને વ્યય કરવો જોઈએ છે.
કર્મગીઓ કેવી રીતે ઉત્પન્ન થઈ શકે ? આ એક ગહન સવાલ છે. આ લખનાર અગર એ કઈ એકાદ વિચારક તે સવાલના ફડા માટે પુરતો ગણાય નહિ. તથાપિ અહીં માર્ગ સૂચન કરવું અનુચિત નથી. એવો પ્રયાસ અગાઉ થઈ ચૂક્યો હત; અને ગોરજી અથવા યતિવર્ગ એવાજ કાંઇક આશયથી ઉભો થયો હતો. અનેક વિદ્યાઓને અભ્યાસ કરી, બ્રહ્મચર્યના પાલનથી શકિત સાચવી રાખી, જગાજગાએ ફરી અનેક ઉપકાર કરવા એવા “સેવાવ્રતાને લીધે એ વર્ગ ઘણે ઉપકારી થઈ પડયો હત; પરંતુ “સઘળાં ખાબેચી ગંધાઇજ ઉઠે એ નિયમાનુસાર હેમણે પોતાની આસપાસના બીજા વર્ગોના જ્ઞાન-ગુણ તરફ આંખ બંધ કરી, તેથી અહંકાર-સ્વાર્થપરાયણતા અને ઇન્દ્રિયલેલુપીપણું હેમને માત્ર
