Book Title: Ath Shatkalyanak Nirnay
Author(s): Unknown
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034474/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ T nibaMdha 77 26 905 MA AlU parvata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 9029 www.umaragyanbhandar.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jivana 77 om|| // namaH zrIvaImAnAyA // atha SaT kalyANaka nirNaya aba zrIvIraprabhuke cha kalyANakoMkA nirNaya karake tatvAbhilASI puruSoMkodikhAtAMhUM so jaise haravarSaparyuSaNAke vyAkhyAna meM vartamAnika zrInapaga ike aneka mahAzaya adhikamAmakI ginatI niSedha karane ke liye utsUtramASaNoMse kuyuktiyoM karake bhejIvoMko mithyAtvake bhramameM geranekA parizrama karatehuve saMsAramaddhikA praya nahI rakhate haiM aura mithyA bAtako satya ThaharAne ke liye khaMDana maMTana karake vAdavivAdase dharmakAryoM meM vighnakAraka jhagaThA bar3hAkara karmabaMdhakehetu karate hai taisehI zrI vIramabhuke cha kalyANa koMkA niSedha karaneke liye bhI paMcAMgIke aneka zAstroMke pAThoMko pratyakSapane utthApana karake utsUtra bhASaNAMse kuyuktiyoMkA saMgrahakarake bAlajIvAko mithyAtvake bhramameM geranekA kAryakarake saMsAradvikAhetu bhUta mahAn anartha karate haiM aura dharmakAryoM meM vighnakAraka khaMDanamaMhana karake apanI kalpita bAtakejamAne ke liye paryuSaNAke dhyAkhyAnameM zAsana nAyaka zrIvIraprabhukIkhAsa avajJAkarake zAsanapremiyokaMdilameM vahA raMja utpanna karate huye apanA tathA apane gacchakadAgrahiyAMkA samyakatvako naSTa karanekA udyama karate jinhoM ke upagArakeDiye tathA bhavyajIvoM ko satyabAtama niHsaMdeha honeke liye aura paujinAjJA icchuka tatvAbhilASI puruSoko satyA satyakA nirNaya dikhAneke liye paMcAMgIke aneka zAstrapramANapUrvaka nyAyakI yuktiyAMke anusAra zrIvIraprabhuke cha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 454 kalyANakoM saMbaMdhI saMkSipse isajagaha likhake dikhAtAhUM jisameM prathamato isIhIgranthake pRSTha 241 vemeM nyAyaratnajIko taraphake (zrIvIraprabhuke kalyaNakoMke) lekha saMbaMdhI jo sapanA karIthI jisakA nirNaya yahAM dikhAtAhUM so nyAyaratna vi. dyAsAgarakAvizeSaNako dhAraNakaranevAle pozAMtivijayajIne apalegaccha kA pakSapAtase zAstrakAroM ke viruddhArtha meM sana 1908 ke sapTembaramAsakI7 vI tArIkha vorasaMvat 2434 AzvinazudI 2 kA jainapatrake 24 vA aMkake cauthepRSTha meM kalyANaka saMbaM. dhI jo lekha likhA hai so mIcemujaba jAno: [paMcAzaka sUtrake mUlapAThameM pAMca kalyANaka tIrthaMkara mahAvIra svAmIke pharamAye hai, paMcAzaka sUtra pUrvadhArI hari bhadrasarijIkA banAyA huvA hai aura abhayadeva-sarijIne usapara TIkA kii hai kharatara gachavAloMko puchanA cAhiye, gApahArako agara kalyANika mAnate ho acherA kisako mAnate ho ? daza acheremeM garmApahArako ekatarahakA acherA kahA phira kalyANaka kaise ho sakatA hai:-pAMca kalyANakakI sabutIkA pATha paMcAzaka sUtrakA nIce mujaya hai| AsADha suddhachaThI-cetetahasuddhaterasIceva, magasirakinhedasamI vaisAhesuddha dasamIya, kattiyakinha carimA-gamAidiNA jahakkamaete, haththu tara jAeNaM-caurotahasAtiNAcarimA // yahapAThapUrvadhArI AcAryamahArAja haribhadrasUrijIkA pharamAyA huvA hai| aba abhayadeva sa rijIkI pharamAI hui TIka kA pATha suniye ( vyAkhyA ) bhASADhamAse zaklapakSasya SaSTi tithireka dinaMeva caitramAsetatheti samuccaye zukla trayodazyeveti dvitIyaM, cetya vadhAraNe-tathA mArgazIrSakRSNa dazamIti-tRtIShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 455 ] yaM, vaizAkha zuddha dazamIti caturthaM ca zabdazamuccayArthaH - kArtika kRSNecarmA paMcadazoti paMcamaM etAni iti Aha-garbhAdidinAni 9 garbha 2 janma 3 niHkramaNa 4 jJAna 5 nirvANadivasA yathAkramaM krameNaiva tAnyanaMtaroktA nyeSAM ca madhye hastAttarayogena hasta uttaroyAsAM hastApalakSitA vA uttarA istAttarA phAlgunanyetAbhiHyogaH sabaMdhazceti hastAttarA yAgastena karNabhuttena catvAri AdyAnidinAni bhavaMti tathetisamuccaye svAtinA svAti nakSatreNayuktaJcarameAti dharma kalyANikaM dinaM, iti gAthA dvayArthaH- dekhiye ! isameM abhayadevasarijIne khAsa tIrthaMkara mahAvIrasvAmI pAMca kalyANaka pharamAye agara jaina zAstro meM & kalyANaka hote to nava aMgazAstrako TIkA karane vAle mahArAja abhayadevasUrijI khuda pAMca kalyANaka ka bayAna karate ] - nyAyaratnajI zrIzAMtivijayajI ke upara kelekhako samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM ki hasajjana puruSodekho nyAya ratnajIne uparakelakha meM sUtrakAra tathA vRttikAra mahArAjake abhiprAyake viruddhArthameM bAlajIvoMko bhramameM geraneke liye pUrvA parake savistAravAle pAThako chor3akara binAsaMbadhakA adhUrA pATha bhole jIvoko dikhAkara zrIvIraprabhuke pAMcakalyANakoM ko sthApana karake accherekI bhAMti cha kalyANakoM kA niSedha kiyA so utsUtramASaNarUpahai kyoMki acche hai to bhI kalyANakatvameM ginakarake zrI vIraprabhuke cha kalyANaka zrI tIrthaMkara gaNadhara - pUrvadharAdi mahArAjAMne anekazAstroM meM khulAsApUrvaka kahe haiM sohI dikhAtA hUM yathA; -- - zrI sImandharasvAmIjI bhagavAn ne zrIAcArAMgajI sUtrakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 456 1 cUlikA 1, zrIzITAMgAcAryajI kRta zrIAcArAMganI sUtrake cUlikAkI vahattimeM 2, zrIjinahaMsa sUrijIkRta tad dIpikA vRtti, 3, zrIgaNadhara mahArAjakRta zrIsthAnAMgalIsUtra meM 4, zrIkharataragacchanAyaka zrInavAMgI vRttikAra zrIabhayadevasUrijIta zrIsthAnAMgajIkIvRtti, 5, tathA zrIpUvAcArya. jIkRta dUsarI vRtti 6, zrIbhadrabAhusvAmIjIkRta zrIdazA ataskaMdha meM 9, zrIpUrvadhara pUrvAcAyaMjIkRta zrIdazAtaskaMdhako (paryuSaNAkalpa kI) cUrNa meM 8, zrIbrahmarSijIkRta uparokta sUtra ko vRtti ra zrIbhadrabAhusvAmIjI kRta zrIAvazyakasUtrakI niyuktimeM 10, zrIjinadAsagaNimahattarAcAyaco kRta zrImA. vazyaka cUrNimeM 11, zrIharibhadrasUrijI kRta tatsUtrako bRhadvatti 12 tathA zrItilakAcAryajIkRta lavatti, 13, zrI bhadrabAhukhAmIjI kRta zrIkalpasatra, 14, zrIjainatatvAdazaMke bArahaveM paricchadameM zrItapagacchakI pahAvalI likhI hai ji. sameM 40 veM pahameM zrInemicaMdramarijIko likhe haiM jinhoM ke ziSya zrImunicaMdrasUrijIhue inake ziSya zrIratnasiMhasUrijo huve aura inake ziSya nIvinayacaMdrajI kata zrIkalpasatrake nirukta meM 15, zrIcaMdragacchake zrIdevasenagaNijIke ziSya zrIpathvIcaMdrajIkRta zrIkalpasUtrake TippaNAne 16, zrIkharataragacchake zrIjinaprabhamarijIkRta zrIkalpamatrakI sadeha viSauSadhi kRtti meM 17, tathA zrIlakSmIballabhagaNijI kRta zrI kalpadruma kalikA bRttimeM 18, aura zrIsamayasundarajI kata zrIkalpakalpalatA bRtti meM 18, malla dhArI zrIhemacaMdramarijIke ziSya zrI vijaya siMhasa dijo kata zrIkalpAvabodhinI battiau 21, zrI tapagacchake zrIkulamaDanasa rijIkata zrIkalpAvacUrima 22, tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 457 ] zrIsomasuMdara marijIkata zrIkalpAMtara vAcyameM 23-tathA prasiddha tIno mahAzayoMkata (zrIkalpakiraNAvalI dIpikA mukhabodhikA ima) tInoM battioMmeM 26, zrIaMcalagacchake zrIudayasA. garajI ruta zrIkalpAvacUrirUpa vRdhi 27, kalikAla sarvajJa virudadhAraka zrI hemacaMdrAcAryajI kRta zrItriSaSThi zalAkA puruSa caritrake dazavA parva zroSIracaritrameM 28, zrIcaMdratilakopA. dhyAyajI kRta zrIabhayakumAra caritrame 29, zrIpUrvAcAryoMke. bamAye zrIvIraprabhuke prAkRta tInoM caritroM meM 32, zrIjayatilaka sarijI kRta zrIsulasAcaritrameM 33, zrIjinapati sa rijI kRta zrIsaMghahaka vRhazAti34, tathA zrIsamAcAromeM 35, zrIsamayadarajI kRta zrIsamAcArIzatakameM 36, zrItapagaccha ke zrIparvAcAryoM ke banAye zrIkalpana ke cAroM bAlAvabodhoM meM 40, zrIsaMghavijayajI kRta zrIkalpapradIpikA nAmA vRtti meM 41, zrIsahajako tijokata zrIkalpamaMjarItti meM 42, zrI hIravijaya sa rijI ke saMtAniya zrI zAMticaMdragaNijI kRta zrI bUdvIpaprajJapti satra kI vRtti meM 43, ityAdi aneka zAstroM meM zrItIrthaMkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoMne tathA zrIkharataragacchake aura zrItapagacchAdike pUrvAcAryone zrIvIra. prabhuke cha kalyANakoM kI khulAsA pUrvaka vyAkhyAkarI haiM so cha kalyANaka saMbaMdhI saba pATha yahAM likhanese bahuta vistAra ho jAvegA isaliye thoDese zAstroMke pATha isa jagaha pAThaka gaNako niHsaMdeha honeke liye likhakara dikhaataahuuN| 1-zrIcaudahapUrva ghara ta kevali zrIbhadravAhusvAmIjIne zrIkalpasa trakI AdimeMhI zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM kI vyAkhyAkI hai jisako zrIkharataragaccha vAle tathA zrItapaga Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 458 ] cchAdi vAle saba koI vArSika parva zrIparyuSaNAmeM vacate haiM so pATha nIce musaba jAno yathA teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMca ha. tyuttare hotthA,taMjahA; hatyuttarAhiM ca e caittA gambhavakate // 1 // hatyuttarAhiM gabhbhAogambhaM sAharie // 2 // hatyattarAhi jaae||3|| hatyattarAhiM muDebhavittA agArAo aNagAriyaM pavaie // 4 // hatthattarAhiM aNa te aNatAre nivAghAe ni rAvaraNe kasiNe paDipunne kevala vara nANa dasaNe samupanne // 5 // * sAiNA parinivaDe bhayavaM // 6 // bhAvArtha:-timakAla tisa samayake viSe zramaNa bhagavAn zrI mahAvIra svAmIke pAMca kalyANaka hastotarA (uttarAphAlgunI) nakSatra huve vahI dikhAte hai-dazameM devalokake puSpotara nAmA vimAnase cavakarake jaMbUdvIpake dakSiNa bharatakSetra meM mAhaNa kuMDa grAmake RSabhadata brAhmaNakI devAna dAnAmA strIko kUkSimeM hastotarA nakSatra, ASADhazudI 6 ko utpanna huve so prathama cyavana kalyANaka // tathA hastottarAnakSatra kI AjJAse harinaigameMSidevane devAnadAkI kUkSise saharaNa karake satriyakuMDa nagarake siddhArtharAjAkI trizalA devIpaharANIkI kUkSimeM Azvina vadI 13 ko sthApita kiye so garbhApahAra rUpa dUsarA cyavana klyaannk||tthaa hattotarA nakSatrameM caitra dI 13 ko trizalA devIkI kukSise janmahuvA so tIsarA janma kalyANaka // tathA hastotarA nakSatra meM mArgazIrSa sadI 10 ke dina gRhasthAvAsa chor3akara dravyabhAvase muDahuve aNagAra paNApAye arthAt zrIvIraprabhUne dIkSAlI so cauthA dIkSA kalyANaka // tathA hastottarA nakSatameM vaizAkha zudI ke dina ananta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 459 ] * artha ke viSayarUpa anu tara pradhAna nirvyAghAta sarvaprakAra ke avaraNa rahita saMpUrNa vara (pradhAna) kevalajJAna aura kevaladarzana prAptahuA so paMcama jJAna kalyANaka || aura svAti nakSatra me kArtika amAvasyAko zrIvIraprabhu nirvANa pAyeM arthAt bhokSa padhAre so chaThA mokSa kalyANaka // / atra dekhiye caudaha pUrvadhara zruta kevI zrIbhadrabAhusvAmIjIne zrIvoraprabhake chaH kalyANaka khulAmA pUrvaka kahe haiM jisako nahI mAnane tathA mAnane vAloM ko dUSita ThaharAnAsoto mithyAtva ke ka raNase bhelajIva ko satyabAtapara se zraddhA bhraSTakara ke mUlamaMtrarUpazAstra pAThakoM pratyakSa utthApana karanA so utsUtra bhASaNa karanevAlAMhI kA kAma hai / 2 - tathA zrIvaDaga vLake zrIvinaya caMdrasUrijI kRta zrIkalpasUtrake nirukta kA cha kalyANaka sambandhI pATha noce ma jaba hai yathA teNaM kAleNaM mityAdi, te paMtti prAkRta zailIvazAt tasmin kAle, tasmin samaye, yaH pUva tIrthaMkaraiH zrI vIrasya cyavanAdi heturjJAtaH kathitazca yasmin samaye tIrthaMkara cyavanaM sa eva samaya ucyate / samayaH kAlanirdvAraNArthe yataH kAlo varNopi, tathA hastauttaro yAsAM tA hastAtarA uttarAphAlgunyo, bahuvacanaM bahukalyANakApekSaM tasyAM vibhozcyavanaM, garbhAdgabhe saMkrAMtiH, janma, vrataM, kevalaM, cAbhavat, nirvRtiH svAtau, iti // 3-aura zrIkharataragaccha ke zrIjinaprabhasUrijI kRta zrI kalpasUtrakI sadehavidhi vRtikA pATha nIce mujaba jAno yathA;toyodhipatitvenAsannopakAritvAt prathamaM varttamAna zrIvarddhamAnakhAminazcaritamAhuH // zrIbhadrabAhu svAmI pAdAH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [46. ] teNaM kAleNamityAdi / teNaMti prAkRta zailI vazAt tasminakAla vartamAnAvasarpiNya.zcaturthAraka lakSaNe, evaM tasmin samaye tadvizeSe, yatrAsau bhagavAn devAnaMdAyAH kukSaudazama deva lokagata puSpottara vimAnAdavatINaH,Nazabdo vAkyAlakAre, athavA saptamyartha ArSatvAt tRtIyA evaM hatauvA / tatastena kAlena tenaca samaya na hetubhUtene tivyAkhyeya, aya tacchabdasya pUrvaparAmarzitvAdatra kiM parA mazyate, iticet ucyte| yaukA. lasamayau bhagavatA zrIRSabhasvAminAunyaizca tIthaH zrIvarddhamAnasya SasAM cyavanAdinAM kalyANakAnAM hetutvena kathitau tAvevetibramaH / zramaNastapasvI bhagavAn samagrezvaryayuktaHmahAvIraH karma zatruvijayAdanvarthanAmA caramajinaH paca hatthattareti,hastasyaivottarasyAM dizivattamAnatvAt hastottarA, hastauttaroyAsAM tA stottarA uttarAphAlgunyaH / bahuvacanaM bahukalyANakApekSa, paMcasu cyavana,garmApahAra,janma,dIkSA, jJAnakalyANakeSu,hastA. tarA yasya sa,tathA cyavanAdIni paMcottarAphAlgunI jAtAna, nirvANasya svAtau saMbhUtatvAditi bhAvaH, hotthati amavana 4-aura zrItapaga ke zrIkulamaMDanamUrijI kRta zrIkalpAvacUrikApATha nIce ma jaba jAno yathA vartamAna tIrthAdhipatitvenAsAnnopakAritvAtprathamaM shriivddhmaansvaaminshcritmcuH|shriibhdrbaahusvaamipaadaaH| teNaMkAlemityAdi teNati prAkRtazailIvazAt tasminkAle vartamAnAvasarpiNyA zcaturthAraka lakSaNe, eva, tasmin samaye tadvizeSe, yatrAsau bhagavAn devAnandAyAHkukSa dazamadevalokagatapuSpottaravinAnAdavatIrNaH / Na shbdovaakyaalNkaare| athavA saptamyarthaM ArSatvAt tRtIya! evaM hatauvA, tatastana kAlena tena ca samaye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 ] na hetubhUteneti vyAkhyeyaM / atha tacchabdasya pUrva parAmarzitvAdA kiM parAma zyate, iticet ucyate yaukAlasamayau bhagavatAzrIRSabhadevasvAmInA anyaizca tIrthaMkaraiHzrIvarddhamAnasya SamA cyavanAdInAM kalyANakAnAM hetutvena kathito tAveveti bruumH| zramaNasta pasvI samapraizvaryayuktaH bhagavAn mahAvIraH kamma zatru vijayAdanvarthanAmA paramajinaH / paMcahatthuttaretti, hastasyevotta. rasyAM dizivartamAnatvAt hastottarA, hasta uttaro yAsAM tA hastottarA uttarAphAlgunyaH / bahubacanaM bahukalyANakApekSa, paMcasu cyavana 1, garbhApahAra 2, janma 3, dIkSA 4, jJAna 5 kalyANakeSu, hastottarA yasya sa / tathA cyavanAdIni paMcottarAphAlgunISu jAtAni / nirvANasya svaatii|sN jAta tvAditi bhAvaH hotthatti abhavan // 5-aurabhI zrItapagacchake zrIsomasudarasUrijI vA anyA cAryajI kRta zrIkalpAMtarAcyakA pATha nIce majaba jAno yathA roNakAleNamityAdi, teNa ti-prAkRta zailIvazAt tasmin kAle caturthArakalakSaNa, tasmin samaye,yatrAsau zramaNo bhagavAn mahAvIraH devAnaMdAyAH kukSau dazamadevalokagata pradhAna puSyottara vimAnAdavatIrNaH // paMcakalyANakAni uttarA phAlguni nakSatre jAtAni, tadyathA,zrIvaddhamAnasvAmI hastotrAyAM uttarA phAlgunyAM cyataH AgataH samutpannaH / / hastottarAyAM uttarA phAlgunyAM devAnandAyAH garbhAta kukSeH zakrAdezAta trizalA kukSau saMkrAmitaH / / hastottarAyAM uttarA phAlgunyAM bhagavAn jAtaH, 3 // hastottarAyAM uttarAphAlgunyAM dravyabhAva muMDito bhUtvA, AgArAta gRhavAsAta niSkramya anagAritA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 462 ] sAdhunAM pratrajanaH prakarSeNa gataH // 4 / hastottarAyAM uttarA phAlgu nyAM anaMtaM anaMtArthaM viSayatvAt, anuttamaM sarvottamatvAt, nirvyAghAta kaTakuDya diSvapratihatatvAt nirAvaraNaM kSAyikatvAt, kRtsna N sakalArthagrAhakatvAt, pratipUrNa sakala' svAMza samanvitaM pUrNa caMdramaMDalamitra, kevalamasahAyaM, ataeva vara jJAna t , darzanaM ceti / tatrajJAna vizeSAvabodhakarUpa, darzana sAmAnyAvabodhaka rUpaM, samutpanna N samutpanna || svAti nakSatreNa pari nirRtaH nirvANa prApto bhagavAn mokSagata ityarthaH / 6 / etAni bhagavato varddhamAnasya SaT kalyANakAni kathitAni // 6- aurabhI zrIta pagaccha ke zrIvinayavijayajIkRta zrIkalpamUtra ko sukhabodhikA vRttikA pATha nIce mujaba hai - yathA, - tatra prathanAdhikAre jinamaritreSu AsannopakAritayA prathamaM zrIvIracaritaM varNayantaH, zrIbhadrabAhu svAmino jaghanya madhyama vAcanAtmakaM prathamaM mUtraM racayaMti, 'teNaMkA leNamityaH ditaH parinivvaDe bhayavamiti paryantaM teNaM kAle ti, tasminkAle avasarpiNI caturdhAraka paryaMta lakSaNe, NaMiti sarvatra vAkyAlaMkArArthaH / teNaM samayeNaMtti, viziSTaH kAlavibhAgaH samayo yaH zrIvarddhamAnasvAminaH vasAM cyavanAdi vastUnAM kAraNaM babhUva, tasmin samaye, samaNe bhagavaM mahAvorerita, zramaNastaponirataH bhagavati bhagavAn, arkayoni varjita dvAdaza bhagazabdArthavAn, yadAhuH // bhagorka jJAna mahAtmyaM, yazo vairAgya muktiSu // rUpa vayaM prayatna cchA, zrI dhammaizvaryayoniSu // 1 // atra AdyaMtyau artho varjanIyo, nanu atyorthastu va eva paraM arkaH kathaM bayaH satyaM upamAnatayA arko bhavati paraM vatpratyayAM tatvana arkavAn ityartho na lagatIti varjitaH / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat - www.umaragyanbhandar.com Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 463 ] mahAvIretti,kamavairi parAbhava samarthaH,zrIvarddhamAna svAmItyarthaH sa, pacahatyuttarerita, hastottarA uttarAphAlgunayaH gaNa nayA tAbhyo hastasya uttaratvAt tAH, paMcasu sthAneSu yasya sa paMca hastottaro bhagavAn hottharita abhavat // paca hasto. taratva bhagavato madhyama vAcanayA drshyti|| hatthattarAhiM cuetti, uttarA phAlgunISu cyataH prANatAmidhAna dazama devalokAt, caharatAgambhaM vakvatetti, cyatvAga) utpannaH / 1 / ityuttarAhiM gambhAogambhaMsA. harietti, uttarA phAlgunISu garbhAta gaLe mahataH, devA nadAgarbhAtatrizalAgaH mukta ityarthaH / / hattha tarAhi jAetti, uttarAphAlgunISu jAtaH / hatthaHtarAhiM muMDe bhavitA agArA o aNagAri paThavaietti, uttarAphAlgunIghu muMDobhatvA, tadravyato muMDaH kezalu camena, bhAvato muDo rAgadvaSAbhAvena, AgArAt gRhAt niSkramyeti zeSaH anagArittAM sAdhutAM, pavvaietti, pratipannaH // 4 // tathA uttarAphAlgunISu (aNa tetti, anatavastU viSayaM, anuttaretti, anupama, nivvAghAeti, nirvyAghAtaM bhittikaTAdibhiraskhalitaM, nirAvaraNerita, samastAvaraNarahitaM, kasiNetti, kRtsna sarva paryAyopeta, sarvavastU jJApaka, paDipuNeti, paripUrNa sarvAvayava saMpanna, evaM vidhaM yat varaM pradhAna kevalajJAna kevala darzana ca tat samupana sti, tatpanna uttarA phAlgunISu prAptaM // 5 // sAraNAparinivaDe bhayavaM iti svAti nakSatra mokSAgato bhagavAn // 6 // 7-auramI zrIpAzcaMdragacchake zrIbrahmarSijo kRta zrIdazAzruta skaMdha sUtrako vRttikA pATha nIce mujana hai: vartamAna tIrthAdhipatitvanAsannopakAritvAta Adau Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 464 ] zrIvIracaritama cyate taccasUtrAnugamesati bhavati taccheda, teNa kAleNa ityAdi, teNaMtti prAkRt zailI vazAta tasmin kAle vartamAnAvasapiNyAzvatArakaDakSaNe, evaM tasmin samaye tadvizeSe, yatrAsau bhagavAn devAna dAyAH kukSau dazamadevalokAgata paSpottara nAmno vimAnAdavatIrNaH, Namiti zabdo vAkyAlakArArtho, yathA imANaM paDhavI ityAdA vitidvitIyopiNa zabdo evameva, athavA saptamyarthe ASatvAt tRtIyA evaM hetauvA, tatastana kAlena tena ca samayena hetu bhUte netivyAkhyeyam, athatacchabdasya parvaparAmarzitatvAdana kiM parAmazyate, iticeta, ucyate, yaukAlasamayau bhagavatA zrIRSabhasvAminA unyaizca tIrthaMkaraiH zrIvarddhamAnasya SagaNAM dhavanAdInA hetutvena kathitau tAvevetibra maH, pramaNamatapasvI bhagavAn samagraizvaryAdiguNayukto mahAvIraH karma zatra jayAda nvarthanAmA carama jinaH, paMca hatthattaretti hastasyaivottarasyAM dizivartamAnatvAtahastotarA hastautaroyAsAMtA hastottarA uttarAphalagunyaH, bahubacana bahukalyANakApekSa,paMcasu cyavana, garmA pahAra, janma, dIkSA, jJAna kalyANakeSu, hastottarAyasya sa tathA cyavanAdIni paMcottarA phAlgunISu jAtAni,nirvANasyaca svAtau saMbhUtatvA ditibhAvaH hotthati abhavan / ava uparokta cAroMhI gacchoMke vidvAnoM kRta 6 pAThoM kA saMkSipta bhAvArthaH-kahate haiM so parvAdhirAja zrIparyuSaNa parvameM mAMgalika ke liye zrIjinezvara mahArAjoMke caritra kathana karane meM Ate haiM jisameM prathama vartamAna zAsana nAyaka najIka upakArI jAnakara zrIbhadrabAhusvAmIjIne zrIkalpasa trakI mAdihI, teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM ityAdi, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 465 ] vyAkhyAse jaghanya madhyama aura utkRSTa vAcanA pUrvaka zrIvarddhamAna svAmikA caritra kathana kiyAhai sohI yahAM dikhAte haiM ki-tisakAuke viSe yAne-vartamAna avasarpiNIke cauthe AremeM, aisehI tisa samaya ke viSe so samaya kAlameM vizeSa bheda nahIM hai aura isameM 'teNaM' zabda ke NaM zabda ko prAkRta zailI mumaba vAkyAlaGkAra, zobhA rUpa samajhanA athavA saptamIke artha meM yA-ArSatvAt tRtIyA, arthAt caudaha pUrvadharatake. vali mahArAja kI sUtra racanA hone se tRtIyAkA bhI artha kiyA jAtA hai isaliye tisakAla aura tisa samayako kahA hai so hetu bhUta karake hai aisA samajhanA aura 'tat' 'yat' ina donoM zabdoM kA parvA parameM Ane kA nitya niyama hai so 'tat, zabdakI to upara meM vyAkhyA hogai hai isaliye aba yahAM 'yat' zabdakI vya khyA karate ha ki jisakAla aura jipta samayako bhagavAn zrIRSabhadevasvAmi Adi tIrthaMkara mahArAjoMne zrIvarddhamAna svAmI ke cyavanAdi cha kalyANa koMke hone kA heta rUpa kahA hai umIkAla aura usI samayako yahAM bhI kahA hai sI usIkAla aura usI samayameM 'samaNe bhagavaM mahAvIre' so zramaNa bhagavAn nahAvIra,yAne sarvaprakAra ke karmAko kSaya karaneke liye hamesA tapazcaryA karane vAle, tathA sarva prakArake aizvaryaseM yukta,aura bhagavAn so 'bhaga' zabdake jJAna mahAtmyAdi uparake lokame kahe huye 12 artha guNayukta bhagavAn zrImahAvIrasvAmI so karmarUpI zatruoMke vijaya karane vAle honese guNa niSpanna sArthaka nAmake carama tIrthaMkara hue haiM inahIM mahA. rAjake pAMca kalyANaka hastottA nakSatra meM hue haiM, yAne hasta nakSatrahIhai uttarame jisake aisA uttarAphAlgunI nakSatra samajhanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 466 ] kyoMki cauthe AremeM jainapaJcAGga kI rIti mujaba yugakA 31 vA mahinA arthAt tIsarA abhivarddhitasaMvatsara meM ASAr3ha sudI 6 ke dina sUryake udaya meM uttarAphAlgunI nakSatra thA so sUryodaya se 32) ghaTIkA paryaMta vyatIta hojAne bAda rAtriko bhagavAn ke cyavana samaya hastanakSatra AgayA thA isaliye hastottarA kahA gayA parantu sUryodaya ke vyavahArase uttarAphAlgunI kahA jAtA hai isaliye vyAkhyAkAroMne hastottarAke tAtparyArthase uttarAphAlgunIke nAmase khulAsA pUrvaka vyAkhyA karI hai so 'uttarAphAlgunyaH' isameM bahuvacana hai so hai so bahuta kalyANakoM kI apekSAse diyA gayA hai, sohI bahuta kalyANaka dikhAte hai - prathama cyavana, tathA garbhApahArarUpa dUsarA cyavana, tIsarA janma, cauthA dIkSA, pAMcavA jJAna ina pAMcoM kalyA NoMme hastottarA (uttarAphAlgunI) nakSatra samajhanA aura iThA svAtinakSatra meM bhagavAnkA mokSa padhAranA huA yahI zrIvarddhamAna svAmijIke cha kalyANaka kahe jAte hai so biveka buddhise samajhane cAhiye / aura uparakI vyAkhyAoMke pAThoM meM zrI vIraprabhake vyavanAdi chaH kalyANakoM kI khulAsA pUrvaka vyAkhyA karI hai jisameM zrI vinaya vijayajIne cyavanAdi chaHkalyANakoM ke zabda kI jagaha para cyavanAdi chaH vastu likhI, tathA uparakI vyAkhyAoM meM cyavana garbhApahArAdise kevala paryaMta pAMca kalyANakoM koM uttarAphAlgunI nakSatrameM kahehaiM usI jagaha paramo vinaya vijayajIne cyavana garbhApahArAdisai kevala paryaMta pAMca kalyANakoMke zabdakI jagaha para pAMca sthAna likhe haiM so uttarAphAlgunI nakSatra meM zrIvIraprabhuke pAMca vastu hui kaho, yA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] pAMca sthAna huye kaho athavA pAMca kalyANaka huye kaho, Ina tInoM zabdoM kA tAtparyArtha ekahI hotA hai isa bAtakA vizeSa nirNaya Age karamemeM AvegA // aura svAti nakSatra meM bhagavAn kA mokSahuvA isa taraha se ginatI mujaba zrI vIraprabhu ke chaH kalyANaka paMcAMgI ke aneka zAstrAnusAra pratyakSapane siddhahai isa liye chaH kalyANakoM ko niSedha karane vAle gacchakadAgrahI utsUtra bhASaNa se aura kuyu ktiyoM se bAla jIvoM kI satya bAtapara se zraddhAbhraSTa karake mithyAtva bar3hAte huye saMsAra vRddhikA hetu karate hai so nyAya dRSTi se vivekI puruSoM ko vicAra karanA cAhiye, tathA garbhApahArako kalyANakatvapanese niSedha karaneke liye kuyuktiyoM karake bhole jIvoMko bhramAne meM Ate hai jisakA bhI nirNaya Age karane meM AvegA / } aura gaNadhara mahArAja zrIsudharmasvAmIjIne zrIsthAnAM gajI sUtrake paMcameM sthAnAMga ke prathama uddezameM zrIpadma prabhu jI zrI suvidhinAthajI zrI zItalanAthajI Adi 14 tIrthaM kara mahArAjoM ke vyavanAdi pAMca pAMca kalyaNakoM kI vyAkhyA karIhai usImeM bhI zrI vIraprabhuke kalyANakAdhikAre garbhApahAra ko kalyANakatvapane meM khulAsA pUrvaka ginA hai jisakA bhI pATha yahAM pAThaka vargako niHsaMdeha hone ke liye dikhAtA hUM, so sUtra vRtti sahita (jainAgama saMgraha ke bhAga tIsare meM ) rUpAhuvA zrIsthAnAMgajI sUtra ke pRSTha 363 / 364 kA pATha nIce mujaba jAno yathA; - paThamappabheNa bharahA paMcacita hotyA, taMjA, cittA hi jue cahattA garbhavakuMte, vittAhiM jAe, cittAhiM mu'De Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [C] bhavi agArAo aNagAriyaM pavaie, cittAhiM aNaM te aNuttare zivAghAe nirAvaraNe kasiNe paDipuna kevala vara nANa daMsaNaM samutpanna e, cittAhiM parinivvue |1| puSkadaM teNaM arahA paMca male hotyA, mUleNa carA cahattA garbhavakate, evaM ceva eeNaM abhilAveNa imAo gAhAo aNugaMtavvAo paumappabhassa cittA, mUle puNahoi puSkadaMtassa / purvAsA - DhA sIyalassa, uttarA vimalassa bhaTTavayA // 1 // revaiya anaMtajiNo, pUso dhammassa - saMtiNI bharaNI / kuMthusa kattiyAo, arasta tahA revaI moya // 2 // muNivayassa savaNo, AsiNi mamiNo taha nemiNo cittA / pAsassa bisAhAo, paMca itthuttare bIro || 3 || samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatyuttare hotyA, taMga hAityuttarAhi cucaittA garbhavakate, hamthuttarAhiM gambhAo gambhaM sAharaie, ityuttarAhiM jAe, hasthuttarAhi mu DebhavitA lAva pavaie, ityuttarAhiM aNa te aNuttare jAva kevala vara nANa daMsaNe samupane // iti / / , w bhAvArtha:- chaThe zrIpaddmaprabhu arihaMta ke pAMca kalyANaka citrA nakSatra meM hue so kahate hai / citrA nakSatra meM devaloka se cyava karake mAtAko kukSimeM utpanna huve, citrA natra meM janma liyA, citrA nakSatra meM gRhasthAvAsa tyAgake aNagAra paNApAye dIkSAlI, citrA nakSatra meM ananta, sarvase uttama utkRSTa, vyAghAta rahita, AvaraNarahita, kRtsna - sarva arthake jAnane vAlA, pratipUrNa sampUrNa caMdramaMDala kI taraha prakAzamAna, pradhAna kevala jJAna aura kevala darzana utpanna huvA, citrA nakSatra meM mokSa padhAre 1, tathA navameM zrIbruvidhinAthajI arihaMta ke pAMca kalyANaka mUla nakSatra meM hue, ho mUla nakSatra meM devaloka se cyava karake mAtAkI kukSimeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4 ] utpanna hue| isI tarahase zrIpadmaprabhujIke pAMca kalyANakoM ke sUtra mujavahI zrIsuvidhanAthajI Adi sabI tIrthakara mahArAjoMke pAMca pAMca kalyANakoMkI khalAsA pUrvaka vyA. khyA samajha lenA so zrItIrthaMkara mahArAjoMke nAma pUrvaka kalyANa koM ke nakSatra mAtrahI yahAM dikhaatehai| uThe zrIpadam prakSajI mahArAjake pAMca kalyANaka citrA nakSatra meM hue 1, aura zrIsuvidhInAya toke pAMca kalyANaka mala nakSatra meM hue 2, zrIzItalanAthajo ke pAMca kalyANaka pUrvASADhA nakSatra meM hue 3, zrIvimalanAthajIke pAMca kalyANaka uttarAbhAdrapadameM hue 4, zrIanata nAthajIke pAMca kalyANaka revatI nakSata meM hue 5, zrIdharmanAtha nIke pAMca kalyANaka puSpa nakSatramaiM hue 6, zrIzAMtinAtha jIke pAMca kalyANaka bharaNI nakSatra meM hue 7, zrIkuthunAthajIke pAMca kalyANaka katikA nakSatramaMhue 8, zrI aranAtha jI ke pAMca kalyANa karevatI nakSatra meM hue e, zrImuni subrata svAmI nIke pAMcakalyANaka zravaNanakSatameMhue 10,zrInaminAthajIke pAMca kalyANaka azvinI nakSatameM hue 19, zrInemanAthajIke pAMca kalyANaka citrA nakSatameM hue 12, zrIpArzvanA. cajI ke patra kalyANaka vizAkhA nakSatameM hue 13, zrI mahAvIra svamIja.ke pAMca kalyANaka uttara phAlgunI nakSatra meM hue 14, sophirabhI matrakAra khulAse kahate hai ki, amaNa bhagavAn zrI mahAvIra svAmI ke pAMca kalyANaka uttarA phAlgunI meM hue so uttarAphAlgunI meM devaloka dhyatra kara ke devAnadA mAtAkI kukSimeM utpanna hue 1, utsarAphAlgunImeM trizalA mAtAkI kukSi sthApana huvA 2, usI nakSatra meM janmahuvA 3, usI nasatrama dIkSA lI 4, uso nakSatra meM anaMnta sabase uttama utkRSTa yAvana kaMbala ghara jAna darzana utpanna huvA 5, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 30] aura zrIabhayadevasUrijI kRta uparokta sUtrakI vRttikA pATha nIce mujaba hai, yathA,-- kevalyadhikArAtIrthakara sUtrANi caturdaza kaNThyAni caitAni, navaraM padmaprabha RSabhAdiSu SaSTaH paMcasu cyavanAdi dineSu citrA nakSatra vishess| yasyama paMcacitra citrAbhiriti ruDhyA bahuvacana cyUtA'vatIrNaH, uparimoparimagreveyakAdekatriMzat sAgaropamasthitikAt cyutaH cyutvAca 'gambhaMti' garne kakSauvyutakrAMta utpannaH, kauzAMbyAM dharAbhidhAna mahArAja bhAryAyAH musImA nAmikAyAH mAghamAsabahula SaSTayo, jAto garbha nirgamana kArtika bahuladvAdazyAM ceti, tayA mUDo bhUtvA keza kaSAyAdhapekSayA AgArAniSkramyAnagAritAM amaNatAM pratrajito gato'nagAratayAca pravrajitaH kArtika zuddha trayodazayAM, tathA anata paryAyAna tatvAdanuttaraM, sarvajJA nIttamatvAt, nirvyAghAtamapratipAtitatvAnnirAvaraNa sarvathA svAvaraNakSayAt, kaTakuDyAdyAvaraNAbhAvAdvA, kRtsna sakala padArtha viSayatvAt, paripUrNa svAvayavApekSayA'khaMDapairNimAsI caMdrabimnavat, kimityAha kevalaM jJAnAMtara.sahAyatvAt saMzudutvAdvA, ataeva varaM pradhAna kevala vara jJAnaca vizeSAva bhAsa, darzanaca sAmAnyAvabhAsa, jJAnadarzana taccatacceti ke. balavara jAnadarzana samutpanna jAta caitrazuddha paMcadazyAM, sapA parinivato nirvANa gataH mArgazIrSavahulaikAdazyAM, mAdezAMtareNa phAlguna bahula cturssyaamiti| eva ceveti panaprabhasUtramiva puSyadaMtasUtramapyadhyettavyamevamana tarota svarUpeNa etenAmataratvAtpratyakSaNAbhilApena sUtrapAThanemAstimaH satra mANigApA anugatacyA, anusataM vyAH, zeSa nAbhi . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [41 ] lApa niSpAdanArtha // paumappabhassetyAdi // tatra padama prabhasya citrA nakSatre cyavanAdiSu paMcasusthAnakeSu bhavatItyAdi gAyAkSarArtho vaktavyaH sUtrAbhilApastvAdya sUtradvayasya sAkSAddarzitaeva itareSAMtvevaM / soyaleNa arahA paMca paDavA sAr3he hotyA, taMjahA,pavAsADhAhiMcuecaittA gambhaM vakkate,putvAsADhAhiM jAe, ityAdi // evaM sarvAgyapIti, vyAkhyAtveva, puSyadaMto navama tIrthaMkara AnatakalpAdekonaviMzatisAgaropama sthitikAt phAlguna bahulanavamyAM mUDanakSatrecyutaH vyutvAca kAkaMdIna gayA su. grovarAjamAryAyAH rAmAbhidhAnAyAH garne vyutkrAMtA, mUla nakSatre mAgazIrSa bahula paMcamyAM jAtastathA mUlaeva jyeSTazuddhapratipadi gatatareNa mArgazIrSabahulaSaSTa yAMniSkrAMtaHtathA mUlaeva kArtika zuddhatRtIyAyAM kevalajJAnaM utpannaM,tayAzvayUjaHzuddha navamyAmAde. zAMtareNa vaizAkha bahulaSaSTyAM niItaiti, tathA zItalo dazama jinaH prANatakalpAviMzati sa.garopamasthitikAt vaizAkha bahula SaSTyAM pUrvASADhAnakSatre cyutaH cyuravAca bhaddiSTapure dRDharapanarapati bhAryAyAnandAyAHgarbhatayA vyutkrAMtaH tathA pUrvASADhA sveva. mAgha bahuladvAdazyAMjAtaH tathA pUrvASAr3hA svevamAgha bahula dvAda. zyAM niSkrAMtaH tathA pUrvASADhA sveva poSasya zuddha matAMtaraNa bahulapakSe caturdazyAM jJAnamatpanna tathA tatraiva nakSatre zrAvaNa zuddha paMcamyAM matAMtareNa zrAvaNa bahula dvitoyAyAM ni ta iti, evaM gAyatrayoktAnAM zeSANA mapi sa trANAM prathamAnuyogapadAnumA sareNopayujya vyAkhyAkAryA navaraM caturdaza sa tre milApa vizeSostIti tadarzanArthamAha ||smnne ityAdiha topalakSitA uttarA hastotarA hasto vA uttaro yAsatA haratottarA uttarAphAlgunyaH paMca cyavana garbha haraNAdiSu hastottarA yasya sa tathA garbhAta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 412] garbhasthAnAt 'gambha'ti' garbhe garbha sthAnAMtare saMhRto nIto, nirvRtastu svAti nakSatre kArtikAmAvAsyAmiti // aba dekhiye uparake poThameM vRttikAra mahArAjane kevaDI ke adhikAra meM 14 tIrthaMkara mahArAjAM ke kalyANoM ko saMbaMdhI jo sUtra haiM so saralatA pUrvaka khulAsA kaha diye hai, jisameM vizeSa karake zrI RSabhadevasvAmi a di tIrthaMkara mahArAjoM meM chaThe zrIpadmaprabhujI hai to inhIM mahArAjake cyavanAdi pAMca ka lyANaka citrAnakSatra meM huve haiM so citrAnakSetra meM upara ke graivaka se, 31 sAgaropamakA deva saMmbandhI AyupUrNa karake vahAMse cyave aura vyava karake kauzaMdI nagarI ke dharanAmA rAjAkI susImA nAmA paharANIkI kukSimeM mAghavadI 6 ko utpanna huve 1, aura kArtika vadI 12 ko citrAnakSatra meM janma liyA 2 tathA isake vAda kArtika zudI 13 ke dina citrAnakSatra meM dIkSAlI 3, tathA caitrIparNa ko mitrAnakSatra meM kevalajJAna aura kevala darzana utpanna huvA 4, aura mArgazIrSa vadI 11 ko vA matAMtara karake phAlguna vadI 4 ko citrAnakSatra meM mokSahuvA 5, isahI taraha se zrIpadmaprabhujI ke pAMca kalyANako kI vyAkhyA ke anusAra hI uparokta mUlapAThakI tIna gAthAoM meM kahe mujaba sabI (14) tIrthakara mahArAjoM ke pAMca pAMca kalyANakoM saMbaMdhI bhinna bhinna tithi mAma nakSatra pUrvaka khulAsA vyAkhyA samajha lego so upara sUtra ke mUlapAThakA bhAvArtha meM sabo tIrthaMkara mahArAjoM ke nAma kalyANaka nakSatra pUrvaka likhegaye hai isa liye yahAM dUsarI vera nahI likhate hai parantu caudahaveM sUtra meM itanA vizeSa hai ki zrI vIraprabhuke pAMca kalyANaka haste ttarA nakSatrameM kahe haiM so hastake upalakSita, yAne uttarA phAlgunI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ { 413 ] nakSatrake hasta nakSatra upalakSita najIka samIpameM hai isaliye hastottarA athavA hasta nakSatra uttara meM hai jisake esA hasto. tarA so utarAphAlgunI nakSatra samajhanA so cyavana garbhApa.. hArAdi zrIvIraprabhuke pAMcoMkalyANakoM meM hastottarA utarAphAlgunI na kSaAyAhai aura chaThA mokSa kalyANaka svAti nakSatra meM kArtika amAvasyA ko huA hai| uparokta pAThameM caudaha (14 ) tIrthaMkara mahArAjoMke pAMca pAMca kalyANakoM kI vyAkhyA karate zrIabhayadeva sUrijI mahArAjane zrItIrthaMkara mahArAjoM ke pUrva bhavakA deva lokasthAna, Ayusthiti, tathA cyavanAdi kalyANakoMke mAsa tithi nakSatra aura nagarIsthAna mAtApitAke nAmAdi vistAra pUrvaka khulAsA karake dikhAyA hai, taisehI zrImahAvIrasvAmIke pAMcoM kalyANakoMkI khulAsA parvaka vyAkhyAke sAtha chaThA mokSa kalyANaka bhI kArtika amAvasyAko svAtinakSatra meM hone kA khulAsA likha diyA hai, aura kalyANaka, tathA 'sthAna, yaha donoM zabda paryAyavAcI ekArthake sUcaka hai isakA vizeSa nirNaya zAstroM ke pramANa pUrvaka tathA yuktisahita Age kara. nemeM aavegaa| aura bhI zrIsImaMdara svAmijI bhagavAnne bhI khAsa zrImahAvIra prabhuke kevala jJAna paryaMta pAMca kalyANaka hastottarAmeM tathA chaThA mokSa kalyANaka svAti nakSatra meM khulAsA pUrvaka kahA hai jisakA pATha bhI to chapA huA zrIAcArAMgaNI satrakI cUlikA meM prasiddha hai so zrIkalpasUtrakA mUlapATha UparameM chapA hai usItarahakA zrIsImaMdhara svAmijI kA bhI kathana karA huA pATha samajha lenA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [474 ] aba isa jagaha zrIjinAjJAke icchaka satyabAtako grahaNa karanevAle niSpakSapAtI sajjana puruSoM ko nyAya pUrvaka viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki uparokta zAstroM ke pAThoM mujaba zrIRSabhadevasvAmi Adi tIrthakara mahArAja tathA vartamAna kAle vidyamAna zrIsImaMdharasvAmijI mahArAja aura gaNadhara mahArAja zrImudharmasvAmijI tathA caudaha pUrvadhara zrIbha. drabAhusvAmijI Adi pUrvadhara mahArAja aura zrIvaDagaccha, zrIcandragaccha,zrIkharataragaccha zrItapagacchAdisabIgacchoM ke vidvAn puruSoMne aneka zAstroM meM zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM kI khulAsA pUrvaka vyAkhyA karI haiM soto uparokta zAstroMke pramANoMse pragaTa dikhatI hai tathApi bar3ehI aphasosakI bAta hai ki vidyAsAgara jainazvetAMbara dharmopadeSTAkI upAdhi dhAraNa karane vAle nyAyaratnajI zrIzAMtivijayajI tathA aura bhI vartamAnika gacchakadAgrahI vidvAn nAma dharAte bhI zrIvIra prabhuke cha kalyANakoMkA niSedha karate haiM soto paMcAMgI ke aneka zAstroM ke pAThoM ko pratyakSapane utthApana karake gaccha kadAgrahI dUSTirAgI tathA viveka zUnyahokara aMdha paraMparAmeM calanevAle