________________
૧૯૧૨)
હવે કયે રસ્તે જઈશું.
એવું ફરમાન કર્યું છે તે કર્મયોગીને “મુદ્રાલેખ Motto અથવા ગુરૂમંત્ર છે અને તેથી તેઓ આળસ, અહંપદ, કષાય આદિ અનેક પ્રકારના પ્રમાદમાં ન પડતાં દરેક પળને નિર્મળ પ્રેમભાવથી થતાં ભલાં કામો વડે શણગારતા રહે છે. જેનવર્ગને આજે-રમ જમાનામાં જે પ્રકારના ગુરૂઓની ખાસ જરૂર છે તે આવા કર્મયોગી સાધુજ. કર્મચારીઓની પિતાના પંડને લગતી તંગીઓ છેક જ થોડી હોય છે તેઓ ગમે તે સંજોગોમાં પોતાનો નિભાવ કરી લે છે, અને પિતાને કરવાનાં કામો ઉપર ચતરફથી વિચાર કરી યોજના ઘડીને તે રસ્તે મેચ્યા રહે છે, પછી તે આશય પાર પડે કે ન પડો તહેની પણ ચિંતા કરતા નથી, સૂર્યનું કામ પ્રકાશવાનું છે, તેમ તેઓ કર્મ અથવા સત્કાર્યો activity માં પ્રકાશ્યા કરે છે.
અને ભક્તિયોગ તો જૈન સાધુવર્ગમાં (રહ્યો હોય તો) માત્ર મશ્કરી રૂપે જ રહ્યો છે. એક સાધુ બીજા સાધુ પ્રત્યે બહુમાન ભાગ્યેજ ધરાવે છે તે ભક્તિ ધરાવવાની તો વાત જ શી કરવી ? ગુરૂઓ પણ પોતાના શિષ્યો પિતાનું કેટલું માન રાખશે એ સારી રીતે જાણતા હોવાથી શિષ્યોને ફરમાન કરતાં બહુ બહુ વિચાર કરે છે ! એકકે ફીરકાના કુલ સાધુઓ ઉપર એક સાધુ ઉપરીપણે ઠરાવી શકતો નથી, એજ એમ સૂચવે છે કે ભકિત” માર્ગનો પ્રાય: છેદ થવા બેઠો છે. આ તે ભક્તિનાં દશ્ય રૂપ કહ્યાં; પરન્તુ જિનરાજની ખુદની ભક્તિ સાધુવર્ગ કેટલે અંશે કરે છે એ પણ વિચારવા જેવું છે; તથાપિ એ આળી ચામડી પર હાથ ધરવાનું આપણે જતું કરીશું તો જ ઠીક થશે. એટલું કહેવું બસ થશે કે “ભક્તિગ ” ના પધિકના મોં ઉપર તેજ, શાન્તિ, ગંભીરતા, સ્મીત હાસ્ય, અને જેની પિોતે ભકિત કરે છે હેના સર્વશક્તિપણામાં શ્રદ્ધા હોવાને લીધે કૈવત : એટલાં ચિન્હ પ્રત્યક્ષ જણાઈ આવવાં જોઈએ. અબધુ સદા મગનમેં રહના” એ વગેરે પદોના લખનારા કાંઈ પેપર નહોતા પણ સર્વશક્તિમાન તત્વના પુરા ભક્ત એવા અધ્યાત્મીઓ હતા. “ભક્ત ” સર્વત્ર સિદ્ધને ભાવે છે. તે હવામાં નજર કરે છે અને ત્યાં સિદ્ધને જે તેનાથી ગોષ્ઠિ કરે છે તે ગૃહસ્થ સાથે વાત કરે છે તે એ કપડાં તળેના શરીરમાં છુપાયેલા ભાવી સિદ્ધથી ભેટે છે અને મલકાય છે. એ પિતાનું માથું કાપવા તલવાર ઉગામનારની આંખમાં અદ્રશ્ય સિદ્ધ ભાવે છે અને પિતાની ઉત્કાન્તિને વેગી બનાવવા માટે શ્રમિત થતા તે ભાવી સિદ્ધિને પ્રેમથી ભેટે છે. ભકિત એ ખરેખર સ્પર્શ માત્રથી કથીરને સુવર્ણ બનાવનાર જડીબુટ્ટી છે; પરમાત્મા ના ગુણોને લઘુ આત્મામાં ખેંચનાર લેહચુંબક છે, સઘળાં દુઃખો અને દુશ્મને સામે વજની ઢાલ છે, સિધિની અમેઘ ચાવી છે.
જ્ઞાનયોગ, કર્મ અને ભકિતયોગ જો જૈન સાધુઓમાં આટલે બધે અંશે ન હેય તે સાધુવર્ગને અલ્પજ્ઞાન-ગુણને પિતાનું લક્ષ્ય બનાવી રહેલા શ્રાવકવર્ગમાં તેથી પણ વધારે ન્યૂનતા હોય એ સ્વાભાવિક જ છે.
ત્રીસ વર્ષની વય સુધી સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરી, ઘરજંજાળથી દૂર રહી, સાંસારિક જ્ઞાનનો અભ્યાસ કરી અધ્યાત્મનો પરિચય કરનારા જ્ઞાનયોગી શ્રાવકો કેટલા નીકળશે?
