Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 7

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Andheri Jain Sangh

Page 190

• व्यवहारभाष्ये चतुर्विधवविनयविस्तरः • एतेन → सकामा सगुणोपास्तिर्नृणां भोगाय सम्भवेत् । निष्कामा चित्तशुद्ध्यर्थेत्येवं शास्त्रार्थनिर्णयः ।। - (रा.गी.३/५५) इति रामगीतावचनमपि व्याख्यातम् । ___ यद्वा आचार-श्रुत-विक्षेपण-दोषनिर्घातभेदेन विनयः चतुर्विधो ज्ञेयः । आचारादिविनयानामपि प्रत्येक चतुर्भेदाः सन्ति । तदुक्तं व्यवहारसूत्रभाष्ये → आयारे 'सुत्तविणए', विक्खिवणे चेव होति बोधव्वे । दोसस्स य निग्घाते, विणए चउहेस पडिवत्ती।। आयारे विणओ खलु, चउब्विहो होति आणुपुवीए । संजमसामायारी, तवे य गणविहरणा चेव ।। एगल्लविहारे या, सामायारी उ एस चउभेया । एयासिं तु विभागं, वुच्छामि अधाणुपुव्वीए ।। संजममायरति सयं, परं व गाहेति संजमं नियमा । सीदंत थिरीकरणं, उज्जयचरणं य उववूहे ।। सो सत्तरसो पुढवादियाण, घट्ट परिताव उद्दवणं । सो परिहरियव्वं नियमा, संजमगो एस बोधव्यो । दारं ।। पक्खिअपोसहिएसु, कारयति तवं सयं करोती यं। भिक्खायरियाय तधा, निमुंजति परं सयं वावि ।। सव्वम्मि बारसविहे, निउंजति परं सयं च उज्जुत्तो । गणसामायारीए, गणं वि सीयंत चोदेति ।।दारं ।। पडिलेहण पप्फोडण, बाल-गिलाणादि वेयावच्चे य । सीदंतं गाहेति, सयं च उज्जुत्त एतेसुं ।।दारं ।। एगल्लविहारादि, पडिमा पडिवज्जती सयऽण्णं वा । पडिवज्जावे एवं, अप्पाण परं च विणएति ।।दारं ।। सुत्तं अत्थं च तहा, हित-निस्सेसं तधा पवाएति । एसो चउव्विहो खलु, सुतविणयो होति नातव्यो ।। सुत्तं गाहेति उज्जुत्तो, अत्थं च सुणावए पयत्तेणं । जं जस्स होति जोग्गं, परिणामगमादिणं तु हियं ।।दारं ।। निस्सेससमपरिसेसं, जाव सम्मत्तं तु ताव वाएति । एसो सुतविणओ खलु, वोच्छं विक्खेवणाविणयं ।। अदिटुं दिटुं खलु, दिटुं साहम्मिमत्तविणएणं । चुतधम्म ठावे धम्मे, तस्सेव हितट्ठमब्भुढे ।। विण्णाणाऽभावम्मी, खिव परेण विक्खिवित्तु परसमया। ससमयंतेणऽभिछुभे, अदिट्ठधम्मं तु दिटुं वा।। धम्मसभावो सम्मइंसणयं, जेण पुचि न तु लद्धं । सो होतऽदिट्ठपुव्यो, तं गाहिति पुव्वदिट्ठम्मि ।। जह भायरं व पियरं, मिच्छादिढेि पि गाहि सम्मत्तं । दिट्ठप्पुव्वो सावग, साधम्मि करेति पव्वावे ।। चुयधम्म भट्ठधम्मो, चरित्तधम्माउ दंसणातो वा । तं ठावेति तहिं चिय, पुणो वि धम्मे जहुद्दिष्टे ।। तस्स त्ती तस्सेव उ, चरित्तधम्मस्स बुड्डिहेतुं तु । वारे यऽणेसणादी, न य गेण्ह सयं हितट्ठाए।। जं इह-परलोगे या, हितं सुहं तं खमं मुणेयव्वं । निस्सेयस-मोक्खाय उ, अणुगामऽणुगच्छते जं तु ।। दोसा कसायमादी, बंधो अधवावि अट्ठपगडीओ । निययं व णिच्छितं वा, घात विणासो य एगट्ठा।। कुद्धस्स कोधविणयणं, दुट्ठस्स य दोसविणयणं जं तु | कंखिय कंखाछेदो, आयप्पणिधाणचउहेसो ।।दारं ।। सीतधरं पिव दाहं, वंजुलरुक्खो व जह उ उरगविसं । कुद्धस्स तधा कोहं, पविणेति उवसमेति त्ती।। दुट्ठो कसायविसएहि, माण-माया-सभावदुट्ठो वा । तस्स पविणेति दोसं, नासयते धंसते वत्ति ।।
વિશેષાર્થ :- આ લોકની કામના એટલે લબ્ધિ વગેરેની કામના. પરલોકની કામના એટલે ઈન્દ્રચક્રવર્તી વગેરે પદની કામના. બાકીની વિગત ગાથાર્થમાં સ્પષ્ટ છે. તપસમાધિમાં બાર પ્રકારનો તપ અને આચારસમાધિમાં ચારિત્રના મૂલ-ઉત્તર ગુણસ્વરૂપ આચાર કેન્દ્રસ્થાને ગોઠવાયેલ છે. બાકી બધું भन्नेमा समान छ. (२८/२४)