bAlajIvoMkI zrItIrthaMkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMkI kahI huI cha kalyANakoMkI satya zata parase zraddhA bhaSTa karanekA kAraNa karate hue uparokta mahArAjoMkI AjA utpApanarUpa utsatrabhASaNase kitanA saMsAra bar3hAveMge soto zrIjJAnIjI mahArAja jaane| aura anekazAstroM meM khalAsA pUrvaka cha kalyANaka likhe haiM tisapara bhI usIkA nyAyaratnajI niSedha karate haiM sonI kalayugI vidvattAkA namUnA mAlUma hotA hai sovivekI pAThaka gA svayaM vicAra levegeM:Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 475 ] aura phira nyAyaratnajIne cha kalyANakAMkA niSedha karake pAMca kalyANakoMko sthApana karane ke liye zrI haribhadrasarijI kRta zrIpaMcAzakajI sUtrake mUla pAThakA tathA zrIkharataragaccha nAyaka suprasiddha zrI abhayadeva sarijI kRta tadvatike pAThakA pUrvAparake saMbaMdha vAlA savistAra yukta saba pAThako chor3a karake donoM zAstrakAra mahArAjoMke abhiprAyake viruddhArthamaiM tathA pUrvAparake saMbaMdha rahita bicameM kA adharA pATha likhakara bAla jIvo kodikhAke abhinivezika mithyAtvavAlI apanIvidvattA kI cAturAIse mugdhajIvoM ko bhamameM gere hai, aura zAstrakAroM ke viruddhArthameM binA sabaMdhakA adharA pATha molejIvoM ko dikhAnesai utsUtrabhASaNarUpa mithyAtvakA kAraNa kiyA hai usIkA nivAraNa karaneke liye donoM zAstrakAra mahArAjoM ke abhiprAya sahita pUrvAparake sabaMdhavAle saba pAThoMko isa jagaha dikhAtA hUM so zrIharibhadrasUrijIkRta uparokta zrIpaMcAzakajI sUtra meM tIrtha yAtrAdhikAra saMbaMdhIpRSTha 1351136 kA pATha nIce mujana hai. yathA paMca mahAkallANA savvesiM jiNANaM hoMti NiyameNa / bhavaNaccheraya bhUyA, kallANa phalAya jIvANaM // 30 // gajhase jammeya tahA Nikva maNeceva NANa nnivaanne| bhavaNa gurUNa jiNANaM, kallANA hoti NAyavA // 31 // tesuya disadharaNA deviMdAi kariti bha ttiNayA jiNa jattAi vihANA kallANaM appaNo cev|32|| iyate diNA pasatyA tAsaisehiMpitesu kaaykvN| jiNa jattAi saharisaM teya imeNa vaddhamANassa // 33 // AsADhasuddhachaTThIcettetahasu ddhaterasI ceva / magasira kiNaha dazamI vasAhe suddhadasamIya // 34 // kmikssi ar'il maanthli smbhaabnaa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 416 ] cauro taha sAtiNA carimo // 35 // ahigaya tittha vihAyA bhavaMti NidaMsiyA ime tassa / sesANavi evaMbiya NiyaNiya ti ttheSu viNNeyA // 36 // titthagare bahumANe abhmAso tahaya jIya ka passa / deviM dAi aNugitI gaMbhIra parUvaNAloe // 31 // va gaNoya pavayaNassa iyajattAejilANa jiyameNa / maggANusAri bhAvo jAyai ettoccaya visuddho // 38 // aba zrI abhayadeva mUrijI kRta uparokta sUtrakI vRttikA pATha dikhAtA hUM so pRSTha 135 se 136 taka kA pATha nIce mujava hai, yathA, - nija samaye svakIyAvasare rUDhigamye anurUpam aucityena kartavyA vidheyAH kadetyAha jinAnAmarhatAM kalyANa divaseSu, paMca mahAkalyANI prativaddha dineSvapIti // kalyANAnyeva svarUpataH phalata cAha, paMca gAhA, gambhegAhA, vyAkhyA paMceti paMcaiva mahA kalyANAni paramazreyAMsi sarveSAM sakala kAlanikhila nara loka bhAvinAM jinAnAmarhatAM bhavaMti niyame - nAvazyaM bhAvena, tathA vastu svabhAvatvAt bhuvanAzcarya bhUtAni nikhila bhuvanAdbhata bhUtAni tribhuvanajanAnaMda hetutvAt, tathA kalyANaphalAni ca nizreyasa sAdhanAni ca samuccaye, jIvAnAMprANinAmiti, garbhe, garbhAdhAne, janma, utpattau ca zabdaH samucaye, tatheti vAkyopakSape niSkramaNe agAravAsAnnirgame, ceveti samuccayAvadhAraNArthAvuttaratra sambhatsyete jJAna nirvANe samAhAradvaMdvatvAt kevalajJAna nirvRtyorevaca, keSAM garbhAdiSvItyAha, bhuvanaguruNAM jagajjyeSThAnAM jinAnAmaItAM kimityAha, kalyANAni svaniHzreyAMsi bhavanti varttante jJAtavyAti yAnIti gAthAdvayArthaH / 30 31 / tatazcatesu gAhA, , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com - * Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 477 ] , vyAkhyA- tesuyatti teSuca, teSupunardineSu divaseSu yeSu garbhAdayo babhUvurdhanyA, dharmadhanalakadhAraH puNyabhAja ityarthaH / devendrAdayaH surAH surendra prabhRtayaH kurveti vidaddhati bhaktimato bahumAnanamrAH kimityAha, jinayAtrAdyarhadutsavapUjA snAtra prabhRtIni kuta ityAha vidhAnAdvidhinA vA jinayAtrAdi vidhAnAni kiM bhUtAni jinayAtrAdInItyAha, kalyANaM svazreyasa N kasyetyAha, AtmanaH svasya caiva zabdasya samuccayArthatvena pareSAM ceti gAthArthaH / 32 / yata evaM iyaMga (hA, vyAkhyA- ityato hetoH pUrvoktajIvAnAM kalyANa phalatvAdi lakSaNAtteyaiti yeSujina garbhAdhAnAdayo bhatranti, dinA divasAH dinazabdaH pulli Mgosti prazastaH zreyAMstataH kimityAha, tA iti yasmAdevaM tasmAt zeSairapi devendrAdi vyatiriktairmanuSyairapi na kevalamindrAdibhirevetyapi zabdArthaH, teSu garbhAdi kalyANaka dineSu karttavyaM vidheyaM jinayAtrAdi vItarAgotsava pUjAprabhRtikaM vastu saharSaM sapramodaM yathA bhavati, kAni ca tAni dinAnItyasyAM jijJAsAyAM, sarvajina sambandhinAM teSAM vaktu mazakyatvAdvarttamAna tIrthAdhipatitvena pratyAsannatvAdekasyaiva mahAvIrasya tAni vivakSurAha, teyatti tAni punargarbhAdi dinAniimAna, imAnivakSamANAni varddhamAnasya mahAvIra jinasya bhavantIti gAthArthaH // 33 // tAnyevAha, AsAr3ha gAhA, kattiya gAhA, vyAkhyA - ASAr3ha zuddhaSaSThI ASAr3ha mAse zuklapakSa syaSaSThI tithirityekaM dinamevacaitraimAse tatheti samuccaye, zuddha trayodazyAmeveti dvitIyaM caivetya'vadhAraNe, tathA mArgazIrSa kRSNa dazamIti tRtIyaM vaizAkhazudvadazamIti caturthaM ca zabdaH samucayArthaH, kArttika kRSNecaramApaMcadazIti paMcamaM etAni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat , www.umaragyanbhandar.com Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 418 ] kimityAha garbhAdi dinAni / garbha, janma, niSkramaNa, jJAna, nirvANa divasA, yathAkramaM krameNaivetAnyantaroktA nyeSAMcamadhye hastottara yogena hasta uttaroyAsAM hastopa lakSitA vA uttarA hastottara uttara phAlgunyaH tAbhiryogaH sambandhazceti istottarA yogastena karaNabhutena catvAryAdyAni dinAni bhavaMti, tatheti samuccaye, svAtinA svAti nakSatreNa yuktazcaramotta carama kalyANaka dinamiti prAkRtatvAditi gAthAdvayArthaH // 34 // 35 // atha kimiti mahAvIrasyaivaitAni darzitAnI tyannAha, ahigaya gAhA, vyAkhyA - adhikRta tIrtha vidhAtA varddhamAna pravacana kartA bhagavAnmahAvIra iti heto rnidarzitA nyuktAni imAni kalyANaka dinAni tasyavarddhamAna jinasya, atha zeSANAMtAnyatidizannAha, zeSANAmapi varddha mAnasyaivaRSabhAdInAmapi vartamAnAvasarpiNI bharata kSetrApekSayA evameveha tIrthe vaTu mAnasyaiva nija nija tIrtheSa svakIya svakIya pravacanA vasareSu vijJeyAni jJAtavyAni mukhyavRtyA vidheyatayeti, iha ca yAnyeva garbhAdi dinAni jinAnAM tAnyeva sarva jambUdvIpa bhAratAnAmRSabhAdijinAnAM tAbhyeva sarva bhAratAnAM sarvairAvatAnAMca yAnyevaca eteSAmasyAmapasarpiNyAm tAnyevaca vyatyayenotsarpiNyAmapIti gAthArthaH / / 36 // atha kimevaM kalyANakeSa jinayAtrAvidhIyate, ityAha, tittha gAhA, vara goya gAhA, vyAkhyA - tIrthakare jinaviSaye bahumAnaM pakSapAtastadidaM dinaM yatra bhagavAn ajanItyAdivikalpataH kRtobhavatIti, sarvatra gamya iti yAtraye ityanena yogaH, tatheti vAkpopakSa pArtho'tradraSTavya abhyAsobhyasanaM cazabdaH samuccaye, gItakalpasya pUrva puruSAca retralakSaNA vArasya, tathA devendrA 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com - Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 47 ] dyanukRti devAdhipa devadAnavavibhava praatyAcArAnukaraNaM, tathA gaMbhIra prarUpaNA, gaMbhIraMsAbhiprAyamidaM yAtrAvidhAna tathA vidha mityasyArthasya prarUpaNA prakAsanA gaMbhIra prarUpaNA kRtA bhavatIti tathA lokejanamadhya varNaHprasidvirjAyata itiyogaH,zabdaH samuccaye kasya pravacanasya jinazAsanasya dIrghatvaM prAkRtatvAditi yAtrayA anaMtarokta vidhAnotsavena kriyamANayeti gamyaM, keSAM jinAnAM vItarAgANAM niyamena niyogena ettocciyatti yataeva kalyANaka yAtrAyA tIrthakara bahumAnAdikaM kRtaM bhavatyata eva hetoH mArgAnusAribhAvo mokSapathAnukulAdhyavasAya AgamAnusArI vA jAyate bhavatya san kiMbhUto vizuddhognavadyaH satvAvisuddho'sau jAyate vizaddhapatItyarthaH / iti gAthA dvayArthaH // 37 // 3 // uparake donoM pAThoM kA saMkSipta bhAvArtha kahate haiM kisaba 15 karmabhabhI manuSya kSetra meM sarva kAla meM honevAle sarva zrItIrthakara mahArAjoM ke parama maMgalakArI pAMca pAMca mahAkalyANaka hote haiM so anAdi kAlase zrItIrthakara mahArAjoMke pAMca pAMca vastu, yAne-kalyANaka hone kA svabhAva honese niyama karake avazya hote haiM so sarva bhuvane, yAne-14 rAja lokameM sabako adabhuta Azcarya utpanna karane vAle tathA tIna jagatake sarvajIvoMko sukharUpa AnaMda utpa na kAraka honese vizeSa zreyake sAdhanarUpa kalyANa phaTake denevAle haiM so tIna bhuvanake guru jagat pajya zrIjinezvara bhagavAn tIrthaMkara mahArAjoMke cyavana, janma, dIkSA, jJAno tpatti, aura nirvANa isa taraha se pAMca pAMca kalyANaka hote haiM so apane ArAdhana karanevAle janoMko zreya kArIhai aisA jAnanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 480 ] aura apanI. AtmAko puNyake bhaMDArarUpa dhanya mAnanevAle tathA dharmarUpa dhanako prApta karanevAle aura bhaktivata bahumAna pUrvaka namrahuehai zarIra jinhoM ke aimai devatA manuSya aura iMdrAdikoMke jaise paDhate bhAvahove vaise harSa sahita vidhipa. vaMka zrIjinezvara bhagavAnoM ke cyavanAdi honevAle pAMcoM kalyANakoMke dinoM meM jina yAtrA so zrIvItarAga bhagavAn kA satsava tathA pajAAdi kArya apanI tathA dUsaroMkIAtmA kalyA ke liye karate haiM unhIkalyANakoM ke dinoMko jAnanekI icchA vAloMke liye sabI zrIjinezvara mahArAjoM ke pAMca pAMca kalyANakoMke dinoMko yahAM dikhAneko mahAna kArya karane meM to andhakAra samartha nahIM honese usIkA namanArUpa vartamAna zAsanake nAyaka tathA najIka upagArI tIrthakara honese inhIM eka zrIvarddhamAna svAmIjIke pAMca kalayANakoMke dinoM ko dikhAtehai yathA-prathama ASADha zudI 6 ko cyavana, dUsarA caitrazudI 13 ko janma, tIsarA mArgazIrSa vadI 10 ko dIkSA, cauthA vaizAkhazadI 13 ko kevaDa, aura pAMcamA kArtika amAvazyAko mokSa so isahI tarahake zrImahAvIra svAmIke pAMca kalyANakoM ke mujabahI dartamAna avasarpiNI kI apekSAse zrIRSabhadeva svAmi Adi 23 zrItIrtha kara mahArAjoM ke bhI pAMca pAMca kalyANaka samajhalenA so mukhya vRtti karake eka tIrthakara mahArAjake cyavanAdi pAMca kalyA. Naka dikhAye, usI mujabahI pAMcoM bharatakSema tathA pAMcoM airA varta kSetroMmeM aura pAMcoM mahAvideha kSetroMmeM sarva tIrthaMkara mahArAjoM ke nija nija tIrtha, yAne apane apane zAsanameM pAMca pAMca kalyANaka samajhalenA auraaisAhI utsarpinimeM avasaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 481 ] rpiNI meM honevAle sabI tIrthaMkara mahArAjoke pAMca pAMca kalyANaka samajha lene aura unhIM kalyANakoMke dinoMmeM vizeSa karake tIrthayAtrA karanI usImeM jina dine bhagavAn ke janmAdi kalyANaka hue hove usIkI bhAvamAsai anurAga pUrvaka nijako hitakArI honese vAraMvAra stuti vagairaha karanA so indrAdikoM kI taraha AtmArthiyoM kA mukhya kartavya hai aura usI yAtrA bidhAnakA upadeza karanA tathA pUrvokta kalyAkoMko yAtrAmeM zrItIrtha kara mahArAjoMkI bhakti karanese mokSa prAptikA kAraNa rUpa samyaktva nirmala hotA hai| aba isa jagaha nayagarbhita jaina zAstroMke tAtparyArthako jAnane vAle tatvajJa puruSoM ko nyAya parvaka viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki sabI karmabhUmI 15 manuSya kSetroM meM saba kAlake sabI tIrthaMkara mahArAjoM ke pAMca pAMca kalyANakoMke dinoMkI apekSA saMbaMdhI vyavahAranaya karake zrImahAvIra svAmIke pAMca kalyANaka dikhAkarake usI majaba hI vyavahAra nayasai sabI tIrthaMkaroM ke pAMca pAMca kalyANakoMko samajha lenekI Uparake pAThameM sUcanA dI hai isaliye sabo tIrtha kara mahArAjo ke pAMca pAMca kalyANakoM ke bahuta apekSA saMbandhI vyavahAranayake Age pIcheke saba pAThako chor3a karake zAstrakAra mahArAjoM ke abhiprAyake viruddhArthamaiM parvAparake sambandha binAke adhUre pAThase bAla jIvIko zrImahAvIra svAmIke pAMca kalyANaka dikhA karake nizcayanayake cha kalyANakAMkA niSedha kiyA so kadApi nahIM ho sakatA hai tathApi nyAyaratnajIne kiyA so ajJAnatA yA abhinivezika mithyAtvatAkA kAraNa mAlUma hotA hai kyoMki zrIjaina zAstro meM bahuta apekSA saMbaMdhI vyavahAra nayakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 482 ] bAteM likhaneke samaya usImeM nizcaya naya karake alpa bAtakI bhinnatA hove usIko nahIM likhate haiM isaliye bahuta apekSA saMbaMdhI vyavahAra nayakI bAtako pakar3a karake kadAgrahase anya zAstroma alpa sinnatA vAlI nizcaya nayakI bAtako khulAse likhI hote bhI usIkA niSedha karanese utsUtra bhASaNarUpa mithyAtvake dUSaNakI prApti hotI hai, jaise ki nItIrthaMkara bhagavAnakI mAtA prathama svapnameM hasthI dekhe 1,puruSa tIrthaMkara hove 2, zrItIrthaMkara mahArAjakA 9 mAsa aura // dine janma hove 3, manuSya gatise phira manuSya hokara cakravartI nahIM hove 4, tathA cakravartIse tIrthaMkara ke sivAya adhika bala anya manuSyamai nahIM hove 5, dIkSA samaya tIrthaMkara mahArAja pAMca muSThI loca kare 6,pAMca sau dhanuSyake zarIravAle domunioMse adhika 1 samayameM mokSa nahIM jAve , zrItIrthakara mahArAjake kevala jJAnakI prAptike samaya prathama dezanAma caturvidha saMghakI sthApanA hove 8, tathA sumeru kadApi calAyamAna nahIM hove , aura paryAptA aparyAptA ekendriya jIva mithyAtvI hove 10 ityAdi aneka bAteM bahuta apekSA saMbaMdhI vyavahAra nayase zAstrakAroM ne likhI haiM parantu zrImahAvIra svAmIkI mAtAne prathama svapnameM siMhako dekhA tathA zrIAdinAthasvAmikI mAtAne prathama svapne uSAko dekhA 1, zrImallInAthajI strI pane tIrthaMkara hue 2, bArahave bhagavAnkA 8 bhAsa aura 20 dine tapAsAtaveM bhagavAnkA mAsa aura 19 dine janma huA 3,zrIvIra prabhukA jIva 22 vesave manuSya hokara phira 23 veM bhave mahAvideha kSetra manuSyapanameM cakravarti huA 4,zrIbAhubalanImeM bharata cakravartise adhika bala huA 5, zrIAdinAtha svAmijIne dIkSA samaya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [483 ] cAra muSTI loca kiyA 6, zrIAdinAtha svAmI pAMcasI dhanuSyake zarIra vAle 1 samayameM 108 muni moMke sAtha mokSa padhAre 7, zrIvIra prabhukI dUsarI dezanAmeM saMghasthApanA huI 8, tathA janma samaya zrImahAvIra svAmIne meruko kaMpAyA , aura aparyAptaaikeMdriya jIvoM ko zrIkarmagraMthameM samyakatvI kaheM 10 ityAdi aneka bAteM alpa apekSA saM. baMdhI bhI nizcaya naya karake zAstroM meM pragaTa pane dekhane meM AtI haiM jisa para bhI koI ajJAnI kadAgrahase bahuta apejJA vAlI vyavahAra nayakI bAto ke pAThoM ko bAla jIvoM ke Age dikhAkara alpa apekSA vAlI nizcaya nayakI uparokta bAtoM ko niSedha karake bhole jIvoM ko bhramameM geranekA udyama kare to usIko zrIjinAjJA bhaMgake dUSaNa kI prApti avazyameva hogI taisehI zrItIrthakara gaNadhara pUrva dharAdi mahArAjoM ne aura sabIgaccho ke parvAcAryoMne aneka zAstroM meM zrIvIraprabhuke nizcaya naya karake cha kalyANakoMko khulAse kathana kiye haiM so pratyakSa dikhatA hai to mI nyAyaratnajI sabI tIrthaMkara mahArAjo ke pAMca pAMca kalyANakoke bahuta apekSA vAle vyavahAra nayake pAThasai nizcaya nayake zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM ko niSedha karate haiM so zrIjinAjJAke aMgakA dUSaNakI prApti ke sivAya aura kyA lAbha saMpAdana kareMge so vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiM,-- aura ( agara jaina zAstro meM cha kalyANaka hote to naya aMga zAstrakI TIkA karane vAle mahArAja abhayadevasUrijI khuda pAMca kalyANaka kyoM bayAna karate) yaha akSara bhI nyAya ratnajIke vidyAsAgarAdi vizaSaNoM ko lajjAke karAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 484 ] vAle pratyakSa ajJAnatAke sacaka haiM kyoMki zrIabhayadevasUrijI ( inhIM) mahArAjane zrIsthAnAMgajI sUtrakI vRttima tathA aura bhI aneka mahArAjoMne zrImahAvIra svAmIke cha kalyANakoMko khulAse likhe haiM to to maine uparameM hI aneka zAstroMke pramANa likha dikhAye haiM aura pAMca kalyANakoMkA kAraNa bhI uparameM likha dikhAyA hai isa liye cha kalyANaka niSedha nahIM ho sakate haiM aura zrIpaMcAzakajIke sUtra tathA vRttimeM zrIvIraprabhuke cha kalyANaka likhanese sabI tIrthaMkara mahArAjo ke cha cha kalyANaka Thahara jAve so to hote nahIM isa liye vahAM cha kalyANaka na likhate bahuta apekSAse pAMca hI likhe so sabI tIrthaMkara mahArAjoMke hote haiM isaliye vyavahAra nayake uparake pAThase aneka zAstroMke pramANa yukta nizcaya naya vAle cha kalyANaka niSedha nahIM ho sakate haiM aura nyAyaratnajIko zAstrakAroM ke viruddhArtha meM utsatra bhASaNa rUpa prarUpaNA karanese saMsAra vRddhikA bhaya lagatA hove tathA zAstrakAra mahArAjoMke vacanoMpara zraddhA rakhane vAle samyaktva dhArI hove taba to sabI tIrthaMkara mahArAjoMke saMbaMdha vAle vyavahAra nayake pUrvAparake saba pAThako chor3a karake gaccha kadAgrahake abhinivezika mithyAtvase madhyakA adharA pATha likhake bhole jIvoMko bhramAnekA kAraNa kiyA tathA aneka zAstroM meM khulAse cha kalyANaka likhe haiM jisapara se bAla jIvoM kI zraddhA bhraSTa karanekA udyama kiyA jisakA micchAmi dukkaDaM denA caahiye| ___aura inhIM zrIpaMcAzakajI satrakI vRttimeM zrIabhaya devasarijI mahArAjane tathA carNimeM zrIyazodevasarijI ma. hArAjane sAmAyikAdhikAra prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [45 ] khulAse likhI hai jisako to maMjUra na karate hue inhIM mahArAjake viruddhArtha meM ina bAtakA niSedha karake mugdha jIvoMko apane gaccha kadAgrahakI bhramajAla meM phasAnekA udyama karate haiM aura inhIM mahArAjake abhiprAya viruddha kalyANakAdhikAre adharA pATha likhake phira inhIM mahArAjake vacanoMko satya mAnane vAle banate haiM so bhI nyAya ratnajIkI kalayugI vidyAsAgarAdi vizeSaNoM kI apUrva vidvattAkI caturAIkA namUnA mAlUma hotA hai so vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge,-- aura ( kharatara gacchavAloMko pUchanA cAhiye garbhApahArako agara kalyANika mAnate ho to accherA kisako mAnate ho daza accheremeM garbhApahArako eka tarahakA accherA kahA phira kalyANaka kaise ho sakatA hai) nyAya ratnajIke isa lekha para bhI mereko itanA hI kahanA hai ki jaise zrI AdinAtha svAmI 108 munioM ke sAtha mokSa padhAreM usIko accherA kahate haiM aura usIkohI mokSa kalyANaka bhI mAnate hai tathA zrImallInAtha svAmIke strItva pane meM utpanna hone ko accherA kahate haiM aura strItvapane meM hI janma dIkSAdi kArya hue unhoMko strItvapane sahita tIrthakarake kalyANakabhI mAnate haiM taise hI zrImahAvIra svAmoke garbhApahArako acherA kahate haiM aura usI garmApahArase trizalA mAtAkI kUkSimeM avatAra leneko dUsarA cyavanarUpa kalyANaka bhI mAnate haiM so kharatara gacchavAloMkA kalyANaka mAnanA zrIsthAnAMgajI zrIsamavAyAMgajI zrIAcArAMgajI aura zrIkalpasUtrAdi paMcAMgIke aneka zAstrAnusAra aura yukti sahita honese usIkA niSedha kadApi nahIM ho sakatA hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 486 ] tathApi Apane kiyA so utsanA bhASaNa se saMsAra vRddhikA hetu bhUta mithyAtvakA kAraNa hai aura Apa jaise tapagacchavAloMse isa avasara para hama bhI pUchate haiM ki zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjone zrIvIraprabhuke cha kalyANaka khulAse kahe hai tisapara bhI Apa loga niSedha karaneke liye zAstroM ke ulaTe artha karake utsUtra bhASaNoMse bAla jovoMkA mithyAtva ke bhrama meM geranekA kAryya karate ho aura naya garbhita zrIjaina zAstroMke tAtparyArthako gurugamyase binA samajhe gaccha kadAgrahakI vidvatAke abhimAnasa zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoM ke viruddhArthameM utsUtra bhASaNa ke phala vipAkase saMsAra meM paribhramaNa kA kiMcit mAtra bhI hRdayameM bhaya chAte nahIM ho jisakA .. kAraNa hai so pragaTa karanA cAhiye, * aura zrI mahAvIra svAmIke acchereko kalyANakatva - panese niSedha karate ho to zrIAdinAtha svAmIke tathA zrI mallInAtha svAmIke accheroM ko bhI kalyANakatvapanese Apako niSedha karanA cAhiye so to karate nahIM ho aura una accharoko kalyANakatvapane meM mAnate ho phira zrImahA-vIrasvAmIke acchereko kalyANakatvapane se niSedha karate ho so to pratyakSapane gaccha kadAgraha ke abhinivezika mithyAtva se bhole jIvoMko bhramAnekA kAraNa ho mAlUma hotA hai isa bAtako vivekI pAThaka gaNa svayaM vicAra levege / aura nyAya ratnajI zrIzAMti vijayajIko dharmmabandhukI prIti se merA to yahI kahanA hai ki Apa nija gacchake haThavAdasaLe aneka zAstroM ke pramANa yukta zrIvIramabhuke cha kalyANakoM kI satya bAtakA niSedha karaneke liye zAstra viruDa prarUpaNAkA parizrama karake kuyuktiyoM ke vikalpoM se Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ yes ] apane vidyAsAgara nyAyaratnAdi vizeSaNoM ko lajjanIya karanekA kAraNa na karate yadi Apa jinAjJA pratipAlanake abhilASI, AtmArthI, vivekI, tattvajJa, bhavabhIrU ho to Apake lekhakI merI likhI huI uparakI samIkSAke lekhakoM parama hitakArI samajha ke Apane zrIvIraprabhuke cha kalyANako kA niSedha kiyA jisakA pragaTapane zrIsaMgha samakSa yA jaina patra meM mithyAduSkRta de karake uparako cha kalyANakoMkI satya bAta ko aMgIkAra karoMge aura anya bhavyajanoM ko bhI karAoge vohI zrImadbhagavat AzA ke ArAdhanakA kAraNa honese nijaparake Atma hitakA kAraNa tathA Apake vizeSaNoM kI saphalatA hai natu satya bAtakA niSedha karane ke liye gaccha pakSa ke paNDitAnimAnasa utsUtra prarUpaNA meM Age icchA ApakI // iti zrIzAMti vijayAkhyanyAyaratnopAdhidhArakasya kalyANaka saMbandhinolekha samIkSA samAptA jAtA // aura aba zrItapagacchake sabakoI munimaNDala vagairaha prAya karake zrIparyuSaNa parvake dharma dhyAna ke dinoM meM zrIkalva sUtra ke vyAkhyAnAdhikAre zrIvinayavijayajI kata sukhabodhikA vRttiko bAMcate haiM usImeM cha kalyANakakoMkA niSedha sambaMdhI vRttikArane nija tathA parako duHkhakA kAraNa utsUtra bhASaNa rUpa jo vyAkhyAkarI he usIko vartamAnakAle gaccha kadAgrahI loga hara varSe bAMcakara Apasa meM khaMDana maMDanakA jhagar3A paryuSaNAmeM le kara baiThate haiM tathA gaccha kadAgrahake kusaMpako bar3hAkara ke utsUtra bhASaNoMse nija parako saMsAra vRddhikA tathA durlabha bodhIkA kAraNa karate haiM usIkA nivAraNa karaneke liye aura satyagrAhI AtmArthI puruSoMke Age zrIjinA - jAkI zAstrAnusAra satya bAtakA prakAza karane ke liye zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] vinaya vijayajI kRta sukhabodhikAvRttike cha kalyANaka kA niSedha samvandhI lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hUM-so prathama to unakA pATha nIce sujaba hai yathA- [atha SaT kalyANaka vAdIAha nanu " paMca hatthuttare sAiNA parinivu he" iti bacanena mahAbIrasya SaTkalyANakatvaM saMpanna meva, maivaM evaM ucyamAne "usabheNaM arahA kosalie paMcauttarAsAr3he abhii uThe hotyatti" jaMbUdvIpaprajJapti bacanAt zrI RSabhasyApi SaTkalyANakAni vaktavyAnisyuH naca tAni tvayApi tathocyate tasmAdyathA 'paMca uttarAsADhe' ityatra nakSatra sAmyAt rAjyAbhiSeko madhye gaNitaH paraM kalyANakAni tu abhii chaThe ityanena sahapacaiva, tathAtrApi 'paMcahatyuttare' ityatra nakSatra sAmyAt garbhApahArI madhye gaNitaH paraM kalyANakAnitu "sAiNA pariNihur3e" ityanena saha paMcaiva, tathA zrIAcArAMga TIkA prabhRtiSu paMcahatyuttare ityatra paMca vastunyeva vyAkhyAtAni natu kalyANakAni / kiMca zrIharibhadrasUri kRta yAtrA paMcAzakasya zrI abhaya devasarikatAyAM TIkAyAmapi 'ASADhazuddha SaSTayAM garbhasaMkramaH 1 caitra zuddha trayodazyAM janma 2 mArgazIrSazitadazamyAM dIkSA 3 vaizAkha zuddhadazamyAM kevala 4 kartikAmAvasyAM mokSaH 5, evaM zrovIrasya paMca kalyANakAni ukatAni, atha yadiSaSTaH syAttadA tasyApi dinaM uktaM syAta anyacca nIcairgotra vipAkarUpasya atiniMdyasya AzcaryarUpasya garbhApahArasyApi kalyANakatva kathamaM anucitaM / atha paMca hatthuttare ityatra garbhIpaharaNaM kathaM cakraM iticetsatyaM atrahi bhagavAn devAnandA kukSau avatIrNaH prastavatI catrizaleti asaMgatiH syAttannivAraNAya paMca ityuttareti vacanaM ityalaM prasa Mgena / ] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ Ye ] uparake lekhakI samIkSA karake pAThaka vargako dikhAtA hUM ki-he sajjana puruSoM uparake lekhako dekha kara mereko bar3e hI khedake sAtha likhanA par3atA hai ki-uparake lekhama zrIvinayavijayajIne apane saMsAra saddhikA hRdayameM kucha bhI bhaya na karake kuyuktiyoM ke vikalpoMse utsUtrabhASaNoMkA saMgraha karake bhole jIvoM ko bhI saMsAra yaddhikA hetubhUta haravarSe zrIparyuSaNAparvameM bAMdhane ke liye durlabhabodhikA kAraNa rUpa mahAn anarSa kAraka mADha mithyAtvakA kAraNa kiyAhaiboMki upara ke lekhakI Adima hI "adha SaT kalyANaka vAdI Aha ina akSaroM karake zrImahAvIra svAmIke cha kalyANako ko mAnanevAle zrIkharataragacchavAloM ko zAstraviruddhavAdI ThaharA kara usIko niSedha karaneke liye Apa zAstrAnusAra zuddha prarUpaka prativAdI bane so niSkevala utsUtra bhASaNa hai kyoM ki zrItIrthaMkara, gaNadhara, pUrvagharAdi, mahArANoM ne khulAsA parvaka cha kalyANakoMkA varNana kiyA hai usIke hI anusAra zrIkharatara gacchavAle ( kalyANaka ) mAnate haiM isa liye unako zAkha viruddha vAdI ThaharA karake cha kalyANakAMkA nibadha karanekA zrIvinayavijayajIne udyama kiyA ho to zrItIrthaMkara magadharAdi mahArAjo ko hI zAstra viruddha vAdI ThaharAne jaisA mahAn anartha kAraka utsUtra bhASaNa ho gayA so vivekI pAThaka gaNa svayaM vicAra leveNge| ___aura nanu zabdase prazna uThAkara 'paMcahatyutare sAiNA parinivvur3e isa zrIkalpasUtrake mUla pAThakA vacana karake momahAvIrasvAmIke garbhApahAra sahita pA~ca kalyAmaka hastottarA nakSatra tathA chaThA kalyANaka svAti nakSatra yaha kalyANaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] vinaya vijayajIne siddha kiye aura phira usIkA niSedha karaneke likhe 'usabheNaM arahA kosalIe paMca uttarAsAr3he abhIi chaThe hotpatti' isa zrIjaMbUdvIpaprajJapti sUtra ke vacana se zrI AdinAtha svAmI ke bhI rAjyAbhiSeka sahita pAMca kalyANaka uttarASAr3hA nakSatra meM tathA amojita meM chaThA yaha cha kalyANaka kahanekA dikhA karake phira nakSatra sAmAnyatA se rAjyAbhiSekakI taraha garbhApahArako bhI nakSatra sAmAnyatAse andara ginanekA ThaharAkara zrIvIra prabhuke chaThe kalyANakakA abhAva siddha kiyA haiM so to zAstrakAra mahArAjoMkA abhiprAya ko samajhe binA bhole jIvoM ko gaccha kadAgrahameM phasAne ke liye utsUtra bhASaNa rUpa saMsAra vRddhikA hetu hai kyoMki prathamato zrIAdinAtha svAmIke rAjyAbhiSekako kalyANakatva pane meM koI bhI pUrva - dharAdi mahArAjane mAnya karake kisIbhI zAstra meM nahIM likhA hai aura zrImahAvIra svAmIke garbhApahArako to kalyANakatva pane meM zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMne mAnya karake aneka zAstroM meM pragaTapane kathana kiyA hai isaliye zrIAdinAtha svAmIke rAjyAbhiSeka ke pAThase zrovIra prabhuke chaThe kalyANakakA niSedha kadApi nahIM ho sakatA hai tathA dUsarA yaha ki zrI AdinAtha svAmIke rAjyAbhiSeka ke mAsa, pakSa, tithikA nAma mAtrabhI koI zAstra meM dekhane meM nahIM AtA hai isaliye rAjyAbhiSekako kalyANakatvapana meM mAsa, pakSa, tithi pUrvaka ArAdhana bhI nahIM ho sakatA hai parantu zrI cIrapramuke garbhApahArake to mAsa, pakSa, tithikA, nAma pUrvaka khulAsA adhikAra aneka zAstroM meM dekhane meM AtA hai isaliye varmApahArako to kalyANakatvapane meM mAsa, pakSa, tithi, pUrva ka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4 ] mArApana ho sakatA hai isaliye bhI rAjyAbhiSekake bahAne garbhApahArakA chaThA kalyANaka niSedha nahIM ho sakatA hai aura tIsarA yaha hai ki-rAjyAbhiSeka to zrIajitanAtha svAmI Adi bahuta tIrtha kara mahArAjoMkA huA hai isaliye jo rAjyAbhiSekako kalyANakatvapanA prApta ho sakatA to zAstrakAra mahArAja likhane meM kadApi vilanba nahIM karate aura garbhApahArako to zrIsamavAyAMgajI sUtra vRttike anusAra pUrvabhavoM kI ginatIse tathA trizalA mAtAne caudaha khapna dekhe aura zAstrakAroMne bhI svapnoMke artha tathA phala vagairahakA vahAMho varNana kiyA hai tathA devatAoM neRddhi samRddhikI bhI vRddhi karI ityAdi kAraNoM se usIko tau dUsarA cyavana rUpa kalyANakatvapanA pragaTapane prApta hotA hai isaliye sarva jagaha zAstra kAroMne zrIvIra prabhuke garmApahAra pUrvaka cha kalyANakoMkI vyAkhyA likhane meM kisI jagaha bhI pramAda nahIM kiyA hai jisase rAjyAbhiSekake sahAre garmApahArako kalyANakatva panese vinayavijayajIne niSedha kiyA so ajJAnatAse yA abhinivezika mithyAtvase utsUtra bhASaNahI mAlUma hotA hai aura cauthA yaha hai ki rAjyAbhiSeka tathA rAjya vyavahAra saMsArika kArya honese aura usIkI bhAvanA bhI saMsArika.kAryo kI honese isIko kalyANakatvapanA prApta nahIM ho sakatA hai parantu garbhApahAra tathA anantaballI gharama tIrthaMkara mokSa sArthavAhIkA bhI garbhApahAra vyavahAra atmArthI bhavya jIvoMko kulamada haTAnevAlA aura usIkI bhAvanA bhI mirjarAkI hetu honese usIko to pragaTapane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] palyANakaravapanA prApta ho sakatAI tathApi vinayavijayajIne rAjyAbhiSekakI taraha nakSAkI ginatIke bahAne garmApahArake chaThe kalyANakako niSatha karanekA parizrama kiyA so to gacchakadAgrahake mithyAtvako bar3hAkara bAlajIvako usIke bhramameM geraneke sivAya aura kyA lAbha uThAyA hogA sonyAya dRSTivAle vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra ttheveNge| aura pAMcavAM yaha hai ki-zrI AdinAtha svAmIkA to yugalAdharma nivAraNa rUpa bhAratameM prathama rAjyAbhiSeka usI nakSatra meM honese tathA rAjyavyavahArake pragaGgase nakSatrakA nAma mAtrahI ginAyA hai aura zrIkalpa sUtrake 'ghau uttarAsAr3he abhIha paMca, isa pAThase zrIAdinAtha svAmIke pAMca kalyANakoM kI vyAkhyA bhI pragaTapane hai taisehI 'cara hatyuttare sAINA paMcama' aisA pAThase zrIvIramabhuke caritrAdhikAre pAMca kalyANakoMkI vyAkhyA kisI bhI zAkhameM nahIM hai kintu 'paMca hatyuttare sAraNA pari niba De' isa tarahake pAThase u kalyANaka to aneka zAstroM meM pragaTapane kahe haiM isaliye rAjyAbhiSekake nakSatrakA nAma le karake zrIvIramabhuke cha kalyANakoMkA niSedha vinayavijayajIne kiyA soto gaccha mamatvake bhAgrahakA kArasake sivAya aura kyA hogA so vivekI sajana svayaM vicAra TheveMge:-- aura aba chaThA yaha hai ki-zrIsthAnAMgalI sUtrameM jina bhagavAnoMke jisa jisa eka nakSatra meM pAMca pAMca kalyANaka hue the unhI bhagavAnoM meM zrIpadmapramujI mAdi 14 tIrthaMkara mahArAjoMke nAma sathAnakSatrapUrvaka pAMcapAMcakalyANakoMkI ginatI dikhAI hai vahAM jaise zrIvIraprabhuke garbhApahArakI ginatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 493 ] sahita pAMca kalyANaka hastottarA nakSatra meM kahe haiM vaisehI jI - zrI AdinAtha svAmIkA rAjyAbhiSeka kalyANakaraba pane meM hotA to zrIsthAnAMga jIsUtrameM bhI zrIgaNadhara mahArAjako rAjyAbhiSeka sahita zrImAdinAtha svAmIke bhI pAMca kalyANaka uttarASAr3hA nakSatrameM honekA dikhAnA par3atA so to dikhAyA nahIM hai aura garbhApahArako to khulAsApUrvaka do vaira dikhAyA hai isaliye bhI rAjyAbhiSekake pAThakA tAtpayarthako samajhe binA bAlajIvoMke Age rAjyAbhiSekakA pATha dikhAkarake aneka zAstroMmeM pragaTapane garbhApahArake kalyANakako kathana kiyA hote bhI usIkA niSedhakaranA so haThavAdakI ajJAnatA ke kAraNa utsUtra bhASaNake vipAka so bhavAMtara meM bhoge binA nahIM chuTa sakeMge isako bhI miSpakSapAtI pAThakagaNa svayaM vicAra lenA aura aba sAtavI vairameM tatvAbhilASI satyagrAhI sajjana puruSoM se merA yahI kahanA hai ki- vinaya vijayajI ne (paMcarAntarA sAr3he ityatra nakSatra sAmyat rAjyAbhiSeko madhyegaNitaH paraM kalyANakAnitu abhii chaThe ityanena sahapaMcaiva, tathAtrApi paMcahatyuttare ityatra nakSatra sAmyAt garbhApahAro madhyegaNitaH paraM kalyANakA nitu sAiNA pari nighuDe ityanena sahapaMcaiva ) ina akSaroMko likhake isakA matalaba aise lAye haiM ki- 'paMcatattarA sAr3he isa zabda se yahAM nakSatra ke sAmAnyatA se rAjyAbhiSekako andara ginA hai paraMtu 'abhii chaThe' isa zabdase zrImadinAtha svAmIke kalyANaka to pAMcahI kahane taisehI 'paMcaityuttare' isa zabda se yahAM bhI nakSatra sAmAnyatAse garbhApahAra ko andara ginA hai paraMtu 'sAiNA parinibbu De' isa zabda se zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 494 ] mahAvIra svAmI ke bhI kalyANaka to pAMcahI kahane isatarahakA lekha vivekazUnya mugdhajIvoM ko dikhAkara zrIkalpa sUtra ke sUDa pAThase zrIvIraprabhuke pAMca kalyANaka sthApana karake chaThe kalyAekakA niSedha kiyA soto niSkebala mAyAcArIko dhUrtatAse athavA vidvattAko ajIrNatAse vivekI tatvajJa vidvAnoM ke sAmane apanIhAsI karanekA vinaya vijayajIne vRthAhI parizrama kiyA hai kyoMki rAjyAbhiSekake pAThakI tarahase zrIvIra pramuke garbhApahArarUpa dUsarAcyavana kalyANakakI ginatIpUrvaka zAsanapatike cha kalyANaka kadApi niSedha nahIM ho sakate haiM jisakA khulAsA to upara meMhI likhA gayA hai paraMtu yahAM to vinaya vijayajIkI vidvattAkI ullaMThAIko pragaTa karake pAThakagaNako dikhAtA hUM ki dekho 'paMcahRtyuttare sAiNA parinivu De' isa zabda se pAMcakA artha vinaya vijayajIne kiyA so kadApi nahIM ho sakatA hai kyoMki 'paMcaityuttare sAiNA parinivaDe' isa zabda se pAMcakAhI artha kiyA jAve to yaha zabdahI zAstrakArakA likhanA vRthA hojAve isaliye jo vinaya vijayajI tathA unhoMke pakSako grahaNa karanevAle vartamAnika tapagacchake vidvAn loga jo zAstrakAra mahArAjake likhaneko vRthA ThaharA karake apanI icchAnusAra artha banAleve tabato Dha Dhaka tathA terahApaMthiyoM kI taraha pratyakSa uThAI siddha hone meM koI bAkI nahI hai kyoMki DhUMDhiye tathA terahA paMthI loga gaNadhara mahArAja kRta mUlasatroM ko mAnane kA pukAra pukArake logoM ke Age kahate haiM paraMtu jagaha jagaha para gaNaghara mahArAja ke viruddhArthameM apanI mati kalpanAse pratyakSa asaMgata arthakarake bAlajIvoMko apane kadagrAhakI bhramajAlamai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com w Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 495 ] phaMsAne ke liye uThAI karane meM kucha kamatI nahIM karate haiM taise hI 'paMcahatyuttare sAiNA pari nidhuDe' isa padakA gaNadharamahArAjake viruddhArthameM vinaya vijayajIne apanImati kalpanA pratyakSa asaMgata pAMcakA arthakarake bAlajIvoMko apane kadAgrahako bhrama jAla meM phaMsAne ke liye khUbahI ulaMThAikarI hai tathA vartamAnika tapagacchavAle vidvAn nAma dharAte bhI aisI ulaMThA ise pratyakSa asaMgata arthakarate kucha lajjAbhI nahI pAte haiM yahabhI pAkhaMDapUjA nAmaka accherekA kalayugI prabhAva hI mAlUma hotA hai kyoMki vivekI vidvAn to uparake zabda se pAMcakA artha kadApi nahI kareMge aura na koI mAnya kare paraMtu aMdha paraMparAkA haThavAdako to alaukika Azcarya kAraka mahimA judIhI hotI hai isameM koI vizeSatA nahI hai, aura bar3ehI kheda kI bAta hai ki uparake zabda meM (pA~ca hastottarAyeM tathA chaThA svAtimeM yaha chahIM kalyANakoMkA pragaTapane khulAsA artha hote bhI vidvatAke abhimAna se apanI kalpanAmujaba pAMcakA artha karake bhole logoMmeM dikhAnevAla vinayavijayajIko tathA vartamAnika tapagacchake vidvAnoMko itane varSoM meM koI bhI samajhAne vAlA nahIM milA yA tapagacchake unhoMkI samudAya meM koIbhI vivekI, tattvajJa, AtmArthI, isa anarthako haThAne vAlA buddhimAna nahIM huA jisase vartamAna meM harabarSe gAMvagAMvameM itanA anartha kAraka aMdha paraMparA ke mithyAtvako puSTa karate parabhavavakA 'kiMcit mAtra bhI hRdayameM bhaya koIbhI nahIM bAte haiM, kyA bar3I Azcarya kI bAta hai ki zrIkalpasUtra kI pUrva cAryoM ne aneka TIkAoM banAI hai usImeM upara ke padako bhI vyAkhyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] karI hai jisameM cha ke pAThakA pAMcakA artha to kisI jagaha dekhanemeM nahIM AyA tathApi vinaya vijayajIne tathA vartamAnika tapagacchavADe vidvAna kahalAte hue bhI satrakAra mahArASake tathA ittikAra mahArAjoMke viruddhArtha meM pratyakSapane ulaTA artha kiyA tathA karate haiM so abhinivezika mithyAtvaka athavA vidhvatAko ajIrNatAke sivAya aura kyA hogA kyoMki uparake zabdase pAMcakA artha kisI bhI pUrvAcAryyane kisI jagaha para bhI nahIM likhA hai tathA pratyakSa yuktike viruddha honese hobhI nahIM sakatAhai aura 'paMca hatthattare sAiNA pari nivvuDe' isase pAMcakA artha karake satrakAra mahArAjakA vAkyArya bhaMga bhI nahIM ho