________________
૧૯૧૨)
પ્રતિક્રમણ.
-
(૩૭૭
નવકાર, ઈરિયાવહી, તસ્મઉત્તરી, અનર્થ ઉસ્સસ્સીરું, લોગસ, કરમિભંતે. નમુથુ, જયવીયરાય ( આભવમખંડ સુધી) અરિહંતઈયાણું, પુખરવરધી, સિધ્ધાણું બુધ્ધાણું (આદિની ત્રણ ગાથા, સવસવી, વાંદણ, ઈચ્છામિઠામિ, વંદિતુ આટલાં સૂત્રો પહેલાં થી હેવાં જોઈએ કેમકે આવશ્યક સૂત્રની કેટલીક ટીકાઓમાં આટલા સત્રની ટીકા કરવામાં આવેલી છે; અને જેમ જેમ પાછલ પાછલથી ટીકાઓ થતી ગઈ તેમ તેમ તે તે ટીકા કરનારાઓના કાળમાં જે જે સુત્રોના ઉમેરા થયેલા તેની પણ ટીકાઓ કરવામાં આવેલી છે. ' હવે પાછળથી સૂત્રો અથવા ગાથાઓ જે દાખલ થયેલી છે તે ક્યા કયા વખતે અને કયા આચાર્યો કરેલ અને કેવા સંજોગે વચ્ચે મૂળ પ્રતિક્રમણ સાથે જોડી દેવામાં આવેલ છે તે સંબંધી ઘણું હકીકત ભૂલી જવાનું છે. જેમકે સિધ્ધાણું બુધ્ધાણુંમાં “ઉજત સેકસીહરે” એ ગાથા બેલાય છે તે ક્યારે થઇ તેનો ઉલ્લેખ મલી શકે છે કે એક વખત વેતાંબરી અને દિગમ્બરી બન્નેના સઘો ગિરનાર તીર્થ ઉપર ભેગા થયા. તે વખતે બન્ને સંઘે વચ્ચે તકરાર થઈ કે તીર્થ હમારૂ છે આ તકરારના અંગે રાજ્ય આગેલ તે સંબંધી ઇન્સાફ લેવા ગયા. રાજય તરફથી જવાબ મળ્યો કે પિતાનું તીર્થ છે એવું જે પક્ષ સાબીત કરી આપે તે પક્ષને તીર્થ સોંપવામાં આવશે. તેથી વેતામ્બરી સંઘાધિપતિએ શાસન દેવતાની આરાધના કરી; શાસન દેવતાઓ પ્રગટ થઇ સંઘાધિપતિને પૂછ્યું કે “મારી આગલ તારી શું માગણ છે? સંઘાધિપતિએ કહ્યું “આ તીર્થ શ્વેતામ્બરીઓનું છે એ પુરા જોઈએ છે' દેવતાએ કહ્યું કે “એક કુંવારી કન્યાને રાજા આગળ લઈ જજે, તે પુરાવો આ પશે તે પ્રમાણે કુંવારી કન્યાને રાજા આગળ લઈ ગયા અને તે છોકરી “ઉજજતસેલસીહરે” એ ગાથા બેલી, જેથી તીર્થ વેતાંબરીઓનું છે એમ રાજાએ કબુલ કર્યું અને તામ્બરીઓને સોંપવામાં આવ્યું તેની યાદી રાખવા આ ગાથાને ઉમેરે થયેલે છે.
ઉસગ્ગહરં ભદ્રબાહુ સ્વામીએ બનાવેલું છે, તેની મતલબ એવી છે કે ભદ્રબાહ રવામિ અને વરાહમિહિર બંને સગા ભાઈઓ હતા, તેઓએ સાથે દીક્ષા લીધેલી. પાછળથી લદબાહુ સ્વામિને યોગ્ય જાણી આચાર્ય પદવી આવી. વરાહમિહિરને તે પદવી ન મળવાથી બાધિત બની જૈનીય દીક્ષાનો ત્યાગ કરી પાછા બ્રાહ્મણ બને, એક વખત રાજ્ય સભામાં ભદ્રબાહુ સ્વામિએ તેના જ્યોતિષના વર્તારાને ખોટો ઠરાવ્યો, જેથી તેનું અપમાન થયું. કાલાંતરે વરાહમિહિર મરીને વ્યંતર . દેધથી તે વ્યંતર જૈન સંઘમાં ઉપદ્રવ કરવા લ, તેની ઉપશાંતિને માટે “ઉવસગહર ” ભદ્રબાહુ સ્વામીએ બનાવ્યો છે- એટલે તે ત્યાર પછી દાખલ થયેલ છે.
એવી જ રીતે “લઘુશાંતિ માનદેવ સૂરીએ કરેલ છે. સંસારદાવા હરિભદ્ર સૂરીએ બનાવેલ છે. “અછતશાંતિ નંદેણ સૂરીએ કરેલ છે. “સકલાઉત ” હેમચંદ્રાચાર્યો ત્રિપછી પુરૂષ ચરિત્ર બનાવેલ છે તેના આદિભાગનું મંગલાચરણ છે. મોટી શાંતિ માટે એમ કહેવામાં આવે છે કે તે બૌદ્ધમાંથી આવેલ છે- સત્ય શું છે તે વિશેષ જાણે “સ્નાતસ્યાની સ્તુતિ”ને માટે એક એવી વાત ચાલે છે કે –
