________________
૧૯૧૨),
હવે યે રસ્તે જઈશું.
૩૬૧]
રહેલી છે અને તે સૂત્રપાઠ ઉપરની ત્વચા વગેરે આસ્તેથી દૂર કરી તે શરીર અંદરના કોઈ અગમ્ય ખૂણે છુપાવવામાં આવેલું “મર્મસ્થાન” શોધી કહાડી બતાવવું એ એક કઠીઆરાનું કે લુવારનું નહિ પણ ચાલાક શસ્ત્રવૈદ (physician)નું કામ છે; એ કામ તદ્દન પવિત્ર “ભાવવાળા અને આંતર દ્રષ્ટિવાળા પુરૂષ (Seer) થીજ યથાર્થ બની શકે તેમ છે. આપણ સર્વે માત્ર સૂત્રપાઠના દેખીતા અર્થને જ વળગી રહ્યા છીએ અને અંદર છૂપાયેલા મને શોધવાના પ્રયાસને “મિથ્યાત્વ” ઠેરવીએ છીએ, એ આપણી હેટામાં મોટી ભૂલ છે અને તેથી આપણે આત્મશક્તિ તે દૂર રહી પણ માનસિક શક્તિઓ (મનોબળ) પણ મેળવી શકીએ તેમ નથી. અગાઉના વખતમાં સધુ વર્ગમાં અનેક seers (આંતર્ દષ્ટિવાળા પુરૂષ ) હતા હેમના સહવાસથી આવું જ્ઞાન પ્રાપ્ત થઈ શકતું. ગુપ્ત શકિતઓ તે વખતે પ્રાયઃ “ભકિત' દ્વારા મળતી અને જ્ઞાનને રસ્તે બહુ પ્રયાસ કર્યા સિવાય પણ અર્થસિદ્ધિ થતી; કારણ કે “જ્ઞાન” તેમજ “ભકિતયોગ” બન્ને એકજ લક્ષબિંદુએ પહોંચાડનાર માર્ગ છે. અર્થપ્રાપ્તિ અથવા સિદ્ધિ માટે મુખ્ય ત્રણ રસ્તા છે, જેમાંના “ભકિતગ” નામના રસ્તા માટે તે વખતનો જમાનો વધારે અનુકળ હત; બીજો રસ્તો “જ્ઞાનયોગ' નો છે કે જે રસ્તે જનારો માણસ વિવિધ પ્રકારનાં જ્ઞાન મેળવવાનો જ ઉઘમ કરે છે અને એ જ્ઞાન વડે આત્મપ્રકાશ પામે છે, અને ત્રીજો રસ્તે પાણીમાત્રની સેવા–પરમાર્થ અથવા “કર્મયોગને છે, કે જેમાં માણસે કોઈપણ જાતના ફળની આશા વગર માત્ર આત્માની સગાઈ ખાતર- પ્રેમ ખાતર-ભલાં કર્મોમાં રહેલી સ્વાભાવિક ભલાઈ’ ખાતરજ સત્કર્મો કર્યા કરવાનાં છે અને એવી નિર્મળ પ્રેમમય ભલાઇઓ ખાતર અહં પણને ભૂલવાન મહાવરો પડવાથી કોઈ વખત એવો આવશે કે જ્યારે હેના અંતરમાં આત્માનુભવને પ્રકાશ પ્રગટી નીકળશે..
હવે આપણે તપાસ કરો કે આપણા જૈનવર્ગમાં ઉપર કહેલા જ્ઞાનયોગ કે ભક્તિયોગ કે કર્મવેગનું સેવન કેવી રીતે અને કેટલે અંશે થાય છે, જેનો શ્રમણ અને શ્રમણોપાસક એવા બે વર્ગમાં વહેંચાયેલા છે, તે પૈકી શ્રમણ અથવા સાધુ વર્ગમાં આ ત્રણ પૈકી એનું અસ્તિત્વ છે કે કેમ તે તપાસીએ. જ્ઞાનગ અથવા જ્ઞાનમાર્ગ કે જેને આપણે જેના સૌથી વધારે ગર્વ કરીએ છીએ અને “પ્રથમ જ્ઞાન અને પછી દયા” એ અર્થના શાસ્ત્રપાઠન વારંવાર ઉચ્ચારીએ છીએ તે અસલ “જ્ઞાન” વાત તો દૂર રહી પણ તે જ્ઞાન જે શસ્ત્રમાં સંગ્રહવામાં આવ્યું છે હેની ભાષા સમજવા જેટલી શક્તિ પણ સેંકડે ૭૫ ટકા જેટલા શ્રમણોમાં નથી, તે તે શબ્દોની અંદરના “મર્મની સમજ તે કહાં જ રહી –રે પચાસ ટકા જેટલાને તે ભાતભાષામાં પણ એક હાન લેખ લખતાં કે પોતાના વિચારે સ્પષ્ટતાથી સમજાવતાં આવડતું નથી. સ્વતંત્ર મનનથી ઉત્પન્ન થયેલા એક પણ ગ્રંથ આધુનિક સાધુની કલમથી લખાયેલું જોવામાં આવતા નથી. ગ્રંથના ઉતારા, ખંડનમંડન કે બહુ તે અપૂર્ણ ભાષાંતર કઈ કઈ સાધુની કલમથી લખાતાં નજરે પડે છે. ગ, અધ્યાત્મ કે એથી ઓછો કઠીન વિધ્ય વ્યવહારૂ નીતિના વિષય ઉપર પણ તેઓએ ધોરણસર અભ્યાસ કર્યો નથી. અને એટલા જ્ઞાનભંડળને આપણું સર્વસ્વ માની-કૈવલ્ય જ્ઞાનીના આપણુ પુત્ર