sakatA hai isaliye sUtrakAra mahArAjake apekSA sambandhI abhiprAyako samake binA apanI kalpanA mukhaba artha mAna lenA yA likha denA saMsAra vRddhikA hetu hai so hI karanekA kAraNa saparake vidvAnoMne kiyA mAlUma hotA isaliye jo aparake padako sUtrakAra mahArAjakA vAkyArthapUka vartamAnika tapa gaccha ke vidvAna loga satya mAnate hove tabato pAMcakA artha kareM jisakA micchAmidukkaDa denA cAhiye kyoMki jaba bahoM kalyANakoMkI pathaka pRthaka vyAkhyAkarake sAkAranekhulAsA dikhA dI to phira pAMcakA artha karake sAkArake vAkpArthakA bhaMga karanA kauna buddhimAna mAnya karegA apitu koI bhI nahIM aura rAjyAbhiSekako kalyANakatvapanA prApta nahIM ho sakatA hai jisake kAraNa bhI upara meM likhe gaye hai tathA khAsa vinayavijayajIke hI parama pUjya zrItapagacchIya zrIhIravijayasarijIke santAnIya zrIzAMticandragaNijIne zrIdhIra prabhu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4 ] popahArake kalyANakakI taraharAjyAbhiSeka kalyANaka nahIM ho sakatA hai isakA khulAsAke sAtha zrIjaMbUdvIpaprajJaptisatrakI suttine vyAkhya.karIhai jisakA saba pATha bhI nyAyAmonidhijIke cha kalyANa niSedha sambandhI lekhakI samIkSA Age DikhaMgA vahAM dikhAne meM aavegaa| __aura (zrIAcArAMga TokA prabhRtiSu paMca hatthuttare ityatra paMca vastUnyeva vyAkhyAtAni natu kalyANakAni) ina a. kSaroM karake zrIAcArAMgajI satra kI vRtti vagairaha zAstroM meM 'paMca hatthuttare' zabdako byAkhyA karate vRttikArane pAMca vastu kaho haiM parantu pAMca kalyANakanahIM khe| isa tarahakA likhake vinayavijayajIne zrIvIra prabhuke caritrAkIAdimeM hI kalyANakAdhikAre pAMcoM kalyANakoM kA abhAva dikhAyA so vo apane gaccha kadAgrahakA haThavAda sthApana karaneke liye abhinivezika mithyAtva karake bhole jIvoM ko bhI usIke cama meM gerane ke liye vicitra mAyAcArIkA namUnA pragaTa pane mAlUma hotA hai kyoMki dekho khAsa ApanehI zrIkalpasUtrakI subodhikAtti meM vartamAnika. zAsanameM maMgalikake liye jadhanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka zrIvIraprabhukA caritrakabana karate usIkI AdimeMhI "teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hutyA // tathA sAiNA parimichuDhe prayavaM" isa mUla satrake paMktikI vyAkhyA karate zrIva mAnavAminaH ghaNNAM cyavanAdi vastUnAM kAraNaM babhUva ityAdi tthaa|| paMca hatthuttaretti, hastottarA uttarA phAlgunyaH gaNanyA tAbhyo hastasyauttaratvAt tAH paMcama sthAneSu ..basya ta paMca hastotto bhagavAn, hotthatti, abhavat ||aur|| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] 'sAiNA parinivvuDe mayavaMtti' svAti nakSatre mokSa gato bhagakhAn // isa tarahakI vyAkhyA karo hai aura isI taraha se madhyama vAcanAmai sI- cyavana, gatavahAra, janma, dIkSA, jJAna, mokSa, ina chahoM vastu tathA sthAnoMke chahoM nakSatroMkA khulAsA likhA hai jisakA saba pATha to isI grantha ke pRSTha 462 463 maiM chapa gayA hai aura utkRSTa vAcanAyeM to vyavana, garbhApahAra, janmAdikake mAsa, pakSa, tithipUrvaka vistAra se vyAkhyAkarI hai so vyavamAdi pAMca hastottarA nakSatrameM aura chaThA mokSa svAti nakSatra meM yaha da vastu tathA sthAna zabdakA zrItIrthaM kara mahArAja ke caritra kI AdimeMhI prasaMgase tathA tAtparyArtha se kalyANakakA hI artha nikaDanese to zrIvoraprabhuke cha kalyAeka siddha hogaye jisase apane maMtavya meM virodha Ane lagA taba vinayatrijayajIne ( nanu paMca hatthuttare sAiyA parinighuDe ityanena zrImahAvIrasya SaT kalyANakatva sampannameva ) isa tarahakA prazna banAkara ke usIkA niSedha karaneke liye 'maitra' evaM ucyamAne usamegaM arahA ityAdi' vAkya likhake zAstrAkAra mahArAjoM ke viruddhArtha meM utsUtra bhASaNoM kA tathA kuyuktiyoM ke vikalpoM kA saMgraha karake zrIvIraprabhuko avajJA karate hue nijaparako durlabhabodhikA kAraNarUpa abhinivezika mithyAtvase bhole jIvoMko gaccha kadAgrahakA bhrama meM phasAne ke liye itanA parizrama kiyA kyoMki vastu tathA sthAna zabda kalyANakakA arthavAlA jo vinayavijayajI mAnya nahIM karate to cha kalyANakoM kI siddhise usIke nivedha karane kI carcAkA prasaMga kadApi nahIM lAte parantu lAye isIse hI vivekI tatvajJa to svayaM vicAra sakate hai ki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4 ] sAsa vinayavijaya mone hI vastu tathA sthAna zabdakA kalyA. Naka artha apane dilamai maMjUra karaliyA tabahI to apane maMtavya meM virodhake bhayo usIke niSedhakI carcAma "paMca hatthusare, ityatra paMca vastUnyeva vyAkhyAtAni natu kalyANakAni isa taraha ke akSara likhake gaccha kadAgrahakI mAyAcArIse utsana bhASaNa karake bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM geranekA udyama karate sasAra vRddhikA kuchabhI apane hRdayameM bhaya na kiyA so bar3A hI Azcarya sahita aphasosa hai aura aba phira bhI satyagrAhI pAThaka vargase merA yaho kahanA hai ki-vastu zabdakA tathA sthAna zabdakAmI saMbandha maiM kalyANaka artha khulAsA pUrvaka siddha hotA hai isaliye isameM koI tarahakA sandeha nahIM karanA kyoMki dekho vastu zabdakA (uttamameM madhyamameM adhamameM iSTa, anISTameM dharmama adha mameM lokameM alokameM aura jIva ajIvAdi) saba padAthoM meM tathA sarvaliGgoM meM aura sarva arthoM meM vyavahAra kiyA jAtA hai isaliye jaise-jJAna darzana cAritA vastu, dharma vastu, sAzvata caitya pratimA vastu, aura mokSa devaloka Adi sabako vastu zabdase vyavahAra karate haiM taise hI maMgalikake liye zrItIrthaMkara mahArAjake caritrakA varNana karate zrIvIraprabhuke cyavana garbhApahAra janmAdikoM kobhI vastu zabdase vyavahAra karake zrIdazAtaskandhakI cUrNi vagairaha zAstroM meM vyAkhyA karI sohI cyavana garmApahAra janmAdikoMko kalyANaka samajhane cAhiye kyoMki yadyapi vastu zabdakA artha sambandhapUrvaka prasaMgase kiyA jAtA hai so yahAM cyavanAdi kalyANakoMkA sambandha honese ..zrIvIraprabhuke caritrakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] AdimeM cyavanAdikoM ko vastu kahI vahI cyavanAdikoM ko kalyANakahI mAne gaye kyoMki vastu zabda paryAyavAcI guNa yukta bhAvanAvAlA hotA hai aura zrIvIraprabhuke cyavanAdi chahoM vastuoM meM paryAyavAcItva tathA guNa yukta panese aura bhAvanAse bhI chahoM kalyANakoMkA arthake sivAya dUsarA koI bhI arthako saGgati kadApi nahIM ho sakatI hai isaliye yahAM cyavanAdika kalyANaka zabdake cyavanAdika vastu zabda paryAyavAcI ekArtha sacaka siddha hogayA so vivekI tatvajJa pAThakagaNa vayaM vicAra leveNge| aura 'vatthu sahAvo dhammo' yAne 'vastu svabhAvo dhrmH'| isa zabdake nyAyAnusArabhI jaise cyavanAdi vastuoMmeM zrItIrthaMkara mahArAjakI mAtAke caudaha svapna dekhane vagairahakA tathA chapanna dikakumArI causaTha indroM ke janmamahotsava karane vagairahakA niyamIta anAdi maryAdA rUpa dharma haiM taisehI cyavanAdi vastuoMmeM kalyANakatvapanekAhI anAdidharma honese cyavamAdi vastuoM kA cyavanAdi kalyANakahI arthasiddhahotA hai isameM koI bAdhAnahIMhosakatI hai isabAtakosI niSpakSapAtI vivekI tatvajJa pAThakajana apanIbuddhise vicAra DenA, dekhiye bar3ehI AzcaryakI bAta hai ki-zAsana nAyaka paramasapakArI zrIvarddhamAna svAmIkA caritra varNana karate bhaga. vAnke cyavanAdikoMko vastu kahake kalyANakakA abhAva dikhAnevAle vinayavijayajIko to apane gacchakadAgrahake haThavAdakI kalpita bAtako jamAne ke liye zAstrakAroM ke viruddhArtha meM ulaTA artha karake bAlajIvoMko dikhAte utsU. prabhASaNase mAtmavirAdhanAkA kucha bhI vicAra nahIM AyAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 501 hogA parantu vartamAnika tapagacchake vidvAnoM ko bhagavAna ke dhyavanAdikoMko vastukahake kalyANakatvapanese niSedha karate apanI AtmavirAdhanAkA kabhI bhaya kyoM nahIM AtA hai kyoMki cyavanAdikoMko hI zAstra kAroMne kalyANakakahe haiM tathA cyavanAdikokoM hI vastu bhI kahI hai aura vastu zabda kalyANakakA arthavAlA hai jisakA nirNayato uparamahI likhA gayA hai isaliye vastu kahake kalyANakakA niSedha karanA so adhaparaMparAke haThavAdakA Agrahase apane tathA dUsare bhole jIvoMke samyaktyaratnako hANI pahuMcAnevAlA utsava bhASaNa karanA AtmArthiyoM ko ucita nahIM hai aura AtmA adhyajIvoMke upakArake liye zrI.tIrthaM kara mahArAjakA caritra varNana karate cyavanAdikoMko vastu kahake kalyANakatvapanese niSedha karanevAle cyavanAdikoM ke binA anya kalyANaka kisako batalAte hoveMge kyoMki cya. dhanAdika vastu sohI kalyANakoM ke sivAya anya kalyANaka to kisI bhI zAstrameM dekhane meM nahIM Ate haiM tathA sunane meM bhI nahIM Aye haiM aura cyavanAdikoM ke binA dUsare kalyANaka hobhI nahIM sakate haiM isaliye jo cyavanAdikoM ko hI kalyANaka kahane tathA unhIM cyavanAdikoMko vastu bhI kahanA aura phira cyavanAdikoM ko vastu kahake kalyANakatvapanese niSedha bhI karanekA parizrama karanA so yaha to bAla lI. lAvat yukti viruddha hotebhI isakA haTha nahIM chor3anevAloMkoM dIrghasaMsArI antara mithyAtvI kahane meM koI hANI hotI hove to vivekI tatvajJoMko acchItaharase vicAra karanA cAhiye aura isI tarahase pAMca sthAna zabdakAbhI pAMca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [52 ] palyANaka artha hotA hai, jaise-kisIko, tIna AdamiyoM mana pahilene pUchA-zrImAdinAtha svAmIkA mokSa sthAna kisa jagaha para tathA dUsarene pUchA-mokSa kalyANaka kisa jagaha para aura tIsarene pUchA-mokSa gamana kisa jagaha para isa taraha ke tInoM praznoM ke tInoM zabdoM kA tAtparyArtha eka honese sabake uttara meM zrIaSTApadajI para kahanA hogA so isI mujeza hI sabhI tIrthaMkara mahArAjoM ke cyavanAdi pAMca pAMca sthAna kaho athavA pAMca pAMca kalyANaka kaho donoM zabda paryAyavAcI ekArtha sUcaka hai 'yati muni sAdhU vat' isI kAraNa zrIsya:nAMgajI sUtrake paJcama sthAnake prathama uddezameM zrIgaNadhara mahArAja zrItIrtha kara mahArAjoM ke kalyANakAdhikAre 14 bhagavAnoMke pAMca pAMca kalyANakoM ke nakSatra ginAye haiM usIkI vyAkhyA karate zrIabhayadevamUrijI mahArAjane zrIpadmaprabhujI Adi 14 tIrthaMkara mahArAjoMke cyavanAdikalyANakoM ke mAsa, pakSa,tithi,nakSatra,nagarIsthAna,vagairahakA khulAsAkI vyAkhyAmeM dhya banAdipAMca pAMca sthAna kahake yahAM sthAna zabdakA vyava. hAra kiyA so uparake nyAyAnusAra kalyANakakA hI kathana samajhanA cAhiye aura isa bAtakA vizeSa nirNaya nyAyAMzI nidhijIke lekha kI samIkSA Age likhane meM AvegA aura zrIharibhadrasUrijI kRta zrIpaMcAzakajI sUtrake tathA nIabhaya devasarijI kRta tattike abhiprAyako samajhe binA hI zrIvIraprabhuke pAMca kalyANakoM ke dina dikhAkara jo chaThA kalyANaka hotA to usIkA bho dina kahate, isa tarahakA likhA sojhI ajJAnatAkA kAraNa hai kyoMki vahAM to bharata kSetrako tathA airavarta kSetra kI utsarpiNI aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 503 ] avasarpiNI meM ho gaI tathA honevAlI sabI caubIsI bhoM ke sabhI tIrthaMkara mahArAjoM kI bahuta apekSA sambaMdhI likhane meM AyA hai aura sabhI tIrthakara mahArAjoMke cha cha kalyANaka nahIM hote haiM isaliye usa prasaMga meM chaThe kalyANakakA dina nahIM kahA hai parantu khAsa zrImahAvIra svAmIke caritrAdhikAre to aneka zAstrAM meM chaThe kalyANakakA dina khulAse likhA haiM tathA uparakI bAtakA vizeSa vistAra pahilehI nyAyaratnajIke lekhakI samIkSA meM likhane meM AgayA hai / aura uparokta sukhabodhikA meM khAsa vinayavijayajIne hI caudaha svapnAdhikAre [ trizalA kSatriyANI 'tappaDhamayA etti, tatprathamatayA prathamaM ityarthaH / imaM svapnaM pazyatIti saMbaMdhaH, atra prathama imaM pazyatIti bahubhirjinajananI bhistathA dRSTatvAtpAThAnukramamapekSayeAktaM anyathA RSabhadeva mAtA prathama vRSabhaM vIra mAtA ca siMhaM dadarzeti ] isa tarahakA pATha likhA hai isakA matalaba yaha hai ki trizalA mAtAne prathama svapna meM hasthI dekhA aisA sa trakArane likhA so bahuta tIrthaMkaro ke mAtAkI apekSA se likhA hai, nahIMto zrIAdinAtha svAmIko marudevI mAtAne tI prathama svapne vRSabhako aura zrIvIraprabhukI trizalA mAtAne prathama svapne siMhako dekhA hai parantu zeSa bahuta tIrthaMkara mahArAjoM kI mAtAne prathama svapna meM haratIko dekhA isaliye bahuta apekSA se zrIvIra prabhukI mAtA ke sambandhameM bhI prathama svapna meM hastI dekhanekA sUtrakArane likhA hai-- t aba isa jagaha bhI vivekI pAThakagaNako vicAra karanA cAhiye ki jaise zrI vIraprabhuko mAtAne prathama svapna meM si F Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 54] hako dekhA tisaparamI bahuta apekSA zAbakArane hastI likhA, taisehI zrIvIraprabhuke u kalyANoM ke divasoM ko aneka zAstrAne khulAse likhe hotebhI zrIpaMcAzakajIma tathA usIkI batti bahuta tIrthakara mahArAjoMke pAMca pAMca kalyApakoMkI apekSAse zrIvIra prabhukebhI pAMca kalyANaka likhe usase chaThA kalyANaka kadApi niSedha nahIM ho sakatA hai sIto niSpakSapAtI vivekI tatvajJa puruSoM ko acchI tarahase vicAra lenA cAhiye / * tathA aurabhI pAThaka vargako vinayavijayajIkI pratyakSa mAyAcArIkA namUnA dikhAtA hUM ki-dekho vinaya vijayajI bar3e vidvAn tathA vizeSa karake zrIjaina zAstroke jAnakAra prasiddha kahalAte the isaliye zrIAvazyaka niyukrime tathAcUrNimeM 2, zrIabhayakumAra caritrameM 3, zromulasA caritrameM 4, zrIdazAzrutaskaMdha sUtra meM 5, tathA tavRttimai 6, zrIziSaThizalAkApuruSa caritra meM 9, tathA zrIvIramabhuke vInoM caritroMmeM 10, aura zrIkalpasUtra meM 19, tathA inhIM sUtrako 9 (nau) vyAkhyAoMmeM 20, ityAdi aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakake divasako pragaTapane likhA huAhai jisako jAnate hotemI bAla jIvoMko apane gaccha kadAgraha ke bhrama, neraneke liye zrIpaMcAzakajI satra vRttike abhiprAyako samajhe binA 'yadi SaSTa syAttadAtasyApidina utasyAt' 'jo chaThA kalyANaka hotA to usIkAsI divasa kahate' isatarahakA likhake bholejIvoMko dikhAyA so abhinivezika mithyAtvako mAyAcArIke sivAya aura kyA hogA so vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] bhora barasa jagaha pAThaka vargako vizeSa niHsandeha honeke liye provIraprabhuke chaThekalyANa divasako dikhAneke liye yahAM zrIAvazyakacUrNikA pATha dikhAtA hUM so paSTa4ve meM prathama cyavana kalyANakakA pATha nIce mujava hai yathA teNakAuNaM teNaMsamaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre jese gimhANaM cautyemAse aTumepakhkhe AsADhasuddha tassaNaM AsAr3ha suddhassa chaThI divaseNaM mahAvijaya pupphuttara pavara puMDaroyAto mahAvimANAto vIsaMsAgarodhama ThitIyAto aNaMtaraM cayaM ghahattA iheva jaMbUddIvedIve bhArehe vAse imIse usa ppiNIe susamasumamAe samAe viikvaMtAe, evaM sumamAe, susama dusamAeM, dusama susamAe, bahu vitikkaMtAe sAgarovamakor3A koDIe bAyAlosa vAsa sahassehiM aNiAye paMcahattariyAse hiM addhanaamehiya mAsaihiM sesAehiM ekatrIsAe titvagarehiM ikkhAga kula samupatra hiM kAsavaguttahiM dohiya harivaMsa kulasamupane hiM gotamasma gottehiM tevIsAe titya garehiM vitikkatehiM samaNe. bhagavaMmahAvIre caramatitthagare puvatitthagara nidiDhe mAhaNa kuMDaggAme gare usamadattassa mAhaNassa koDAlasa gottassa bhAriyAe devANadAe mahANoe jAlaMdharasa gottAe pukharatA parattakAla samayaMmi hatthuttarAe NakSateNa jogamuvAgaNa AhAra vakaMtIe bhavavakkaMtIe sarIravaktIe kucchiMsi gambha. tAe bakate samaNebhagavamahAvore ttimANovagate AvihutyApAstAmitti jANai, cayamANe na jANaI cuemitti jAgaha, aura isake Age caudaha svapna tathA namutthuNaM vagairahakA adhikAra hai pira Age pRSTha 96 ve meM garbhaharaNase garbhasaMkramaNarupa dUsarA cyavana kalyANakakA pATha nIce mujaba hai yathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 506 ] taNaMkAleNaM teNaMsamaeNaM samaNe bhagavaM mahAvIra tiNANova nate AvihotthA sAharijjassAmiti jANati sAharijjamANe Na jANati sAharitemiti jAgati // teNaM kAleNaM 2 samaNe praga mahAvIre jese vAsANa tacce mAse paMcamepaksa Assoya bahule terasIya pakraNa bAsItirAindiehiM vitikkatehi tesItimassa rAtidivasa aMtarAvahamANehiM ANukaMpaeNa deveNa mahANa kuDagAmAo / jaav| addharattakAla samayasi hatthuttarAhiM NakvaM teNa abvAbAhaM abvA bAheNa devANaMdAe kucchouti tisalAe kucchiMsi sAharite ||ityaadi| isake Age phira caudaha svapnAdikakA aura janmAdikA varNana hai aura aba haravarSe baMcAtA huA suprasiddha zrIkalpasUtrakA pATha dikhAtA hU~ so nIce mujaba hai yathA teNa kAleNa teNa samaeNa samaNe bhagavaM mahAvIre jaise gilANa catatthe mAse aDhame pakhkhe AsADhasuddhe tassaNaM AsADhasuddhassa baTThI pakhkheNa mahAvijaya pupphuttara pavara puMDarI yAo mahA vimANAovIsaMsA garovama dviiyAo Aurukha eNaM bhavarUkhaeNaM ThiirukhaeNa' aNataraM cayaM ca ittA iheva jaMbuddove dIve bhArahevAse dAhiNaDhDha marahe imIse usappi NIe, susama sasamAe samAe virakaMtAe, susamAe samAe vitAe, susama dusamAe samAe vidrakaMtAe, dUsama susamAe samAe bahu vikvaMtAe, sAgarovama koDA koDIe bAyAlIsa vAsa sahasse hiM kaNiAe paMcahattari vAsehiM addha navamehiya mAsehisesehi-ikavIsAe titthayarehi irUkhAga kula.. samuppanahiM kAsava guttehiM, dohiya harivaMsakula samuppanahiM goyamassaguttehiM tevIsAe titthayarehi vina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 507 ] tehiM, samaNe bhagavaM mahAbIre carama titthayare puvvatirathayara niTThei, mAhaNaM kuGaggAme nayare usamadattassa mAhAssa koDaree guttassa bhAriAe devANaM dAe mAhaNIe jAladharasagutAe puratA varattakAla samayaMsi hatthattarAhiM NarUkhazeNa joga mukhAgaevaM AhAravakkatIe bhavavakuMtIe sarIra vaktIe kucchiMsi gambhattAe vakkate // samaNe bhagavaM mahAbIre titrANoba gae AbihutyA-caistAmiti jArAi, cayamANe na jANaI cuebhitti jAi, isake Age caudaha svapna namutthuNaM vagairaha kI vyAkhyA hai aura phira devAnaMdAkI kukSise trizalAkI kukSimeM sthApana karaneko garbha haraNase garbha saMkramaNa rUpa dUsarA cyavana kalyA ekakA pATha noce mujaba haiM yathA teNaM. kAleNaM teNaM samaeNaM samo bhagavaM mahAvIre tibAlodhagae AvihutthA- sAharijjisAmitti jAvaI, saMhariema mANe na jANai, sAhariemitti jANai // teNa kAleNa te samaeNa samaNe bhagava mahAvIre jese vAsANaM tacce mAse paMcame parakhe Asoa bahule, tasvaNaM Astoya bahulassa terasIpakhkheNa bAtoiindiehi viiku tehi tesIimassa rAidiassa aMtarAvahamANehiM, ANukaMpaeNa deveA hariNegame siNA sakkazyaNa saMdiTTha eNaM mAhaNa kuGaggAnAma nayarAo usa pradattasva mAhaNassa ko DAlasa guttassa bhArimAe devANa' dAe mAiNIe jAlaMdharasa guptAe kucchIo khattiya kuMDaggAme nayare nAyANaM khattiyAM' siddhatthassa 'khattimassa kAsava guttassa bhAribhAe tisalAe khanti mAnIe vAsisa guptAe puratA varaptakAla samayaMsi ityuttarAhi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] marakhattaNa joga muvAgaeNaM avvAbAI avAbAheNa kucchisi mamatAe sAharie, // ityAdi / isake Age caudaha svapna vagairahakA tathA janmAdikA varNana hai uparake donoM pAThoMkA saMkSipta pavArtha:-tisakA aura tisasamaye amaNa bhagavan zrImahAvIra svAmI ASAr3ha zudI 6 ko dazama devalokake sabase zreSTa puSpottara nAmA vimAnase devatvapaneke paripUrNa vIsasAgaropamakA AyuSyakI sthitiko tathA devasambandhI bhavako kSayakarake saralagatise isI jambUdvIpake dakSiNa bharatakSetre isI avasarpiNImeM duHkhama mukhamA nAmA ekakoDAkoDI sAgaropamase 42 hajAra varSa nyunake pramA. NavAlA cauthA ArAke anta meM usIke 15 varSa aura / mahi. me zeSa rahate tathA 23 tIrthakara hue bAda carama tIrthaMkara amagA bhagavan zrImahAvIra svAmI mAhaNakuDa grAmanagara, koDAla gautrake RSamadattanAmA brAhmaNakI jAlaMdharanAmA gautrAkI devAnandA mAmA brAhmaNIko kukSimeM uttarAphAlgunI nakSatra candra ke yogarma garbhapane utpanna hue so devasambandho mAhArakA zarIrakA aura bhavakA tyAgakarake jaya utpanna hue taba bhagavAnko mati zruti aura avadhi yaha tIna jJAnaye isaliye jJAnase maiM yahAM devalokase vyavakarake mAtAkI kukSimeM utpana hogA aisA jAnate the parantu cyavanakA kAla 1 saya mAtrakA honese usI vagatako nahIM jAnA aura utpA hue bAda phira jAnasa jAna DiyA aura isItaraha tisakAla tisa samaya yahAMsa mAkhima badI 13 ko uttarAphAlgunI nakSatrA indrake kathanAnusAra hariNegameSidevane devAnandAkI kakSise saMharasakarake kSatriya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 50% grAma nagarake kAzyapa gausake siddhArtharAjAkI bAsITa gautrakI trizalArANIko kukSimeM bAdhA rahita bhaktipUrvaka devazaktIsa sthApita kiye usI samayamabhI bhagavAnko tIna jJAnaye isaliye devAnandA mAtAkI kukSise saMharaNa hokarake merA trizalA mAtAkI kukSimeM AnA hogA aisA nAmatethe parantu usI samayako alpakAlake kAraNase nahIM jAna sake aura trizalAmAtAkI kutimeM Aye bAda phira jAna liyA yahAM pAThakavargase merA yahI kahanA hai ki uparake zrIkalpasUtrake mUlapAThakI nau (9) TIkAoM meM hI uparake bhAvArtha vAlI hI vistArapUrvaka vyAkhyA hai parantu sabake pATha ihA~ likhane se bahuta vistAra hojAve tathA kitanIhI TIkAyeto harava zrIparyuSaNaparvameM gAMva gA~vameM bAMdhane meM mAtIzI hai isaliye unhoMke pATha aura bhAvArtha prasiddha honese yahAM nahIM likhatA hUM aura upara mujabahI khAsa vinaya vijaya jIne hI apanI banAI mubodhikAtimeM bhI vistArase vyAkhyA karI hai jisameM brAhmaNa kulameM devAmandAmAtAkI kukSise kSatriya kulameM trizalA mAtAkI kukSi mAnekI vyAkhyA karate 1 jhoka vizeSa karake kahA hai usIkohI yahAM dikhAtA hUM yathAsiddhArtha pArthiva kulAsa gRhapraveza, moharI bhAgamayamAna ivakSaNa yaH / rAvirdivAnyuSitavAn vRNIti lilaagaa bibhb o alii jilaa tulaar // isa jhokakA matalaba aisA hai ki bhagavAn bhavya jIvoM ke upakArake liye mAno siddhArtha rAjAke uttama kuDa meM praveza karaneke liye acchA muhUrta dekhane ke liye 82 divasataka aSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 510 ] bhadatta brAhmaNake ghara meM Thahara gaye aise vo bhagavAn gharama jinezvara mahArAja zrIvIraprabhu bhavyajIvoMkA kalyANa karo aba dekhiye upayukta zazastra pramANAnusAra zrI vIraprabhuke devalokakA cyavana se devAnandA mAtAko kukSimeM utpanna honA so ASAr3ha khudI 6 ke prathama cyavana kalyANaka kI taraha hI devAnandA mAtAko kukSise garbhaM saMharaNase trizalA mAtAkI kikSa meM saMkramaNa huA so AzvinabadI 13 ko garbhApahArarUpa dUsarA cyavana kalyANakakA bhI khulAsA pUrvaka varNana hai aura janma, dIkSA, jJAna, mokSa, to pragaTa hai isaliye apane gaccha pakSakA Agraha chor3akarake zrIvIraprabhuke chahoM kalyANakoMko AtmArthiyoMko mAnya karane cAhiye kyoMki 'samaNe bhagava mahAvIre tinnANovagae AvihutyA ca issAmipti jANai mAna jAgar3a cuemittijArAi' isa pAThakI taraha hI 'samaNe bhagava' mahAvIre tinnANovagae AvihutthA sAharijjihasAmitti jAgada saharijja mANena kaNa sAhariematti jANai' yahamI pATha samAna honese tathA mAsa pakSa tithi nakSatrakA aura caudahasvapna dekhane vagairahakA khulAsA bhI donoM vaira pragaTapane hote bhI ekako kalyANaka mAnanA aura dUsareko kalyANaka nahIM mAnanA yaha to pratyakSa karake anyAyakI bAta jhUThe pakSake haThavAdiyoMke sivAya AtmArthI nyAyavAn puruSato kadApi mAnya nahIM kara sakate haiM tathA na kara sakeMge isa bAtako vivekI tatvajJa janato svayaM vicAra leveMge, - aura aba phiramI pAThakagaNako vizeSa niHsandeha honeke liye zrIvIraprabhuke chahoM kalyANakoM kI pRthak pRthak Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [19] vyAkhyAsambandhI zAkha pATha dikhAtAhUM zrIcandratilako pAdhyAyanI ta zrImanayakumAra caritrake pRSTha 189 meM SaT kalyANaka viSayika khulAsA pUrvaka pATha hai so nIce mujaba hai yathA nAtha prANata kalpIya, puSpotsaravimAnataH // devAna. ndagdarAMbhoje, rAjahaMsaivasvayaM 1 // yadIyazvetaSaSThyAMtvA mavatAro sadAzuciH // tasyASADhasyamAsasya, zucitAsaGga. taiva hi // 2 // AzvinAdyatrayodazyAM, devAnando draattthaa| vizalAyA:pritekukSau, tvayicitta vidhAyinI // 3 // yadabhavatarAmeSA,siddhasarvamanorathA / tanmanye taTTinAnI, sarvasiddhAtrayodazI // 4 // yasyazuklAyodazyAM, jAtamAtropisanprabho // stAnakSaNe surAdhIza, zaGkoddharaNa hetave // 5 // lIlayAcAlayenmeru, yaccitramakRthAstarAM mAsoyamAvaccaitrI, mnmhetssyogtH||6|| jinanAthayadIyArya mAdyAyAMdazamI tithau / nirvANamArgamUrdhAnaM, sarvacAritralakSaNa // 7 // durgamapyasahAyo'pi, tvamuccaiH pratipanavAn / tasyamAsasya yuktava, vidyatemArgazIrSatA // 8 // dazamyAMyasyazuklAyAM, ghAtikarmamahodadhi // viloDya zakladhyAnena, vaizAkhenagarIyasA // 9 // kevalajJAnapIyaSaM, jarAma. raNahArakaM // agrahIstasyamAsasya, yuktAvaizAkhatAprabho // 10 // kalyANakAni pnycaapi,smjaayntteprbho|| uttarAphAlgunIveva, labhya yenala metamaH // 19 // tava nirvANakalyANaM, yatpavitrayitA prabho / ta tithyAdi na jAnAmi, mAdRzodhyakSavedinaH // 12 // SaDamikalyANakairevaM, stutavIrajinezvaraH yathAjayAmitAvAri SaTakaM sadyastayAkuru // 13 // ___ aura zrIjayatilakasUrijIkRta zrImulasAcaritra meM cha kalyANaka sambaradhI vyAkhyAhe nasIkA pATha nIce mujaba hai yathAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] devAmandodara zrImAn khetaSaNyAM sadA shuciH|| bhavatI. gosimAsasA pAhasa zucitA ttH||1|| zivAlA sarva siddhapachA, ayodazyAMmabhUdyataH // tavApatArasteneSA, savaM siddhA trayodazI // 2 // zuklatrayodazyAMyazcA caumerupracAlayan // citraM kRtavAnadyogA ccaitramAso'pi kathyate // 3 // yasyAdya dazamyAMdurga mokSamArgasyazIrSakaM // cAritramAdUtaM yuktA, mA. so'syamArgazIrSatA // 4 // dazamyAMyasyazuklAyaryA, kevaDa piirhotvyaa||hyaadttaatenmaasogy, yuktAmAdhavatA prbho||5|| tavanirmANa kalyANa, yaddinaM pAvayiSyati / tannavemiyatonAtha, mAdRzogyakSavedinaH // 6 // siddhArtha rAjAMgana devarAja, kalyANakaiSabhiritistutastvam // tathAvidheyAMtaravairiSaTakaM papA jayAmyAzu tavaprasAdAt // 7 // uparake donoM pAThoMkA bhAvArtha kahate haiM ki, he-nAya prAvata kalpanAmA dazaveM devalokake puSyottara vimAnase devAnandA mAtAke udara rUpI kamalameM rAjahaMsako saraha jisa bhASAr3ha mAsakI zukla SaSThIko tIrtha karatva panekI udhamI karake yukta Apane avatAra liyA so Apa sadA (hamesAM) pavitra hai vo Apake pavitra avatArase bhavya jIvoMko pavitratA prApta hove isameM to koI Azcarya nahIM hai parantu Apake avatArase mAsako bhI pavitratA prApta ho gaI yaha bar3A Azcarya huA isIhI kAraNase ASADhako zAoMmeM zudhi nAma pavitra kahA hai so yuktahI hai, tathA mA. zvina kRSNa trayodazIko devAnandA mAtAke udarase manako Anandake utpanna karanevAle aise bhApa trizalA mAtAke udara meM virAjamAna hue so Apake yahAM padhAraneke kAraNase hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ usI dina trizalAmAtA sarva prakArake manothe vAMcchita kAryo ko pUrNa karane vAle mahAmaGgalIka kalyANakArI. caudaha svanAma Anandita huI usIsa. usIkA sarva siddhA-trayodazI aisA nAma prasiddha huA sohI. maiM bhI mAnatA huuN| aura he prabho jisa caitra mahinekI zukla trayodazI meM ApakA janma huA. tisa samave yAne merupara janma mahotsavake avasarameM indrako zaGkA dUra karane ke liye Apane lIlArUpase meruko kaMpAya mAna kiyA usI meM to citra nAma koI Azcarya nahIM haikyoMki tIrthakaratvapanekI ananta zaktiko dikhAneke liye bAyeM pairake aMguTheko nIcA karake usIko dabAyAthA isaliye usI meM to Azcarya nahIM parantu Apake janma yogasa mAsako citratA AzcaryyatA prApta huI usosa mAsakA nAma bhI catra ho gyaa| athavA acala meruko calAyA sasIsa pathavyAdi kaMpane lage jisase logoMkoM azcirya haispanma huA tisase usI mAsako caitra kahate hai| aura hai paramAtama mIjimezvara jisa mArgazIrSa mAsakI kRSNa dazamauke dina sampUrNa cAritrake lakSaNovAlA tathA ati kaThiNa aura uttama mokSa mArgako kisIkIbhI sAhyatAbinA Apane uccatvapane karake prAptakiyA arthAt aneka tarahake bar3e bar3e upasoM ko sahana karaneke liye bahuta hI kaThiNa vRttiko Apane aMgIkAra karI usIke kAraNase mahinekI kaThiNatA (mArgazIrSatA) duniyA meM kahI jAtIhai so yukkaho hai // aura he prabho aho. iti Azcarya jisa utsama vaizAkha mahinekI zukla dazamI ke dina Apane zuddha dhyAnarUpI vanadaNDa karake.ghAti karmarUpI samudrako mathana kiyA aura.janma jarA maraNarUpI. rogako naSTa karanevAlA kevalajJAna sapI uttama amRtako Apane prApta kriyA, yAne zukra dhyAna pAtikamoM kA nAza karake kevala . jJAna. pAye isaliye tine . .. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] mahinekI vaizAkhatA yAne zreSThatAyuktahI haiN| aura he svAmI Apake pAMca kalyANaka to hastottarA nakSatra meM jina jina mAsa pakSa tithiko hue una una mAsa pakSa tithiyoMko to Apake pAMcoM kalyANakoMne pavitra kiye jisase unhoMke nAmabhI sArthaka ho gaye parantu ApakA chaThA nirvANa kalyANaka kisa mAsa pakSa tithi nakSatrako kaba pavitra karake usIkA guNayana sArthaka mAma kyA rakhkhegA soto parokSa tathA bhAvI vastu ke jAnane vAlA jJAna rahita aura caramacakSa se pratyakSa vastuke jAnane vAlA aisA maiM nahIM jAna sakatA hUM tathApi itanA to jAnatA hUM ki Apake pAMca kalyANakato hogaye aura chaThA mokSa kalyANaka hogA isaliye ina chahI kalyANakoM karake siddhArtha rAjAke putra, he jagata pUjya maiMne ApakI bhakti pUrvaka stuti karI hai so aba Apa merepara aisI jaladisai kRpA karo ki jisase Apake prasAdase meM, mere antarake cha bhAva zatraoMko tatkAla jIta leU arthAt Apake chahoM kalyANakokI mane stuti karI hai usAse mere antarake ( pAMca indriya tathA chaThA mana, yA-pAMca pramAda aura chaThA mana // athavA // krodha mAna mAyA lobha aura rAga deSa yaha ) 6 vairiyoMkA zIghu nAza ho|| ___ aba dekhiye upayuka zAstrAnusAra bhagavAnke vidyamAna samaya samovasaraNa hI chahoM kalyANakoMkI stuti hotI thI tathA vartamAnameM bhI aneka zAstroMmeM pragaTapane likhe hai tisa parabhI vinayavijayajIne usokA niSedha kiyA tathA vartamAnika tapagacchIya vihAn nAma dharAtebhI usokA niSedha karate haiM so thAhI kadAgrahase utsatra bhASaNa karake mithyAtvake kitane vipAka bhavAntarameM bhogeMge jisakoto zrIjAnojI mahArAjake sivAya koIbhI kahaneko samartha nahIM hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 515 ] aura itane parabhI zrIpaMcAzakajI meM chaThe kalyANakako na likhane se na mAnaneke Agraha karanevAle vidvattAbhAsa viveka zUnyoMkoM to zrIsthAnAMgajI sUtrake pAThAnusAra mokSa kalyANaka bhI nahIM mAnanA par3egA kyoMki vahAM paMcama uTTa zeke pATha to kevalajJAna paryanta pAMcakalyANaka likhakara mokSako nahIM likhA hai to kyA tapagacchIya vidvAn loga kevalajJAna paryanta zrIvIra prabhuke pAMca kalyANaka mAnyakara ke chaThe mokSako nahIM mAnege to kyA abhItaka vIra prabhuko vidyamAna, tapagacchavAle mAnate haiM yadi vidyamAna mAnate hove tabato hama logoM ko bhI prabhukai darzana karAne cAhiye aura dUsare zAstroM meM cauthe Arake anta meM zrIvIra prabhukA mokSa likhA hai so vRthA ho jAveMgA aura yadi zrIsthAnAMgajI sUtrake binA dUsare zAstrAnusAra zrIvIra prabhakA mokSa kalyANakakA likhanA tapagacchIya loga satya mAnate hove taba to zrIpaMcAzakajIke binA dUsare zAstrAnusAra chaThe kalyANaka kobhI mAnanA par3egA aura dUsare zAstroMke pramANa mujaba chaThe kalyANakako mAnya kareMgeM to zrIpaMcAzakajIke nAmase chaThe kalyANakakA niSedha kiyA so pratyakSa mAyAcArIko dharmadha taI siddha ho jAvegI isaliye tapagacchIya AtmArtho vivekI puruSoM se merA yahI kahanA hai ki pakSapAtakA mithyA haThavAda chor3akara ke nyAyakI satya bAtako pramANa karane meM tatpara honA cAhiye aura naya garbhita apekSA sambandhI zAstrakAroMke vAkyoMkA tAtpapartha gurugamyase binA samajhe yA samajhate hue bhI apane pakSa meM bhole jIvoMko gairaneke liye haThavAdase bAtako viparIta khecanA soto saMsAraparibhramaNakA hetu bhavabhIruoMko karanA ucita nahIM hai kyoMki jaise zrIsthAnAMgajI sUtra meM chaThe mokSa kalyANaka ke likhanekA paMcamasthAna meM samprandha nahIM hone se nahIM likhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [We] mobhI anya zAstrAnusAra mokSa mAnanemeM AtA hai taisehI zrI paMcAzakajI meM bahuta tIrthaMkara mahArAjoMke sambandhase chaThe kalyANakako nahIM likhA tobhI uparyukta zAstrAnusAra jinAcA ke ArAdhaka AtmArthiyoM ko to chaThA kalyANaka avazyameva mAnanA par3egA parantu jinAjJA ke virAdhaka dIrghasaMsArI durlabhabodhi kI vo bAtahI jadI hai isako vivekI jana svayaM vicAra leveMge,-- aura Age phira bhI vinaya vijayajIne likhA hai ki (anyaJi canIcairgo vipAkarUpasya atinidyasya AzcaryarUpasya garbhApahArasyApi kalyANakatva kathanaM anucitaM ) ina akSaroM karake zrIvaraprabhuke garbhApahArarUpa chaThe kalyANakako niSedha karaneke liye vinayavijayajIne nIca gautrakA vipAkarUpa atiniMdanIka AzcaryarUpa garbhApahArako kalyANaka kahanA bhI anucita hai // isa tarahakA dikhAyA so isa tarahakA unakA lekhako dekhakara sUjhe bar3e hI khedake sAtha bahutahI lAcArIse likhanA par3atA hai ki vinayavijayajIne gurugamya se zrIjaimazAstroMkA tAtparyArthako samajhe binAhI zrIvIraprabhuke garbhApahArarUpa chaThe kalyANakako niSedha karaneke liye Upara ke zabda likhake bRdhAhI ananta bhava bhramaNakA hetUbhUta tathA apane aura dUsaroMke samyaktva ratnarUpI kalpavRkSake mUla meM dAvAnala lagAne jaisA mahAn anarthakAraka gAr3ha mithyAtvakA kAraNa karane ko aura zAsanapati zrIvIra prabhukI nindA karane ko hI mAnoM vidvAn nAma dharA karake zrIparya uSaNA parva vAMcaneke liye Upara ke zabda likhake subodhikA banAnekA paribhrama kiyA mAlUma hotA hai kyoMki dekho prathama to zrItIdha kara gaNadhara pUrvarAdi pUrvAcAryoM ne zrIvIraprabhuke chaThI karayAsakako khulAsA pUrvaka kathana kiyA haiM tathApi vinayavijayajI ne uparake anucita zabdoMse niSedha kiyA so pratyakSa dIrghazaMsA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ropanekA lakSaNa hai kyoMki dIrghasasArIka sivAya tIkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathanakA AtmArthI koIbhI uparaka anucIta zabdoMse kadApi niSedha nahIM karegA isa bAtako vizeSa karake pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge aura dUsarA yaha hai ki-caudaha pUrvadhara bhutakevalI zrIbhadra bAhusvAmIjIne zrIkalpasUtra meM mAhaNakuDanagarake RSabhadata brAhmaNakI devAnandA brAhmaNIkI kUkSimeM bhIvIraprabhu bhAkara utpanna hue usIkohI kula madake kAraNase accherA kahA aura usIkohI ASAr3ha zudI 6kA cyavana kalyANakabhI zAstrakAroMne mAnA hai tathA saba koI mAnate bhI haiM isaliye nIca gautrakA vipAka rUpa kaha karake acchereke bahAne garbhApahArako kalyArAkaravapanese vinaya vijayajIne niSedha kiyA so bhole jIvoMko bhramAneke liye ajAmatAse yA abhinivezika mithyAvise utsUtrabhASakha karake apano vidvattAkI vRthA hI hAsI karAI hai to vivekI tatvajana svayaM vicAra levege| __ aura aba pAThaka varmako niHsandeha honeke liye uparakI bAta sambandhI zrIkalpasUtrakA pAThabhI dikhAtA huuN-lpaahi| * taeNaM tassa sakkassa deviMdassa devaranno, ayameAsave abhasthie ciMtie patthie maNogae sakappe samuppajjitthA-na eyaMbhU,naeyaMbhavaM,naeyaMbhavissaMti,jannaM arihantAvA,cakkavarI vA,baladevAvA,vAsudevAvA / atakulemuvA paMtakulemuvA, tucchaku. leDavA, daridakuleguvA, kiviNa kuleguvA, bhikhkhAga kulekhavA mAraNakulekhubA, AyAmuvA,mAyA tivA,AyAisantivA, evaM khan / ariha bAvA, cakkavahIvA, baladevAvA, vAsudevAvA, saga kulesuvA, bhoga kulesuvA, rAimna kulesuvA, iskhAgu kulesuvA, khattiya kulesuvA, harivaMsa kulekhavA, agnayarahavA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] taha pagAresu visuddhajAikulavaMsemuvA, AyAIsuvA (3) asthipuNa esevibhAve logaccherayabhUe, aNaMtAhiM ussappiNI osappiNI hiM viikkaMtAhiM samuppajyai, nAmaguttassa kammassa akhkhINassa aveiassa aNijinnassa udaegAM, jannaM // arihantAvA cakkavaTTIvA baladevAvA vAsudevAvA, aMta. kulesuvA paMtakulesuvA tucchaka0 daridR0 bhikhkhAga0 kiviNa mAhaga AyAIsuvA (3) kucchiMsi gabhbhattAe / vakkamiMsuvA, vakkamaMtivA, vakkamisattivA, no ceva joNI jammaNa nikhkha maNeNaM-nikhkhamaMsuvA, nirukhamiMtivA, nikhkhamissa tivA // ayaMcaNaM samarNa bhagavaM mahAvIre jambaTTIve dIve bhArahe vAse mAhaNa kaMDaggAme nayare ussamadattassa mAhaNassa koDAlasa guttassa bhAriyAe devANadA mAhaNIe jAlaMdharassa guttAe kRcchisi gambhattAe vkknte| taM jIameyaM tIapaJca panna maNAgayANa sakkANa deviMdANa devarAyANa, arihante bhagavante tahappagArehinto aMta kulehiMto paMtakulehito tucchaku0 darida bhikhkhAga0 kiviNa kulehito mAhaNaka tahappagAresu uggakulesu vA bhogakulesuvA rAyanna nAya khattiya0 harivaMsa kulemuvA annayarasuvA tahappagAresu visuddhajAi kula vaMsemuvA saahraavitte| taM seyaM khalu mamavi samaNa bhagavaM