________________
પ્રસ્તાવના
જૈન પરંપરામાં નમસ્કાર અને વંદનના શાસ્ત્રોક્તભાવોમાં બધાં પદીના વંદન સમાન ભાવે કરવામાં આવ્યા છે. તેનું મુખ્ય પ્રમાણ મહામંત્ર નમસ્કાર મંત્ર છે, અને તેમાં જરાપણ ભેદભાવ રાખવાથી દોષોનો ભાગી બનેછે. અસ્તુ...,
આ સામાન્ય ભૂમિકા પછી આપણે શું કહેવા માંગીએ છીએ તે સમજવાનું છે.
‘અત્યંત વંદના’એ મુખ્યપણે નમસ્કાર મંત્રના પહેલા પદની વંદનાછે, અને તેમાંય ખાસ કરીને દેવાધિદેવ અને તીર્થંકરોને લક્ષમાં રાખીને ‘અરિહંત’ શબ્દથી વાંદવામાં આવ્યા છે. ખરેખર તો બધાં પદો સમાન વંદનીય હોવા છતાં ભક્ત પોતાની ભાવના અનુસાર એક-એક પદને ગ્રહણ કરી તેમને સાંગોપાંગ વંદના કરવાના અધિકારી છે. આનો અર્થ એવો જરાપણ નથી કે અરિહંતને વંદન કરતા કોઈ બીજાં પદોની અવગણના કરે છે, અથવા વાંદવા માંગતા નથી. સમય અનુસાર ભક્તને જે ભાવના ઉદ્દેગ થાય તે ભાવ કાવ્યમાં ઉતારે છે. અહીં પણ ‘અરિહંત વંદના’ એવા જ પ્રકારનું વિશેષ કાવ્યછે.
સમગ્ર કાવ્યમાં દેવાધિદેવના વૈભવ, બાહ્ય પ્રતિહાર્ય તથા પ્રભુમાં વિશેષ શક્તિ, ચમત્કાર અને પ્રભાવને દિલ ખોલીને વર્ણન કરી આવા શક્તિધારક એવા અરિહંત પ્રભુને વાંઘા છે. જો કે કાવ્યમાં પરોક્ષભાવે પ્રભુના આંતરિક આધ્યાત્મિક ભાવોની થોડી-ઘણી સ્વર્શના છે. પરંતુ કવિ આવા વિશેષ તત્ત્વજ્ઞ માટે જ કાવ્યરચના કરતાં નથી. લાખોલાખો મનુષ્યને દૃષ્ટિગત રાખી કાવ્યની રચના કરવામાં આવે છે. અને પ્રભુના સ્થૂલ પ્રભાવોને ર્દષ્ટિગત રાખી વંદન કરવાથી જનમાનસમાં દેવાધિદેવનું ચિત્ર પ્રગટ થાય છે - આ છે કાવ્યની વિશેષતા.
બેસ્ટ ૧ ૨
