________________
૩૭૨)
જૈન કેન્ફરન્સ હેરડ.
બનાવવા થઇ પડી છે. રસાસ ! જે ક્રિયા આત્મિક શુદ્ધિને માટે નિમિત થયેલી તેજ આત્મામાં મલિનતાના ઉત્પાદક થઇ એવું આપણે અનેક ગચ્છના લખાએલા ખંડન-મંડનના ગાલી પ્રદાનનાં પુસ્તકૈા વાંચી માની શકીએ છીએ. આવે ગુંચવાડા ભરે વિષય લખતાં લેખકને ગુંચવાડા થાય એ સ્વાભાવિક છે, તે પણ વિચારશીલ ઉદાત્ત મનના વિદ્વાનોને વિચાર કરવાને કારણુ મલે અને પડદા પાછલ રહેલી કેટલીએક હકીકત જુદા જુદા વિદ્વાનો થી જાણવાના પ્રસંગ મલે તેર્થી આ વિષય હાથ ધર્યાં છે.
પ્રથમતા પ્રતિક્રમણુ એટલે શુ? એ શબ્દને ભાવાર્થ તપાસીએ
स्वस्थानाद्यत् परस्थानं, प्रमादस्य वशाद्गतः । तत्रैव क्रमणं भूयः, प्रतिक्रमणमुच्यते ॥
—આત્માના જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ થ્તાક વીય ગુણ્ છે. જે ગુણામાં આત્મા શુદ્ધુ ઉપયોગથી વા આચારમાં પ્રવંતા કહેવાય ને આચાર (સ્વ-ગુણ) માં પ્રમાદના યાગથી પરસ્થાન–અતિચરિતપણું થઇ જાય અને ક્રી શુદ્ધ ઉપયાગ આવવાથી પોતે પ્રમાદ દૂર કરી સ્વાચારમાં ઉપસ્થિત થાય એવી જે ક્રિયા તેને પ્રતિક્રમણ કહે છે-એટલે પાછુ હઠવું. અતિચારમાંથી આચારમાં આવવુ તે પ્રતિક્રમણના હેતુ છે. હવે વિચારીએ કે ઉપર લખેલ અર્થની અને કવ્યની સાર્થકતા જો તેના નામથી તેના નિમિત્તે કલેશાલય બનીએ તે કેવી રીતે થઇ શકે ? એ વાચકે પોતેજ વિચારશે. હાલમાં કેટલાએક વખતથી શુષ્ક ક્રિયાની મહત્તા એ એ સ્તુતિએ ખેલાય છે, અને દેવસિક પ્રતિક્રમણમાં ‘સુઅ દેવયા ભગવ' અને જિસ્મે ખિત્તે સાહુ' એ ખેલાય છે તેનું કારણ શું ? ‘જિગ્સે’ અને ‘યસ્યા’ એ તેના ભાવામાં ખીલકુલ અફેર નથી, છતાં પાક્ષિક પ્રતિક્રમણમાં એકજ ખેલાય, અને બીજી ન ખેલાય તેની મતલબ શું?—તે સકારણ દર્શાવશેાજી.
(અકટ ખર
૫. ‘નમેાસ્તુ વમાનાય' તે ઠેકાણે સ્ત્રીએ ‘સ’સારદાવા' કહે છે. આનુ કારણ પ્રતિક્રમણુ ગર્ભ હેતુ' નામના પુસ્તકમાં એમ બતાવેલું છે કે ‘નમેાસ્તુ' ચાદ પૂર્વ માંહેનું છે, અને સંસ્કૃત છે; પૂર્વ ખેલવાના અને સ ંસ્કૃત ભ ુવાને અધિકાર સ્ત્રીઓને નથી. આ કારણ ઉપરથી નીચલા પ્રશ્નો ઉદ્ભવે છે;—
. ‘વિશાલલેાચન’પૂર્વ માંહેલુ નથી, તે તે
સ્ત્રીઓ કેમ ખેાલતી નથી ?
શ્રા આનું કારણુ સંસ્કૃતમાં છે તેથી, એમ બતાવીશું તેા નાની શાંત, મેટીશાંત, સકલાહત્, સ્નાતસ્યાની સ્તુતિ-સર્વ સંસ્કૃતમાં છે, છતાં તે સ્ત્રીએ ખેલે છે તેનુ... કેમ ?, તેમજ ‘સંસારદાવા ’ એ પણ સંસ્કૃતમાં છે તે તે પણ સ્ત્રીઓથી કેમ એટલી શકાય ?
૬. ‘સુઅદેવયા ભગવઇ’ અને ‘જિસે ખિત્તે’ એ એ સ્તુતિને ઠેકાણે સ્ત્રીએ ‘કમલદલ’ ની સ્તુતિજ અને વખત લે છે તેનુ કારણ શું? ‘ કમલદલ ' સંસ્કૃતમાં છે, અને ઉપલી એ માગધીમાં છે તેા સ્ત્રીઓને માટે સ ંસ્કૃત નિષેધ પ્રતિપાદિત કરેલ છે ત્યારે ઉપલી માગધીમાંની સ્તુતિ હોવા છતાં તેનો નિષેધ સ’સ્કૃત ‘કમલદલ' ખેાલવાથી થાય છે તેનું કારણ શું? - તંત્રી