mahAvIraM carama titthayaraM puvatitthayaraniTTi mAhaNa kuDaggAmAo nayarAo usamadatta samAhaNassa koDAlassa guttassa bhAriyAe devAnaMdAe mAhaNIe bAlaMdharasmaguttAe kuchachIo khattiA 'kuDaggAme nayare nAyANa khattiANa sidvasthassa khattimasta kAsavaguttassa bhAriyAe timalAe khattiyANIe vAsiThassagulAe kucchisi gambhatAe sAharAvittae // ityAdi / aura yadyapi zrIkalpasUtrakA uparake pAThakI aneka vyAkhyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 ] oMke pATha maujUda haiM tathApi isa avasaraparato khAsa vinama vijayajI kI banAI subodhikA vRttimeMse uparake pAThako TIkA pAThakavargako dikhAtA hUM tathAcatatpAThaH // I taNamityAdi tataH zakrasya deveMdrasya devAnAM rAzaH / aya meAvetti, ayaM etadra paH / ammatithaetti, AtmaviSaya ityarthaH / ciMtietti, ciNtaatmkH| patthietti, praarthito'bhilaassruupH| maNIgaeti, manogato natu vacanena prakAzitaH IdRzaH / saMkaSpeti, saMkalpo vicAraH / samuppajijatrthAtta, samutpannaH ko'sau ityAha // nakhavityAdi, etat na bhUtaM atItakAle / na evaM bhavvaMtti, na bhavati etat varttamAnakAle / na eyaMbhavissaMtti, etat na bhaviSyati AgAminikAle / kiMtadityAha / annaMti, yat arhatazcakravartino baladevA vAsudevAya / antakule suvati, antakuleSu zUdra kuleSu ityrthH| paMtakulesuvatti, prAnta kuleSu adhama kuleSu / tuccha kulekhavatti, alpakuTambeSu / daridda kulesuvatti nirddha nakuleSu / kiviNakule suvatti, kRpaNa kuleSu adAtR kuleSu ityarthaH / bhikhakhAgu kulemuvatti, bhikSAkAstAlAcarAsteSAM kuleSuH // tathA // mAhA kule suvatti, brAhmaNa kuleSu teSAM bhikSukatvAt, eteSu kuleSu / AyAI 'suvatti, AyAtA atItakAle / AyAi tivatti, Agacchati varttamAnakAle / AyAissantivatti, AgamiSyanti anAgata kAle / etannabhUta mityAdi, yogaH tarhi arhadAdayaH keSu kuleSu utpadyante ityAha evaM khalvityAdi, evaM amena prakAreNa khalu nizcaya arhadAdayaH / uggakule suvatti, ugrAH zrIAdinAthena ArakSakatayAsthApitAjanAH teSAM kuleSu / bhogakule suvatta, bhogA gurutayA sthApitAH teSAM kuleSu / rAyannakule suvati, rAjanyAH zrI RSabha devena mitrasthAne sthApitAH teSAM kuleSu / ikhkhA gatti, ikSvAkAH zrIRSabha deva vaMzodbhavA steSAM kuleSu / khattiati, kSatriyAH zrI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] Adidevena prajAlokatayA sthApitA steSAM kuleSu harivaMsatti tatra hariti pUrvabhava vairi surAnIta harivarSa kSetra yugalaM tasya vaMzo hari vaMzastata kuleSu / annavare suvatti, anyatareSu vizuddha jAti kuleSu yatra evaM vidheSu vaMzeSu tatra jAti rmAtRpakSa kulaM pitRpakSaH IzeSu kuTheca AgatA Agacchanti AgamiSyatica matu pUrvapakSa tarhi bhagavAn kathaM utpanna ityAha / asthipura tyAdi, asti punaH eSopibhAvo bhavitavyatAkhya loke AzcAryyabhUta / atAhiMti, anantAsu utsarpiNyavasa khISu vyatikrAMtAsu IdRzaH kathita, padArtha utpadyate tatrAsyAM refoot IzAna (yahAM daza acharoMkA varNana hai so granthase dekho ) azvAryANi jAttAni // nAma gutassetyAdi, ekaMtAvata. AzcaryamidaM / nAmaguttassa, nAnA gotra' iti prasiddha N yat karksa gotrAbhidhAnaM karmetyarthaH / tasya kiMviziSTasya / akhkhIsa patti, akSIrAsthite akSayeNa / aveiyassatti, aveditasya rasasva apari bhogena / aNijiNassatti, anijINasya jIva pradeza bhyo apari zaTitasya / IdRzasya gotrasya nIcasya nIce gotrasya udayena bhagavAn brAhmaNI kukSau utpanna iti yogaH (yahAM nIca gautrake karma baMdhakA kAraNa aura 27 bhavoMkA varNana hai so granyase dekho ) tataH zakra evaM ciMtayati yat evaM nIce gotrodayena arDa dAdayaH 4 antAdikuleSu AgatA Agacchati AgamiSyantica paraM no cevaNapti naiva, oNI janmaNa nirUkha mama patti, yonyA yata jammArtha niSkramaNa tena niSkrAntA niSkrAmanti niSkra miSyantiya / ayamarthaH / yadyapi kadAcita karmodayena AvayabhUta tucchAdi kuleSu arhadAdinAM avatAro bhavati para jammata kadAcitra bhataM na bhavati na bhaviSyati ca / ayacaNamityAditaH nammAtA pRthakkaMteti yAvata, cuganaM / taMjIameyanti, satanAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ~ www.umaragyanbhandar.com Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 29] jIta etat AcAra eSaH / ityarthaH / keSAM ityAha / sakkAnti, zakrANAM devendrANAM devarAjAnAM, kiM viziSTAnAM / tIapacca - ppannamaNAgayANanti,atIta vartamAnAnAgatAMnAM / ko'sau ityAha yata, arihaMtetti, arhato bhgvNtH| tahappagArohiMtItti, tathA prakArebhyaH pUrvokta svarUpebhya atAdi kulebhyastathA prakAreSu, unAdInAM anyatareSu kuleSu / sahArAvittaetti mauyitu // taM seyaM khalvatti, tatve yaH khalu nizcaya yuktametanmamApi amaNa bhagavaMtaM zrImahAvIraM devaanNdaakukssaaH| nAyANaMtti, rAjJAM zrIRSabhadeva svAmi vazyAnAM kSatriya vizeSANAM madhye siddhArthasya kSatriyasya bhAryAztrizalA kSatriyANyAH kukSaugarbhatayAmocayituM ||ityaadi| uparake pAThakA saMkSipta bhAvArthaH kahate haiM ki-saudharmaindrane bhagavAnko namaskAra karake siMhAsanapara baiThe bAda mana meM vicArA ki-arihaMta, cakravartI, baladeva aura vAsudeva yaha cAroM hI taraha ke uttama puruSa hote haiM so kSudra ke kula meM, adharmI ke kulameM, alpa kuTambavAleke kulameM,kRpaNake kulameM, nirddhanakekulameM,bhikSArokekula meM aura brAhmaNake kulameM, pahile Aye hoveM, abI Ate hove, aura Age Avege, aisA huA nahIM, hogA nahIM, aura ho sakatAbhI nahIM, parantu ugrakulameM, bhoga kula meM, rAjyakulameM, AdinAthasvAmIke kulameM, kSatriyakulameM, harivaMsa kulameM, isa tarahase uttamajAti aura uttamakula donoM tarahakI zuddhatAvAle kuloMmeM arihaMtAdi cAroMhI tarahake uttama puruSa pahile utpanna ho gaye, Age hove ge, vartamAnakAle hote haiM, tathApi anantI utsarpiNI aura anantI avasarpiNI vyatIta ho jAnesa bhavitavyatAke yogase kulamadAdi kAraNase arihaMtAdikoMke kSa drAdikuloM meM utpanna hone vagairahakI lokameM AzcaryyabhUta esI bAteM Age banI hai phira baneMge aura vartamAnameM banatI bhI hai parantu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] nizcaya karake arihaMtAdikokA kSudrAdikulaoNmeM janmato huA nahIM hogAnahIM aura hotAbhI nahIM kyoMki pahile hogaye, Age hovege aura vartamAnameM hai una saba indroMkA yaha AcArarUpa dharma hai, ki arihaMtAdi azubhakarmayogase kSu dAdikulomeM Akara utpanna hove unhoMko ugrAdi uttamakuloMmeM sthApana karAve isaliye saudharma indrane vicArA ki maiMrekobhI pramaNa bhagavaMta, zrI mahAvIra svAmIko brAhmaNa kulase devAnaMdAke udarase kSatriya kulameM trizalAkeudarameM sthApana karAnA sokalyANakArI nizcaya karake yogyahI hai isatarahakA vicArake apanA AjJAkArI hariNaigameSidevako bulAkara, upara mujaba kahakarake samajhAyA aura zrIvIraprabhuko brAhmaNakulasa kSatriyakulameM padharAye ___ aba isa jagaha AtmArthI vivekI puruSoMko pakSapAta rahita hokarake nyAya dRSTi se vicAra karanA cAhiye ki, sUtrakAra mahA. rAjakai kathanAnusAra khAsa Apa vinayavijayajIne hI zrIvIra prabhu brAhmaNa kulameM ASAr3ha zudI 6 ko devAnaMdA mAtAke udarane utpanna hue usIkohI nIcagautrakA vipAka aura Azcarya kahA tathA usIkohI cyavana kalyANaka bhApa bhI mAnate haiM aura nIca gautrakA vipAka tathA Azcarya yaha donoM japarake vizeSaNa bhI brAhmaNa kula meM bhagavAnke utpanna honeko ?lagate haiM isaliye brAhmaNa kulase kSatriya kulameM siddhArtha rAjAke yahA~ bhagavAn gaye usIse garbhApahAra rUpa dUsare cyavana kalyANakako vinaya vijayajIne Uparake vizeSaNa lagAke kalyANakatvapamese niSedha kiyA so kadApi nahIM ho sakatA hai kyoMki yadyapi kAraNa kArya bhAvase Uparake vizeSaNa brAhmaNa kulameM utpanna honerUpa devalokase Aneke prathama cyavana kalyANakako tathA uttama kulameM praveza karane rUpa garbhApahArake dUsare cyavana kalyANakako bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 } lagate haiM parantu kalyANa karavapanese to koI bhI niSedha nahIM ho sakatA hai kyoMki kAraNa bhAvase brAhmaNa kulameM bhagavAnke utpanna hone meM uparake vizeSaNa lagate bhI prathama cyavana kalyANakatvapanA mAnA jAtA hai taime ho kArya bhAvase trizalAmAtAke udara meM padhArane rUpa garbhApahArako bhI Uparake vizeSaNa lagate bhI dUsarA cyavana kalyANakatvapanA mAnane meM kucha bhI vitaMDAvAda nahIM cala sakatA hai tathApi gacchakadAgrahake haThavAdase japarake vizeSaNa trizalAmAtAke udarameM padhAraneko lagAke kalyANakatvapanese niSedha karanese to brAhmaNa kula meM utpanna homeko bhI uparake vizeSaNa lagake kalyANakatvapanA niSedha ho jAvegA tabato prathama cyavana aura garbhApahAra rUpa dUsarA cyavana yaha donoM kalyANaka niSedha honese bAkI zrIvIraprabhuke cyArahI kalyANaka raha jAnekA tapagacchIya vidvattAbhAsa kadAhiyoMkI kalpanAkA 11 vA eka apUrva Azcarya paMcamakAlameM bhI hojA. vegA usIko zrIjinezvara bhagavAnakI AjJAke ArAdhaka vivekItatvajJa to (aisI kadAgrahakI kalpita bAtako) kadApi nahIM mAna sakate haiM parantu zrIjina AjJA virAdhaka gaDDarIha pravAhI viveka zUnyoMkI to bAta hI jUdI hai aura uparake vizeSaNoMkA kAraNa kAryabhAva donoM meM vidyamAna hote bhI ekako kalyANaka mAnanA aura dUsareko kalyANakatvapanese niSedha karanA so gaccha kadAgrahakA pratyakSa anyAya aMdha paraMparA vAloMke sivAya vivekI tatvajJoMkA to kadApi na hogA so bhI pAThakagaNa svayaM vicAra lenA aura tIsarA yaha hai ki-mokSAbhilASI AtmArthI bhavya jIvoMko kula madAdi karmaviTaMbanAne chor3A karake pramAda rahita vAse mokSa mArga pravartAnevAlA garbhApahAranapa zrIvIramabhakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 524 ] atiuttama dUsarA cyavana kalyANakako ati niMdanIka likha karake aura kahakarake zrIjina AjJAke virAdhaka gaDaDarIhapravAhI vivekazUnya sAdhvAbhAsoMse haravarSe paryuSaNAmeM vaMcAnekA kAraNa karake bhole jIvoMko zAsanapati tIrthaMkara mahArAja zrIvarddhamAna svAmikI nindA karane karAneke kAryameM phasAkara saMsArameM paribhramaNakA rastA dikhAnA soto mokSAbhilASI AtmArthI prANiyoMke AtmasAdhanameM vighna kAraka pratyakSa ananta saMsArIpanekA lakSaNa hai kyoMki-dekho-zrIvIraprabhuke garbhApahArako dUsarA cyavana kalyANaka mAnya karake tapazcaryAdi dharmakRtyoM karake ArAdhana karanese marIcike bhavameM nIcagotra bAMdhanekI tathA aneka bhavoM meM usIko bhoganekI aura antameM brAhmaNakulameM avatAra hokarake garbhApahArake honese karmoM kI vicitragatikI bhAvanAse kulamada rahita hokarake AtmArthI prANI apane dilameM aisA vicAregA ki, dekho ananta sakatI vAle zrIvIra prabhuko bhI pUrva bhavake kula madakA karma bhoganA par3A to alpa sakatI vAlA mere jaisA tuccha jIvakI to kauna ginatI hai ityAdi bhAvanAse usIko koI bAtakA abhimAna nahIM ho sakegA aura vinaya namratAdiguNoMkI prApti hovegI soto zrI vIraprabhuke dUsarA cyavana kalyANakako mAnanese hI uttama prakA. rakI bhAvanA aura dharmadhyAna avazyameva karanemeM AvegA usIse karmoM kI ananta nirjarA honekA kAraNa hai aura isa kAraNase bhavyajIvoMkA kalyANakarUpa AtmasAdhanakA kArya ho sakatA hai isaliye hI zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMne usIko kalyANaka mAnA hai so AtmasAdhanAbhilASiyoMko to ava. zyameva nizcaya karake garbhApahArako dUsarA cyavana kalyANaka mAnanA cAhiye aura vinayavijayajIne AtrAmatAse usIko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 525 ] niSedha kiyA tathA usI rastese vartamAnika kitanehI loga niSedha karate haiM soto apanI Atma ghAtakA hI kAraNa karate haiM isa bAtako vivekI jana svayaM vicAra leveMge, aura dekhiye bar3I hI AzcaryakI bAta hai ki-nIcagautrake vipAka rUpa tathA AzcaryarUpa brAhmaNakulameM bhagavAna utpanna hue so vyavahAra viruddha atinindanIka kahate huebhI usIko kalyANaka mAnate hai aura nIcagautrakA vipAka bhogebAda (kSaya huebAda) vyavahAra viruddha nindanIkapanA miTAneke liye uttama kulameM padhAre usIko kalyANatvapanese niSedha karate haiM so vinayavijayajIkI tathA vartamAnika kadAhiyoMkI viveka zUnyatAkI vidvattAkA nija parake AtmaghAta karane vAlA kalayugI prakAza hI mAlUma hotA hai so gaDaDarIha pravAhI adhaparaMparA vAle aura dUSTirAgake phandameM phaMse hue janoMke sivAya AtmArthiyoMko avazyameva pariharaNe yogya hai isako bhI vivekI jana svayaM vicAra leveMge, aura brAhmaNakulameM bhagavAnkA utpanna honA so nindAkA aura lajjAkA kAraNa kahA jA sakatA hai natu uttama kulameM padhAranA so, kyoMki dekho, yadi RSabhadatta brAhmaNake dhare bhagavAnkA janma hotA to tatvajJAna rahita brAhmaNa loga binA vicAra kiyehI hareka jainIle hareka prasaMgameM vAraMvAra kSudrapanekI vAcAlatA pragaTa karate hI rahate ki jainiyoMke paramezvara to brAhmaNa loga hote haiM aura aba jainI loga brAhmaNoMko pUjane vagairahakI bAtoMko nahIM mAnate haiM so paramezvarake drohIhaiM isa tarahase bAlajIvoMke Age apanA prapaMca pragaTa karake jainiyoMkI nindA pUrvaka mithyAtva bar3hAte rahate aura apanI dhama jAlameM bhole jIvoMko phaMsAkara apanA abhISTasiddha karane ke liye jainiyoMko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 526 ] kalaDIta karate rahate aura rAjyavaMzI uttama kSatriya zUravIroMkA jainadharmako hANI pahuMcAte sohI jainiyoMko parama lajjAkA kAraNa honese atIva nindanIka thA so indra mahArAjane miTAneke liye siddhArtha rAjAke ghare uttama kulameM bhagavAnko padhAranekA atIva zreSTakArya karake rAjyavaMzI uttama kSatriya zUra vIroMkA jainadharmako kalaGka rahita kAyama rakhkhA aura lajjAke nindAke tathA brAhmaNoMse mithyAtva bar3hanevAlI bAtake kAraNako jar3a mUlase kATaDAlA usI kAraNakohI vinayavijayajIne ati nindanIka kahA tathA adhaparaMparAke mithyAtvasai vartamAnika tapagacchIya kadAgrahI loga haravarSe kahate rahate haiN| hA atIva khedH| viveka vikala vidvattAbhAsoMke satyajJAna rUpI antara cakSuko gAr3ha mithyAtva rUpa atIva andhakArake pahaloMne kaisI dRr3hatA karalIhai so satya bAtakA niSedha karane ke liye saMsAra vRddhikA hetUbhUta utsUtra bhASaNa aura zrIvIraprabhukI nindA karate hue bhI satyavAdI zuddha prarUpaka banate haiM so to bhArI kama prANiyoMke liye pAkhaNDa pUjA nAmaka accherekA kalayugI prakAza hI mAlUma hotAhai isako vizeSa karake vivekI tattvAtajana svayaM vicAra lege, aura cauthA yaha hai ki garbhApahArako ati nindanIka vagairaha vizeSaNa lagA karake kalyANakatvapase vinayavijayajIne niSedha kiyA tathA vartamAnika loga karate haiM soto nimkevala apane gacchapakSake Agrahase utsUtrabhAvaNa karake bhole jIvoMko athAhI nidhyAtvake bhramameM gaira kara saMsAra idvikA hetu karake apanI AtmasAdhanake samyakatva rUpI sarala rastAko bhUla karake mithyA. sva vikaTa thamane phiranekA kAraNa karate haiM kyoMki-zrIgaNapara .mahArAja zrIdharmasvAmIjIne zrIsamavAyAMgajI meM tathA bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] navAMgI ettikAra zrIkharatara gacchanAyaka aprasiddha bhImadabhapadeva sUrijI mahArAjane zrIsamavAyAMgajI sUtrakI itti devAnandA mAtAke udarase trizalA mAtAke udara meM bhagavAnake padhArane rupa garbhApahArako uttama prakArake bhavakI ginatI meM liyA hai isa liye garbhApahAra nindanIka nahIM ho sakatA hai kintu uttama to pratyakSahI siddha hotA hai aba isa avasarapara zrIgaNadhara mahArAjakRta zrIsamavAyAMgajI sUtrakA tathA zrIabhayadeva sUrijI mahArAjakRta usIkI vRttikA pATha yahAM dikhAtA hUM so dhanapati siMha bahAdurake Agama saMgraha bhAga cauthe meM zrIsamavAyAMgajI sUtratti sahita chapakara prasiddha huA hai jisake pRSTha 166 / 167 kA pATha nIce mujaba hai yathA samaNe bhagavaM mahAvIre titthagara bhavaggaNAo chaThe poTila bhavaggahaNe egavAsakoDi sAmanna pariyAgaM pAuNittA sahA sAre kappe sabbaTha vimApa devattAe uvavanne // vyAkhyA-samaNetyAdi kila bhagavAn poTilAbhidhAno rAjaputro babhUva tatra varSakoTi prabrajyAMpAlitavAnityekobhavaH / tato devo bhUditi dvitIyaH / tato naMdanAbhidhAnorAjasUnuH chatrA nagaryA jajJa iti tRtiiyH| tatra varSa lakSam sarvadAmAsa kSapaNena tapastaptvA dazama devaloke puSpottara varavijaya puMDarIkA bhidhAne vimAne devobhavaditi caturthaH / tato brAhmaNa kuDa pAmeRSabhadatta brAhmaNasya bhAryAyA devAnaMdAbhidhAnAyAH kukSAvutpanna iti paMcamaH / tatodayazItitame divase kSatriya kuMDa grAmenagare si. dvArtha mahArAjasya trizalAbhidhAna bhAryAyAH kukSAvindravacana kAriNA harinaigameSinAnA devena saMhRtonItastIrthakaratayAca jAta iti sssstthH| ukta bhavagrahaNa hi vinA nAnyadbhavagrahaNa SaSTa a yate bhagavata ityetadeva SaSThabhavagrahaNa tayA vyAkhyAtaM yasmAca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2] bhavantrahaNAdidaMSaSTha tadapye tasmAt SaSThameveti suSTucyate tI thaMkara bhavagrahaNAtvaSThe poTila bhavagrahaNa - iti // uparake pAThakA bhAvArtha kahate hai ki- zramaNa bhagavAn zrI mahAvIra svAmI ke pUrvabhavoM kI ginatI karane meM tIrthaMkaratvapane ke pahile nizcaya karake bhagavAn chaThe bhavameM mahAvideha kSetra mukA nagarI meM caurAzI lAkha pUrvake AyuSye poTila nAmA rAjaputra hue vahAM cakravartIpaneko Rddhiko chor3a karake eka kor3a varSa paryanta samAnyapane dIkSA paryAyako pAlana karI so prathama bhava / vahAMse sahasAra nAmA AThaveM devalokake sarvArtha siddha nAmA vimAnameM devatApane utpanna hue so dUsarA bhava / aura vahAMse isI bharatakSatrako chatrAnagarI meM nandanAmA rAjaputra hue so tIsarA bhava // aura vahAM 24 lAkha varSa taka gRhasthAvAsa meM rAjyakA pAlaNa karake pIche dIkSA lekarake eka lAkha varSataka nirantara mAsa mAsa kSamaNakI tapasyAse zrIvIza sthAnakajIkA ArAdhana kiyA so 1180645, athavA matAntatare 1180500, mAsa kSamaNa karake dazave devaloka ke puSpottara nAmA vimAna meM devatA hue so cauthAbhava // aura vahAMse devatvapanekA AyuSya pUrNa karake RSabhadatta brAhmaNakI devAnaMdA nAmA brAhmaNIke udara meM Akara Utpanna hue so paJcamabhava / aura vahAMse 82 veMdina indrakI AjJAnusAra hariNegameSI devane siddhArtha rAjAkI trizalArANIke udara meM sthApita kiye aura tIrthaMkarapane pragaTa hue so chaThAbhava / aura devAnandA mAtA ke udarase trizalA mAtA ke udara meM bhagavAnkA padhAranA huA so upara meM bhagavAnkA chaThA bhava kahA hai usIko chaThebhavameM ginatI kiye binA to nizcaya karake bhagavAnkA dUsarA koI anya chaThA bhavagrahaNa karanekA to kisI bhI zAstra meM sunane meM nahIM AyA isaliye vohI (trizalA mAtAke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 ] udara meM padhArane rUpa garbhApahArako) chaThA bhavakI ginatI meM kahA gayA hai so hI jisa poTila ke bhavagrahaNase bhagavAnkA yaha chaThA bhava aSTapamese kahane meM AyA tisa bhagavAn ke bhavagrahaNase chaThA poTilakAbhava gRhaNa kiyA gayA // aba dekhiye uparake pATha meM zrIgaNadhara mahArAjane tathA zrI abhayadeva sUrijI mahArAjane devAnandAmAtA ke udarase trizalA mAtA ke udara meM padhArane rUpa garbhApahArako nizcaya karake uttama prakAra ke bhavakI ginatI meM pramANa kiyA tathA trizalA mAtA ke udara meM jAnese hI tIrtha karapane pragaTa honekA likhA isase tathA zrIkalpasUtra aura unakI aneka vyAkhyA vagairaha aneka zAstrAnusAra bhagavAnke garbhApahAra honese cyavana kalyANaka kI taraha hI trizalAmAtAne caudaha svapnoMko dekhe tathA zAstrakAroM ne bhI svapnoMkA vistArase varNanakiyA aura siddhArtha rAjAne svapna pAThakoMkoM bulAkara svapnoMkA artha pUchane se putrotpatti sambandhI vyAkhyA vagairaha kAraNoMsa bhagavAn ke garbhApahArako ati zraSTatApUrvaka kalyANakatvapanA to svayaM siddha hote bhI vinaya vijayajIne usIko atinindanIka kaha karake kalyANakatvapamese niSedha kiyA so gacchakadAgrahake mithyAtva se bhagavAnkI tathA aneka zAstrakAra mahArAjoMkI bar3I hI AzAtanA karake apaneko aura andhaparaMparA vAle dRSTirAgiyoMko bhavobhavameM bhagavaMtakI AzAtanAke atIva nindanIka mahAn aniSTa karma upArjana karane karAnekA buthAhI kAraNakiyA hai so to zAstrajJa vivekIjana svayaMvicAraleveMge, aura aba vartamAnika zrItapagacchake mahAzayoMse merA yahI kahanA hai ki Apa loga zrIgaNadhara mahArAjake tathA zrInavAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrijI mahArAjake aura paJcAgI 61 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 530] zAstroMke vacanoMko satyamAnyakara unapara pUrNa vizvAsa (zraddhA) rakhane vAle satyagrahaNAbhilASI zrIjinAjJAke ArAdhaka samyakatvadhArI ho taba to garbhApahAra rUpa bhagavAnkA dUsarA cyavana kalyANakako niSedha karaneke liye atinindanIka vagairaha zabda kaha karake, saMsAra paribhramaNakA kAraNa karate ho jisako tatkAla chor3akara uparyata mahArAjake zAstra vacanA nusAra nizcaya karake garbhApahArako uttama prakArake bhavakI ginatImeM lekarake kalyANakatvapane meM avazyameva mAnya karoge tathA dUsaroMko karAoge tabahIto Apa loga zrIgaNadhara mahArAjake tathA zrIabhayadevasUrijIke aura paJcAMgI zAstroMke vacanoMko satya mAnyakara unapara zraddhA rakhanevAle tathA nyAyAnusAra satya bAtako grahaNa karanevAle samyaktvadhArI AtmArthI zrIjinAjJAke ArAdhaka bana sakoge, anyathA kadApi nahIM kyoM, ki jo garbhApahAra atinindanIka hotA to zAstrakAra mahArAja garbhApahArako nizcaya karake uttama prakArake bhavakI ginatImeM kadApi nahIM lAte aura yahAM to khulAsA pUrvaka lAye haiM isaliye garbhApahAra atinindanIka to kyA parantu kucha bhI nindanIka nahIM arthAt atIva aSTa hai tathApi vinayavijayajIne atinindanIka kahA tathA vartamAnameM bhI andhaparaMparAse jo loga kahate haiM so apane aura gacchamamatviyoMke vikaTa karmabaMdhakA aura saMsArameM paribhramaNakA kAraNa karate haiM isa bAtako niSpakSapAtI vivekI jana to apanI buddhise Apa hI vicAra leveMge,___ ora itane parabhI vartamAnika zrItapagacchavAle mahAzayoMko zrIvIraprabhuke cha kalyANaka mAnane meM lajjA AtI hove to ASAr3ha zudI 6 ko devAnandA mAtAke udarameM bhagavAn padhAre Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 531 ] usIko cyavana kalyANaka mAnanA chor3akara Azvina badI 13 ko trizalA mAtAke udara meM bhagavAn padhAre usIko cyavana kalyANaka mAnyakara leveM, kyoMki-nIca gotrake vipAkase AzcaryarUpa tathA brAhmaNa logoMse jainiyoMkI nindApUrvaka mithyAtva bar3hanekA kAraNa to ASAr3ha zudI 6 ko devAnandA mAtAke udara meM bhagavAn utpanna hue so vahAM janma honesehI hotA jisako arthAt uparakI saba bAtoM ko miTAne ke liye trizalA mAtAke udarameM padhAre haiM isIliye to uparokta zAstrakAra mahArAjane usIko bhavakI ginatI meM liyA // isa jagaha parabhI vivekI tattvajJoMko nyAya dRSTise vicAra karanA cAhiye ki-jaba trizalAmAtAke udarameM bhagavAn padhAre taba hI tIrthaMkara bhagavAn utpanna hone sambandhI caudaha svapnoMkA vistArase varNana vagairaha kArya bhI siddhArtha rAjAke vahAM hue isaliye Azvina badI 13 ko bhagavAnake utpanna honeko cyavana kalyA. NakatvapanA nizcaya karake niHsandehatA pUrvaka svayaM siddha ho cukA, isaliye Azvina badI 13 ko trizalA mAtAke udara meM bhagavAnakA padhAranA huA so garbhApahArarUpa cyavana kalyANakako zAstra vAkya pramANa karanevAle AtmArthI to koI bhI kadApi kAle niSedha nahIM karegA parantu dIrgha saMsArI mithyAtviyoMke antarakA haThavAdako to tIrthaMkara gaNadhara bhI chor3Ane samartha nahIM hosakate to merA likhanA kisa hisAbameM arthAt uparakA merA lekha satyagrahaNAbhilASI zrIjinAmAke ArAdhakoMko to hitakArI hogA natu abhinivezika mithyAtvI durlabhabodhijanoMko aura sarvagacchavAloMke mAnanIya pUjya zrIabhayadeva sUrijIke vaca* nAnusArazrIsamavAyAMgajI caudhe aGgakI zattike vAkyase Azvina badI 13 ko vizalAmAtAke sadara meM bhagavAn padhAraneko uparyata Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 532 ] kAraNoMse kalyANakatvapanA siddha karake pAThaka gaNako yahAM dikhAyA tathA inhIM mahArAjake vacanAnusAra zrIsthAnAMgajI tIsare aGgako vRttike vAkyase aura zrIkalpasUtrAdi aneka zAstroMke vAkyoMse cha kalyANaka zrI vIraprabhuke pratyakSapane siddha hote bhI aisA kauna zrIjinAjhA virAdhaka bhArIkarmA nirlajjahogA so zAstra pramANa aura yuktipUrvaka pratyakSasiddha bAtako bhI niSedha karake apane gacchakadAgrahake haThavAdake mithyAtvako sthApana karanekA parizrama karake bhole jIvoMko bhramAneke liye AgevAna hogA jisakI to aba thor3e hI samaya meM yaha grantha pragaTa hue bAda parIkSA ho jAvegA aura bhI pAThakavargako vinaya vijayajIkI dharma ThagAIkI mAyAcArIkA namUnAdikhAtA hUM, ki dekho khAsa Apane hI zrI kalpasUtrake mUlapAThAnusAra saudharmendra ne bhagavAnko brAhmaNa kulase kSatriya kula meM padhArane kA kiyA so AcArarUpI dharma tathA kalyA yAkArI hai isaliye garbhApahAra karanA nizcaya karake yuktahI hai // aisA likhA- jisakA pATha bhAvArtha sahita upara meM hI chapa gayA hai aura phira RSabhadatta brAhmaNake ghara se siddhArtha rAjAke ghara meM bhagavAnke padhAranekI vyAkhyA karate vizeSa karake 1 zloka meM " bhavyajIvoMkA kalyANa karanevAle zrIvIraprabhu acchA muhUrtta dekhakara brAhmaNa ke gharase siddhArtha rAjAke ghare padhAre" aise matalabakI vyAkhyA karI so zloka bhI isIhI granthake pRSTha 504 meM chapa gayA hai| aba isa jagaha parabhI vivekI sajjanoMko pakSapAta rahita ho karake nyAya dRSTise vicAra karanA cAhiye ki - devAnandA brAhmaNIke udarase trizalA kSatriyANIke udarameM indrane bhagavAnkA padhAramA kiyA sohI garbhApahAra honeko khAsa Apa vinaya vijayajI hI apanI banAI baudhikA meM pragaTapane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 533 ] garbhApahAra karAne kA indrakA dharma hai kalyANakArI hai so nizcaya karake yuktahI hai aura bhavyajIvoMkA kalyANake liye acchA muhUrtta dekhakara brAhmaNake ghara se siddhArtha rAjAke ghara meM bhagavAn padhAre isa tarahakA likhate haiM so anantapuNyavAlA eka bhava avatArI aneka tIrtha kara mahArAjoMkA bhakta aura nirmala samyakatvaratna ke tathA avadhijJAna ke dharanevAlA saudharmendrako to garbhApahArakA honA kalyANakArI ThaharA taba to zrI vIraprabhuke bhakta AtmArthI anya jIvoMko to niHsandehatApUrvaka nizcaya karake garbhApahAra kalyANakArI svayaM siddha hogayA isase to garbhApahArako vinaya vijayajI ke likhane ke anusAra bhI kalyANakatvapanA pragaTapane siddha hotA hai tathApi vinayavijayajIne usIko atindanIka likhakara apane andhaparaMparA ke mithyAtvakI bhramajAla meM bhole jIvoMko geraneke liye kalyANakatvapanese niSedha karanekA pari zrama kiyA so unakI tAtparyArthameM viveka buddhikI vikalatA kahIjAve, yA - jAnabujhakara apane gacchakadAgrahakI kalpita bAtako sthApana karanerUpa abhinivezika mithyAtva kahAjAve, athavA viveka buddhike binA apane likhe vAkyakA bhI artha bhUla karake tatvajJoMse apane vidvattAkI hAMsI karAnekA kAraNa kahA jAve so to niSpakSapAtI vivekI pAThakagaNa apanI buddhise ApahI vicAra lenA cAhiye // aura bhI dekhiye bar3ehI khedake sAtha bahutahI Azcarya kI bAta hai ki vinayavijayajIne eka jagaha to garbhApahArake karAnekA indrakA dharma tathA avazya kartavya aura kalyANakArI likhA phira isI bAta ko apane antara mithyAtva se pUrvAparavirodhi vAkyakA bhaya na karake atimindumIka likhate viveka buddhi binA vidvAate apanI hAMsI karAnekI kucha bhI apane hRdaya meM lajjA nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 534 ] rakhkhI parantu vartamAna meM gacchakadAgrahake andhaparaMparAmeM calane vAle viveka zUnyatAse sAdhvAbhAsa loga prativarSe zrIparyuSaNA parvameM dharmadhyAnake dinoM meM kalyANakArI bAtako bhI ati nindanIka kahate hue dharmAdharmakA vicAra kiye binA gADarIha pravAhase nija parake samyakatvaratnako naSTa karanekA aura ananta bhava bhramaNakA hetu karate kucha bhI lajjA nahIM rakhate haiN| hA hA ati khedaH / isa paJcama kAlameM tatvajJAna rahita, viveka vikala, vidvattAke abhimAna rUpI ajIrNatAke rogase grasta, jainAbhAsa, utsUtrabhASaka, tathA zrIvIraprabhuke nindaka, bhArIkarma prANiyoMne zAstroMke pratyakSa pramANoMko bhI utthApana karake satya bAtakA niSedha karaneke liye kuyaktiyoM ke bhramakA aura bhagavaMtakI AzAtanAkA kAraNa tathA gAr3ha mithyAtva bar3hAnevAlA kaisA kalpita mArgako calAyA aura calA rahe haiM jinhoMkI AtmAkA saMsArameM paribhramaNakA pAra kaba AvegA jisako to zrIjJAnIjI mahArAja jAne aura aise mithyAtvake mArgameM jinAjJA virAdhaka dIrgha saMsAroke sivAya AtmArthI to koI bhI phasanekA saMbhava nahIM hai tathApi koI ajJAna dazAse phasagaye hove unhoMkA tatkAla uddhAra karake zrIjinAjJA mujaba satya bAtakI zuddha zraddhA jo samyaktvaratna usakI prApti ke liye hI yaha merA likhanA alpasaMsArIko upayogI ho sakegA natu mithyAtvI dIrgha saMsArake liye kyoMki jo satyagrahaNakAbhilASI AtmArthI prANI hogA so to zAstroMke pramANAnusAra tathA yaktipUrvaka satya bAtako dekhate hI tatkAla usIko grahaNakarake apane aMdhaparaMparAke kadAbahakA zIghra tyAga karegA aura bhagavAnkI AjJA mujaba apane mAtma kalyANa karaneke kAryameM udyama karegA aura abhinivezika mithyAtvI dIrgha saMsArIhogA sotosasya bAtakA grAma karaneke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 535 ] badale apane kalpita mantavyake kadAgrahako vizeSa puSThakaratA huA bhole jIvoMko usIke bhrama meM geraneke liye utsUtrabhASaNoMkA aura kuyukliyoMke vikalpoMkA saMgraha karake vizeSa mithyAtva bar3hAnekA kAraNa nahIM karegA tobhI bahuta hI acchA hai aura RSabhadatta brAhmaNake ghare bhagavAnkA utpanna honA so nIca gautrakA vipAka tathA Azcarya rUpa honese guptapane rahe kyoMki tIrthaMkara kI utpatti sambandhI duniyA meM koI bhI bAta pragaTa nahIM huI jisako to kalyANaka mAnate haiM aura nIca gautrakA vipAka bhoge bAda bhagavAn siddhArtha rAjAke ghara padhAre so pragaTapane tIrthaMkara utpattikA bar3A mahotsava huA tathA tIrthaMkara utpatti sambandhI duniyA meM bhI pragaTapane bAta huI aura zAstrakAroM ne bhI usIko kalyANaka mAnA aura zrIpArzvanAthasvAmI zrIneminAthasvAmI ke tathA zrIAdinAthasvAmIke tIrthaMkaratvapame utpanna hone meM mAtA ke caudaha svapnoMkI vyAkhyA karane sambandhI bhalAmaNa zAstrakAroMne zrIvIraprabhuke garbhApahArase trizalA mAtA ke caudaha svapnoMkI khulAsA pUrvaka dI hai isase bhI garbhApahArako kalyANakatvapanA siddha hai kyoMki jo garbhApahArako cyavana kalyANakakI prApti nahIM hotI to zAstrakAra mahArAja zrIpArzvanAthasvAmI Adi tIrthaMkara mahArAjoMke cyavana kalyANaka sambandhI caudaha svapnoMkA vistAra karaneke liye usIkI bhalAmaNa kadApi nahIM dete parantu pragaTapane dI hai isaliye sAmAnyatA hone se garbhApahArako kalyANatvapanekI avazyameva pragaTapane prApti hai tathApi usIkA niSedha karake kalyANaka namAnane ke Agraha meM phasakara vizeSa karake usakI nindA karanA so to pratyakSapame gacchakadAgrahake abhinivezika mithyAtvake sivAya aura kyA hogA so pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge, - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] tathA aura bhI dekhiye garbhApahArako ati nindanIka kahane vAle gacchamamaviyoMko hRdayameM viveka buddhi lAkara thor3AsA bhI to vicAra karanA cAhiye ki koI alpa buddhivAlA sAmAnya puruSa bhI jAna bujhakara nindanIka kAma nahIM kara sakatA hai to phira anantabuddhivAle nirmalaavadhijJAnI aura aneka tIrtha kara mahArAjoMke parama bhakta tathA dharmadezanA sunanevAle ekabhava karake hI mokSameM jAnevAle saudharmendrane jAnabujha karake garbhApahArakA atinindanIka kAma kyoM kiyA, kyoMki tumhAre mantavya mujaba to garbhApahAra huA so ati nindanIka huA so atinindanIka kAma nahIM honA cAhiye tabato brAhmaNa kula meM RSabhadatta brAhmaNake ghara meM bhagavAnkA janma hotA to Apa logoMke acchA hotA parantu zAstrakAra mahArAjoMne to brAhmaNa kula meM bhagavAnkA janma honA acchA nahIM samajhA aura indra mahArAjane bhI bhagavAnkA brAhmaNa kula meM utpanna honA tathA vahAM brAhmaNa kula meM hI janma honA isako acchA nahIM yAne anucita samajha karake hI to apane aura dUsaroMke hitake liye tathA bhagavAnko bhaktike liye garbhApahArase bhagavAnko uttama kula meM padhAranekA kiyA so usIko zAstrakAroMne khulAsApUrvaka likhA isase pratyakSapane siddha hotA hai ki garbhApahAra atinindanIka nahIM kintu atIva uttama tathA kalyANakArI hai isaliye jo zrIjinAjJAke arAdhaka AtmArthI hovegeM so to indra mahArAjakI taraha garbhApahArako atIva uttama tathA kalyANakArI mAnya kareMgeM jinhoMkA zuddha zraddhA se Atma kalyANa bhI zIghra hojAnekA saMbhava hai aura zrIjinAjJAke virAdhaka bahulasaMsArI gacchakadA graha ke mithyA haThavAdI abhinivezika mithyAtvI hovegeM so hI ati uttama kalyANakArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 537 ] garbhApahArako atinindanIka tathA akalyANakArI kahake zrI vIraprabhukI AzAtanA tathA bhavyajIvoMke Atma sAdhana vighna karegeM aura karAnekA kAraNa karegeM jinhoMkI AtmAkA kalyANa honA bahuta hI muzkila hai isa bAtako vivekI tattvajJa pAThaka gaNa svayaM vicAra leveMge, aura aba garbhApahArako atinindanIka kahake zrIvIra prabhuko AzAtanAse tathA bhole jIvoMko gacchakadAgrahakA mithyAtvake bhramameM gerane ke liye utsUtra bhASaNase saMsArameM paribhramaNakA hetu karanevAloMkI ajJAnatAko dUra karaneke upakArake liye tathA bhole jIvoMka mithyAtva rUpI bhramako dUra karake samyakatva rUpI ratnakI prAptikA upakArake liye garbhApahArako ati uttamatApUrvaka kalyANakatvapanA siddha karanevAlA eka dRSTAntakI yuktike amata rUpI auSadhako yahAM dikhAtA hUM jisase kadAhiyoM ke antara mithyAtva rUpa andhakArake rogako zAMti honese samyagjJAnakA svayaM prakAza hojAvegA, so dekhojaise-garbhAvAsakA nivAsa tathA janma, jarA, roga, zoka, Adhi, vyAdhi, upAdhi, saMyoga, viyoga, mRtyu Adi duHkhoMse vyApta, tathA azuci durgandhamaya sAta dhAtuoMse milita manuSyakA zarIra so devatAoM ke zarIrase anantaguNAhINa hotebhI usI meM dharmasAdhanakA tathA mokSagamanakA kAraNa honese usIko uttama kahA, tathA rogarahita anantazaktivAlA anantasvarUpakI kAMtivAlA anantasukhavAlA navaveka nivAsI devatAke zarIrako bhI dIrgha saMsArI mithyAtvIke liye burA kahA aura chedana bhedana tADaNa mAraNa roga zokAdi ananta dukhoMvAlA atIva durgandhamaya sAtavIM naraka vAsIke zarIrako bhI samya. ktvadhArI alpa saMsArIvAleke liye zreSTha kahA, taisehI bhagavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 538 ] nke cyavana, tathA garbhApahAra rUpa dUsarA cyavana, madhyajIvoM ke upakAra karanevAle honese unako ati uttama kalyANika kahate haiM, arthAt jaise- devasambandhI zarIrako apekSAse sAta dhAtuoMkI azuciyukta manuSyakA zarIra jo mAtAkA udara usImeM garbhAvAsapane UMghe mastaka utpanna honA so vyavahAra meM acchA nahIM kaheM to bhI bhagavAn kA mAtAke udara meM utpanna honA so bhavyajIvoMke upakArakA kAraNa honese devaloka ke zarIra ko chor3a kara ke vahAMse cyavaneko kAraNa bhAvase cyavana kalyANaka kahate haiM so mAtAke udara meM utpanna honese bhavyajIvoMkA upakAra rUpa kArya hotA hai taisehI garbhase garbhasthAnAMtare honA so vyavahArika meM acchA nahIM kahA jA sakatA tathApi bhagavAnkA trizalAmAtAke udara meM AnA so bhavyajIvoM ke upakArakA kAraNa honese devAnandAmAtAkI kukSise garbhaharaNa rUpa garbhApahArako kAraNa bhAvase dUsarA cyavana kalyANaka kahate haiM usIse trizalAmAtAke udarameM padhAranese bhavyajIvoMke upakAra rUpa kArya huA tathA nIca gautratva panA miTA isaliye kAraNa kArya bhAvako tathA apekSAko aura lAbhAlAbhako guru gamyase samajhe binA garbhApahArako nindA karake kalyANakatvapanese niSedha karaneke liye utsUtrabhASaNa karake zrIjinAjJAke anusAra satya bAtakI zuddha zraddhA se bhole jIvoMko bhrama meM gerane rUpa mithyAtva bar3hAnese durlabhabodhikA aura saMsAra bRddhikA hetu hai so AtmArthiyoM ko karanA ucita nahIM hai / aura devAnanda mAtAkI kukSise nikalane rUpa garbhApahArako tathA trizalA mAtA ke udarameM praveza karane rUpa garbha saMkramaNako atinindanIka vinaya vijayajI tathA andhaparaMparAvAle vartamAna meM jo loga kahate haiM so aisA kahane vAloMkI pUrNa ajJAnatA hai kyoMki jo uparakI bAtako nindanIka ThaharAoMge taba Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 53 ] to mAtAko kukSise nikalane rUpa janmako tathA devalokase vyava karake mAtAkI kukSimeM praveza karane ( utpanna hone ) rUpa cyavanako bhI tumhAre kahanese to nindanIka panA prApta ho jAvegA aura nindanikapaneko Apa loga kalyANaka mAnoge nahIM taba to cyavana, garbhApahAra, aura janma, yaha tInoM kalyANaka Apa logoMke amAnya Thaharanese tumhArI kalpanA mujaba to zrImahAvIrasvAmIke tInahI kalyANaka raha jAvege so to kadApi nahIM bana sakatA isaliye saMsArake vyavahArika svarUpako tathA kAraNa kArya bhAvako aura lAbhAlAbhako jAne binA bhagavAnke chaThe kalyANakake niSedha karaneke jhagar3ese bhagavAnke garbhApahAra kI nindA karanA so anantabhava bhramaNake hetuko tathA mithyAtvako chor3a kara zAstrAnusAra chahoM kalyANakoM ko mAnanekI zuddha addhAmeM tatpara hokara Atma kalyANake kAryameM udyama karanA cAhiye jisameM sAra hai natu niSedhake mithyAtvameM Age icchA ApakI ___ aura cyavanAdi pAMcoM kalyANakoMkI taraha zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakameM bhI saba jIvoMko mukha tathA tIna jagatameM udyota aura namutthuNaM na hone kI bhrAMtise usIko kalyANaka mAnane meM zaMkA karane vAloM kI ajJAnatAko dUra karane ke liye bhI isakA nirNaya Age likhane meM AvegA, aura bhI yahAM vicArane yogya eka bAta hai, ki apane bhagavAnko loka viruddha nindAko koI bhI bAta hove lo usIko unake bhajana, jAma-bujhakara kadApi pragaTa nahIM kara sakate kintu avazyameva guptapane rakkheMge parantu zrIvIraprabhuke gApahArako to aneka zAstroM meM vistAra pUrvaka tathA kAraNa kAryabhAva rahita varzana karane meM AyA hai aura vizeSa zrIvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 540 ] prabhukeM hI Age sUryAbhadevane samovasaraNake pAsa batIsa prakArakA nATaka karake zrIgautama svAmI Adiko dikhAyA jisameM prabhuke cyavana, garbhApahAra, janmAdikoM kA varNana bhI khulAsA pUrvaka dikhAyA hai isaliye jo garbhApahAra nindanIka hotA to bhagavAnkA pUrNa bhakta sUryAbhadeva vahAM nATakameM usIke svarUpako kadApi nahIM dikhAtA tathA usI bAtako jagaha jagaha para zAstrakAra mahArAja bhI kadApi nahIM likhate parantu likhA hai isapara bhI viveka buddhise vicAra kiyA jAve to karmoM kI vicitratAkA darzAva jaina zAstroM meM pakSapAta rahita likhane meM AyA hai so bhavyajIvoMke AtmanirjarAkA kAraNa hai isa liye garbhApahArakI nindA karanevAle apanI AtmA ko karmoM se bhArI karate haiM isa bAtako vivekI tatvajJa sajjana apano buddhise ApahI vicAra leveMge aura Age phira bhI vinayavijayajIme likhA hai ki (atha paMcahatttare ityatra garbhApaharaNaM kathaM ukta iti cet satyaM atrahi bhagavAn devAnandA kukSau avatIrNaH prasUtapatIca trizaleti asaMgatiH syAttannivAraNAya paMca hatyuttaretti vacanaM ityalaMpra saMgena ) ina akSaroM karake bhagavAnke devaloka se devAnandAmAtAkI kukSise utpanna honekA aura janma trizalAmAtAkI kukSise honekA dikhA karake asaGgati nivAraNake liye 'paMca ityuttare' likhanekA kAraNa vinayavijayajIne ThaharAyA aura garbhApahArake chaThe kalyANakako niSedha kiyA so zAstroMke tAtparyArthako samajhe binA ajJAnatA se athavA gacchakadAgraha rUpa abhinivezikamidhyAtvakI mAyATattise bholejIvoM ko bhramAneke liye hathA hI parizrama karake apanI vidvattAkI haMsI karagaI hai kyoMki dekho-prathama to zrIkalpasUtra meM 'pacahatttare' kA? