Book Title: Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 04 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद १७ सू० १ नैरयिकाणां समानकर्मादिनिरुपणम् बोध्यम् उत्तरवैक्रियापेक्षयातु जघन्येनाल्पत्वम् अङ्गुलसंख्यातभागमात्रत्वम्, उत्कृष्टेन मह. त्वं पुनर्धनुः सहसमानत्वमिति भावः, अथ शरीरविषयक प्रश्नस्य द्वितीयस्थानोक्ततया प्रथम मेव तदुत्तरदानं क्रमविरुद्धमिति चेदत्रोच्यते-शरीराणां वैषम्याभिधाने सत्येव आहारोच्छ्वासादीनां वैषम्यं प्ररूपितं भवतीत्यभिसन्धायैव द्वितीयस्थानोक्तस्यापि शरीरप्रश्नस्य प्रथमं समाधानं कृतमिति न प्रक्रमविरोधः सम्भवतीति बोध्यम्, अथाहारोच्छ्वासादीनां वैषम्यं प्रतिपादयितुमाह-'तत्थ णं जे ते महासरीरा तेणं बहुतराए पोग्गले आहारेति' तत्र खलु-महाशरीराल्पशरीरमध्ये ये तावन्नैरयिकाः यदपेक्षया महाशरीरा भवन्ति ते खलु तदपेक्षया बहुतरान पुद्गलान् आहारयन्ति, तेषां महाशरीरत्वात् प्रसिद्धमेतल्लोके महाकायानां हस् यादीनां लघुकायशशकायपेक्षया बहुभोजित्वात् बाहुल्यापेक्षया चेदमुक्तम् तेन कस्य अपेक्षा से है । उत्तर वैक्रिय की अपेक्षा जघन्य प्रमाण अंगुल का संख्यातयां भाग और उत्कृष्ट बडा प्रमाण एक हजार धनुष का होता है।
शंका-शरीर संबंधी प्रश्न दूसरा है, किन्तु उसका उत्तर सब से पहले दिया गया है । यह क्रम से विरुद्ध कथन है।
समाधान-शरीरों की विषमता बतला देने पर ही आहार, उच्छवास आदि की विषमता शीघ्र समझ में आ जाती है, इस अभिप्राय से दूसरे स्थान में कथित शरीर संबंधी प्रश्न का समाधान पहले कर दिया गया है। इस कारण क्रमविरोध नहीं समझना चाहिए।
अब आहार तथा उच्छवास आदि की विषमता का प्रतिपादन किया जाता है
उन महाशरीर और अल्पशरीर नारकों में से जो नारक महाशरीर होते हैं, वे अपने से अल्पशरीर वाले नारकों की अपेक्षा बहुत पुद्गलों का आहार करते हैं, क्योंकि उनका शरीर बड़ा होता है। लोक में यह प्रसिद्ध ही है कि बडे शरीरवाले हाथी आदि अपने से छोटे शरीरवाले शशक आदि से अधिक અને ઉત્કૃષ્ટ ને હું પ્રમાણ એક હજાર ધનુષનું હોય છે.
શંકા-શરીર સંબંધી પ્રશ્ન બીજો છે, પરંતુ તેને ઉત્તર બધાથી પહેલે અપાય છે એ કમથી વિરૂદ્ધ કથન છે.
સમાધાન-શરીરની વિષમતા બતાવી દેવાથી જ આહાર ઉવાસ આદિની વિષમતા શીધ્ર સમાજમાં આવી જાય છે. એ અભિપ્રાયથી બીજા સ્થાનમાં કથિત શરીર સંબંધી પ્રશ્નનું સમાધાન પહેલા કરી દેવાયેલું છે. એ કારણે તે કમ વિરૂદ્ધ નથી એમ સમજવું.
હવે આહાર તથા ઉચ્છવાસ આદિનું પ્રતિપાદન કરાય છે
એ મહાશરીર અને અલ્પ શરીર નારકમાંથી જે નારક મહાશરીર હોય છે, તેઓ પિતાથી અ૫ શરીરવાળા નારકની અપેક્ષાએ ઘણું પુદ્ગલેને આહાર કરે છે, કેમકે તેમના શરીર માં હોય છે. લોકમાં એ પ્રસિદ્ધ જ છે કે મોટા શરીરવાળા હાથી
श्री. प्रशान। सूत्र:४