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 4] jo pATha hai so asaGgati nivAraNa ke liye nahIM kintu hastI. ttarA nakSatrameM pAMcoM kalyANakoMko pragaTapane dikhAne vAlA hai kyoMki ASAr3ha zudI6 ke hastottarA nakSatra meM devAnandAmAtAke udara meM bhagavAnke avatAra lene rUpa prathama cyavana kalyANakameM caudaha svapna tathA putra utpatti, vagairahakI vyAkhyAkI taraha hI Azvina badI 13 ke hastottarA nakSatra meM trizalAmAtAke udarameM avatAra lene rUpa dUsarA cyavana kalyANakameM bhI caudaha svapna tathA putra utpatti vagairahakI vizeSa vistArArtha pUrvaka khulAsA vyAkhyA likhI hai so prasiddha hai tathA haravarSe zrI paryuSaNA parvameM vaMcAtI bhI hai isaliye vinayavijayajIne asaGgati nivA ke bahAnese dUsarA cyavana kalyANakakA niSedha kiyA so ajJAnatAse yA abhinivezika mithyAtvase utsUtrabhASaNa karaneke sivAya aura kyA kahA jAve kyoMki zrIvIra prabhuke do cyavana kalyANika siddha ho gaye aura janma, dIkSA, kevala, tathA mokSa, yaha cAra kalyANaka to svayaM siddha honese zrIvIra prabhuke cha kalyA Naka aneka zAstrAnusAra pragaTapane dikhate haiM so vivekI tatvajJa puruSa svayaM vicAra leveMge, aura dUsarA yaha hai ki trizalAmAtAke udarameM bhagavAnke avatAra lenerUpa dUsare cyavana kalyANakako nahIM mAnyakarake asaGgati nivAraNa ke bahAne usIko kalyANakatvapanese niSedha karanese to vinavijayajIkI tathA vartamAnika gacchamamatviyoMkI kalpanA mujaba garbhApahArarUpa dUsare cyavana kalyANakake mAsa pakSa tithi nakSatrakA tathA caudaha svapnoMko trizalAmAtAke dekhanekA aura siddhArtha rAjAne tathA svapna pAThakone nava mahine putra utpatti sambandhI caudaha svapnoMke phala kahanekA ityAdi bAtoMkA jo zAstrakAra mahArAjoM ne vistArase varNana kiyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 142 ] hai so saba vRthA ho jAve kyoMki jaba Apa logoMkI buddhi mumaba usIko kalyANaka hI nahIM mAnanA thA to phira itanI vistArase uparakI bAtoM sambandhI vyAkhyA karanekA zAstra. kAroMne kathA kyoM parizrama kiyA aura jo zAstrakAroM ne usIko kalyANaka mAnya karake hI uparakI bAtoMkI vyAkhyAkarI hai taba to asaGgati ke bahAne vinayavijayajIkA tathA vartamAnika gaccha mamatvi logoMkA niSedha karanA so zAstrakAra mahArAjoMke viruddhArtha meM bathAhI haThavAdakA kAraNa hai so vivekI sajjanoMko to karanA ucita nahIM hai aura aba tIsarA yaha hai ki-zrIkalpasUtrake "paJcahatthuttare" ke pAThako vinayavijayajIne asaGgati nivAraNake bahAne garbhApahArako kalyANakatvapanese niSedha kiyA, to kyA zrIAcArAMgajI zrIsthAnAMgajI vagairaha zAstroMmeM zrIvIraprabhuke kalyANakAdhikAre 'paJcahatthattare' pATha hai vahAM bhI saba jagaha asaGgati nivAraNake bahAne garbhApahArako kalyANakatvapamese vinayavijayajI niSedha karasakegeM so to kadApi nahIM ho sakatA kyoMki vahAM to zrIsthAnAMgajI sUtrake paJcama sthAnameM zrIgaNadhara mahArAjane zrIpadmaprabhujI Adi 14 tIrthaMkara mahArAjoke nAma pUrvaka pAMca pAMca kalyANakoMke nakSatra ginAye haiM jisameM zrIpadma prabhujI Adi 13 tIrthakara mahArAjoMkA to-pahilA cyavana, dUsarA janma, tIsarA dIkSA, cauthA kevala jJAna utpatti, aura pAMcavA mokSa, isa tarahase saba tIrthaMkara mahArAjoke pAMca pAMca kalyANaka dikhAye aura zrIvIraprabhuke kalyANakAdhikAre to pahilA cyavana, tathA dUsarA garbhApahArase garbha saMkramaNarUpa dUsarA yavana, tIsarA janma, cauthA dIkSA, aura pAMcavA kevala jAnakI utpatti, yaha pAMca kalyANaka khulAsA pUrvaka dilAye hai, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [143 ] imaliye yahA~ garbhApahArakI asaGgati nivAraNakA bahAnA kadApi nahIM ho sakatA hai kyoMki zrI padmaprabhujI Adi tIrtha kara mahArAjoMse zrIvIraprabhujI taka 14 tIrthakara mahArAjoM sambandhI kalyANakAdhikAre eka samAna pATha honese pIvIraprabhuke pAThakA artha badalA jAve to sabhI tIrthaMkara mahArAjoMke pAThakA artha badala jAnese mahAn anartha ho jAve aura ekahI sUtrameM ekahI jagahapara tathA ekahI sambandhapara sabI tIrthaMkara mahArAjoM sambandhI pAMca pAMca kalyANakIkI vyAkhyA samAna hai isaliye zrIpadmaprabhujI Adi 13 tIrthaMkara mahArAjoM sambandhI pAThakA to pAMca pAMca kalyANakoMkA artha karanA aura zrImahAvIra svAmI sambandhI pAThakA pAMca kalyANakokA artha nahIM karanA aisA mUtrakAra mahArAjake viruddhArthameM pratyakSa anyAya antara mithyAtvIke sivAya atmArthI to kadApi nahIM karegA isaliye satyagrahaNake abhilASI vivekI pAThakagaNase merA yahI kahanA hai ki-asaGgati nivAraNake bahAne garbhApahAra rUpa zrI vIraprabhuke dUsare cyavana kalyANakako niSedha karanekA vinaya vijayajIne parizrama kiyA so niSkevala dharmaThagAIse bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM gera karake zrIjinAjJAkI satya bAtaparakI zuddha zraddhAse bhraSTa karanekI pratyakSa mAyAcArI hai so vivekI pAThakajana svayaM vicAra lenA aura yahAMpara bhI vicArane yogya bAta hai ki-zrIsthAnAMgajI sUtrameM zrIpadma prabhujI Adi 13 tIrthaMkara mahArAjoMke to pAMcave kalyANakameM mokSa honekA gaNadhara mahArAjane kahA aura zrIvIraprabhuke pAMcaveMkalyANakameM kevala jJAna utpanna honekA hI kahA so isa jagaha para vinayavijayajI tathA varttamAnika tapagacchavAloM ke mantavya mujaba to jo zrImahAvIra svAmIkebhI pAMcahI kalyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4 ] khaka hote to sabItIthaMkara mahArAjoMkI tarahahI zrIvIraprabhukA bhI pAMcavemeM mokSa honekA zrIgaNadhara mahArAjako kathana karanA yogya thA so to kiyA nahIM aura garbhApahArako kathana karake pAMcave meM kevala jJAnakI utpatti kahakara chaThA mokSa gamanakA kathana karanA chor3a diyA to kyA mokSa chor3ane sambandhI sUtrakArako asaGgati karane kA kahA jA sakegA so to kadApi nahIM kyoMki jisa bAtakA prakaraNa calatA hove usIke anusAra apekSA sambandhI sUtrakAra vyAkhyA karate haiM so yahAM zrIsthAnAGgajI sUtrake pAMcave sthAnakameM eka samAna pAMca pAMca bAtoMkA prakaraNa honese jina jina tIrthaMkara mahArAjo ke usI eka nakSatra meM pAMca pAMca kalyANaka hue the una una mahArAjo ke pAMca pAMca kalyAgAka yahAM dikhAye gaye jisameM zrIAdinAthasvAmI AditIrthaMkara mahArAjo ke kevalajJAna paryanta cyAra kalyANaka eka nakSatrameM aura pAMcavA mokSa gamana dUsarA nakSatra meM isa tarahase do nakSatroM meM pAMca pAMca kalyANaka jina jina tIrthaMkara mahArAjoMke hue the una una tIrthaMkara mahArAjo ke pAMca pAMca kalyANakoMkI vyAkhyA to zrIsthAnAGgajI sUtrake paJcama sthAnameM zrIgaNadhara mahArAja nahIM karasake taisehI jo nIvIraprabhuke bhI cyAra kalyANaka hastottarA nakSatra meM aura pAMcavA mokSa svAti nakSatrameM isa tarahase pAMcahI kalyANaka hote to zrIAdinAtha svAmIkI taraha zrIvIraprabhuke bhI pAMca kalyANakoMkI vyAkhyA yahAM zrIsthAnAMgajI sUtrameM zrIgaNadhara mahArAja kadApi nahIM karate parantu zrIvIraprabhuke to kevala jJAnaparyanta pAMca kalyANaka usI eka hastotarA nakSatra hue aura chaThA mokSa svAti nakSatrameM huA isaliye chaThe mokSa kalyANakako bhI yahAM kathana nahIM karasake parantu kevalaM jJAna paryanta pAMca kalyANaka kathana kara diye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 545 ] so jina jina tIrthakara mahArAjoMke eka eka nakSatrameM pAMca pAMca kalyANaka hue the una una mahArAjoM ke pAMca pAMca kalyANakoM kI vyAkhyA nakSatroM ke nAma pUrvaka khulAsA kara dikhAI isase zrI vIraprabhuke chaThe mokSako na likhaneko asaGgati karanekA gaNadhara mahArAjako dUSaNa kadApi nahIM laga sakatA aura 'paJcahatthuttare' zabdake artha meM asaGgati nivAraNa ke bahAne garbhApahArako kalyANakatva panese niSedha bhI nahIM ho sakatA hai tathApi usIko niSedha karanevAle sUtra pAThake arthakA bhaGga karate haiM isaliye unhoMko uttUnrabhASaka antara mithyAtvI kahame meM koI duSaNa bhI mAlUma nahIM hotA hai so isa bAtako niSpakSapAtI vivekI tatvajJa pAThaka jana svayaM vicAra leveMge // A aura isa jagahapara kitanehI viveka rahita aisA sandeha karate haiM ki zrIAcArAGgajI tathA zrI sthAnAGgajI sUtrameM uparokta sambandhavAle pAThoM meM kalyANaka zabda dekhane meM nahIM AtA hai to phira kalyANaka kaise mAne jAve, so aisA sandeha karane vAloMkI ajJAnatAko dUra karaneke liye, merA itanAhI kahanA hai ki tIrthaMkara mahArAjoMke cyavana janmAdikoM ko kalyaNakatvapanA to jainameM prasiddha hai isaliye jahAM jahAM tIrthaMkara mahArAjake cyavana janmAdikoMke nAma likhe hoMve vahAM vahAM vahI cyavana janmAdikalyANaka samajhanecAhiye ( aura garbhApahArako bhI dUsare cyavanakI prApti honese garbhApahArako dUsarA cyavana kalyANa mAnanemeM AtA hai) isakA vizeSa nirNaya AtmArAmajI ke lekhakI samIkSA meM Agelikhane meM AvegA ; aura cauthA yaha hai ki jaise isIhI : zrI kalpasUtrameM zrIpArzvanAtha svAmIke caritrAdhikAre 'teya' kAle te samae pAsa arahA purisA dANIe - paMcavisAhe hutthA" isa 69 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 546 ] tarahakA pATha hai tathA zrI neminAthajIke caritrAdhikAre bhI "teNa kAleNa te samaevaM arahA ariTumemI paMcacitte hutthA" isa tarahakA khulAsA pUrvaka pATha hai taisehI zrImahAvIrasvAmI ke caritrAdhikAre bhI "teNaM kAle teNa samaeNaM sama bhagavaM mahAvIre - paMcahatthuttare hutthA" isIhI tarahakA pATha hai so aba isa jagaha vivekI pAThakagaNako vicAra karanA cAhiye ki zrI vIraprabhu zrIpArzva prabhu aura nemiprabhuke caritrakI AdimeMhI tIrthaMkara bhagavAn ke kalyANakAdhikAre jadhanya vAcanA sambandhIuparakApATha caudahapUrvadhara zrutakevali zrIbhadravAhuskhAmIne zrI kalpasUtra meM kahA hai aura inahI pAThoMkI utkRSTa vAcanA pUrvaka khulAsA vyAkhyA khAsa sUtrakAra mahArAjamehI karI hai so zrI pArzvaprabhuke pAMca kalyANaka vizAkhA nakSatra meM tathA zrInemiprabhuke pAMca kalyANaka citrA nakSatra meM hue isa tarahakA artha vinayavijayajI tathA varttamAnika saba koI tapagacchavAle khulAsA pUrvaka karate haiM taisehI provIraprabhuke bhI pAMcakalyANaka hastottarA nakSatra meM hue aisA artha sUtrakAra mahArAjake abhiprAya mujabahI tapagacchavAloMko karanA cAhiye kyoMki ekahI sUtrameM ekahI sambandha vAle ekahI samAna pAThoMkA ekahI zAstrakAra mahArAjane kathana kiye haiM usIse ekahI tarahake artha ke sivAya do tarahake artha kadApi nahIM ho sakane haiM tathApi vinayavijayajIne asaGgati nivAraNake bahAne zrIvIraprabhuke caritrAdhikAre "paMca hatthuttare' pAThakA artha badalAyA so pratyakSapane sUtra pAThake artha kI corI karI haikyoMki 'paMca hatthuttare' pAThakA cyAra kalyANaka hastottarA nakSatra meM aisA artha karake garbhApahArake kalyANakako akalyANaka ThaharAke ur3A denekA itanA mahAn anartha kadApi kAle nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com - Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 547 ] ho sakatA hai tathA kisI bhI pUrvAcAryane aisA anartha kisI bhI prAcIna zAstra meM kisI jagahapara bhI nahIM likhA hai to phira vinayavijayajI vagairaha Adhunika kadAgrahI logoMne sUtrakAra mahArAjake viruddhArthameM sUtrapAThake artha kA bhaGgarUpa utsUtrabhASaNake jhagar3eko sthA kyoM svIkAra karake apanI AtmAko saMsAragAmI karanekA kAraNa kiyA hogA tathA vartamAnameM kyoM karate haiM jisako to tattvajJa pAThaka jana svayaM vicAra leveMge, aura Upara meM tInoM tIrtha kara mahArAjoMke pAMca pAMca kalyANAko sambandhI sUtrake pAThoMko TIkAoM ke pAThoMmeM bhavanaspa kriyA eka samAna hote bhI mahAvIra svAmIke pAMca kalyANaka hastottara nakSatra meM kahane ke badale cyArahI kalyANaka kahakara usIke antaragata sAthake garbhApahArako kalyANakatvapamese nikAlakara akalyANaka kahate hue zrIsiddhahemake tathA pANiniya vyAkaraNake aura mahAbhASyake niyamakA bhaGga karate vinayavijayajIko tathA vartamAnika vidvAn nAma dharAnevAloMko tattvajJArtha jJAtAoMke Age apame vidvattAkI hAsI karAnekI kucha bhI lajjA nahIM AI kyoMki "sanniyoga miSTAnAM sahaiva pravRttiH sahaiva nivRttiH // tathA // eka yoga nirdiSTAnAM sahavA pravRttiH sahavA nivRttiH" isa vacanAnusAra 'paJcahatthu ttare hotthati" isa pAThakI vyAkhyAmeM apanI kalpanA mujaba garbhApahArako kalyANakatvapase niSedha karoge to cyavana janma dIkSAdiko bhI kalyANakatvapanekA niSedhako ApattI AjAvegA aura cyavana janmAdikoMko kalyANaka mAnoge to usIke bhI sAtha antaragata garbhApahAra bhI honese usIko to svayaMhI kalyANakatvapamA prApta ho jAvegA isaliye vyAkaraNake bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 548 ] nyAyAnusAra garbhApahArako kalyANakatvapanA pratyakSapane siddha hotA hai so vyAkaraNa ke niyamAnusAra Apaloga garbhApahArake kalyANakatvapaneko kadApi niSedha nahIM kara sakoge itane parabhI gacchakadAgrahake haThavAdarUpI anyAya se garbhApahArake kalyANakatvapaneko niSedha karoge to vyAkaraNake niyamakA bhaGga ho jAvegA so vivekI vidvAnoMko to karanA kadApi ucita nahIM hai tathApi haThavAdIjana kareM to unake kalpanAko to koI roka nahIM sakatA kyoMki jaba haTavAdase zAstroMke pAThoMkobhI utthApana karake usIke arthoM ko bhaGga karate jinako lajjA nahIM to phira vyAkaraNake niyamakI to kyA ginatI aura vinayavijayajI tathA vartamAnika vidvAn nAma dharAnevAle hokarake bhI sUtrakAra mahArAja ke viruddhArtha meM sUtra pAThake artha kA bhaGga aura vyAkaraNake niyamakA bhaGga karatehue apanI kalpanA mujaba pratyakSa anyAyavAlA asaGgataartha karake bholejIvoM ko kadA grahake bhramaneMgerate haiM so yaha bar3e hI aphasosakI bAta he . aura yahAM uparyukta vyAkaraNake niyamakA Alambana lekara ke rAjyAbhiSekakoM bhI kalyANakatvapanA siddha karane kA koI Agraha karetobhI nahIM bana sakatA hai kyoMki zrIbhadrabAhusvAmIjIkA kathana kiyA huA isIhI zrI kalpasUtra meM zrIAdinAthajIke caritrAdhikAre kalyANaka sambandhI rAjyAbhiSekake binA cyavana janma dIkSAdi kalyANakoMkA pATha maujUda hai tathA tapagaccha kehI vidvAnoMne grIjambUdvIpa prAptiko vyAkhyAyoMmeM rAjyAbhiSeka kalyANaka nahIM ho sakatA hai jisakA khulAsA kara diyA hai aura isakA vizeSa khulAsA isohI granyake pRSTha 490 se 491 taka chapa gayA hai isaliye uparake niyasakA Alambanase rAjyAbhiSekakoM kalyANaka banAnekA Agraha karanA sarvathA anucita hai aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [4] zrIvIraprabhuke caritrAdhikAre to garbhApahArake binA kisI bhI zAstrameM pATha nahIM hai isaliye inako to kalyANaka mAnanA so zAstrAnusAra yukti pUrvaka pratyakSapane siddha hai aura garbhApahArake sahita saba zAstroM meM samAna pATha honese uparyukta vyAkaraNakA niyama garbhApahAra sambandhI laga sakatA hai natu rAjyAbhiSeka sambandhI isa bAtako niSpakSapAtI vivekI sajjana svayaM vicAra leveMge, - aura zrIsamavAyAMgajI sUtravRtti meM devAnandAmAtAke udara meM bhagavAnkA utpanna honA so paJcamabhava aura vahAMse 83 veM dina hariyo ga maiSidevane trizalAmAtA ke udara meM padharAye so chaThA bhava ginA hai isaliye yahAM zAstrakAra mahArAjane alaga alaga bhava ginaliye jisase kisI prakArakA sandehahI nahIM raha sakatA hai aura zrIkalpasUtra meM bhI 'pacahatthu ttare' kaha karake devAnandAmAtAke udarase trizalAmAtAke udara meM padhArane rUpa garbhApahArase garbhasaMkramaNako khulAsAse utkRSTa vAcamA pUrvaka vyAkhyA khAsa sUtrakAra mahArAjamehI kara dI hai isaliye isa bAtameM sandeha nahIM ho sakatA hai to phira usIkA, yAne asaGgati rUpa sandehakA nivAraNa karane sambandhI 'pacahatya tare' zabdako kathana karanekA sUtrakArako kaise kaha sakate haiM apitu kadApi nahIM isaliye asaGgati nivAraNakA bahAnA karanA so gacchamamatva se mAyAcArIkarake vRthAhI bholejIvoMko bhramAnese karmabandhake tathA saMsAra vRddhike sivAya aura kucha bhI sAranahIM hai isa UparakI bAtako vizeSa karake pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge. aura jaise zrIAdinAtha svAmI ke caritrako mAdimeM kalyANakAdhikAre "cala uttarAsAr3ha abhIipaMca me" aisApATha zrIbhadrabAhu svAmI ne zrI kalpasUtra meM khulAsA pUrvaka kaha ke rAjyAbhiSekako kalyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 550 ] Nakatvapane se alaga kara diyA isase rAjyAbhiSekako kalyANaka mAnanekA jhagar3A uTha gayA taisehI zrIvIraprabhuke caritrakI AdimeMhI kalyANakAdhikAre "ca utthuttare sAiNA paMcameM" aisApATha sUtrakAra mahArAjahI kahake garbhApahArako kalyANakatvapanese alagakara dete to garbhApahArako kalyANaka mAnanekA jhagar3AhI uThakara ApalogoMke mantavya mujaba apane abhISTako siddhihojAtI parantu sUtrakAramahArAjane aisA na kahake garbhApahArakI ginatI pUrvaka 'paJcatyuttare sAraNA parinibuDe' isa tarahakA pATha kahakarake jaghanya, madhyama, utkRSTa, vAcanA pUrvaka chahoM kalyANakoMkA afar khulAsA kiyA hai isaliye asaGgati nivAraNeke bahAne garbhApahArako kalyANakatvapane meM mAnanekA niSedha karane sambandhI vinayavijayajIne vRthAhI parizrama karake bholejIvoMko kadAgraha meM geranekA kAraNa kyoM kiyA hoMgA so vivekI pAThaka jana svayaM vicAra lenA, aura yahAMpara koI kahegA ki zrIpaMcAzakajI meM tathA usIkI vRttimeM garbhApahArako alaga karake cyavana janmAdi kalyANaka likhe haiM to isapara merA yahI kahanA hai ki zrImahAvIra svAmI caritrAdhikAre sarva jagaha garbhApahAra sahita cha kalyAuster khulAsA likhA hote bhI zrIpaMcAzakajIke pAThako dekhakarake cha kalyANakoM kA niSedha karanevAle pUrNa ajJAnI athavA abhinivezika mithyAtvI mAlUma hote haiM kyoMki zrIpaMcAzakajIneM to saba kSa etroMkI sabI caubIzIyoMke bahuta tIrthaMkara mahArAjoM kI sAmAnya apekSA sambandhI pATha honese tathA una saba tIrthakara mahArAjoMko garbhApahAra nahIM ho sakatA honese unhoMke sambandhameM zrI mahAvIrasvAmIke garbhApahArako bhI nahIM likhA gayA to kyA zrImahAvIrasvAmI ke caritrAdhikAre garbhA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ' www.umaragyanbhandar.com Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 551 ] pahAra sahita sarva jagaha cha kalyANakoMkA pATha vidyamAna hote bhI usIkA niSedha ho sakegA so to kadApi nahIM isa bAtakA vizeSa nirNaya isIhI granthake pRSTa 475 se 484 taka chapa gayA hai so par3hanese saba nirNaya ho jAvegA aura aba pAThakavargase merA yahI kahanA hai ki sUtrakAra mahArAja jo sUtrapAThakI racanA karate haiM usI sambandhI sAmAnya vizeSatAkA tathA utsarga apavAdakA aura alpa bahuta kI tathA nayoMkI apekSA vagairahasabakA khulAsA to zaMkA samAdhAna pUrvaka usIkI vyAkhyA meM TIkAkAra karate haiM natu mUla sUtrakAra jaise zrIkalpasUtrameM caudaha svapnAdhikAre zrIvIraprabhukI mAtAne prathama svapna hastIko dekhA aisA sUtrakArane kathana kiyA so usIkI vyAkhyA karate sabI TIkAkAroM ne "bahuta tIrthaMkara mahArAjAoMkI mAtAne prathama svapna hastI dekhA usIse bahuta apekSA sambandhI sAmAnyatAse vyavahArikapAThako vIraprabhuko mAtA sambandhI bhI sUtrakAra mahArAjane kahA parantu vizeSameM to zrIvIraprabhukI mAtAne prathama svapna siMhako dekhA thA" isa tarahakA khulAsApUrvaka likhake nirNaya kiyA hai taise hI yadi 'cau hatthuttare kA sUtrakAra kathana karake bhagavAnke devAnandA mAtAke udara meM utpanna honekA aura janma trizalA mAtAke udarase hone kA kaha dete aura garbhApahAra sambandhI kisI jagaha bhI kisI prakArakA kathana nahIM karate taba to vinayavijayajIke kathana mujaba zaGkA rUpI asaGgatike honekIbhrAMti logoMko par3anekAkAraNa hojAtA usIkA nivAraNa karanekI TIkAkaroMko khAsa AvazyakatA hotI so avazyameva karanA par3atA parantu garbhApahAra sambandhI to khAsa sUtrakAranehI vistArase kathana kara diyA hai isa liye isa bAtameM asaGgatikapI sandehakA honAhI nahIM bana sakatA to phira uShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 552 ] sIkA nivAraNake liye sUtrakArako 'paJca hatthuttare' kA pATha kathana karane sambandhI vinayavijayajIkA kahanA kaise ThIka hosake apitu kadApi nahIM arthAt abhinivezika mithyAtva karake antarake amAnarUpI andhakArako bhrAMtise bhole jIvoMko usIke bhramane geraneke liye uparakI bAta sambandhI vinayavijayajIne itanA parimama kiyA so sarvathA vRthA hai aura cha kalyANaka niSedha sambandhI vinayaviyajokelekhakA prati uttarameM cha kalyANakoMkA siddhi sambandhI uparokta mere lekhako vAMce bAda bhaMgavAnkI AzAkA virAdhaka dIrgha saMsArIke sivAya AjJAArAdhaka AtmArthI to unake kuyuktiyoM ko bhramajAlase avazyameva tatkAla dUra ho jAvegA __ aura mereko bar3e hI khedake sAtha likhanA par3atA hai ki-vinayavijayajI itane vidvAn hokarake bhI apane kalpita mantavyakA sthApanarUpa jhUThe AgrahakI mithyAtva bar3hAnevAlI bhramajAlakI mAlAko apane radaya para dhAraNa karake zrItIrtha kara gaNadharAdi mahArAjoMkA kathana kiyA hupA paJcAMgIke aneka pratyakSa pramANoMse yukta pIvIraprabhukA chaThA kalyANakako niSedha karane ke liye uparyukta pramANoMke pAThoMko utthApana karane hue uparyuka mahArAjoMkI AzAtanAse saMsArameM paribhramaNakA kucha bhI bhaya nakiyA aura vivekazanyatAse gacchakadAgrahake aMdhaparaMparAse utsUtrabhASayoMkA tathA kuyuktiyoMke vikalpoMkA saMgrahakI bAtoMko subodhikA likhake usI, bhole jIvoMko bhramAnekeliye parimama karanene tathA bAla lIlAvat pUrvApara virodhi (visaMvAdI) vAkya likhane meM bhI kucha kama nahIM kiyA hai so uparokta subodhikAke cha kalyANaka niSedha sambandhI lekhako hara varSe mIparyaSaNAparvameM dharma dhyAnake dinoM meM vivekarahita gaccha kadAgrahI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [y] andhaparamparA vAle vAMcakara khaNDana marahanakara ke zrI vIraprabhukI mindApUrvaka utsUtrabhASaNoMse kuyuktiyoMkI bhramajAlameM bhole jI - voMko phasAkara unhoMke samyaktva ratnako hAnI pahuMcAte hue dubodhikA aura saMsAra vRddhikA kAraNa rUpI mahAn anartha karate haiM so to apane apane karttavyAnusAra usIke tripAka bharvAtara meM bhogeMge parantu isa bAtake mUla kAraNa bhUta caityavAsI aura gacchakadAgrahI loga pUrve hue unhoMkI andhaparamparAse dharmasAgarajI vagairahoMne kalpakiraNAvalI vagairahoM meM nija parake AtmaghAtI tathA mithyAtva bar3hAne vAlA uparakI bAta sambandhI khUbahI parizrama kiyA aura mithyAtva ke sArthavAhIbane usIke anusAra vinayavijayajImebhI jo itanA anartha kiyA hai usIke vipAka to bhavAMtara meM avazyameva bhogebinA kadApi nahIM chuTeMge aba isa jagaha vinayavijayajIkI bAlalIlAkA namUnA pAThakavargako dikhAkara inake lekhako samIkSA samApta karUMgA so yahAM unakI bAlalIlAkA namUnA, dekho - zrI kalpasUtra ke mUla pAThakI vyAkhyA meM khAsa Apane hI "bhagavAn ASAr3ha sudI 6 ko devAnandA mAtAke udara meM brAhmaNa kula meM utpanna hue so nIca gotrake vipAkase AzcaryarUpa haiM" aisA likhA phira isoko hI cyavana vastu kahake cyavana kalyANaka bhI Apane mAnA aura brAhmaNa kula meM bhagavAnkA janma na honeke liye garbhApahArase nijaparake kalyANa ke liye bhagavAnko indrane uttama kulameM padharAe isa tarahase khulAsA kiyA / aba yahAM pakSapAta chor3a karake viveka buddhise pAThakavargako vicAra karanA cAhiye ki jaba bhagavAnke brAhmaNa kulameM utpanna honeko nIca gotrakA vipAka tathA Azcarya kahake usIko cyavana vastu arthAt cyavana kalyANaka mAnA to phira nIca gotratvapanA 90 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 54 ] miTAneke liye nijaparake kalyANAtha indrane bhagavAnko uttama kula meM padharAye so garbhApahArako kalyANakatvapanA niSedha karane ke liye nIca gotrakA vipAka tathA Azcarya aura vastukA bahAnA lekarake kalyANakatvapamese niSedha karane sambandhI parizrama karanA so gacchamamatvarUpI antara mithyArant bAlalIlA ke sivAya aura kyA hogA so tatvajJa sajjana to svayaM vicAra leveMge aura jina cyavana garbhaharaNAdi chahA~ko vastu ThaharAkarake kalyANakapanekA niSedha karate haiM to phira unhIM cyavanako kalyAkapanA aura garbhApahArako nahIM yaha to pratyakSahI bAlalIlA dikhatI hai aura jaba una cyavana garbhaharaNAdi chahoMko vastu ThaharA dI to phira unhIM cha vastuoMke pAMca kalyANaka kahanA so bhI kadApi nahIM bana sakatA kyoMki cyavana garbhaharaNAdi cha vastu sohI cha kalyANaka hai isakA nirNaya pRSTha 491 se 501 taka chapa gayA hai aura pratyakSahI siddha hai isa liye cha kaha karake phira bhI nakSatra sAmAnyatAkA bahAnA se cha ke pAMca banAnA yaha bhI bAlalIlAhI pratita hotI hai aura nakSatra sAmAnyatA kahakarake phira usIko hI ati nindanIka bhI kahanA soto vizeSa bAlalIlA hai aura nakSatra : sAmAnyatA tathA atinindanIka kahakarake phira usIko hI asaGgati nivAraNakA kahanA soto atIvahI grahI latvapanekI bAlalIlAke sivAya aura kucha bhI nahIM kyoMki abhinivezika mithyAtva yukta bAla pralApavat upara kI bAteM eka ekase viruddha pUrvApara bAdhaka hone se tatvagrAhI vivekIjana to kadApi aGgIkAra nahIM karegA aura uparakI bAtoM meM zAstroMke viruddha pratyakSa utsUtra bhASaNoMke kuyukyioMke vikalpoMke lekhako samIkSA to upara meMhIM vistAra pUrvaka chapa gaI hai so par3hane se saba nirNaya ho jAvegA - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 5] aura vinayavijayajI vagairahoMne subodhikAdikoM meM adhika mAsa niSedha sambandhI paryuSaNA viSayikakI taraha cha kalyANaka niSedha sambandhI bhI dharma dhUrtAIkI ThagAIse utsUtrabhASaNoMse aura abhinivezika mithyAtvakI kuyuktiyoMse bhole jIvoMko apane phandameM phasAne ke liye aisI bhramajAla phailAI hai ki jisameM alpajJa sAmAnya jIva phase usameM to koI Azcarya nahIM hai parantu nyAyAMbhonidhiko upAdhi dhAraNa karanevAle AtmA rAmajI jaise vartamAnika prasiddha vidvAn ho karake bhI unhoMkI bhramajAlameM phasa gaye aura inhoMkAhI anukaraNa karake zrIkharatara gacchake pUrvAcAryakRta zAstra pAThakA sadguruse viveka buddhipUrvaka tAtparyArthako samajhe binA zrIjinavallabhasUrijI mahArAjako chaThe kalyANaka navIna prarUpaNa karanekA vathAhI jUThA dUSaNa lagAkara nija parako saMsAra saddhikA aura durlabha bodhipanekA hetu karake bholejIvoMko apane kadAgrahameM geranekA "jaina siddhAnta samAcArI" nAmaka pustakameM parimama karane meM kucha kama nahIM kiyA hai aura vartamAnameM zrIpayuSaNA parvake dharma dhyAnake dinoMmeM subodhikA baMcAkara cha kalyANaka niSedha sambandhI haravarSe ApasameMhI khaNDana maNDanake jhagar3e ko vizeSatAse AtmArAmajInehI pracalita kiyA hai aura valabhavijayajIne bhI san 1909 ke navembara mAsakI 7 vI tArIkhake jaina patrake 30 vAM aGkameM "jaina siddhAnta samAcArI" kI pustakakohI Age karake cha kalyANaka niSedha sambandhI apane mantavyako puSTakiyA isaliye aba merekobhI AtmArAmajI kRta jaina sidvAntasamAcArIke cha kalyANaka nirvadha sambandhI lekhakI samIkSA karanekA avasara prAna huA hai so karake pAThaka gaNako mAge dikhAtAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56 ] // aura jaisI bhavitavyatA Age honevAlI hove vaisI buddhibhI ho jAtI hai usIke anusAra yadyapi sumati aura nAgila bhAvakane dharma ArAdhana karaneke liye guruke pAsa dIkSA lenekA abhilAva kiyA itanemeM veSadhArI pAsathoMkA yoga milA taba bAIsaveM bhagavAnke kathanAnusAra suguruke aura kuguru ke lakSaNa mAgila zrAvakane sumati nAmA bhAvakako kahe so sunakara veSadhAriyoMke dRSTi rAgase sumati zrAvakane nAgila bhAvaka para antara mithyAtvake udayase krodha karake bhagavAn ke guNa jAnatA thA to bhI bAIsaveM tIrthaGkara zrIneminAthajIkI AzAtanA vAle zabda bole aura zrIjinAcA virAdhaka pAsathoMkI prazaMsA karI / usI se aneka pudgala parAvartanakA tathA anantabhava bhramaNakA aura vAraMvAra naraka gatiyoM ke duHkha viTambanAkA mahAn anISTa karma upArjana kiyA || taise hI bhAvI bhAvake anusAra yadyapi vinaya vijayajIne bhI subodhikAmeM nAmAnusAra vyAkhyA karanekA parizrama kiyA hogaa| tathA utsUtra bhASaNoM aura bhaga vAnkI AzAtanAse saMsAra bRdvike vipAka bhI jAnate hoMge. tathApi andha paramparAke durAgrahakI kalpita bAtako sthApana karaneke liye zrIvIraprabhukI AzAtanA pUrvaka utsUtra bhASaNakA aura kuyuktiyoMke vikalpoMkA saMgraha karake cha kalyANakoMkA niSedha sambandhI tathA paryuSaNA viSayika adhika mAsakA niSedha sambandhI vinaya vijayajIne jo jo zabda likhe haiM unhoMne zrI ananta tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjakI AzAtanA karI hai aura unhIM mahArAjoMkI AtA mujaba paJcAGgI zAstra pramANAnusAra vartanevAloMko dUSita ThaharAkarake bhIjinAcA virAdhaka andhaparamparA vAloMkI bAtako pRSTha karI hai ukitane saMsAra bhramaNakA karma upArjana kiyA hogA jisakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7 ] to mIzAnIjI mahArAja jAneM aura unhIM vinayavikrayaNIke vAkyoMko vartanAmika bhItapagaccha vAle gacchamamatvI durAbar3I loga zrIparyuSaNa parva meM dharma dhyAnake dinoMmeM bAMdhakara Upara sRjaba mahAn amartha karake bhole jIvoMko bhrama meM merakara bAMcanevAle apanI AtmAko aura sunanevAloMke samyaktva naSTa pUrvaka midhyAtvameM geramekA aura durlabha bodhipamekA kAraNa karate haiM isI kAraNa hI to vAstavya meM guNaniSpatra "durlabha bodhikA" nAma siddha hotI hai / isaliye maccha durAgrahate Apasake vRthA khaNDana maNDanake jhagar3e se jo mahAn amartha hotA hai usakA nivAraNa karaneke liye gaccha durAgrahiyoMpara anukampA aura bhAvadayA lAkara unhoMko saMsAra paribhramaNake anarthase bacAne ke liye sumati mAgila zrAvakakA dRSTAnta pUrvaka tathA vartamAnika vyavasthA pUrvaka bhavabhIrU zrIjinAcA ArAdhaka AtmArthiyoM ke hitazikSA ke liye aura saMsAra bhramaNake pravAhake kAryakA sudhArA karane sambandhI Age likhane meM AvegA / ityupAdhyAyavizeSaNadhArako vinayavijaya viracita zrI kalpasUtrasubodhikAvyAkhyAyAM SaTkalyANakaprati Sa edha sambandhilekhasya maNIsAgarAkhyamuni-kRtA uparyuktasamIkSAsamAptA jAtA // aba isa varttamAnakAla meM suprasiddha zrIAtmArAmajIne bhI andha paramparAke gacchakadAgrahako puSTa karake usIke bhramacakrameM bhole jIvako phasAneke liye zAstrakAra mahArAjoM ke viru dvArtha meM utsUtra bhASaNakA aura kuyuktiyoMke vikalpoMkA saMgraha pUrvaka prItIrtha kara gaNadharAdi mahArAjoMke kathanakA utthApana badake dUr3aka matake pUrvasvabhAvAnuvAda saMvegI pananeM bhI 'jaina Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 558 ] siddhAnta samAcArI' nAmaka pustakameM zrImahAvIrasvAmIke cha kalyANaka niSedha sambandhI mithyAtva phailAyA hai jisakI bhI (bhavyajIvoMkA saMzayake antarabhramako dUra karanekA upakArake liye vinaya vijayajIke lekhakI samIkSAke anantara) yahAM samIkSA karake pAThakagaNako dikhAtA hUM-so dUSTirAgakA pakSapAtako chor3akarake madhyastha vRttise merI samIkSAko bAMcakara asatyakA tyAga aura satyakA brahaNa karanA cAhiye jisameM prathama to AtmArAmajIne apanI banAI "jaina siddhAnta samAcArI" ke pRSTha 66 kI paMkti 17 vIse paMkti 29 vIM taka aise likhA hai ki (pRSTha 70 se lekara pRSTha 60 taka binAhI prayojana pATha likhake grantha bhArI kiyA hai kyoMki SaTkalyANaka aisA vacana tumAre gacchasehI pragaTa huvA hai parantu aura kisI bhI AcAryane zrImahAvIrasvAmIjIke SaTkalyANaka aisA kathana nahIM kiyA hai ) __aparake lekhakI samIkSAkarake satyavAhI sajjana puruSoMko dikhAtA hUM, ki Uparake lekhako dekhakara mereko bar3e hI khedake sAtha likhanA par3atA hai ki AtmArAmajI suprasiddha itane vidvAn aura nyAyAMbhonidhikI upAdhiko dhAraNa karanevAle ho karake bhI apane durAgrahako sthApana karaneke liye prItIrthaDara gaNa dharAdi mahArAjoMke kathana kiye hue zAstroMke pAThoMko binA prayojanake ThaharAte mahAn utsUtrase saMsAra iddhikA kucha bhI vicAra nahIM kiyA mAlUma hotA hai kyoMki rAyabahAdura mAyasiMha megharAja koThArIkI taraphase jo "zuddha samAcArI prakAza" nAmA pustaka pragaTa huI thI jisake pRSTha 70 se 20 taka zrImahAvIra svAmIke cha kalyANakoMko siddha karane sambandhI lekha chapA hai usIne vidyamAna tIrthakara mahArAja zrIsImandharasvAmIjIkA kapana kiyA huA bhImAcAzAMganI sUtrake dUsare prata skAyake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 59 ] bhAvanA adhyayanakA pATha 1, tathA usIkI vRttikA pATha 2, aura zrIgaNadhara mahArAja kRta zrIsthAnAMgajI sUtra ke pacama sthAnake prathama uddR zekA pATha 3, tathA usakI bRttikA pATha 4, aura caudaha pUrvadhara mahArAja kRta zrIdazAzruta skandha sUtra ke paryuSaNAkalpanAmA aSTama adhyayanakA pATha 5, aura usIkI cUrNikA pATha 6, aura zrIcandragaccha ke zrI pRthvIcandrajIkRta zrI kalpasUtra ke TippaNakA pATha 1, zrIvaDagacchake zrIvinayacandrajI kRta zrIkalpasUtra ke niruklakA pATha 8, zrIjinaprabhasUrijIkRta zrI kalpasUtrako sandehaviSauSadhinAmA vRttikA pATha aura zrI tapagaccha ke zrIkulamaNDana sUrijI kRta zrI kalpAvacUrikA pATha 10, aura zrIsula sAcaritrakA pATha 11, ina zAstroMke pATha tathA bhAvArtha aura garbhApahArake acchareko kalyANaka na mAnanevAloM kI zaGkAkA yuktise samAdhAna pUrvaka zuddha samA cArIprakAza ke paSTha 10 se 90 taka zrI vIraprabhuke cha kalyANaka siddha karane sambandhI zAstra pATha aura yukti pUrvaka lekha chapA hai so uparokta saba zAstra pAThoMko AtmArAmajI binA prayojanake ThaharAkara vRthAhI granthabhArI karanekA likhate haiM to isapara niSpakSapAtI tatvajJa puruSoMko viveka buddhise vicAra karanA cAhiye - ki, jaise-kitanehI antara mithyAtvI dIrgha saMsArI bhArIkarme DhUMr3hiye tathA terahApanthI loga apanI kalpanAvAle kadAgrahako jamAne ke liye zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoM ke kathana kiye hue. zAstroM ke mUla pAThoMkobhI utthApana karake yA binA) prayojanake ThaharAkarake athavA ulaTA arthakarake unapAThoMpara apanI kuyuktiyoM ke saMgrahase bAlajIvoMkI zraddhAbhraSTa karake mithyAtvake bhramameM gerate haiM taisehI AtmArAmajIne bhI pUrva svabhAvAnusAra uparyukta zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [50 ] kathana kiye hue bIvIraprabhuke cha kalyANakako dilAnevAle uparokta zAstra pAThako binA prayojanake ThaharAkara apane kalpita kadAvahameM bhole jIvoMko geraneke liye mahAn anartha kiyA // hA hA aMtiM khedaH // zrItIrtha kara gaNadharAdi mahArAjake kathana kiye hue zAstroMke pArTIkI binA prayojanake ThaharAnekA mahAn anartha karate samaya AtmArAmajIke vidvatAkI viveka buddhi kisa pradezake kaumeM ghusa gaI hogI so jarA sA bhI vicAra na kiyA aura vartamAnameM bhI unhoMke samudAyavAle tathA unhoMke pakSapAtI jana vidvAn kahalAnevAle hokarake bhI AtmArAmajI ke aise anartha ko puSTa karake utsUtra bhASaNoMse kuyuktiyoMke vikalpoM ko Age karate hue mithyAtva bar3hAnevAle kAryameM pakSapAtase Agraha karate haiM so bhI vartamAnika maMDalako jAkA kAraNa hai aura zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathana kiye hue ( zrI AcArAGgajI zrIsthAnAMgajI zrIkalpatUvAdi) zAstroM ke pAThoM meM zrIvIraprabhuke cha kalyANakoM ko pragaTapane kaMthana kiye haiM so unhIM zAstroMke pAThoMko likhake satyagrahalAbhilASI bhavyajIvako zAstra prabhANAnusAra zrIvIraprabhuke kalyANakoM ko dikhAMnA to zAstroMke pATha AtmArAmajIke kahanese binA prayojanake Thahara sakeMge so to kadApi nahIM parantu bhItIrthaMkara galadharAdi mahArAjoMke kathanakA utthApana rUpI zAstroMke pAThako avajJAse mahAn utsUtra bhASaNake vipAka to avazyameva anubhavanehI par3eMge isa bAtako niSpakSapAtI vivekI tatvajJa pAThaka jana svayaM vicAra leveMge aura "kisIbhI AcAryane zrImahAvIrasvAmIke SaT kalyAbaka aisAkathana nahIM kiyA hai" yaha lekha bhI AtmArAmajIkA baMdhane vidheyako lajjAnevAlA tathA vidvattAkI ha~sI karAne www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 561] vAlA pratyakSa mithyA hai kyoMki jaba zrItIrtha kara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryo ne aura sabI gacchoMke pUrvAcAryoM ne paMcAMgIke aneka zAstroM meM zrImahAvIrasvAmIke SaTkalyANaka aisA pragaTapane kathana kiyA hai to phira inakA likhanA satya kaise hosakegA so to isa granthako par3hanevAle niSpakSapAtI satyagrAhI vivekI jana svayaM vicAra leveMge___ aura zrItIrtha kara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMke kathanAnusAra hamAre gacchake pUrvAcArya zrIjinaballabhasUrijI. mahA. rAjane bhI zrImahAvIrasvAmIke SaTkalyANaka kathana kiye isameM koI dUSaNa nahIM hai tathApi AtmArAmajIne daMDhaka matake pUrva khabhAvAnusAra zAstrakAroMke tAtparyAtha ko gurugamyase. samajhe binA mithyAtvake udayase zrIjinaballabhasUrijI mahArAjapara cha kalyANaka navIna prarUpaNakA mithyA dUSaNa lagAke vidvatAke ADambarase bhole jIvoMko apane phandameM phasAneke liye jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakake pRSTa 66 kI paMkti 29. se pRSTha 67 kI 22 vIM paMkti taka aise likhA hai ki (kharataragacchameM paramamAnya grantha gaNadhara sArddhazatakakI TIkAmeM // yathA // abhayadeva sUrayaH svagaMgatAH prasanna candrAcAryaNApi prastAvA'bhAvAt gurorAdezonakRtaH kevalaM zrIdevabhadrA cAryANAmane bhaNitaM mugurUpadezataH prastAve yuSmAbhiH saphalI kaaryH| itazca pattanAdAtmanA tRtIyaH siddhAntavidhinA jinavallabhagaNizcitrakUTe vihRtaH tatra cAmuNDA pratibodhitA sAdharaNa pAddhasya parigraha pramANa pradatta zrImahAvIrasya garbhApahArA'bhidhaM SaSTa kalpANakaM prakaTitaM krameNa sAdhAraNa prAvaNa bhopArzvanAtha zrImahAvIradeva gRhadvayaMkAritaM // bhAvarthaH-mo abhayadevasUri mahArAja svargaku prApta hue aura prasannacandra 71 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 2 ] AcArya mahArAja bhI gurukA Adeza na kara sake kevala zrIdevabhadra AcArya mahArAjako gurukA Adeza kahA ki yaha muguru mahArAjakA upadeza honese avasara Ave taba tumane saphala karaNA itazca patana nagarase do sAdhu aura tIsare Apa zrIjina vahamaNi siddhAnta vidhi karake citrakUTameM vihAra karate bhaye tisa citrakUTa viSe cAmuNDAko pratibodhakInI aura sAdhAraNa nAmakA Avakako parigrahakA parimANa karAyA aura zrImahAvIrasvAmIkA garbhaharaNa nAma chaThA kalyANaka pragaTa kiyA aura kama karake sAdhAraNa prAvakane zrIpArzvanAthajI aura zrImahAvIrasvAmIjIke do mandira kraaye| yaha uparakA pAThArtha gaNadhara sAI zatakako laghu TIkAkA haiM aura jisako zaGkA hoveso ajamerameM saubhAgyamalajI DhaDhAke bhaNDArameM prAcIna pustaka hai usako dekha leve / aba vicAra kIjie ki jaba citrakUTameM mImahAvIrasvAmIjIkA chaThA kalyANaka pragaTa kiyA to phira zAstrake pATha likhake dikhAnA so granthako bhArabhUta hai yA nahIM) Uparake lekhakI samIkSA karake satya grahaNAbhilASI sajjana puruSoMko dikhAtA hU~ ki, he sajjana puruSoM uparake lekhameM AtmArAmajIne zrIgaNadhara sArddha zatakakI laghu vRttike pATha kA matalaba samajhe binAhI ajJAnatAse yA abhinivezika mithyAtvase zrIjinavallabha sUrijI mahArAjako citrakUTameM zrImahAvIrasvAmIjIke garbhApahArake chaThe kalyANakako navIna pragaTa karanekA dUSaNa lagAkara nItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathana kiye hue pIAcArAGgAdi zAstroMke pAThoMko (zrIvIraprabhuke cha kalyANaka siddha karane sambandhI likhe unhoMko) abake bhArabhUta yAne sarvathA vathA ThaharAkarake gacchake pakSapAtake dUdAbahase bhole jIvoMko apanI kalpanAke bhramameM geranese saMsAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [563 ] bRddhikA hetubhUta mithyAtva bar3hAnevAlA vathA hI parizrama kyoM kiyA hogA kyoMki dekho jaise kisI jagahapara jaina dharmakA pracAra nahIM hove usI jagaha jainI sAdhuko aneka tarahake kaSTa uThA karake bhI jaina dharmakA pracAra karanA cAhiye so bhagavAn kI AjJAnusAra homese nijaparake Atma kalyANakA kAraNa hai natu AjJA pratikUla // tthaa|| kisI nagarameM jaina samudAyameM suguruke abhAvase ajJAnatAke kAraNa kAlAMtare zAstrAnusAra bAtoMkA luptabhAva hokara zAstra viruddha bAtoMkA andhaparamparAse pravartana hogayA ho to vahAM bhI jAkara aneka tarahakI takalIpha uThAkarake bhI zAstra viruddha bAtoMkA pratiSedha pUrvaka zAstrAnusArakI lupta bAtoMko pragaTa karanA so bhI jinAmA mujaba honese Atma nirmalatAkA tathA bhavya jIvoMke upakArakA kAraNa hai aura zithilAcArI dravyaliMgi ihalokasvArthI sAdhvAbhAsa gacchamamatvI durAgrahI utsUtrabhASakone musAdhuoMkI mindA pUrvaka bhagavAnkI AjJAviruddha kitanI hI bAtoMmeM apanI kalpanAvAle mantavya mujaba bhole jIvoMko apane phandameM phaMsAkara kitanIhI satya bAtoMkA luptabhAva kara diyA hove vahAM koI homatavAn AtmArthI paraupakArI zuddha muni mahArAja jAkara uparakI bAtoMkA nivAraNa pUrvaka bhagavAnko AjJA mujaba zAstrAnusAra satya bAtoMko pragaTa kare jisako vivekazUnya antaramithyAtvI dIrghasaMsArI jhUThepakSake haThanAhI pUrNaajJAnIke sivAya, vivekI tatvajJa AtmArthI satyavAhI to navIna bAta pragaTa karaneke bahAne bhole jIvoMko mithyAsvake bhramameM gerakarake satya bAtakI addhArahita kadApi nahIM karegA // taise hI citrakUTa (cItoDa) meM sAdhvAbhAsa vyaliMgI gacchakadAgrahI caityavAsiyoMne zAstra pramANa zUnya apane manu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 564 ] kala kitanIhI kalpita bAtoMmeM dRSTirAgI bhole jIvoMko bhramAkarake apane phande meM phasAliye tathA zAstrAnusAra kitanIhI satyabAtoMkA luptabhAva karadiyA aura niyatavAsI parigrahadhArI vAga vagIce caityake mamatvI hokarake nindA IrSAse zuddha sAdhuke dvaSI banakara apanA adhikAra jamAye baiThe the taba vahAM zrIjinavallabha mUrijI mahArAja padhAre so caityavAsiyoMke dUSTirAgI AvakoMne Thaharaneko jagA taka bhI na dI taba cAmuNDA devIke mandirameM mahArAja jAkara Thahare aura zAstrAnusAra zuddha vyavahAra pUrvaka dharmadhyAna tapazcaryAdi karake samaya dhyatIta karane lage so dekhakara devI bhI mahArAjako maka hogaI taba mahArAjane upadeza dekarake jIva hiMsAkA tyAga pUrvaka jaina dharmAnurAgIkarI aura sarva zAstroM meM jJAta sUryakI taraha prasiddhiko prApta honevAle zrIjinavallabha sUrijI mahArAjake pAsa satyagrahaNAbhilASI alpa saMsArI AtmArthI jo jo bhavyajIva Ane lage unhoMke Age mahArAja bhI zAstrAnusAra upadeza pUrvaka caityavAsiyoMkI kalpita bAtoMke camakocchadana karake zrIjinAjJA mujaba satya bAtoMko pragaTa kahane lage tathA caityavAsiyoM ke dRSTirAgakA kadAgrahako chor3A karake zuddha vyavahArameM lAye aura vahAM avidhimArgakA niSedha pUrvaka vidhimArgako pragaTa karA jisameM zrImahAvIrasvAmIke garbhApahAra nAmA chaThA kalyANaka bhI luptabhAva ko prApta ho gayA thA jisako bhI pragaTa kiyA so to zAstrAnusAra honese vivekazUnya yA gacchakadAgrahiyoMke sivAya aura to koI bhI navIna prakaTa karaNA kadApi nahIM kaha sakate kyoMki dekho jaise zrIjimavallabhasUrijI mahArAnake hI parama pUjya gurujI mahA rAna zrIabhayadeva mUrijI mahArAjane bhImavAGga zAstroMkI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 565 ] bRttiyeM banAI aura zrIsthambhanaka pArzvanAthajI mahArAjakI pratimAko pragaTa karI usIko zrIkharataragacchAdi vAle zrIabhaya deva sUrijI mahArAja ke caritra meM itihAsika vArtA sambandhI jagaha jagaha para bahuta zAstroMmeM likhate Aye haiM so una mahArAja kI prazaMsAkI bAta hai natu nindA kI / taisehI inhIM mahArAjake ziSya zrIjinavallabha sUrijI mahArAjane cItoDa meM avidhimArgakA niSedha pUrvaka vidhimArgake pragaTa karanemeM chaTha e kalyANakako bhI pragaTa kiyA so zrIkharatara gacchavAloMne zrIjinavallabha sUrijI mahArAjake caritra meM itihAsika vArtA sambandhI likhA so to una mahArAjakA kartavya zAstrAnusAra bhavya jIvoM ko vidhi mArgakA dikhAnevAlA honese una mahArAjakI prazaMsAkA kAraNa hai natu navIna pragaTa karaneke bahAne nindAkA kAraNa // tathA aurabhIdekho khAsa AtmArAmajIhI apanA banAyA 'jaina tatvAdarza' ke bArahaveM paricchedameM gurvAvalI adhikAre pUrvA cAryoM ke caritroMmeM una mahArAjoMkI prazaMsA sambandhI zrIsiddha saina divAkarasUrijI mahArAjake caritra meM una mahArAjane ujjeNI nagarImeM zrIaivaMtI pArzvanAthajI mahArAjakI pratimAko pragaTa karI aisA likhA hai jisako zrIaivaMtIpArzvanAthajI mahArAjakI pratimAke dveSI tathA zrIsiddhasena divAkara sUrijI mahArAja ke nindaka DhUMr3hiye aura terahApanyI loga bhole jIvoM ko apane phandameM phaMsAne ke liye jinamUrtikA navIna pragaTa karanA kahe to unako pUrNa ajJAnIke sivAya vivekI tatvajJa to kadApi navIna pragaTa karanA nahIM kaheMge kintu lupta bAtakA pragaTa honA to avazyahI kaheMge taisehI zrIjinavallabha sUrijI mahArAjane bhI cItoDa meM vidhimArgakI viccheda (lupta ) bAtoMke pragaTa karanemeM chaThe kalyANakako bhI pragaTa kiyA jisako una mahA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [666 ] rAjake dveSI tathA zrIvIraprabhuke garbhApahArake nindaka bhArIkarma pUrNaajJAnI vivekazUnya gacchakadAgrahIke sivAya AtmArthI vivekI tatvajJa to navIna pragaTa karaneke bahAne bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM kadApi nahIM gereMge aura isakA vizeSa nirNaya dharmasAgarajIne dharma dhUrtAI kI ThagAIse zrIgaNadharasAI zatakakI sAvattike adhUre pAThase bhole jIvoMko bhramameM gere haiM jisakI samIkSA Age hogI vahAM likhane meM AvegA___ aba dekhiye AtmArAmajI itane bar3e suprasiddha vidvAn hokarake bhI khAsa apane banAye jainatatvAdarzameM prabhAvaka caritrAdi zAstrAnusAra zrIsiddhasena divAkarasUrijIne ujjeNI nagarImeM bhIaivatI pAkhanAthajIkI pratimAko pragaTa karI / aisA khulAsA likhate haiM usI tarahase hI zrIjinavallabha sUrijIne bhI cItoDameM chaThe kalyANakako pragaTa kiyA so to zAstrAnusAra ko kAlayogyase dabIhuI lupta bAtako pragaTa karanekA pratyakSahI artha hai natu zAstrapramANa binA apanI mati kalpanAse, so-isa bAtako AtmArAmajI to kyA parantu hareka vivekI vidvAnjana to svayaM hI jAna sakate haiM tathApi AtmArAmajIne bhole jIvoMko apane bhramacakrameM meraneke liye dabIhuI luptabhAvakI prAcIna bAtako pragaTa karaneke arthako badalakarake apanI mati kalpanAse navIna prakaTa karane rUpI utsUtra prarUpaNAkA matalaba bAlajIvoMko dikhAyA so apane vizeSaNako lajjAnevAlI acAnatAkI yA abhinivezika mithyAtvako mAyAcArI kahI jAve yA nahIM isako vivekI tatvatajana svayaM vicAra levege : aura kharatara gacchameM gaNadhara sADhe zatakakI TIkA paramamAnya honekA AtmArAmajIne likhA so bhI mAyAcArIkA hI kAraNa hai ki sarasara gacchavAloMke gaNadhara sArddhazatakakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] TIkA paramamAnya to kyA parantu paJcAMgIke saba zAstra prakaraNAdi paramamAnya hai natu Apa logoMkItaraha eka mAnya dUsarA amAnya // aura 'prasannacandAcArya bhI gurukA Adeza na kara sake, isase guruAjJA virAdhaka nahIM samajhanA kintu zrIabhayadeva sUrijI mahArAja svarga jAte samaya zrIprasannacandrAcAryajIko kahagaye the ki avasara Ave jaba acche lagnako dekhakara zrIjinavallabhagatiko mere pATapara sthApanakaranA so avasara zrIprasannacandAcAryajIko na milasakA taba zrIprasannacandAcAryajIne zrIabhayadevasUrijI mahArAjake kathanako zrIdevabhadrAcAryajIko kahA so unhoMne avasara Amese zrIabhayadevasUrijI mahArAjake pATapara zrIjinavallabhagaNinIko sthApana karake zrIjinavallabha sUrijI nAma rakkhA isaliye pUrvApara ke sambandha rahita adhUrA pATha likhake adhUrI bAtase bhole jIvoMko bhramameM geranA AtmArAmajIko ucita nahIM thA, khaira aura zrIgaNaghara sArddha zatakakI laghuvRttike pATha meM kisI ko sandeha ho to ajamera meM saubhAgyamalajI DhaDhAke bhaNDAra meM prAcIna pustaka hai jisako dekha lenekI AtmArAmajI me bhalAmaNa karI // isapara bhI mereko bar3AhI Azcarya utpanna huA kiAtmArAmajIne jaina siddhAnta samAcArI meM apanA kalpita mantavyako sthApana karaneke liye 25 / 30 zAstroMke pAThoM ko likhe usImeM to kisI bhI jagahapara amuka zAstra pAThako amuka jagaha se dekha lene sambandhI bhalAmaNa na karI kyoMki una zAstrakAra mahArAjoM ke viruddhArthameM aura zAstroM ke pUrvApara sambandhavAle pAThoMko chor3akara ke zAstroMke pAThoMko corIse vIcameMke adhUre adhUre pAThako likhake utsUtra bhASaNoMse bhole jIvoMko apane bhramacakra meM geranekA parizrama kiyA isaliye una zAstroMke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [6 ] to pAThoMko dekha lenekI bhalAmaNa karate inako lajjAAI aura zrIgaNadhara sArddhazatakakI laghu TIkAke pAThako dekha lenekI bhalAmaNa karake apanI sAhUkArI pragaTa karanA cAhA parantu isase to apanI vidvattAko vizeSa hAMsI karAnekA kAraNa huA kyoMki ajamera meM usI pustakako dekhaneke liye itanI dUra kauna jAve usIkA prAcIna pustaka mere pAsa yahAM hI maujUda hai usIne chaThA kalyANaka pragaTa karane sambandhI akSara dekhake ApalogoMko bhrama par3a gayA parantu sadguruse usIkA matalaba samajhe binA sandeha karanA ucita nahIM hai kyoMki dekho "prabhAvaka caritra" meM bhI provRddhavAdijIke ziSya zrIsiddhasena divAkara sUrijIke caritrameM tathA zrIabhayadevasUrijI mahArAjake caritra meM zrIaivaMtIpArzvanAthajIkI pratimAko tathA prosthambhanapAkhaMnAthajIkI pratimAko pragaTa karane sambandhI khulAsA akSara likhe haiM so to chapAhuA zrIprabhAvaka caritra prasiddha hai tathA uparakI bAta aneka zAstroM meM pragaTa bhI hai aura AtmArAmajIne bhI siddhasena divAkarajI mahArAjake caritrameM zrIaivaM. tIpAkhaM nAthajIkI pratimAko prakaTa karanekA khulAsApUrvaka likhA hai| praznaH-ajI zrIaivaMtIpAkhanAthajIko pratimAko to anya matiyoMne lupta karI thI tathA zrIsthambhanapArkha nAthajIkI pratimA bhI kAlayogyase luptabhAvako prApta hogaI thI isaliye zrIsiddhasena divAkara sUrijIko tathA zrIabhayadevasUrijIko pragaTa karanekA avasara milA taba una mahArAjoMne pragaTa karI parantu zrImahAvIra svAmIkA chaThA kalyANaka pUrva kahAM thA tathA kaba luptabhAvako prApta huA so zrIjinavallabha mUrijIko pragaTa karane kA avasara prApta huA so btaao| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 56] uttara-bho devaanupriy| tereko guru gamyase yA anubhavase zrIjainazAstroMkA gambhIrAzaya samajha meM nahIM AyA usI aisA sandeha utpanna huA hai isaliye aba terA sandeha dUra karaneke liye isa avasarapara to mereko itanA hI kahanA hai| ki jaise zrIaivantI pArzvanAthajIkI pratimA pUrve thI jaba anya matiyoMne luptabhAvako prApta karI tathA zrIsthambhanApArzvanAthajIkI pratimA bhI pahile thI jaba kAlayogyase lupta bhAvako prApta huI taba una mahArAjoMne avasara pAya karake pragaTa karI taisehI zrImahAvIrasvAmIkA chaThA kalyANaka bhI (zrIRSabhadeva svAmI Adi tIrthaMkara mahArAjoMkA tathA mahAvidehakSetrameM vidyamAna bhagavAn zrIsImandharasvAmIkA aura zrIvarddhamAna svAmIke gaNadhara tathA pUrvadharAdi mahArAjoMkA kathana kiyA huA) aneka zAstroM meM pragaTapane thA tathApi caityavAsiyoMne apane sAdhupanekA vyavahAra chor3akara dUSTirAga gaccha mamatva tathA parigrahAdike lobhameM par3agaye aura zAstrAnusArake zuddha vyavahArakI kitanIhI bAtoMkA luptabhAva karate hue apanI kalpanA mujaba avidhimArgakI kitanIhI bAtoMko jisa samaya pravartamAnakarI usI samaya zrImahAvIrasvAmIkA . chaThA kalyANaka bhI luptabhAvako prApta ho gayA taba cItor3a nagarameM zrIjinaballabhasUrijIne avidhimArgakI kalpita bAtoMkA niSedha pUrbaka zAstrAnusAra vidhimArgakI bAtoMko pragaTa karane meM zrImahAvIrasvAmIkA chaThA kalyANaka bhI pragaTa kiyA aura jaise . zrI aivantIpArzvanAthajIkI mUrtiko vrAhmaNalogoMne luptakarI jisakA tathA zrIsiddhasenadivAkarajI mahArAjane pragaTakarI, jisake barSoM kA niyamita samaya to zrIjJAnIjI mahArAjake sivAya dUsare koI kahane ko samartha nahIM hai.taisehI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [490] zrImahAvIrasvAmI ke chaThe kalyANakakA kAladoSase dravyaliMgI caityavAsiyoMse lupta huA jisakA tathA zrIjinaballabhasUrijI mahArAjane pragaTa kiyA jisake varSoM kA niyamita samayako to zrIjJAnIjI mahArAjake sivAya dUsarA koI kahane ko samartha nahIM hai aura jaise zrIsiddhasenadivAkara sUrijI mahArAjase tathA zrI abhayadevasUrijI mahArAja se bhI vizeSa gItArtha samartha pUrvAcArya pUrve ho gaye parantu jisa samaya jisake yogyase jo bAta bananevAlI hotI hai so bAta usI samaya unakehI yogyase banatI hai natu dUsare ke yogyase dUsare samayameM so yaha bAta prasiddha hai isIkehI anusAra zrIevantI pArzvanAthajI kI pratimAke tathA zrIsthambhana pArzvanAthanIkI pratimAke unhIM mahArAjoMkI bhaktipUrvaka stavanA se pragaTa hokara zAsana prabhAvanA aura bhavyajIvoMko upakAra honekA kAraNa honevAlA thA sohI huA // taisehI zrIjinaballabha sUrijIse bhI vizeSa gItArtha samartha puruSa pUrve ho gaye parantu vizeSa rUpa se caityavAsiyoMkA avidhi mArga aura dRSTirAgake pakSapAtakI bhramajAlako tor3akara siddhAntAnusAra vidhimArgakA prakAza zrIjinavallabha sUrijI se hI honevAlAthA isalie ina mahArAjane usIsamaya caityavAsiyoMke aneka upadravoMko bhI sahana karake - vidhicaitya 9, vidhise usIkA pUjana 2, yatmApUrvaka vidhise usIkI saMbhAla 3, caityavAsa tyAgarUpopadeza 4, nizicaityapratiSThA niSedha 5, tathA nizi snAtra pUjanAdi niSedha 6, sUtikAgRhe muni bhikSA niSedha 9, nirvadya 42 doSarahita muni gaucarIkA vhavahAra 8, SaSTha kalyANakArAdhana vyavahAra 9 apratibaddha muni vihAra 10, dravyase guru aGga pUjana niSedha - 19 caitya nirmAlya bhakSaNa niSedha 12, nijadravya tathA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 571 ] caityadravya parigraha mamatva parihAra 13, jJAnadravya bhakSaNa niSedha 14, gRhasthI gRhe bhojana karaNa niSadha 15, ityAdi sAdhu prAvaka caityAdi sambandhI kriyA anuSThAnoM meM zAstra viruddha avidhi mArgako bAtoMkA niSedharUpI luptabhAva aura zAstrAnusAra vidhimArgake luptabhAvakI bAtoMko pragaTa karane rUpI prakAzabhAva karake bahuta bhavyajIvoMkA zrIjinAjAke ArAdhana pUrvaka AtmasAdhanake upakArakA kAraNa kiyA tathA karagaye isaliye zrIjinaballabha sUrijI jaise pUrva koI bhI gItArtha samartha pUrvAcArya nahIM hue so cItor3ameM jAkarake SaSTha kalyANakAdi uparakI bAtoMko pragaTa nahIM karasake jisase ina mahArAjako uparakI bAteM pragaTa karanI par3I aisI kutakaM karanA uparake kAraNase sarvathA vRthA hai kyoMki jaba cItor3ameM to kyA parantu usI dezahI mAya karake sabI jagahapara bholejIvoMke vidhimArgase zrIjinAjJA ArAdhanako zuddha zraddhArUpI samyaktva ratnake dhanako haraNa karake apane dRSTirAgake phandameM phaMsAkara avidhi mArgarUpI mithyAtvameM geranevAle veSaviTambaka caitya vAsI jana vyApta ho gaye the to phira aise avasarameM zuddha kriyA pAtra paramopakArI zAstratatvajJa aura avidhirUpI andhakArako nAza karane meM sUrya samAna prakAza karanevAle tathA veSadhAriyoMke pASaNDako tor3ane meM samartha aneka tarahake upadravoMko sahana karanevAle zrIjinavallabhasUrijI mahArAjake sivAya dUsarA kauna vahAM jAkarake bhavyajIvoMke upakAra nimittazAstrAnusAra vidhi mArgakI bAtoMko pragaTa karAneke liye itanA parizrama kara sakatA thA jisako to tatvagrAhI vivekI pAThaka gaNabhI svayaM vicAra sakate haiMtathA bhaura bhI eka vartamAmika pratyakSa pramANa bhI yahAM pATha www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 512] kavargako dikhAtA hU ki dekho adhika mAsake 30 dinoMkI ginatI niSedha karanekA tathA zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakako niSedha karanekA pratyakSa kutriyoMse anyAyakAraka aura utsUtra prarUpaNA ke kadAgrahako nivAraNa karake zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAoM ke kathanAnusAra paMcAMgIke pramANoM mujaba aura suyuktiyoM sahita adhika mAsake 30 dinoMko ginatI meM lene ke tathA zrI vIraprabhuke chaThe kalyANakako siddha karake dikhAne ke liye zrIjinAjJArAdhaka AtmArthI paropakArI aura dIkSA paryAya meM sthivira aneka gItArtha samartha puruSa pahile ho gaye tathA bartamAna meM bhI hogeM paraMtu " zrIparyuSaNA nirNaya" nAmAnrantha meM upara kI bAtoMkA vistArase zaMkA samAdhAna pUrvaka nirNaya honekA 67 varSake navadIkSita bAlaka tathA alpa buddhivAle meresehI yogya thA so huA aura bhavyajIvoMke upakArArthe pragaTa karanekA bhI avasara AyA to kyA mere jaise tathA merese vizeSa vidvAn pUrve koI nahIM hue tathA bartamAna meM koI nahIM so mereko uparakA kArya karanA par3A so to kadApi nahIM kyoMki paMca samavAyake yogyase jo kArya jisase honevAlA hotA hai so kArya usIse hogA natu dUsarese // basa isIkehI anusAra cItor3a meM caityavAsiyoMke kadAgrahako haTAkarake pUrvokta lupta bAtoMko zrI jinavallabha sUrijI se hI pragaTa honekA yogya thA so huA isaliye dUsare pUrvAcArya SaSTha kalyANakAdi bAtoMko vahAM usa samaya pragaTa ma kara sake to phira zrIjinavallabha sUrijIne kaise kiyA aisA sandeha karanAhI ucita nahIM hai yadi aisA sandeha ho gayA ho to uparake lekhako par3hakara nikAla denA cAhiye isa bAtako vizeSatA satyagrahaNAbhilASI pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [493] aura zrImahAvIrasvAmIke cha kalyANaka bhavyajIvoMko dikhAneke liye zuddha sAmAcArI prakAza nAmA pustakarme zrIAcArAGgAdi zAstroM ke pArTIko paM0 pra0 yatijI zrIrAyacandajIne likhe jisako zrI AtmArAmajI granyake bhAra bhUta yAne sarvathA vRthA ThaharAte haiM so to bhagavAnkI vANIrUpI zAstroMkI avajJA karake utsUtrabhASaNa se apane aura dRSTirAgI jUTha pakSa grAhI janoko saMsAra paribhramaNakA aura jJAnAvarNiya karma upArjana karanekA nimitta bhUta gacchakadA grahako sthApana karane ke liye vRthAhI itanA parizrama kyoM kiyA hogA jisako to upara meMhI pRSTha558/5590560 ke lekhako par3hanevAle pAThakavarga svayaM vicAra leve ge aura Age phirabhI AtmArAmajIne bholejIvoMko bhramAneke liye jaina siddhAnta samAcArIke paSTha 67 kI paMkti 23 vIMse pRSTha 68 kI cauthI paMktika ese likhA hai ki ( pRSTa 90 se leke paSTha 13 taka AcArAGga sthAnAta dazAzrutaskandha cUrNike jo pATha likhe haiM, usameM kalyANaka zabdakA gandha bhI nahIM hai kyoMki prathama AcArAMga meM paMca hatyuttare hotthA aisA pATha hai aura TIkAkArane nivattistusvAtau nirvANa svAti nakSatrameM aisA kahA hai aura dazAzruta skandhakI cUrNi meM uNhaM vatthurAM kAlo vAghario arthAt cha vastuoMkA kAla kathana kiyA aisA pATha hai to phira tumane jorA jorI cha kalyANaka kaise banA liye ) uparake lekhakI samIkSA karake pAThakavargako dikhAtA hU ki he sajjana puruSo jo zrIAtmArAmajI zrIjinAcA ke ArAdhaka AtmArthI bhavabhIru satyagrahaNa karanevAle bhavya jIvoMke upakArI hote to gaccha kadAgrahase zrIAcArAMgAdi zAstroMmeM kalyANaka zabdakA gandha bhI nahIM hai ityAdi pratyakSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [574 ] mAyA mithyA aura utsUtra bhASaNarUpa uparakA lekha likhakarake bhole jIvoMko bhramameM geraneke liye mithyAtvakA kAraNa kadApi nahIM karate kyoMki dekho zuddha samAcArI prakAzamaiM zrImahAvIrasvAmIke SaSTha kalyANakAdhikAre paSTha 70 se 73 taka zrIAcArAMgAdi zAstroMke pATha likhe so una pAThoMse bhagavAna ke cyavanAdikoMko kalyANakArahita ThaharAmekA parizrama AtmArAmajI ne kiyA sosarvathA vathA hai kyoMki zrIAcArAMgajImeM zrImahAvIra khAmIke caritrakA varNana kiyA hai jisameM cyavanase lekara mokSa gamana paryaMtake mAsa pakSa tithi nakSatroM kA khulAsA pUrvaka varNana kiyA hai usI meM cyavanAdikoMko kalyANakatvapanA to anAdise svayaM siddha hai kAraNaki-anAdi kAlase zrIananta tIrthakara gaNadharAdi mahArAja zrItIrthaMkara bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANaka kahate Aye haiM tathA vartamAnameM bhI kahate haiM so jainameM prasiddha hai tathApi zrIAtmA rAmajIne zrIAcArAMgajI sUtra meM provIrama ke sampUrNa caritrako hI kalyaNakoM rahita ThaharA diyaa| hA ati kheda ! kitanI bar3I AzcaryakI bAta hai ki nyAyAMbhonidhikA vizeSaNa dhAraNa karake bhI pratyakSa mAyAcArI pUrvaka anyAya karate hue apane gaccha kadAgrahakI kalpita bAtako sthApana karaneke AgrahameM phaMsakara zrItIrthaMkara bhagavAnke cyavanAdikoMkA pracalita kalyANakake arthako jar3a mUlase uThA karake zrIananta tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMkI kathana karI huI bAtakA utthApana karanese saMsAra vRddhi kA kricitmAna bhI hRdayameM vicAra na kiyA // khaira // bhaba. pAThakavargase merA yahI kahanA hai ki-jaise kisI zAstrameM "gaucarIke 42 doSa rahita bhikSAvatti karake nitipArapaMca mahAvratoMkA pAlana pUrvaka karmoM kA kSaya kara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [494] mokSako prApta huA" aisA matalabakA pATha Ave vahAM yadyapi sAdhu sunakA nAmavAlA zabda kathana nahIM kiyA gayA to bhI pAMca mahAvratose sAdhu to svayaM siddha hohI cukA tathApi koI upara meM sAdhu zabdakA to gandha bhI nahIM hai. aisA kaha karake sAdhukA niSedha kare to usIko viveka zUnya haThavAdI ajJAnI samajhanA cAhiye // taisehI zrIAcArAMgajImeM zrIvIraprabhu carama tIrthaMkara bhagavAnke cyavana janmAdikoM ke mAsa pakSa tithi nakSatroMkA khulAsA pUrvaka caritrakA varNana karane meM AyA hai vahAM cyavanAdikoMko kalyANakatvapanA to svayaM siddha ho cukA aura garbhApahArase garbha saMkramaNako to Azcaryake kAraNase dUsare cyavanakI prApti honese usIko bhI kalyANakatvapanA to svayaM siddha hai tathApi AtmArAmajIne zrIvIraprabhuke mokSa gamana payata saba caritrako hI kalyANakoM rahita ThaharAyA so to ajJAnatAse yA abhinivezika mithyAtvase bhole jIvoM ko bhramAkarake zAstrAnusArako satya bAtaparase zraddhA bhraSTa karane rUpa mithyAtva phailAne ke sivAya aura kucha bhI sAra mAlUma nahIM hotA hai isako vizeSatAse tatvajJajana svayaM vicAra leveMge. tathA aura bhI satya grahaNAbhilASI pAThakagaNa ko yahAM pratyakSa pramANa dikhAtA hUM ki dekho zrIkalpasUtra meM zrIpArzvanAthajI tathA zrIneminAthajI aura zrI AdinAthajI bhagavAnke caritra varNana karane meM Aye haiM vahAM una mahArAjoMke cyavanAdikose mokSa payatake mAsa pakSa tithi nakSatroMkA khulAsA pUrvaka varNana kiyA hai parantu vahAM kisI jagahamI kalyAgAka zabdakA to kathana sUtrakArane nahIM kiyA hai to bhI anAdi vyavahArakI prasiddha bAta mujaba unhoMke cyavanAdikoko kalyANakapanA pragaTapane Apaloga saba koI kahate haiM taisehI isIhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [7] bhIkalpasUtrane aura zrIAcArAMgajI sUtra meM zrImahAvIraprabhuke bhI cyavanAdise mokSa payatakA vistArase caritra varNana kiyA hai usIko kalyANaka kahaneke badale ulaTe vizeSatAse niSedha karate haiM isase to zAsana nAyaka zrIvIraprabhuke cyavanAdi kalyANakose ApalogoMke pUrNatayA dvaSa mAlUma hotA hai anyathA 22veM 23 veM aura prathama bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANaka kahanekA aura 24 veM bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANakapanA na kahake niSedha karanekA aisA pratyakSa anyAya apanI vidvattAkI caturAIko lajjAnevAlA kadApi nahIM hotA, isa bAtako tatvajJa jana svayaM vicAra lenA aura zrIsthAnAMjI sUtrameM caudaha tIrthakara mahArAjoMke cyavanAdi pAMca pAMcake nAma aura nakSatroM ke nAmoM ko khulAsA pUrvaka varNanake sAtha sUtrakAra zrIgaNadhara mahArAja, vyAkhyA karI hai usI kalyANaka zabda na dekhakara 14 tIrthaMkara mahA. rAjoMke cyavanAdi pAMca pAMca kalyANakoMko mAnane meM nyAyAMbhonidhijIko tathA unhoMke pakSavAloMko bhrAMti par3a gaI isaliye "usImeM kalyANaka zabdakA gaMdha bhI nahIM hai" ityAdi zabda likhake pIsthAnAMgajImeM caudaha hI tIrthaMkara mahArAjoMke cyavanAdi pAMcoM pAMcoMko kalyANakoM rahita ThaharAye so bhI pUrNa ajJAnatA yA abhinivezika mithyAtvatAkAhI kAraNa mAlUma hotA hai kyoMki-upara likhe nyAyAnusAra tIrthakara bhagavAnoM ke cyavanAdi pAMcoMkoM kalyANakapanA to anAdise svayaM siddha hai tathA bhagavAnke cyavanAdikoMkA nAma mAtra hI kathanase kalyANakakA artha to jainameM pragaTapane hai isaliye kalyANaka zabda likhanekIhI koI jarUrata bhI nahIM hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 577 ] aura bhItIrthakara bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANaka kahanekA to prAyaH karake savakoI vivekI jainI jAnatehI haiM tathApi nyAyAMbhonidhikA vizeSaNa dhAraNa karanevAle AtmArAmajIne zrItIrthaMkara bhagavAn vIraprabhuke cyavanAdikoMko kalyANakapamese niSedha karaneke liye zrIsthAnAMgajIsUtrake mUla pAThameM zrIgaNadhara mahArAjake kathana kiye hue caudaha tIrthaMkara mahArAjoMke sattara (70) kalyANakoMko jar3a mUlase ur3A karake apane gaccha mamatvako kalpanAko sthApana karaneke liye aisA mahAn anartha kiyA parantu utsUtrabhASaNase saMsAra ddhikA kAraNa bhUla gaye so bar3ehI khedakI bAta hai ki-isa kaliyugameM zrIAtmArAmajI itanebar3e prasiddha vidvAn ho karake bhI vidvatAke abhimAnase dRSTirAgI bholejIvoMko mithyAtvake bhramameM gerame ke liye zrIananta tIrthakara gaNadharAdi mahArAjoMke kathana kiye hue (zrItIrthaMkara bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANakapaneke.) artha kA bhaGga karake sarvathA niSedha karane kA itanA anartha kAraka parizrama karake bhI zuddha prarUpaka utkraSTi kriyA karanevAle AjJA ArAdhaka kahalAte hue kucha lajjA bhI nahIM karI so to antara mithyAtvakA kAraNa hI mAlUma hotA hai isa bAtako vizeSatAse niSpakSapAtI vivekI tatvajJajana svayaM vicAra leveMge ___ aura itane para bhI prosthAnAMgajI meM 14 tIrthaMkara mahArAjoM ke cyavanAdikoMko kalyANaka zabdase sUtrakArane na likhA dekha karake cyavanAdikoMko kalyANaka na mAnanevAle vivekazUnya haThAvAdiyoMke kalpita kadAgrahako vizeSatAse dUra karane ke liye isa avasara para pAThakagaNako yahAM pratyakSa pramANa bhI dikhAtA hUM ki-dekho isIhI zrosthAnAMgajI sUtrake tIsare sthAnake mUla pAThameM tathA usIkI vRttimeM zrotIrthaMkara bhagavAnke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 578 ] janma dIkSA aura jJAnotpatti ina tInoM bAtoMke honese lokameM udyota honekA tathA devatAoMke AgamanakA likhA hai, parantu yahAM sUtrakArane aura TIkAkArane bhI kalyANaka zabdakA to kathana hI nahIM kiyA to kyA nyAyAM bhonidhijI yahAM bhI tIrthaMkara bhagavAn ke janmAdikoM ko kalyANaka nahIM mAnege soto kadApi nahIM, yadi mAnate hoMge taba to bar3e hI Azcarya sahita mahAn khedakI bAta hai ki, gaccha kadAgraha ke jhagar3e meM par3akara utsUtra bhASaNase saMsAra vRddhike bhayako bhUla karake bhole jIvoMko mithyAtva ke bhramameM geraneke liye ekahI sUtra ke tIsare sthAnake pAThase tIrthaMkara bhagavAn ke janmAdikoMko kalyANaka mAnate hue bhI isIhI sUtrake paMcama sthAnake mUla pAThase 14 tIrthaMkara mahArAjoMke cyavana janma dIkSAdikoM ko kalyANaka na mAnya karake vizeSatAse niSedha karanekA aisA pratyakSa anyAya AtmArAmajIko apane nyAyAMbhonidhike vizeSaNako lajjAnekA kAraNa karanA kadApi ucita nahIM thA so bhI pAThakagaNa vicAra lenA - aurabhI isIhI tarahase zrIjauvAbhigamajI sUtrake mUla pATha meM tathA usIkI vRtti meM nandIzvaradvIpAdhikAre sUtrakAra me tathA vRttikArane motIrthaMkara bhagavAnke janma dIkSA jJAnotpatti aura nirvANa honese sura asura devoMkA bahuta samudAya milakara nandIzvaradvIpake zAzvata cetyoM meM bhagavAnkI pratimAjIke Age aTAIutsava karanekA likhA hai parantu vahAM bhI kalyANaka zabda nahIM likhA to bhI anAdi vyavahArase bhagavAn ke janmAdikoM kA kalyANaka hI artha kiyA jAtA hai aura zrI AvazyakajI sUtrakI niyukti meM tathA usIkI cUrNi meM aura usIkI vRhadvatineM tathA laghuvRtti meM zrI caubIsahI tIrthaMkara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 9 ] mahArAjoM ke dIkSA aura jJAna utpatti ke mAsa pakSa tithi makSavAdikoMkI khulAsAke sAtha vyAkhyA karI hai vahAM bhI sabI jagaha kalyANaka zabda nahIM likhA hai aura prItriSaSThizalAkA puruSa caritra meM bhI kitanehI parvo meM (vibhAgoMmeM) bahuta tIrthakara mahArAjoMke cyavanAdikoMke nAmoM pUrvaka unhoMke mAsa pakSa tithi nakSatroM kA khulAsA likhA hai. parantu vahAM sabI tIrtha kara mahArAjoMke caritroM meM sabI jagaha para dhyavana janmA. dikoM meM kalyANaka zabda nahIM likhA hai parantu anAdikA prasiddha vyavahArAnusAra una cyavanAdikoMko kalyANaka artha pUrvaka kathana kiye jAte haiM tathA aurabhI mauna ekAdazIke gunaNeke jApako nAmAvalImeM aura zrItIrtha kara mahArAjake 52 // 52 boloMke yantroM meM tathA pAMca kalyANakoMkI TIpa, cyavanAdikoMke nAma likhe haiM vahAM kalyANaka zabdakA nAma likhe binA bhI unhoMko kalyANaka kahanekA to saba koI pragaTapane mAnya karate haiM taisehI jo bhagavAnkI AjJAke ArAdhaka AtmArthI vivekI jana hoge so to zrIsthA nAMgajImeM 14 tIrtha kara mahArAjoMke cyavanAdi pAMca pAMcako kalyANakapane mAnya kareMge parantu abhinivezikamithyAtvI dIrghasaMsArI hoge so na mAnegeM aura kuyuktiyoMse bhole jIvoMko bhramameM geregeM to unhoMkehI bhArI karmoM ko doSa hai natu zAstrakAroMkA isa bAtako vivekI jana svayaM vicAra levege;___ aura zrIsthAnAMgajI sUtrakI vRttimeM zrIpadmaprabhujI Adi tIrya kara mahArAjoMke cyavanAdikoMke mAsa pakSa tithi nakSatra tathA mAtA pitAke nAma aura nagarIke nAmako khulAsA pUrvaka vyAkhyA karake TIkAkArane cyavanAdi pAMca pAMca sthAna ko bharyAta vyavanAdi pAMca pAMca karapANakoMko spAna zabdakI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] saMjJAke nAmase likhe jisako dekhakara gurugamya zUnyatAse nyA. yAMbhonidhijIko bhrAMti par3agaI ki, TIkAkArane cyavanAdi pAMca pAMca sthAna kahe parantu pAMca pAMca kalyANaka nahIM kahe usIse cyavanAdi pAMca pAMca kalyANaka nahIM kintu koI anya artha vAcI pAMca pAMca sthAna hoMge basa-isI bhramase tIrtha kara mahArAjake cyavanAdi pAMca pAMca kalyANakoMse caudaha tIrtha kara mahArAjoMke 90 kalyANakoMkA niSedha karanekA kuchamI bhaya na rakhakara pAMca pAMca sthAna kahane kA Agraha kiyA so bhI anya matiyoMke paNDitoMse vyAkaraNAdi par3hakara vidvatAke abhimAnarUpI ajIrNatAke kAraNase gurugamya binA zrIjaina zAstroMkA atIvagahanAzaya nyAyAMbhonidhijIke samajhane nahIMmAyA mAlUma hotA hai kyoMki caudaha tIrthaMkara mahArAjoMke cyavanAdi pAMca pAMca sthAna kahe haiM so hI pAMca pAMca kalyANaka samajhane cAhiye kyoMki dekho jaise kisI zAstrameM "jaba isa jIvako upara meM jAne ke liye sIDhIke 14 pagathIyerUpI 14 sthAna prApta hove ge taba mahalameM jAnA hogA" isa taraha kA adhikAra kisI prasaGgameM AjAve to vahAM mokSarUpI mahalameM jAneke liye sIDIke 14 paMgathIyarUpI 14 sthAna sohI 14 guNa sthAna guNoMkI zreNI prApta honese ananta aura akSaya sukha mila sakatA hai isa matalabakA bhAvArthavAlA artha karanA cAhiye parantu vahAM anya artha vAcI sthAna zabdakA artha kadApi nahIM ho sakegA taisehI yahAM bhI zrIsthAnAMgajI sUtrakI vRttile 14 tIrthakara mahArAjoMke cyavanAdikoMko pAMca pAMca sthAna kahe soto nija parake kalyANa kAraka mokSa hetu guNoMkI zreNIrUpa guNoM ke sthAna pragaTa pane kalyANaka bharya kI sucanA kara rahe haiM isaliye yahAM TIkAkAra karapAraka zabdakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 58 ] paryAyavAcI ekArthaM sUcaka sthAna zabda likhA hai aisA samakanA cAhiye anyathA sthAna kahake kalyANakakA niSedha karanese to caudaha tIrthakara mahArAjake 90 kalyANakoMkA niSa edha honese zrIananta tIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA utthApanarUpa utsUtra bhASaNa se mithyAtvake dUSaNako prApti hovegI isako vizeSatAse to tatvajJa jana svayaM vicAra leve ge aura sthAna zabda kalyANakake artha vAlA hai jisakA dRSTAnta ke sAtha khulAsAvAlA lekha pahile bhI vinayavijayajI ke lekhakI samIkSA meM isI grantha ke pRSTha 501 se 502 taka chapa gayA usIko par3hane se bhI pAThakavargako saba niHsandeha ho jAyeMgA ; aba zrIjinAjA ArAdhaka satyagrahaNAbhilASI sajjana puruSoMse isa avasara para merA yahI kahanA hai ki zrIsthAnAMgajI sUtra tathA usIkI vatti sambandhI uparokta lekhake nyAyAnusAra zrIpadmaprabhujI Adi 14 tIrthaMkara mahArAjake 90 kalyANaka siddha ho gaye jisameM zrIpArzvanAthajI paryaMta 13 tIrthaMkara mahArAjoMke cyavana janma dIkSA jJAna aura mokSa ina pAMca pAMca kalyANakoM ke hisAba se (zrIsthAnAMgajI sUtrake mUla pAThase tathA usIkI TIkAke pATha se ) 65 kalyANaka hue aura caudahaveM zrImahAvIraprabhuke pAMca kalyANakoMmeMse to prathama cyavana tathA garbhaharaNa se garbhasaMkramaNarUpI dUsarA cyavana aura tIsarA janma cauthA dIkSA pAMcavAM kevalajJAnotpatti yaha pAMca kalyANaka ginane se caudaha tIrtha kara mahArAjoMke sattara (90) kalyANaka hote haiM isameMse zrIjinAjJA ArAdhaka AtmArthI bhavabhIru jo jainI hogA so to ekahI kalyANaka niSedha nahIM kara sakegA parantu AjJAvirAdhaka dIrghasaMsArI jainabhAsa to 90 hI kalyANakoMko niSedha karake sUtra pAThake arthakA bhaGgakara deve Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [582] to usako kauna roka sakatA hai aura prosthAnAMgajIke paMcameM sthAnameM pAMca pAMca bAtoMkA kathana honese sUtrakArane zrIzAsananAyakake kevalajJAna paryaMta pAMcahI kalyANakoMkA kathana kiyA aura chaThA mokSa kalyANakakA kathana nahIM karasake parantu TIkAkArato vizeSatA pUrvaka kArtika amAvazyAko svAti nakSatra meM bhagavAnke mokSa gamanakA chaThA kalyANakako pragaTapane kathana kara diyA hai so dIpamAlikA dIpotsavamAlAke nAmase saba jainameM prasiddha hai isa liye zAsana nAyakake cha kalyANaka zAstroM ke pramANAnusAra tathA yukti yukta honese inake niSedha karane vAloMko zAstra pramANa utthApaka antara mithyAtvI na bananA cAhiye isa bAtako bhI vizeSatAse tatvajJa jana svayaM vicAra leveMge,___ aura zrIAcArAMgajI sUtrake mUla pAThameM tathA zrIkalpasUtrake mUla pAThameM to zrImahAvIrasvAmIke pAMca kalyANaka hastotarA nakSatra aura chaThA mokSa kalyANaka svAti nakSatra meM pragaTa pane kahA hai usI kA uparameM nirNaya ho gayA hai jisako AtmArthI AjJA ArAdhaka hove ge so to mAnya kareMge parantu abhinivezika mithyAtvI ihaloka svArthI pakke kaTara kadAgrahI jana nahIM mAnege aura bhole jIvoMko bhramameM gerane ke liye kuyuktiyoM karake nija parake dulabha bodhipamekA kAraNa karate hue mAnuSya janmako bigAr3eMge to phira bhavAMtarameM mAnuSya janmameM jinAjAkI prApti vimA saMsArakA pAra honA atIva kaThina hai- aura zrIdazAzrutaskaMdha sUtrakI cUrNimeM zrImahAvIrasvAmIke caritrako mAMgalikake liye kathana karate bhagavAnke cyavanAdi chaho kalyANakoMko cha vastu kahI so vastu zabdako dekhakara myAyAMmonidhinIko yaha bhI bama pAyA ki pIvIramara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 53 ] cyavanAdi kahoMko vastu kahI parantu kalyANaka nahIM kahe basa isI bhramase zrI mahAvIrasvAmIke chahIM kalyANekoMko niSedha karake cha vastu sthApana karanekA Agraha andha paramparAse kara liyA so bhI pUrNa ajJAnatAkAhI kAraNa mAlUma hotA hai kyoMki dekho jaise kisI zAstra meM koI bhI padArthako vastu zabdase kathana kareM to usIke vizeSaNoM ko bhI vastu zabdakI saMjJAse kathana karanemeM koI harajA nahIM ho sakatA taisehI yaha saMsAra bhI SadravyoMrUpa padArthoM kI sAzvatI vastuoM se calatA hai usImeM jIvako bhI vastuko saMjJA se kahA taba usIke prathama nijasthAna nigodako tathA anukrame mAnuSya janmako aura yAvata mokSa nivAsako bhI vastu saMjJA se kaha sakate haiM to aba yahAM vivekI tatvajJoMko nyAya dRSTise vicAra karanA cAhiye ki jIva dravyAtmaka vastune kAlAntare zubha kriyAke yogyase tIrthaMkarapanA upArjana karake devaloka prApta kiyA so usI jIvAtmaka vastuke tIrthaMkarapanameM AnA so vizeSake, cyavanAdi guNoMkI zra eNiyoMke vizeSaNoko vastu kahane meM kyA harajA huA arthAt kucha bhI nahIM so aba yahAM isa bAtapara pAThaka gaNase merA yahI kahanA hai ki jIva vastuke tIrtha karapane me honA so vizeSake, cyavanAdika vizeSaNoM ko vastu kahane meM Ave so ho zrItIrthaMkara bhagavAnke cyavanAdikoMko kalyANaka samajhame cAhiye isaliye cyavanAdikoMko vastu kaho cAheM kalyANaka kaho so isa bAtako vivekI tatvajJoM ko to dono zabda ekArthaM sUcaka paryAyavAcIpane karake samAna artha vAle haiM aura isakA vizeSa nirNaya pahile bhI vinayavijayajIke lekhakI samIkSA meM isIhI grantha ke pRSTha 491 se 501 taka chapa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [584] gayA hai jisako par3hanevAle nispakSapAtI sajajana to donoM zabda ekArthavAle svayaM samajha leveMge: aura isIke anusAra uparokta lekha mujaba ho zrI dazAzruta skaMdha sUtrakI cUrNimeM zrImahAvIrasvAmIke cyavanAdi cha vastuoMkA kAla kathana kiyA arthAt cyavana, garbhaharaNa, janma, dIkSA, jAna, aura mokSa. ina cha vastuoMke mAsa pakSAdi kAlakA kathana pUrvaka bhagavAnkA sampUrNa caritrako kathana karanekA cUrNi kArane kahA so cyavanAdi chaha kalyANa koM kA antargata artha vAlA vastuzabda likhanekA samajhanA cAhiye natu kalyANakoMke niSedhavAlA vastu zabda isabAtako uparokta lekhake nyAyAnusAra niSpakSapAtI vivekI pAThaka gaNa svayaM vicAra leveMge;__ aura zrIAcArAMgajI sUtra meM 'paMca hatthuttare hutthA sAiNA parinivvuDe' isI taraha kA pATha kahakara inhIM chahoM kalyAsakoMkA khulAsA khAsa sUtrakAranehI kara diyA hai tathA TIkAkArane bhI cyavana garbhaharaNa janmAdi sabakA khulAsA likha diyA hai tathApi (AcArAMgameM 'paMca hatthuttare hotthA' aisA pATha hai ) ina saakSaroMse sUtrakA adhUrA pATha nyAyAMbhonidhijIne bhole jIvoMko dikhAkara apane bhramameM geranekA parizrama kiyA parantu zrI kalpasUtra mujaba hI khulAsA pATha zrIAcArAMgajImeM bhI honese jo vivekI AtmArthI jana hoMge so to inakI mAyAjAlameM kadApi nahIM phaseMge tathA aura bhI dekho 'paMca hatthuttare, ina akSaroMse pAMca kalyANaka to hastottarA nakSatra homekA likhA tathA TIkAkArake pAThase nirvANa svAti nakSatra meM honekA likhA so to bhagavAnkA mokSa kalyANaka svAti nakSatra meM dIvAlIke nAmase prasiddha hai isase nyAyAMbhonidhijIke lekha mujabahI cha kalyANaka siddha hote haiM tathApi unhoMkA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 585] niSedha karanekA Agraha kiyA so to pratyakSa hI mAyAcArIkI dharma ThagAIke sivAya aura kucha bhI sAra mAlUma nahIM hotA hai, aba pAThakavargase merA yahI kahanA hai ki zrI kharatara gaccha vAloMne to zAstra pramANAnusAra zrImahAvIrasvAmIke cha kalyANaka mAnya kiye haiM isIliye jorA jorI cha kalyANaka banA lene sambandhI nyAyAMbhonidhijIkA likhanA pratyakSa mithyA hai parantu 'cauraDaMDe koTavAlako' isa kahAvata anusAra viparIta nyAya karake nyAyAMbhonidhijI cha kalyANakoMkA niSedha karane ke liye 'vastu' 'sthAna' zabdakA sAharA lekara usakA tAtparyArtha samajhe binA hI zrIAcArAMgajI tathA zrIsthAnAMgajIkA mUlapATha TIkA aura zrIdazA taskandhasUtrakI cUrNi sahita pAThoMkA zAstrakAroMke viruddhArtha meM apanI mati kalpanA mujaba artha karake cha kalyANa koMkA niSedha karate hue jorA jorIke sAtha sUtra pAThakA artha bhaGga karake 14 tIrthakara mahArAjoMke 90 kalyANaka niSedha karanekA kitanA bar3AbhArI mahAn anartha karake bhI apanI kalpanAke kadAgrahameM ajJa jIvoM ko phaMsAkara apanI bAta jamAnA cAhA parantu utsUtra bhASaNake mahAn anarthase saMsAra vaddhikA bhaya na kiyA-khaira, aba jo zrIjinAjJAke ArAdhaka AtmArthI vivekI jana hoMge so to uparokta lekhake tathA isa anyake avalokanase inakI bhramajAlameM kadApi nahIM par3eMge aura inake samudAyavAloMko tathA inake pakSadhAriyoM ko bhI apanA haThavAda chor3a kara satya bAtako grahaNa pUrvaka bhavya jIvoMko bhagavAnko AjJAnusAra satya bAtakA zuddha upadeza karake nija parake Atma hitameM pravartamAna honA cAhiye jisameM saMsAra nirvatti hai parantu guru aura gacchake pakSapAtase andha paramparAke 74 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] kadAgrahako puSTa karane meM to saMsAra vRddhike sivAya aura kucha sAra nahIM hai // mereko to bhavya jIvoMke upakArArtha tathA Apa logoMkI dharmavandhukI prItise utsUtra prarUpaNake kadAgrahakA niSedha pUrvaka bhagavAnko AjJAnusAra satya bAtakA darzAva aura hitazikSA likhanA ucita thA so likha dikhAyA mAnya karanA yA na karanA ApalogoMkI icchAkI bAta hai| aura Age phira bhI nyAyAMbhonidhijIne jaina siddhAnta samAcArIke pRSTha 68 se 10 kI paMkti 16 voM taka zrIpaMcAzakajI tathA usake kRttikA pATha zabdArtha sahita likhakara zrImahAvIrasvAmIke pAMca kalyANakoMkA sthApanapUrvaka cha kalyANakoMkA niSedha karane ke liye parizrama kiyA so bhI ajJAnatAse utsUtra bhASaNa karake pUrvApara saMbaMdha rahita adhUre pAThase zAstrakAroM ke viruddhArthameM athAhI bhole jIvoMko bhramameM gerameke liye apane vizeSaNako lajAnekA kAraNa kiyA hai kyoMki vahAM to bahuta tIrthaMkara mahArAjoM saMbaMdhI sAmAnya pATha hai isaliye usa pAThase zrIkalpasUtrAdi zAstroM meM pragaTapane vizeSa karake jo cha kalyA. NakoMkA kathana kiyA hai so niSedha kadApi nahIM ho sakatA hai kyoMki dekho jaise zrIhemacaMdrAcAryAjI kRta zrItriSaSThizalAkA puruSa caritrake dazarve parvameM zrIvIraprabhuke caritra meM caudaha svapnAdhikAre prathama svapnameM siMhakA varNana dekhakara aura zrIgaNadhara mahArAjakRta prokalpasUtra meM zrIvoraprabhuke caritra meM caudaha svapnA. dhikAre prathama svapna meM hastIkA varNana dekhakara muguruse usI meM sAmAnya vizeSatAkI apekSAko samajhe binA, prathama svapnameM hastIkA sthApana karake siMhakA niSedha kare to utsUtrabhASaNakA doSa lage taisehI zrIpaMcAzakajIke pAThase pAMcakA sthApana karake mokalpasUtrAdi aneka zAstroM meM pragaTapane cha kahe haiM jinhoMko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ yes ] nyAyAMbhonidhijIne niSedha kiye so bhI utsUtra bhASaNa rUpa hai isakA vizeSa khulAsA ke sAtha nirNayakA lekha to pahile ho nyAyaratnajIke lekhakI samIkSA meM pRSTha 415 se 483 taka tathA vinayavijayajIke lekhakI samIkSA meM 502 pRSThase 516 pRSTha taka isa grantha meM chapa gayA hai usake par3hanese pAThakavarga svayaM samajha sakeMge, aura phira bhI nyAyabhonidhijIne jaina siddhAnta samAcAroke pRSTha 10 kI paMkti 11 se pRSTha 12 kI paMkti taka mAyAcArI pUrvaka pratyakSa mithyA aura anna jIvoMko bhramacakra meM geraneke liye aise likhA hai ki, - [ hai mitra ! paMca hatyuttare hotthA / sAkSaNA prinnitthe| yaha chI vastu vAMcake Apako bhrAMti hUi hai, paraMtu aisA ho bhrAMtivAlA RSabhadeva svAmIjIke biSaya meMbhI pATha hai, to phira RSabhadeva svAmIjIke kI kalyANaka na mAne usakA kyA kAraNa hai ? hama jAnate hai, ki vo pATha Apake dekhane meM nahIM AyA hogA isa hetu eka zrIvarddhamAnasvAmIjIkA bhrAMtivAlA pATha dekhake Agraha ke vasa hue hoMge, parantu aba ApakI bhrAMti aura Agraha donoMhI dUra honeke vAste pATha dikhAte hai, tathAca jaMbudvIpa prajJaptyAM / yathA - "usabheNaM arahA kosalIe paMca uttarAsADhe abhIi chaThe hoTathA / taMjahA / uttarA sADhAhiM cue caitA garbhavakkate | 1 | uttarAsAdAhiM jAe |2| uttarAsAdAhiM rAyAbhise a patte / 3 / uttarAsAdAhiM muMDe bhavittA AgArAo aNagA riaM ptthaaie| 4 uttarAsAdAhiM anaMte jAva samupyase // 5 // abhoNA pariNiThavaDe / 6 / upAkhyA // umabheNa mityAdi RSabho'rhan paMcasu vyayana 1 janma 2 rAjyAbhiSeka 3 dIkSA 4 cAla 5 lalaSu vastuSu uttarASADhA nakSatra caMdrayA bhujyamAnaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] yasthata tathA abhijinnakSatraM SaSTe nirvANa lakSaNe vastuniyasya yadvA abhijiti nasatre SaSTaM nirvANa lakSaNaM vastuyasya sa tathA unamevArtha bhAvayati tadyathA uttarASADhAbhiyaMte caMdraNetizeSaH sUtra bahu vacanaM prAkRta zailyA evamapi cyutaH sarvArtha siddha nAmno mahAvimAnAnirgataH cyutvA garbhavyatkrAMta marudevAyAH kukSAvavatIrNavAnityarthaH 1 jAto garbhA vAsAnniHkrAMtaH 2 rAjyAbhiSekaM prApta3 muMDo bhUtvA AgAraM muktvA anagAritA sAdhutAM prAptaH ityarthaH paMcamI cAtrakyablopajanyA 4 anaMtaraM yAvat kevalajJAnaM samutpannaM yAvat pada saMgrahaH pUrvavat abhijitayute cadre parinirvRtaH siddhigataH 6 // ' bhAvArthaH RSadevasvAmIke cyavana 1 janma, 2 rAjyAbhiSeka, 3 dIkSA, 4 jJAna, 5 lakSaNa paMca vastu viSe uttarASADhA nakSatra huA; aura abhijit nakSatra viSe chaThA nirvANavastu huvA, yahI chI vastu nyArenyAre dikhAte hai, prathama sarvArtha siddhanAmA mahAvImAnaseM cyavakarake marudevImAtAke garbhameM Aye 1 phira janma huvA, 2 phira rAjyAbhiSeka huvA, 3 phira gRhavAsa choDake sAghu hue, 4 phira kevala jJAna huvA, 5 aura abhijit nakSatra viSa caMdra AyehUe bhagavAn siddha hue 6 yaha projaMbudvIpa prAptikA mUlapATha aura TIkAkA pAThadikhAyAhai, he mujajanoM? vicAriye ! ki-jaise zrImahAvIrasvAmIjIke pATha biSe cha vastu kathana karI hai taise hI zrIRSabhadevasvAmIke pATha viSebhI cha vastu kathana karI hai tomI tumane zrImahAbIrasvAmIjIke to chokalyANaka ThaharA liye aura RSabhadevasvAmIjIke na ThaharAye, isa hetuse hamajAnate haiM ki- yaha RSabhadevajI mahArAja viSayaka pATha na jAmanese zrI mahAbIrakhAmIjIke pAThameM tumakoM chI kasyANakakI bhAMti ra phira nAti honese aagrhkrliyaa|] Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ yee'] aba uparake lekhakI samIkSA karake pAThakagaNako dikhAtA hUM jisameM prathama to merA yahAM itanA hI kahanA hai ki-zrIAtmArAmajIne apane nyAyAMbhonidhike vizeSaNako lajAne kA bhaya na rakhakara zrIjambUdvIpa prajJaptikI vRttimeM TIkAkArane saba taraha kI khulAsA ke sAtha vyAkhyA karI thI jisake Age pIcheke sambandhavAle pUrvAparake pAThako chor3akara pratyakSa mAyAcArI pUrvaka utsUtra bhASaNa rUpa TIkAke adhUre pAThase vRttikArake viruddhArthameM bhole jIvoMko bhrama meM geranekA kAraNa kiyA hai isa liye pahile vRttikA sampUrNa pATha yahAM dikhAnA ucita samajha karake zrImurzidAbAda ajImagaJja nivAsI rAya bahAdura dhanapati siMhake Agama saMgraha meM zrI jambUdvIpa prajJapti vRtti sahita chapakara prasiddha huI hai usameM kA pATha yahAM dikhAtA hUM tathAhi zrIhIra vijayasUri pahathara zrIvijayasenasUri ziSya zrIzAMticandragaNI viracita zrIjambUdvIpa prajJapti vRttau tathA ca tatpATha :---- atha janma kalyANakAdi nakSatrANi Aha / usabheNa mityAdi / RSabho - arhan paJcasu cyavana janma rAjyAbhiSeka dIkSA jJAna lakSaNeSu vastuSu utarASADhA nakSatra' candra eNa bhujyamAnaM yasya sa tathA abhinnikSatra SaSTha nirvANa lakSaNe vastuni yasya yadvA abhijita nakSatra e SaSTha N nivANa lakSaNaM vastu yasyasa tathA uktamevArtha bhAva yati tadyathA uttarASADhAbhiryute caMdra tizeSaH sUtra vahu vacanaM prAkRta zailyA evamagrapi cyutaH sarvArtha siddhanAtrI mahAvimAnAnirgata ityarthaH, cyutvA garbhe vyutkrAMtaH marudevAyAH kukSAvavatIrNa vAnityarthaH 1 jAto garbhavAsAnniSkrAMtaH 2 rAjyAbhiSekaM prAptaH 3 muNDobhUtvA AgAraM muktA anagAritAM sAdhutAM pravrajitaH prApta ityarthaH paMcamI cAtrazya lopajanyA 4 anaMtaraM yAvata kevalaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] jAnaM samutpanna 5 yAvatpada saMgrahaH pUrvavat abhijityukta caMdra parinirvataH siddhigtH|| nanu asmAdeva vibhAga sUtravalAdAdi devasya SaT kalyANakaM samApadya mAnaM durnivAramiti cenna tadeva hi kalyANakaM yatrAsanaprakaMpa prayuktAvadhayaH-sakala surAsurendrA jitamiti vidhitsavoyugapat sasaMbhramA upatiSThate nahya yaM SaSTha kalyANakatvena bhavatA nirUpyamANo rAjyAbhiSekastAdRza stena vIrasya garbhApahAra iva nAyaM kalyANakaM anaMtarokta lakSaNa yogAt na ca tarhi nirarthakamasya kalyANakAdhikAre paThanamiti vAcyaM / prathama tIrtheza rAjyAbhiSakasyajitamiti zakreNa kriyamANasya devakAryatva lakSaNasAdhayeNa samAna nakSatra jAtatayA prasaMgena tatpaThanasyApi sArthakatvAt tena samAna nakSatra jAtatve satyapi kalyANakatvAbhAve na niyata vaktavyatayA, kvacita rAjyAbhiSekasyAkathanepi na dossH|| ataeva dazAzruta skaMdhASTamAdhyayane-paryuSaNAkalpe zrIbhadravAhu khAmipAdAH "te kAleNaM teNaM samaeNa sabhe arahA kosa lie cau uttarAsADhe abhI paJcamahotthA" iti paMca kalyANaka nakSatra pratipAdaka sUtra badhire, natu rAjyAbhiSeka nakSatrAbhidhAyakamapIti, na ca prastuta vyAkhyAnasyAnAgamikatvaM bhAvanIyaM AcArAMga bhAvanAdhyayane pIvIrakalyANaka sUtrasyaivameva vyAkhyAta svaat| dekhiye uparake pAThameM nyAyAmonidhijIke hI pUjya vRttikArane zrIAdinAthajIke cyavana janmAdi cyAra kalyANaka uttarASADhA nakSatra tathA pAMcavAM mokSa kalyANaka abhijita nakSatra meM honekA khulAsA kapana kiyA hai aura prathama tIrthaMkarakA rAjyAbhiSeka usI nakSatra meM hone ke kAraNa prasaGga kalyANakA. 'dhikAra usakA paThana sUtrakArane kara diyA parantu rAjyAbhiSeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1] kalyANaka nahIM ho sakatA hai isaliye rAjyAbhiSeka binA pAMca hI kalyANakoMkA pATha zrIdazAzrutaskandhasUtrake aSTama adhyayana rUpa zrIkalpasUtra meM zrIbhadrabAhusvAmIne kathana kiyA thA so dikhAyA aura zrIAcArAMgajI sUtrake pAThase zrImahAvIrasvAmIke cha kalyANako sambandhI isArA karake zrImahAvIrasvAmIke garbhApahArake chaThe kalyANakakI taraha rAjyabhiSeka chaThA kalyANaka nahIM ho sakatA hai isakA bhI khulAsA likha diyA hai isaliye zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakako niSedha karaneke liye rAjyAbhiSekakA sahArA lenA so bhI niSkevala haThavAdase sarvathA anucita hai| aura TIkAkArane itanA khulAsAke sAtha vyAkhyA karI hote bhI zAstrakArake viruddhArtha meM pUrvAparakA pATha chor3akara adhUre pAThase nyAyAMbhonidhijIne apanI kalpanAkA kadAgrahameM bhole jIvoMko geraneke liye jAnabUjha kara pratyakSapane aisI mAyAcArI karake vastuke bahAne zrIAdinAtha svAmIke bhI pAMcoM hI kalyANakoMkoM uThA diye so to antara mithyAtvake sivAya aisA utsUtra bhASaNa kadApi nahIM ho sakatA, isa bAtako vizeSa karake tatvajJajana svayaM vicAra leNge| ____ aura aba satya grahaNAbhilASI pAThakagaNase merA yehI kahanA hai ki nyAyAMbhonidhijIkA aisA pratyakSa dikhAtA huA itanA bar3AbhArI anyAyapara mereko to kyA-parantu hareka zrojinAjJA ArAdhanAbhilASI satyanAhI tatvArthoM niSpakSapAtI vivekI puruSoMko mahAn kheda utpanna hue binA kadApi nahIM rahegA kyoMki dekho khAsa apane hI parama pUjya zrIhIra vijaya sUrijIkRta zrIjaMbUdvIpa prajJaptikI vRtti tathA uparokta pATha vagairaha aneka vyAkhyAoM meM pragaTapane likhA hai ki prazrama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] tIrthezakA rAjyAbhiSeka indrane kiyA so usI nakSatra meM honeke kAraNa zrIAdinAthajIke cyavana janmAdi kalyANakoMke sAtha usIkobhI sUtrakArane likha diyA hai parantu rAjyAbhiSeka kalyANaka nahIM ho sakatA hai isa taraha kA khulAsA bhIkharatara gacchake tathA zrItapagacchAdike sabI TIkAkAroMne pAMco vyAkhyAoMmeM likhA hai tisapara bhI bhIAtmArAmajI nyAyake samudra, zuddha prarUpaka kahalAte hue bhI zrImahAvIrasvAmIke chaThe kalyANakake dvaSase usIkA niSedha karane ke liye vastuke bahAne zrIAdinAthajIke bhI cyavana janmAdi pAMcoM kalyANakoMko niSedha karanekA pratyakSa hI itanA bar3A bhArI utsUtra bhASaNa rUpa likhate saMsAra vaddhikA kucha bhI bhaya na kiyaa||haa atIva kheda! dekhiye DhaDhakamatakA apanA pUrvakA svabhAva na jAnekekAraNa itanebar3e prasiddhavidvAn tathA nyAyAMbhonidhi aura bhImadvijayAnandamUrikA nAma dhAraka ho karake bhI nijaparake Atma kalyANa nimitta zuddha prarUpaNA karaneke badale aisA anartha kAraka utsUtra bhASaNa karake apanI AtmAke kalyANameM vighnarUpa aura saMsAra vRddhike hetu bhUta ho gaye, apanA Atma kalyANa to na hone diyA parantu dUsare bhadra jIvoMke bhI Atma kalyANameM vighnarUpa hokara ADambarase vicAre bhole jIvoMko apanI bhramAjalameM phaMsAneke liye udyama karane meM kucha kama na kiyA khaira;-dekho yaha bAta to prasiddhahI hai ki-eka bAtakA utthApana karanese usI saMbandhI bahuta zAstroMke pAThake viparIta artha karane par3ate haiM tathA usIkI puSTi karane ke liye aneka bAteM utthApana karake aneka jagaha aneka zAstroM ke pAThoMko bhI utthApana karake vA unhoMke viparIta artha karake aneka taraha kI kuyuktiyoM pUrvaka utsUtra bhASaNoMse mahAn anartha karate hue nijaparake durmabhabodhi panekA kAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ yes ] DhUMDhiye terahanthiyoMkI taraha karanA par3atA hai, arthAt-jaise DhUMDhiye aura terahapanthI logoMne zrIjinamUrti ke darzana pUjA tathA bhaktike kAraNa kArya bhAvase ananta lAbha hone ke matalabako samajhe binA usakA niSedha kiyA taba apanA kalpita kadAbraha jamAneke liye usake sAtha aneka bAteM utthApana karanI par3I tathA aneka zAstroMke artha bhI apanI kalpanA sujaba viparIta karane par3a aura paMcAMgI ke hajAroM zAstroMkoM jar3a mUlase amAnya ThaharA karake zrItIrthakara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoM kI aura ekAvatArI yuga pradhAna prabhAvaka puruSoMkI bar3I avajJA pUrvaka mindA karanekA bar3A bhArI mahAn anartha karate hue mithyAtva bar3hAnevAlI aneka tarahakI. kuyuktiyoMke vikalpa karake bhole jIvoMko apane bhramacakrameM geranekA udyama karake nijaparake manuSya janmako vRthA gamAkara vizeSatAse saMsAra bhramaNa aura durza bhabodhikA kAraNa kiyA tathA karate haiM, taise hI zrI mahAvIra svAmIke chaThe kalyANakako mAnya karaneke kAraNa kAryako tathA usake ArAdhanakI tapazcaryA aura bhAvanAse ananta lAbhake phalakA matalabako samajhe binA usakA niSedha karane ke liye - mUlasUtrAdi paMcAMgI ke aneka zAstroMke (zrIvIraprabhuke cha kalyANako sambandhI ) pAThoMke artha badalAkara aneka tarahake utsUtra bhASaNoM pUrvaka aneka tarahakI kuyuktiyoM karate hue usakI puSTi karane ke liye vastu ke bahAne zrIAdinAthajIke bhI cyavana janma dIkSAdi kalyANakoMko niSedha kara diye parantu utsUtra bhASaNake vipAkakA bhaya na kiyA so bar3ehI zokakI bAta hai ki nyAyAMbhonidhijIne viveka buddhise vicAra kiye binA hI apanI andhaparaMparAkI kalpita bAta jamAnekA gaccha kadAgraha ke bhAgar3e meM par3akara aisA anartha karake nijaparake saMsAra vahike * 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat . www.umaragyanbhandar.com Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ ] sivAya aura vA sAra nikAlA hogA jisako to vizeSatA tatvajJa jana svayaM vicAra leveNge| aura (paMca hatyuttare hotyA sAiNA parinivvue, yahI cha vastu vAMcake Apako bhrAMti huI hai) ityAdi likhakara zrImahAvIra svAmIke caritra sambandhI uparokta mIkalpasUtrake pAThake arthameM sarvathA kalyANakoMkA abhAva pUrvaka cha vastu ThaharAkara, cha kalyANakoMkI bhAMti honekA tathA uparakA bhrAMti vAlA pATha dekhakara Agrahake vasa honekA nyAyAMbhonidhijIne ThaharAyA aba isa lekhapara merA itanA hI kahanA hai ki-zrImahAvIra svAmoke caritrakI AdimeM hI kalyANakAdhikAre cha kalyANako sambandhI aneka zAstroM meM uparake pATha mUjaba hI pATha hai tathA uparake pAThakI hI jaghanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka khAsa sUtrakAroMnehI mUla sUtroM ke pAThoMmeM pragaTapane vyAkhyA karI hai tathA uparokta pAThoMkI vyAkhyAoMmeM TIkAkAroMne bhI khulAsAse cha kalyANaka likhe haiM tathA 'vastu' 'sthAna' zabda bhI kalyANaka arthake paryAya vAcIpane karake ekArtha vAle haiM aura garbhApahArako dUsare cyavana kalyANakakI prApti honese trizalA mAtAne caudaha svapna AkAzase utarate aura apane mukhameM praveza karate hue dekhe tathA nava mahine aura // dinameM tumhAre kulameM vRSabha samAna, rAjarAjyekhara pUjya, trijagatapati kuladIpaka putra hogA ityAdi svapna pAThakoM ke kathanakA pATha mUla sUtra meM aura usakI aneka TIkAoMmeM vistAra pUrvaka varganake sAtha prasiddha hai isaliye zrI mahAvIrasvAmIke cha kalyA. Naka zAstrAnusAra tathA yukti yukta siddha honese inhoMko mAnya karane meM hamako to thA parantu kisI bhI vivekI satyavAhI AtmArthI puruSako kisI tarahakI bhrAMti hI nahIM ho sakatI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [5 ] tathA cha kalyANakoMkI vyAkhyA sambandhI zrIkalpasUtrakA 'paMca hatthuttare hutthA sAiNA parinivvue yaha jaghanyapATha satya hone. para bhI usako bhrAMtivAlA kahanA kadApi nahIM bana sakatA hai aura zAstrAnusAra cha kalyANakoMkI satya bAtako pramANa karane meM kisI tarahakA Agraha bhI nahIM kahA jA sakatA, tathApi nyAyAMbhonidhiko upAdhi dhAraka pIAtmArAmajIne cha kalyANako sambandhI uparoka pAThako bhrAMtivAlA ThaharAyA tathA cha vasta kahake vastuke bahAne cha kalyANakoMkA niSedha karane ke liye zrIAcArAMgajI tathA prosthAnAMgajI aura zrIkalpasUtrAdizAstroMke pAThoMkA kalyANaka arthako badalAyA aura bhrAMtivAlA pATha dekhakara Abrahake vasa hue hoge ityAdi pratyakSa mAyAvRttise mithyA likhA so mikevala vIcAre bhole jIvoMko bhramAneke liye vRthA hI gacchakadAgrahameM phaMsakara abhinivezika mithyAtvase utsUtra prarUpaNA karake nimaparake saMsAra vRddhikA kAraNa kiyA hai so to tattvajJa jana svayaM vicAra sakate haiM,___ aura (aisAhI bhrAMtivAlA RSabhadeva svAmIke viSaya meM bhI pATha hai to phira RSabhadevasvAmIjIke chI kalyANaka na mAne usakA kyA kAraNa hai hama jAnate haiM ki-vo pATha Apake dekhane meM nahIM AyA hogA) isa uparake lekha meM nyAyAMbhonidhijIne zrIRSabhadevajI sambandhI zrIjambUdvIpa prajJaptike pAThako bhrAMtivAlA ThaharAyA isapara bhI mereko itanA hI kahanA hai ki-jaise pIlIyeke rogI AdamIko sapeda vastumeM bhI pIlepanakI bhAMti hotI hai usIse bAla jIvoMko bhI apanI ajJAnatAkI bhrAMti, gairanekA udyama karatA hai taise hI Apa bhI apane pUrva bhavake pApodayase gaccha mamatvakI dravya paramparA karake satsUtra prarUpamApUrvaka kuvikalpoMke sthApanakA eThavAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [56 ] rUpI pIliyeke rogameM asta cittavAle ho karake pUrvAparakI vicAra zUnyatAse vicAre bhadra jIvoMko apane jaise bhramameM gera. neke liye vRthA hI parizrama karake apanI hAMsI karAI hai kyoMki rAjyAbhiSeka sambandhI zrIjambUdvIpa pannattike pAThameM hamako to kyA parantu koI bhI vivekI AtmArthI tatvajJa AjJA mArAdhaka ko kisI tarahakI bhrAMti nahIM par3a sakatI hai kyoMki vahAM to yadi usI nakSatra, vaMza sthApanA, kalA pravartAnA, vivAhAkA honA, vagairaha kArya bhI hote to prathama kAryako pravartanAke hetu tathA prathama tIrthaMkarako indrakRta bhaktike kArya rUpa vastuoMkI yAdagirike liye usa prasaGgameM sUtrakAra 10 nakSatra bhI ginA dete parantu sabI kalyANakapamemeM nahIM gine jA sakate aura rAjyAbhiSekAdiraparake kAryoM ko kalyANakapanA nahIM honese usakI jaghanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka unhoMke tithi pakSa mAsAdikoMkI vyAkhyA bhI sUtrakArane nahIM karI aura zrIkalpasUtrAdimeM vizeSa rUpase rAjyAbhiSeka binA pAMca kalyANakoMkI vyAkhyAvAlA pATha maujada hai aura zrIjambUdvIpa prajJaptike uparokta pAThakI vyAkhyAoMmeM nyAyAMbhonidhijIke hI parama pUjya zrIhIravijaya sUrijIkRta vRtti tathA uparameM hI chApA huA pATha vagairahoM meM khulAsA vyAkhyAna karake kisI taraha kI nyAyAMbhonidhi nAmadhAraka vagairaha kisIko bhrAMti par3aneke kAraNakohI jar3amUlase naSTa kara diyA hai tathApi nyAyAMbhonidhikI upAdhi dhAraNa karanevAle zrImadvijayA. manda sUrijI banakara AtmArAmajIne jAna bUjha kara binA bhrAMtivAle pAThako zAstrakAroMke viruddha hokarake tathA mAge pIcheke pAThako caurakI taraha chupAkara bAla jIvoMke bhAge Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 7] bhrAMtivAlA pATha ThaharAmekA udyama kiyA hai to yaha kalayugI pAkhaNDiyoMkI mAyAjAlakA kucha bhI pAra hai, hA ! hA ! atIva khedaH !!! aise vidvAn itanA anartha karate kucha bhI lajjA nahIM karate aura bhadra jIvoMke Age jagata pUjya jaisI bAhya vRtti karake ADambara dikhAkara nyAyake samudra, zuddha prarUpaka, gItArtha, mahAtmA banate haiM jinhoMkI AtmAkA kaise sudhAra hogA so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne-parantu unhoMkI mAyAjAlameM phaMsane vAle bhole jIvoMko merI yahI sUcanA hai, ki he jinAjJAicchaka AtmArthI bhavyajIvoM tumhArI AtmAkA kalyANa karanA cAhate ho to guru tathA gacchake pakSapAtako aura dRSTi rAgake phandako chor3akara madhyastha vRtise isa anyakA avalokana pUrvaka vivekI sajjanoMkI saGgatIne yA vivekatA pUrvaka tattvakI tarapha dRSTi karake asatyakA tyAga pUrvaka satyako grahaNa karake apanI AtmAke kalyANake kArya meM udyama karoM, Age icchA ApakI mereko to likhanA ucita thA so likha dikhAyA mAnya karanA yA na karanA yaha to ApakI khuzI kI bAta hai, aura ( zrIRSabhadevajIke cha kalyANaka na mAne usakA kyA kAraNa hai ) nyAyAMbhonidhijIke isa lekhapara to mereko itanA hI kahanA hai ki-zrIkalpasUtra meM zrIRSabhadevajIke vizeSa rUpase pAMca kalyANakoM kA khulAsApUrvaka pATha maujUda hai tathA rAjyA. bhiSekako kalyANakapanA prApta nahIM hai jisake liye pahile vinayavijayajIke lekhakI samIkSA, isIhI pratyake pRSTa 480 se 497 taka khulAsA chapa gayA hai isaliye rAjyAbhiSekako kalyANakapamameM nahIM kahA jAtA parantu rAjyAbhiSekakA pATha bhApake dekhane meM nahIM AyA hogA, yaha akSara likhanA nyAyAMbhonidhijIke apanA dUsarA mahAvrata bhaGga karanevAle pratyakSa mithyA? baoNki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ yee ] zuddha samAcArI prakAzakI pustaka ke lekhakako uparokta pAThakI acchI tarahase mAlUma thI tathA hamako bhI usakI aneka vyAkhyAoMke pAThoM sahita kAraNa kArya bhAva pUrvaka sUtrakArake tathA vyAkhyAkAroMke abhiprAya sahita acchI tarahase mAlUma hai taba hI to Apake mAyAjAlavAlA kadAgrahake bhramako nivAraNa karaneke liye rAjyAbhiSeka sambandhI itanA likhA hai tathA Age likhate haiM anyathA kaise likhate so to vivekI jana svayaM vicAra leveMge, - aura (he sujJa jano vicAriye ki jaise zrImahAbIra svAmIjIke pATha viSe cha vastu kathana karI taise hI zrI RSabhadevasvAmI pATha viSe bhI cha vastu kathana karI haiM ) ityAdi likhake nyAyAM bhonidhijIne vastuke bahAne zrImahAvIrasvAmIke tathA zrIRRSabhadevajIke bhI vyavanAdikoMko kalyANakapane rahita ThaharAnekA parizrama kiyA so bhI gaccha kadAgraha meM pha~sa kara ajJAnatAse viveka zUnyatApUrvaka athavA mAyAdhArI se utsUtra prarUpanA karake saMsAra bRddhikA aura apanI vidvatAko lajjAnekA bRthAhI kAraNa kiyA hai kyoMki yadyapi vastu zabda kalyANaka arthakA sUcaka paryAyavAcIpane karake ekArthavAlA hai jisake sambandhameM hamane pUrva meM likhA hai parantu vastu zabda sarva arthoM meM tathA sarva liGgoM meM aura lokAlokake sarva padArthoM kA sUcaka hai so bhI pahile hama likha Aye hai aura zAstrake pAThakA artha to zAstrakAra mahArAjake abhiprAya pUrvaka, kAraNa kArya bhAva sambandha sahita, prasaGga mujaba, AtmArthI paropakArI TIkA kAroMke likhe mujaba karanemeM AtA hai isaliye vastuke bahAne zroRSabhadevajIke aura zrImahAvIrasvAmIke cyavanAdi sabI kalyAva kokA niSedha nahIM ho sakatA hai kyoMki dekho nyAyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saha hotA donokA mAdakoMko padArtha ma [5 ] bhonidhijIke pUrvaja pUjyane (pIjambUdvIpa prAptikI vRttikA pATha uparameM hI chapA hai usI meM) zrIAdinAthajIke cyavanAdi koMko vastu kahI tathA unhIM cyavanAdikoMko hI kalyANaka bhI kahe aura kalyANakAdhikArameM hI rAjyAbhiSeka rUpa vastu ko kalyANaka rahita ThaharAkara mImahAvIrasvAmIke cha kalyA. Naka khulAse likha diye isase bhI pragaTapane siddha hotA hai, ki-tIrthakara mahArAjake cyavanAdikoMko vastu kaho athavA kalyANaka kaho donokA matalaba eka hI hai parantu vastu zabda padArtha mAtrake arthavAlA honese rAjyAbhiSekako kalyANaka na kahake prathama tIthakarakA rAjyAbhiSeka usI nakSatra indrane karake bharata kSetrameM rAjyanItikA vyavahAra pravartamAna karanekA kAraNa kiyA usase rAjyAbhiSekake kAryako vastu kaha diyA tathA rAjyAbhiSeka binA pAMca kalyANaka khulAse dikhA diye, tathA rAjyAbhiSekako kalyANakapanA nahIM kahA jA sakatA jisake liye bhI pahile likhane meM A gayA hai aura mIvIraprabhuke garbhApahArako to kAraNa kArya bhAva pUrvaka tapA zA. khoMke pramANa mujaba aura yuktiyoMke anusAra pragaTapane kalyA. NakapanA siddha hotA hai jisakA vistAra to isa anyameM acchI tarahase ho gayA hai isaliye rAjyAbhiSekako kalyANaka ThaharAne sambandhI tathA vastuke bahAne moAdinAthajIke pAMcoM kalyANakoMkA aura zrIvIramabhuke garbhApahAra sahita cha kalyANakoMkA niSedha karanekA likhA hai so saba vayAhI gaccha kadAgrahake andha paramparAkA haThavAdako ajJAnatAse yA abhinivezika mithyAtvase bhole jIvoMko bhramAnevAlA aura nijaparake saMsArakA kAraNa rUpa utsUtra bhASaNa hai so to uparokaDekhase vivekI tatvajJa jana svayaM vicAra leveMge Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 600] aura rAjyAbhiSekakA pATha to mAsa pakSAdikakI vyAkhyA rahita sirpha nAma mAtra hI eka jagaha para zrIjanbUdvIpa prajJapti sUtra meM hai tathA usakI vyAkhyAmomeM kalyANaka panekA abhAva khulAse likha diyA hai parantu zrImahAvIrasvAmIke garbhApahArakA pATha to mAsa pakSAdi sahita khulAsAke sAtha sUtra cUrNi vRtti caritra prakaraNAdi aneka zAstroM meM pragaTapane bahuta jagahapara maujUda hai aura usako kalyANakapamA khulAsA pUrvaka likhA huA hai isaliye gaccha kadAgrahake vRthA haThavAda se garbhApahArake pAThakI taraha usIke sadRza rAjyAbhiSekakA pAThako ThaharAkara garbhApahArakA niSedha karane ke liye rAjyA. bhiSekakA dRSTAnta likhanA bhI nyAyAMbhonidhijIko anyAya kAraka honese sarvathA anucita hai isa bAtako bhI vivekI jana svayaM vicAra sarkege: aba pAThaka varga merA yahAM itanA hI kahanA hai ki nyA. yAMbhonidhijIne dUsaroMkI brAMti aura Agraha dono hI dUra karane sambandhI pratyakSa mithyA aura mAyA vatti yukta likha karake zrIjambUdvIpa prajJapti sUtrake pAThako tathA usakI vattike adhUre pAThako dikhAnekA parizrama karate hue bAlajIvoMke Age apanI bAta jamAnA cAhA parantu antara mithyAtvake udayase khAsa Apa pIliyeke rogIvat nijameM hI bhrAMtimeM phaMsa gaye aura vRttikArake viruddhArtha, vRthA hI jhUThA Agraha karake dRSTi rAgiyoMko mithyAtvameM geranekA kAraNa kiyA aura rAjyAbhiSekake tathA garbhApahArake matalabako niSpakSapAta ho karake viveka buddhi pUrvaka gurugamyatAse samajhe binA vastu vastu pukA. rake garbhApahArake dUsare cyavana kalyaNakake niSedha karaneke liye binA hI prayojana rAjyAbhiSekakA sahArA liyA aura gaccha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 609 ] kudAiye apanI vidvatAkI hA~so honekA jarA bhI bhaya na kiyA khaira / parantu abI bhI gaccha kadAgrahakA mithyA haThavAdakI kahipata bAtoMke sthApanakA AgraharUpI pIliyeke rogakA nivArayA karane meM amRta samAna auSadharUpI isa granthake lekhako paDhane se jo (nyAyAMbhInidhijIke paralokajAnepara) inhoMke samudAya vAloMkoM guru gacchakA andha paraMparA ke haThavAdarUpI ukta rogakA ( mahAn puNyodayakA yogya hove to ) nivAraNa ho jAve aura zrIjinAzAkA ArAdhana karaneke abhilASavAle alpakarmI hoveMge taba to apanA mithyA haThavAdako mAyAvRttise sthApana karane ke liye nija parake saMsAra vRddhi karane vAle mithyAtvako sevana na karate hue sarala hokarake isa granthako satya bAtako grahaNa karanemeM kadApi vilaMba nahIM kareMge / aura zrIzAnticandragaNijI kRta zrIjambUdvIpaprajJapti vRttikA pATha jo Upara meM chapA hai usake pATha zrImahAvIra svAmIke cha kalyANaka likhe haiM jisako mAnya karane meM nyAya bhonidhijI ke samudAya vAle inakAra kareMge to bhI unhoMkA pratyakSa anyAya hogA kyoMki dekho khAsa nyAyAMbhonidhijI Apa to bAla jIvako apanI kalpanAkA jUThA kadAgraha meM geraneke liye isI hI pAThake pUrvAparakA sambandhako toDakara bIcameM se adhUre pAThako mAyAcArIse vRttikArake viruddhArthameM likhake uparokta pAThako mAnya karate hai aura hamane vRttikArake abhiprAya sahita sampUrNa pATha likhake AtmArthI satyAbhilASI bhavyajIvoMko satya bAta dikhAneko likhA jisako na mAnya karamekA jhagaDA uThAyA jAve yaha to pratyakSa hI antara mithyAtva ke anyAyake sivAya aura kyA hogA / jisako to tatvajJa pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge / 16 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura pahADIke janaka zAhI pramANoM mujaba tapA yuktiyoM ke anusAra zrImahAvIra khAmIke cha kalyANaka pratyakSa pane siddha hai isaliye mozAnticandragaNijIne cha kalyANaka Dikhe so kisIkI saMgatase bhUla karI aisA bhI kahanA aneka zAstroMke pAThoMkA utthApanarUpI utsUtra hotA hai isaliye ina vRttikArane cha kalyANaka likhe jisane likhanevAleko kisI tarahakA koI doSa nahIM laga sakatA hai kyoMki dekho bAsa vattikArane mijameM hI "na ca prastuta vyAkhyAnasyAnAgamikaravaM bhAvaniyaM AcArAMga bhAvanAdhyayane mIvIra kalyANaka sUtrasyaivameva vyAkhyAta svAt" ina akSaroMko likha karake apano vyAkhyA mAgamAnusAra siddha kara dI aura mImAdhArAMgajI sUtrake bhAvanA adhyayana arthAt cUlikA adhyayanake mUlasUtrakA pAThake pramANase pIvIra prabhuke cha kalyANaka dikhAye haiM tathA zrIkalpa sUtrake pAThase rAjyAbhiSeka binA zrIRSabhadevajIke pAMca kalyANa koMkA pATha pUrvaka khulAsA karadiyA isaliye ina vattikArakI uparyukta vyAkhyA sambandhI kisI tarahakA AkSepa koI gacchamamatvI karegA to vivekI vidvAnoMse vathAhI hAsya kA pAtra banegA isako bhI tatvajJa jana svayaM vicAra leveNge| tathA aura bhI pAThakagaNako vizeSa niHsandeha honeke liye nyAyAMbhonidhijIke parama pUjya va dharmasAgarajIkA anukaraNa karanevAle suprasiddha pIhIravijayasUrijIkRta bhIjambUdvIpa prApti vRttikA pATha yahAM dikhAtA hUM yathA, atha zrI RSabhasya paMca kalyANakAni rAjyAbhiSeka zceti SaT vastUni yasminakSatra jAtAni tAnidarzayati // usmennmityaadi| RSabho NamityalaGkAre, paMceti paMcamu cyavana, jamma, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 603 ] rAjyAbhiSeka, dIkSA, kevalajJAna, lakSaNeSu / uttarASADhA yasya sa paMcottarASADha, abhijiti, abhijinnAni nakSatre SaSTaM vastu nirvANa kalyANakalakSaNaM yasyamo'bhijitSaSTaH, hotthati abhavat, athoka mevArthaM // tadyathetyAdinA vyakti' ka urvannAha // taMjaheti, uttarASADhAbhi ruttarASADhAnakSatra Na candra yoge sati cyuto deva bhavAt sarvvArtha siddhi vimAnAt // cyutvA ca garbhevyutkrAMta utpannaH evaM jAto yonivartmanA nirgataH // rAyAbhiseanti // rAjyAbhiSekaM prathama tIrthakRdrAjyAbhiSeko'smAkaM jIta miti vikalpavatAzakreNa kriyamANaM prApta'bhiSeko rAjA saMjAta ityarthaH // muNDeti // muNDo bhUtvA AgArAdana gAritAM sAdhutAM pravrajito ghAtUnAmanekArthatvAt sAdhutvaM svIkRnavAnityarthaH // tathA asaMteti // anantaM yAvatsamutpannaM yAvat krnnaat|| aNuttare nivvAdhAra nirAvaraNe kasiNe pahipuNe kevalavara nAyarAdaMsaNe samupayati, prAgukArtha vijJeyaM // abhiAMti // abhijinakSatra eNa candra yogesati parisAmastyena nirvRtaH saphala karmAzervimukta ityarthaH // nanu zrIRSabha rAjyAbhiSekasya zakra jI - tatvena zrImahAvIra garbhasaMharaNasyaiva SaSTaM kalyANakatvamevAstviticet maivaM ubhayorapi kalyANakatvAbhAvena dRSTAMta dAtika vayogAt nahi rUpamiva rasopizrotra driya grAhyo bhavaviti bhavataM vihAyAnyakopivakraM vAcAlo dRSTaH zrutoveti // dekhiye Upara ke pATha meM prathama tIrthaGkarakA rAjyAbhiSeka indra ne usI nakSatra meM kiyA so prasase usIkA bhI nakSatra ginAkara rAjyAbhiSekake kAryako vastu kahA aura (zrI RSabhadevajIke) vyavanAdi pAMca kalyANa kA bhI khulAse kathana kiyA tathApi nyAyAMbho nidhijIne vastuke bahAne cyavanAdikoMko kalyANakapane rahita ThAnekA parizrama kiyA to aMtara meM midhyAtvane yA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabda vAlAsaha dona [604] pUrNa ajJAnatAke sivAya aura kyA hogA isakobhI vivekI tatvAta jama svayaM vicAra leNge| aura aparake pAThameM cyavanAdikoMko vastu kahake kalyANaka kahe isase bhI vastu zabda kalyANaka artha vAlA pratyakSapane siddha hotA hai parantu vastu zabda anekArtha vAlA honese vastu zabdakA artha zAstrakAroMke abhiprAya mujaba saMbaMdha pUrvaka karanA cAhiye tathApi vastu zabdase kalyANaka arthakA niSedha karaneke liye jo ekAMta haThavAda karate haiM jinhoMko tatvajJAna binAke ajJAnI samajhane caahiye| aura mIRSabhadevajIkA rAjyAbhiSekako indra kRtya kI taraha zrImahAvIra svAmIke garbhApahArakobhI indrakRta jAnakara kalyANaka mAnane saMbaMdhI bIhIravijaya sUrijIne likhA so to pIvIraprabhuke garbhApahArako chaThe kalyANakapane meM mAnya karane saMbaMdhIzAstrakAra mahArAjoMke tAtparyako ina mahArAjake samajhA nahIM mAyA mAlama hotA hai kyoMki jo kalyAsakaravapake guNa binAhI indrakRtya samajhakara kalyANaka mAnA jAtA hove to vaMzasthApanA vivAhakaranA vagairaha indrakRta aneka kAryoM ko kalyANaka kahate kahate 10-15 kalyANaka banAne par3eMge paraMtu aisA kadApi nahIM ho sakatA isaliye rAjyAbhiSeka, cyavana janmAdika kalyANakatvapaneke guNa lakSa na honese rAjyAbhiSekako to kalyANaka nahIM kaha sakate paraMtu zrImahAvIra svAmIke garbhApahArameM to pratya. kSapane prathama cyavana kalyANakakI taraha dUsare cyavana kalyANakapane saba guNa lakSaNa vidyamAna haiM isaliye bhIvIra prabhuke do vyavana kalyAsora cha kalyANaka hote haiM usI guNa niSpana honerI zAsana nAyakake cha kalyANaka kahate hai mata mikevala itya samajhakarake mataeva indrarutya samaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 605 ] bhakara chaThe kalyANakako mAnane saMbaMdhI ina mahArAjakA likhanA pratyakSa mithyA hai so isako vizeSatAye tatvajana svayaM vicAra leveMge / aura rAjyAbhiSekako kalyANakatvapanekA niSedha karaneke sAtha garbhApahArake dUsare cyavana kalyANakako bhI kalyANakatvapanese niSedha kiyA soto pUrvapakSakA uttara dene meM nijamehI zrojinAjJAkA lopa karane lage jisakA kAraNa to utsUtra prarUpaka dharmasAgarajI kI dharmadhUtaIkI vakratAke saGgatakA guNa prApta huA mAlUma hotA hai kyoMki dekho zrItIrthaMkaragaNadharAdi mahArAjake kathana sUjaba pacAGgIke aneka zAstrAnusAra garbhApahArarUpa dUsare vyavana kalyANaka sahita chaH kalyANakakI pratyakSapane svayaMsiddhi hote bhI tathA zrItapagacchake bhI pUrvAcAryoM ne khulAsApUrvaka cha kalyANakA kathana kiyA huA hotebhI dharmasAgarajIne apane antara midhyAtva ke udayase chaThe kalyANakake tAtparyArthako samajhe binA hI utsUtrabhASaNapUrvaka kuyuktiyoMke bhramacakra bATa jIvako geraneke liye rAjyAbhiSeka ke kathanakA matalaba samajhe binA niSprayojana rAjyAbhiSeka ke pAThakA sahArA lekarake zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakako niSedha karanekA udyama kiyA usI dharmasAgarajIkI tathA isIke banAye utsUtra bhASaNoM ke saMgrahavAle tathA kuyuktiyoMkA nidhi aura pUrvAcAryoMkI jhUThI nindAvAle anucita zabdoM karake yukta nijaparake saMsAra bhramaNakA aura durlabha bodhipanekA kAraNarUpa kadAvahI granthoMkI saGgatase zrIhIravijayasUrijI ne bhI nija mAnAkA aura pacAgIke pratyakSa pramANakA viveka buddhise vicAra kiye binA hI prItIrthakara gaNadharAdi mahArAjoM ke kathana ke viruddha hokara ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 606 ] paJcAGgIke aneka pramANako aura pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ke vacanoMkA utthApanarUpa utsUtrake pha~da yAne bokAko dhAraNa karake zrIvIraprabhuke chaThe kalyANakake niSedha karaneke liye vRthA hI gacchake pakSapAta se binA vicAre likhA / hA ! ati kheda ! aise suprasiddha prabhAvaka kahalAnevAle hokara ke bhI utsUtrase alaga na rahe - khera ! aba AtmakalyANAbhilASI niSpakSapAtI sajjana puruSoMse merA yahAM itanA hI kahanA hai ki - rAjyAbhiSekakI taraha garbhApahArake kalyANakatvapaneko niSedha karanA sarvathA vRthA hai so to isa granthako par3hanevAle tatvacajana svayaM vicAra leveMge, - zaGkA - ajI jisake pUrvaja zrIhIravijayasUrijIne to zrIvIra prabhuke chaThe kalyANakako niSedha kiyA aura unake santAnIya apane pUrvaja ke viruddha hokara ke chaThe kalyANakako siddha kiyA so kaise mAnA jAve / samAdhAna - mo devAnu priya ? tereko zrIjaina zAstroMke tAtparyArthakI gurumanyase yA anubhavase mAlUma na huI isaliye aisI zaGkA utpanna huI parantu aba hama tere aura anya bhavya jIvoM ke upakArArtha zAstrAnusAra yuktipUrvaka aura pratyakSa pramANa sahita terI zaGkAkA samAdhAna karate haiM so dekho zrIjinezvarabhagavAnkI AjJAke ArAdhaka jo AtmArthI bhavabhIrU puruSa hote haiM so to bhagavAnkI AjJA viruddha apane guru aura cchakadAgrahako kalpita bAtakA pakSapAta na rakhate hue usakA tyAga karake madhya jIvoMke upakArake liye zAstrAnusAra kI satya bAtako prakAzita karate haiM jaise ki - jamAlIkI kalpita bAtako unake bhAtmArthI ziSyoMne tyAga karI aura mIvIra prabhuke kathanAnusAra satya bAtako grahaNa karake bhavya jIvoMneM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [20] prakAza karI so bAta to pAsta prasiddha hai parantu yahAM phira bhI abI por3e samayakA prItapa gacchake pUrvAcArya tathA mIhIravijayasUrijI aura ina mahArAjake santAnIyoM sambandhI bhItapagacchakA hI pratyakSa pramANa dikhAtA hUso dekho ki bhItIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi mahArAjoMkI AzAnusAra aneka zAstroMke pratyakSa pramANoM mujaba zrItapagaccha nAyaka suprasiddha vidvAn zrIdevendrasUrijI tathA zrIkulamaMDana. sUrijo aura ratnazekharasUrijI vagairaha mahArAjoMne apane banAye zAstroM meM sAmAyikAdhikAra prathama karemibhaMtekA uccAraNa kiye pIche iriyAvahI kA pratikramaNa karanA kahA hai tisapara bhI utsUtraprarUpaka dharmasAgarajIne tatvataraGgiNi, pravacanaparIkSA, iriyAvahISatriMzikAdi, apane kadAgrahI anyoM una mahArAjoMke kathanakA ulaTA artha karake aneka zAstroMke (prathama karemibhaMte sambandho) pramANoMkA utthApana pUrvaka zAstra pramANazUnya kuyuktiyoMke vikalpoMse momahAnizotha, dazavakAlikAdi, zAstroM ke pAThoMko mAyAcArIse adhUre adhUre likhake phira usakA bhI apanI kalpanA mujaka jhUThA artha karake sAmAyika prathama iriyAvahI bar3e jorazorase likhI aura aneka zAstroMke pramANapUrvaka prathama karemibhaMte likhane vAloMpara tathA usabAtako mAnya karane vAloMpara aneka tarahake AkSepa vAle ati kaTuka vacana likhe usImujaba hI mohIravijayasUrijI tathA movijayasenasUrijI vagairahoMne to utsUtrase jinAtA bhar3akA bhaya na karake prathama karemibhaMtekA niSedha pUrvaka prathama iriyAvahI sthApita karate rahe parantu inhoMke santAnIya upA. dhyAyajI zrImAnavijayajone tathA suprasiddhavidvAn nyAyavizArada momadyazovijayajIne to apane guru tathA gacchake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 60 1 kadAcaikai pakSapAtakI kalpita bAsako prabhAva na karake aneka zAstrAnusAra prathama karemibhaMte pIche hariyAvahI zrIdharmasaMgraha kI vRttimeM khulAsA pUrvaka likhI hai so AzA ArAdhaka AtmArthI puruSako to zAstrAnusAra prathama karemibhaMtakI satya bAta pramANa hotI hai natu zAstrapramANazUgya guru gaccha kadAgrahakI kalpanArUpI prathama iriyAvI, taisehI AtmArthI puruSoMko to zrIhIravijayasUrijIne utsUtra se movIra prabhuke chaThe kalyANakako niSedha kiyA jisako na mAnyakara zrIzAnticandra gaNajIne zAstrAnusAra chaThe kalyANakako likhA usako mAnyakaranA cAhiye isameM hI bhagavAnkI AzAkA ArAdhana karanA hai natu mithyA haThavAda meM isa bAtako to vivekIjana svayaM vicAra leveMge / aura aba satyagrahaNAbhilASI AtmArthI sajjanoMse merA itanA hI kahanA hai ki bhIvIra prabhuke chaThe kalyANakako niSedha karaneke liye rAjyAbhiSekake pAThako Age karanevAloMkI kalpanA mujaba to vIraprabhuke chaThe kalyANaka kI ( jaghanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka mAsa pakSa tithikA khulAsA aura dUsare cyavana kalyANaka sUcaka caudahasvapna trizalA mAtAne AkAzase utarate apane mukhameM praveza karate hue dekhane vagairaha ke kathanakI ) taraha zrIRSabhadeva prabhuke rAjyAbhiSekake pAThakI bhI jaghanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka mAsa pakSa tithikA khulAsA aura janma dIkSAdi kalyANakoMke sUcaka cinhoMkA kathana karanekA sUtrakAra gaNadhara bhagavAn bhUla gaye hoMge athavA rAjyAbhiSekakI taraha garbhApahAra sambandhI caudaha svapnAdikake bhI mAsapakSa tithI vagairaha dUsare cyavana kalyANakake sUcaka cinhoM ko na likhate tabato bhIvIra prabhuke chaThe kalyANakake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 609 ] niSedha karane vAloMkI bAta bana AtI parantu rAjyAbhiSeka ke mAsa pakSAdi sambandhI kucha bhI 'khulAsA na karate hue garbhApahAra sambandhI to prathama cyavanavat sabI bAtoM meM dUsare cyavanakI vyAkhyA sUtrakAroMne aneka jagahoM para karake dikhAI hai tisapara bhI antara mithyAtva se TathAhI kalpita kuyukliyoM karake ajJa jIvoM ko saMsAra bhramaNakA rAstA dikhAnevAle utsUtrabhASI sAdhvA bhAsoMse dUra rahakarake satya bAtakA grahaNa pUrvaka apanI AtmakalyANake kArya meM udyama karanA cAhiye / dekhiye rAjyAbhiSeka aura garbhApahAra saMbaMdhI zAstrakAroMne alaga, alaga, sambandha pUrvaka acchI taraha se khulAsA kara diyA hai tathApi zAstrakAra mahArAjoM ke viruddhArthameM ho karake kuyuktiyoM se khaMDanamaMDanakA vRthA jhagar3A karake ApasameM virodha bhAva karane meM hI apano vidvattAko bahAdurI samajhate hue nija parake Atma kalyANa meM vighnarUpa utsUtrI banate kucha zarma bhI nahIM jAtI- hA hA atIva khedaH ! muNDa mur3Akara kuyuktiyoM se apanI bAta jamAne meM hI dharma mAnane vAloM ko bahuta lAcArI pUrvaka vinatI karatA hU ki saMsAra bhramaNa ke hetubhUta aise niSprayojanIya kadAgrahako chor3akara apanI AtmasAdhanake liye mithyAbhimAnako tyAga karake satya bAtako grahaNa karo aura dusaroMkoM karAo isameM hI apanA manuSya janma jainadharmakI prApti aura sAdhupanA tathA upadezakA denA saphala hove maiMne to dharmabandhuko prItise zAstrAnusAra satyabAta dikhAyadI aba Age mAnyakaranA yA nahIM karanA Apako ichAkI bAta hai / parantu kadAgraha ja chuTegA to usake vipAka to bhavAMtara meM tayAra hI samajhanA / 99 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [610] aura bhAge phira bhI nyAyAMmInidhijImeM apane vizecaNako ujjanIyarUpa karake zrIjinavallabhasUrijI ko navIna chaThA kalyANakakI prarUpaNA karanekA vRthAhI kalpita dUSaNa lagAne ke liye zrIgaNadhara sArddhazatakakI bar3ITIkAke pAThakA zabdArthako aura bhAvArthako samajhe binA yA mAyAcArIse vidvAnoMke Age hAsyapAtra honerUva aura bAlajIvoMko apanI aMdhaparaMparAko mAyAjAla ke bhramakA mithyAtvameM phaMsAne ke liye janasiddhAMta samAcArI nAmaka pustaka ( paraM vAsazva meM tatsUtrabhASaNoMkI aura kuyuktiyoM kI aMdhakhAr3a rUpI pustaka) ke pRSTha 12 kI paMkti vIse pRSTha 13 ke aMtataka jo lekha apanI bAta jamAne ke liye likhA hai usako yahAM dikhAkara pIche isakI samIkSA Age karatA hUM, so lekha nIce mujaba hai / [ Apake bahoMne SaT kalyANakakI parUpaNA kinI sohI Adya gaNadhara sArddha zatakakA pATha hamane likha dikhAyA hai, phira bhI ApakoM dRr3ha karAke vAste gaNadhara sArddhazataka kI bRhat vRttikA pATha likhadikhAte hai / yathA-mUlaM ; - 'asahAyeNA'vivihi / pasAhio jo na sesa rohiM / loaNa pahevi vacca / purANa jiNa maya rANUyAM // 922 // vyAkhyA / tatoyena bhagavatA asahAyenApi ekAkinApi parakIya sahAya nirapekSa' apirvismaye atIvAzcarya metat vidhirAgamoktaH SaSThakalyANaka rupazcetyAdi viSayaH pUrva pradarzitazca prakAraH prakarSeodamityameva bhavati yogyArthe sahiSNuH savAvadIviti skaMdhAsphAlana pUrvakaM sAdhitaH sakala pratyakSa prakAzitaH // yo na zeSa sUrINAmajJAta siddhAMta rahasyAnA mityarthaH / locanapathe'pi dRSTimArge prAstAM tra tipathe vrajatiyAti / ucyate punarjina mata bhagavadvacana vedibhiriti / 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvArtha:-tisapicha, jisa jinavamasUrijIne, sahAyavinA, ekAkI, dUsarekI sahAyameM nirapekSa atyaMta Azcarya yaha vidhi AgamokA chaThA kalyANaka rupa, aiseM aurabhI viSaya pahile jo dikhAye soM atizaya karake yaha chaThA kalyANaka ho hai, jo isa bAta sahana na kara sakatA hove so atizaya karake kathana karo? aise kathanake sAtha apane skaMdhoko AsphAlana pUrvaka chaThA kalyANaka kathana kiyA hai arthAt apanI bhumAse khaMbhA Thokake chaThe kalyANakakI parupaNAkarI sarvalokoke pratyakSa kathana kiyA, aura jo yaha chaThA kalyANaka nahI jAne hai siddhAMtake rahasya aiseM jitane hogaye AcArya unoMke kaNaM prathameM to dUra raho paraMtu locama mArgameM bhI nahI mAyA hai, aisA chaThA kalyANaka kahA hai bhagavatake vacana jAnamevAle zrI jina valabha rijIne, aba isa gaNadhara sArddha zatakake pAThase ApahI vicArIye ! ki jaba Apake bar3e prIjinavamabhamUrijIne pUrvAcAryo koM siddhAMtake rahasya na jAnane vAle ThaharAke aura vidyamAna bhAcAryose nirapekSa hokara yaha chaThA kalyANaka navIna kathana kiyA to phira kisa vAste siddhAMtakA jhaThA nAma leke DokoMko bharamameM gerate ho? aura pRSTa 88 paMkti meM tapagachIya eka bhIkulamaMDana sUrijIkA jo udAharaNa diyA hai soto tumAre bar3akAhI anukaraNa kiyA hai, // pUrvapakSa // zrIkulamaMDana pUrijIne anukaraNahI kiyAhai yaha kaise hama jAna leve ? uttara hemitra ! itanA to vicAra kAraNA cAhiye ki-jaba pahile zrI jinavallabhasarijIne samI AcAryose 'nirapekSa hoke navInahI chaThA kalyANaka dikhAyA to phira bAhako tarka karate ho , aura he mitra | aba isa bar3e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 612 ] kalyAnakakI jaDatA siddha kara dikhAi to phira ApakA jitanA prayAsa hai so to svataHhI vyartha hai,] uparake lekhakI samIkSA karake satyagrahaNAbhilASI madhyastha AtmArthI tatvajJa sajjana puruSoMko dikhAtA hU~ sopAThaka gaNako miSpakSapAtI hokara ina logoMkI vidvattAkI cAturAI kA mamUnA pUrvaka maiMrI likhI samIkSAko acchI tarahase vicAra karake aMdhaparaMparAke mithyAzramako kalpita bAtako tyAgake zAstrAnusAra satya bAtako brahaNa karanI cAhiye so nyAyAbhonidhijIko uparoka TIkAke pAThakA abhiprAya to kyA parantu zabdArtha bhI samajha meM nahIM AyA mAlUma hotA hai usIse TIkAkArake viruddhArtha meM hokara zrIjinavamasUrijI mahArAjako jhUThAdUSaNa lagAke uparako TIkAke pAThapara apanI kalpanAmujaba pratyakSa mithyA likha karake bhadrajIvoMko mithyAtvake bhramameM geranekA kAraNa karake kyAhI saMsAra vaddhikA kAraNa kiyA hai jisameM prathama to (Apake bahoMne SaT kalyANakakI parapaNA kinI sohI AdyameM gaNadharasAI zatakakA pATha hamane likha dikhAyA hai phira bhI Apako dUDha pharaneke vAste gaNadharasAIzatakako bRhat vattikA pATha dikhAte hai ) yaha lekha hI bAla lIlAkI taraha ajJAnatAkA sUcana karAnevAlA mithyAhai kyoMki hamAre bar3e prIjinavamasUrijone mIsiddhasenadIvAkarajI tathA zrImabhayadevasUrijI mahArAjakI taraha prIjinekhara bhagavAnko kathama karI huI zAstra pramANa pUrvakakI lupta huI SaTakalyANakakI satya bAtako pragaTa karI hai jisako mApa loga viveka zUnyatAse samajhe binA navona prarUpaNAkaranekA doSa ugAte ho so samavRthA hai isakA pUrva meM iso bampake paTa 560 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [613 ] se 573 taka khulAsApUrvaka nirNaya chapa gayA hai usako bAcamese ApakA saba bhrama miTa jaavegaa| aura phira bhI hamako dRr3ha karaneke vAste gaNadhara sAI. zatakako vRhadavRttikA pATha Apame likha dikhAyA hai so hamato hamAre pUrvajoMke kapana kare hue ukta graMthake pAThoMke tAtparyAoM ko samajhakara zAstra pramANAnusAra pratyakSapane bhAgoM meM kathana karI huI cha kalyANakoMkI satya bAta para sadA dUr3ha hai usase uparoka pAThoMne tathA cha kalyANakoMke mAnane meM kisI tarahakA sandeha nahIM hai parantu Apa logoMne uparoka pAThoMkA tAtparyArthako samajhe binA andhaparamparAke mithyA kadAgrahakA haThavAdarUpI timirako bhramakhAr3ameM par3akara bhadrajIvoMko bhI apanI mAyAjAlameM phaMsAneke liye uparokta TIkAke pAThoMko zAstrakAroM ke viruddhArtha hokara kalpita marya likhakara utsUtra prarUpaNAkA paMcacalAte hue pratyakSa viparItatAse dRSTirAgI bAla jIvoMko mithyAtvake cama, geranese vRSA hI nija parake Atma-kalyANameM vighnakA kAraNa kiyA hai| aura uparokta pAThake pUrvAparake sambandhavAle saba pAThoMko chor3akara binA sambandhakI 1 gAthA likhakara madhUre prasaMgase ulaTe arthako karake apanI vidvattAko cAturAI bAla jovoM meM calAnIpI so calA dI kintu jaba uparoka pAThake pUrvAparako gAthAoM sahita sambandhapUrvaka zAstrakAroMke abhiprAyako dekhA jAye taba to nyAyaryAbho. midhinIke viveka zUnyatAko ajJAnatAke saba parade mula jAve kyoMki vahAM to usa deza, cItADane tathA cItArake AsapAsameM saba jagahoMpara prAyaH karake paJcamahAvratIkA udhAraNa karanevAle ripadadhara bhI paityavAsI hokara baiThe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [694 ] so ve loga nija svArtha siddhi ke liye ajJAnatAse utsUtraprarUpaNA karate hue caityameM rahanA tathA rAtriko snAtra mahotsava, pratiSThAdi karanA aura rAtriko sAdhu sAdhvI prAvaka mAvikA. oMko mandira meM mAnA vagairaha aneka bAte zAstramaryAdA viruddha apanI kalpita kuyuktiyoM ke sahArIse pravartamAna karate the aura 42 doSa varjita muniko gaucarI karanA tathA sarvathA parigraha rahita rahanA aura adhika mAsa tathA bhI vIramamuke cha kalyANakAdiko mAnanA vagairaha zAstroM meM kathana karI huI satyabAtoMkoM utthApana karake zrIjinAjA viruddha prarUpaNAse bhadrajIvoMke dilane aneka taraha ke saMdeha utpanna hove vaiso kuyuktiyoM karake unahoMko apane bhramacakrameM phaMsAte hue mithyAtvakI suddhikarate the, taba vahAM vizeSa DAbhakA kAraNa jAnakara usadezameM bhIjinavamasUrijI mahArAjanevihAra kiyA so bar3e parimamake sAtha zrIkAlikAcAryajIko taraha maraNAsa upasargakA bhI bhaya na karake una caityavAsiyoM ke aneka tarahake upadravoMko bhI sahana karate hue apanI hImata bahAdurIse caityavAsiyoMke mana kalpanAkI avidhimArgako bAtoMke kadAnaharUpI mithyAtvakA nAza karake zAstrAnusAra vidhimArgako satya bAtoMko pragaTa karane meM bhavya jIvoMkA upakArarUpI antara karuNAkI prabalatAse kisIkI sAhyatA binA parantu mIdeva guruke (mojinekhara bhagavAn ke tapA pUrvAcAryoM ke) kapana kiye hue zAstroMke pramANoMke mAdhAra tyane rahanA vagairaha zAstraviruddha uparokta bAtoMkA niSedha karane pUrvaka caityakI vidhiko bhaura zrIvIraprabhu ke cha kalyANakAdi zAstrAnusAra ghojinAjA mujaba satya bAtoMko bhavyajIvoMko diyAya, upAdeyakA, paridhAno liye majapita rI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] aura vahAM bItIsamagara jaba zrIjinavamamamUrijI mahArAjane caumAsA kiyA usa samaya bhI caityavAsiyoMkI rAtrisnAnAdi avidhikI bAtoMkA nivAraNa karake caityameM yatnApUrvaka dinameM smAtra karane tathA patyakI 84 AzAtanA nivAraNa karanI aura vidhise praveza karanA tathA chaThe kalyANakakA mAnanA ityAdi zAstrAnusAra vidhimArgako bAtoMko vizeSatA prakAzita karo aura caityavAsiyoMko kalpita avidhiko bAtoMkI saba pola kholane lage taba to ve caityavAsI loga ina mahArAjapara bahuta vairAjI hue aura viruddhatAkA kathana karane lage yAne isa paJcamakAlameM caityameM rahanA ucita hai tathA caityAdikakI saMbhAlake liye dravya bhI rakhanA cAhiye aura AzcaryarUpahonese chaThe kalyANakakoM nahIM mAnanA ityAdi bAtoMko zAstrapramANa binA hI kyutiyoM karake kathana karane lage taba bhI ina mahArAjane to nijamehI apanI vidvattAko himmatase caityavAsIyoMkI kalpita bAtoMkA niSedha karake zAstroM ke dRDha pramANoM pUrvaka caitya vAsa niSedha, SaTa kalyANaka sthApana vagairaha bAtoMko saba logoMke sAmane vistArase prakAzita karI aura bolane lage ki dekho bar3e AzcaryakI bAta hai ki zrIjinezvara bhagavAnke mandirako caurAzI AzAtanA nivAraNa karake upayoga sahita yatnAse caitya vandanAdi kArya vizeSatAse maryAdA yukta caityameM jAnekI aura kArya uparAMta vahAM ThaharanekI manAI vagairaha bAtoMkI bhASya cUryAdi zAstroM meM pragaTapane vidhi kathana karI huI hai tisapara bhI ye caityavAsIloga usakA vicAra chor3akara sarvathA prakArase caityameM nivAsa karane vagairaha pratyakSa avidhi karake anucita kArya karate hai tathA zrIkalpa sUtrAdi mUla zAstroM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [196] pragaTa akSarI karake zrIvIrama ke cha kasyAkhakokA kapana kiyA huA honepara bhI ye caityavAsI loga usako nahIM mAnate hai isase vizeSa Azcarya dUsarA kaunasA hogA so vidhimArgameM caurAzI mAzAtanAkA varjana kiyA jisakoto ( caityameM rahakara ) karanA aura jo AgamoMmeM cha kalyANaka kathana kiye usako ma mAnanA so pratyakSa utsUtraprarUpaNA hai ityAdi kahA aura zAstra viruddha hokara apane kalpita-maMtavyako kuyuktiyoMke vikalpose (bAlajIvoMko vimramavAle karake) sthApana karate the unhoMko ina mahArAjane zAstra pramANoMkA darzAva pUrvaka caityavAsiyoMke kalpita mantavyako jUThA ThaharAkara zAstrAnusAra uparoka bAtoMko siddha karake dikhAI aura vizeSatAse bhavya jIvoMkI zAstra pramANAnusAra satya bAtoMpara dRr3hatA honeke liye tathA haThavAdI kadAgrahI cautyavAsiyoMkI utsUtra prarUpaNAko haTAneke liye phira bhI bar3e jorake sAtha kathana kiyA ki caityavAsa niSedha parantu usako vidhise bhakti karane saMbaMdhI tathA SaTa kalyANaka saMbaMdhI jo yaha satya bAta maiM kahatA hU~ isI tarahase hai isameM anyathA nahIM hai so yaha uparokta bAta kisIko pasanda nahIM Ave apane dilane nahIM rucatI hove to jisakI tAkata hoveso mere sAmane mAkara vizeSatAse atizayakarake apanA maMtavyako kathakana karo, nahIM to unakA bakavAda (kathana) vathA mithyA mAnA jAvegA isa tarahase zAstra pramANoMkA darzAva pUrvaka apanI vidvattAkI bahAdurIse bhavyajIboMko zrojinAjJAko satya bAtameM vizeSa dUr3hatA hone ke liye aura zithilAcArI dravyaliMgI sAdhunAma dharAne vAle utsUtrabhASo caityavAsiyoMke kalpita kadAgrahake pAkharADakA mithyAtvako haTAneke liye bahAdUrIse apane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 617 ] skaMdhoMkA AsphAlana pUrvaka uparokta bAtoMko sabake sAmane zAstroMke pramANoMse siddha karake kathana kiyA parantu jaise-siMhakI garjAravake sAmane siyAliyoMke Tolemese. koIbhI sAmane nahIM jA sakate, taisehI zrIjinavallabhasUrijI mahArAjake kathanake sAmane jAkara una caityavAsiyoMmeMse koIbhI apanA mantavya kathana karaneko samartha nahIM hoskaa| taba phirabhI ina mahArAjane kahA ki "yo na zeSa sUrINAmityAdi" yAne suddha prarUpaka saMyamI sAdhu AdikoMse zeSa (bAkI)ke vartamAnameM jo ye kitaneka caityavAsI loga vidvAn AcArya kahalAte haiM parantu zAstroMke tAtparyArtha ke rahasyako nahIM jAna sakate haiM una ajJAnI caityavAsiyoMke kyA uparokta bAtoM sambadhi zAstroke pramANoMke pratyakSa akSaroko bhI dekhanemeM nahIM Aye aura sunane meM bhI nahIM Aye hoge so anaMta bhava bhramaNaM karAnevAlI avidhi karate hue bhagavAnkI AzAtanAke hetu bhUta rAtri snAtra, pratiSThA, naMdImahotsava, balIdenA, aura zrAvaka zrAvikAdikokA rAtriko mandirameM AnA vagairaha kArya karAkara caityameM rahatehue utsUtra prarUpaNAse apane samyaktvakA tathA saMyamakA nAza karate haiN| aura zrIAcArAGgajI sUtra tathA zrIkalpasUtra aura zrIsthAnAMgajI mUtrAdi aneka zAstroM meM cha kalyANaka kahe haiM unhoMkoM na mAnakara. una zAstrapAThoMke utthApaka banate haiM, isaprakArase veSadhAriyoMke kalpita mArgako haTAneke liye ina mahArAjane bar3I bahAdurI pragaTakarI aura zAstrAnusAra zuddha upadezase bahuta bhavyajIvoMkA uddhAra kiyA, yAne veSadhAriyoMkI kalpita bhramakI aMdhaparaMparAse bhadrajIvoMko chur3Aye aura zrIjinAjJAmeM pravartamAna kiye isa tarahase ina mahArAjane dravyaliMgI caityavAsiyoMke upadravoMkA bhaya na kiyA aura saba bhraSTA 78 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 618 ] cAriyoMke sAmane zAstrAnusAra uparokta satya bAtoMkA prakAza karane sUpabar3A AzcaryakArI kArya karake bahuta upakAra kiyA, isaliye granthakArane (zrIjinadattasUrijI mahArAjane zrImaNadharasArddhazataka mAmA granthameM ) zrIjinavallabhasUrijI mahArAjako 62 gAthAoMmeM aneka tarahakI stuti karate zrIvIraprabhuke mokSa jAnese lekara jainazAsanakI vyavasthA dikhAte hue iha lokasvArthI caityavAsiyoMke aura AtmArthiyoMke bheda bhAvakA darzAva pUrvaka una caityavAsiyoMke saMbaMdhau 'asahAyaNa' ityAdi uparoka 122 vIM gAthA kathana karI hai| aba isa jagaha para zrIjinAjJAbhilASI AtmArthI niSpakSapAtI pAThakamaNase merA itanAhI kahanA hai ki dravyaliMgI utsUtra prarUpaNA karanevAle caityavAsiyoMkoM uparokta grantha kArane vandana pUjana AlApa saMlApa karanA to kyA parantu unhoMkA alpakAla thor3I dera darzana mAtra bhI mithyAtvakI prapti karane vAlA kahA aura "je jiNa vayaNu ttinu vayaNaM bhAsaMti jeu mannaMti // samaddiThINaM taM dasaNaMpi saMsAra buDDhI karaMti" // 120 // yaha zrIvizeSAvazyakakI uparokta prasaMgameM eka gAthA dikhAkara jo zrIjinesvara bhagavAnke vacanake viruddha utsUtra bhASaNa karatA hove usakA aura usako mAnya karane vAloMkA darzanamAtrabhI AtmArthI samyakatvI jIvoMko tyAganA cAhiye nahI to saMsAra bar3hAnevAlA hotA hai aura unhoMkI nija svArthI kalpita kuyuktiyoMkI sahArevAlI ( AjJAviruddha ) avidhikI bAtoMkA niSedha karake mithyAtva haTAneke liye tathA bhavyajIvoMke uddhArake vAste vidhimArgakI AjJAnusAra zAstroMke pramANa pUrvaka satya bAtoMko pragaTa karane sambandhI ina mahArAjane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 619 ] bahuta kaSTa sahana karake apanI himmata bahAdurI aura zAstrokta bAtoMkI satyatA dikhAneke liye uparokta bAtoM saMbaMdhI apane skaMdhoMkA AsphAlana (khambhA Thoka) kara kathana kiyA jisapara viveka zUnyatAko andhaparamparAse vartamAnakAla meM antara mithyAtvaseM bar3AbhArIvibhrama par3a gayA hai, ki zrIjinavallabhasUrijIne khambhA ThoMka kara jabarAIse utsUtrarUpa chaThe kalyANakako pragaTa kiyA parantu itanA nahIM vicArate hai, ki zAstrAnusAra satya bAtako prakAzita karake mithyA haThavAdI kadAgrahiyoMko haTAneke liye apanI vidvattAkI bahAdurI dikhAI hai natu zAstraviruddha utsUtraprarUpaNAkA vRthA haThavAdako jabarAI, kyoMki dekho AjakAla vartamAna meM bhI yaha bAteM to pragaTapane dekhane meM AtI hai; ki kitanehI AdamI kisI tarahakI apanI satya bAtako zAstrapramANoM sahita dikhAte hue vAdAnuvAda karake yuktipUrvaka siddha karaneke liye aura dUsare prativAdIkI mithyA bAtako niSedha karaneke vAste -koI to chAtI Thokakara apanA kathana karate haiM / koI DaGke kI coTa pUrvaka apanA kathana karate haiM / koI udghoSaNA karavAte hue kathana karate haiM / koI bhRkUTI car3hAkara bar3I tejIse kathana karate haiM // koI bar3I bar3I AvAja karake lambe lambese pukArate hue kathana karate haiM / koI jhAlara, ghaNTA bajAte hue kathana karate haiM // tathA kitane hI bhASaNa karanevAle kUda kUdakara uchala uchala karake kathana karate haiM / aura koI koI to caukI Tebala Thokate hue kathana karate haiM / aura koI pustakapara hAtha pichAr3ate hue kathana karate haiM // ityAdi aneka prakAra se kathana karate haiM so to apanI satyatA tatha vidvattAkI himmata bahAdurI aura apanI apanI svabhAvika prakRti zarIrakI ceSTAkA kAraNa hai parantu usako haThavAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 620 ] mithyA AgrahakI jabarAI nahIM kahasakate haiM isItarahase zrIjinavallabhasUrijInebhI zAstrApramANoM sahita apane kathanakI satyatAke kAraNase tathA apanI vidvattAkI himmata bahAdurI aura nija prakRti zarIra svabhAvakI ceSTAse caityavAsiyoMkI utsUtra prarUpaNAkA kalpita mArgako haTA karake zrIjinAjJA nusAra satya bAtako pragaTa karaneke liye khambhA Thokake kathana kiyA so to caityavAsa rAtrisnAnAdi avidhikI bAtoMkA nivAraNa karaneke liye aura prabhAtase dinameM vidhipUrvaka yatnAse nAtra mahotsavAdi karanA aura caitya vaMdanAdike liye jAnA vagairaha zAstrAnusAra vidhi nArgakI bAtoMko prakAzita karaneke liye khUba hI acchI taraha se sabake sAmane kathana kiyA parantu jhUThe AdamI satyavAdIke sAmane nahIM A sakate haiM usI taraha koI bhI una caityavAsiyoMmeMse mahArAjake sAmane Akara caityameM rahane vagairaha apanI bAtoMko sthApana karaneke liye kathana nahIM karasakA usIse bahuta bhavyajIvoMko caityavAsiyoMke mAyAphandase chuTanekA kAraNa hokara zrIjinAjJAmeM pravartamAna honese bar3A lAmakA kArya (ina mahArAjakA kathana) hogayA jisameM ananta lAbhake kAraNakA upakAra sambandhI vicArako to bhUlagaye aura caityavAsiyoMkI avidhimeM par3akara bhagavAnkI AjJA bhaGga tathA mandirajImeM virAjamAna zrIjinezvara bhagavAnkI pratimAjIkI AzAtanA karake aura zithilAcArI utsUtraprarUpaka caityavAsiyoMko zuddha upadeza denevAle saMyamI guru mAnane vagairaha kAraNoMse saMsAraraddhi samyaktvakA nAza durlabha bodhikI prApti bhadrajIvoMko hove vaise vartAvake mithyAtvako ina mahArAjane haTAyA aura zrIjinAjJAnusAra zAstra pramANa mujaba vidhimArgako satya bAtoMko prakAzita karo jisake pUrvAparake saba pAThako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 621 ] likhanA to dUra rahA parantu vizeSa mAyAcArI karake caityavAsiyoM sambaMdhI viSayako chupA karake "khambhA ThoMkake chaThe kalyANakakI prarUpaNA karI" isatarahase likhakara apane haThavAdase navIna chaThe kalyANakakI utsUtraprarUpaNA karanekA bAlajIvoMko dikhAyA so niSkevala antarake abhinivezika mithyAtvase nijaparake AtmakalyANameM vighnarUpa samyaktvako naSTa karanevAlA vRthA hI gAr3ha mithyAtvakA bhrama bhadrajIvoMke dilameM gerakara saMsAra bhramaNakA kAraNa kiyA hai kyoMki"prakarSeNeda mitthameva mavati yo'trArtha sahiSnuH savAvadIvitiskaMdhAsphAlana pUrvakaM sAdhitaH sakala pratyakSa prakAzitaH / " ina akSaroMkA "atizaya karake yaha chaThA kalyANaka hI hai jo isa bAtameM sahana na kara sakatA hove so atizaya karake kathana karo aise kathanake sAtha apane skandhoMko AsphAlanapUrvaka chaThA kalyANaka kathana kiyA hai arthAt apanI bhujAse khambhA ThoMkake chaThe kalyANakakI prarUpaNA karI sarva lokoMke samakSa kathana kiyA / " yaha bhAvArtha nyAyAMbhonidhijIne likhake navIna chaThe kalyANakakI prarUpaNA karanekA ThaharAyA so to apanI vidvattAkI cAturAIko mAyArattise vRthA hI lajAyA hai kyoMki uparokta akSaroMkA yaha bhAvArtha nahIM bana... sakatA kintu caityavAsa niSedhAdi viSaya hamane UparameM likhe haiM vaisA hotA hai isaliye kevala chaThe kalyANakakI prarUpaNA karaneke liye khambhe ThoMkake kathana nahIM kiyA kintu caityavAsa nivAraNAdi pUrvameM viSaya dikhAye haiM unhIM saboMkA kathana karake zithilAcArI jainIsAdhukAveSa dhAraNa karanevAlAMkI kalpita avidhi aura satsUtra prarUpaNA haTAneke liye khambhA ThoMkane pUrvaka uparokta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 622 ] vidhimArgakI satya bAtoMko zAstra pramANAnusAra siddha karake sabake sAmane prakAzita karanekA samajhanA caahiye| ___ aura "yo na zeSa sUrINAmajJAta siddhAMta rahasyAnAmityarthaH locanapathepa dRSTimArga AstAM zrutipathe brajati yAti ucyate punarjina matarbhagavadvacana vedibhiriti" ina akSaroMkA bhAvardhameM bhI "jo yaha chaThA kalyANaka nahIM jAne haiM siddhAMtake rahasya aise jitane ho gaye AcArya unhoMke karNapathameM to dUra raho parantu locana pathameM bhI nahIM AyA hai aisA chaThA kalyANaka kahA hai bhagavatake bacana jAnane vAle zrIjinaballabha sUrijIne" isatarahakA matalaba likha karake nyAyAMbhonidhijIne apanI mAyAcArIkI vidvattA bhadrajIvoMko dikhAkara andhaparamparAkI bhramakhAr3ameM bAlajIvoMko gerane the so gere aura ihaloka svArthase apanI pUjA mAnatAmeM dRSTirAgiyoMko phasAneke the so phaMsAliye parantu zAstra kArake viruddhArthameM likhakara pUrvAcAryoM kI AzAtanA karake ina mahArAjako sthAhI mithyA dUSaNa lagAkara mithyAtva bar3hAte hue nijaparake saMsAra iddhikA kAraNa karate kucha bhI lajjA nahIM AI kyoMki nyAyAMbhonidhijIke Upara likhe mujaba chaThe kalyANakakI prarUpaNA karane meM saba pUrvAcAryoM ko ajJAnI ThaharAne sambandhI uparoka pAThakA bhAvArtha nahIM banatA hai, kintu bhavyajIvoMke dharmarUpI dhana (samyagdRSTipane) ko taskarakItaraha haraNa karanevAle, ajJAnarUpI andhakArameM par3akara moha pramAdarUpI nindrAmeM sonevAle, abhinivezika mithyAtva sevana karatehuye kalpita AlambanoMko mAyAcArIse bAlajIvoMko dikhAkara zrIjinAjJAkI virAdhanA karake utsUtraprarUpaNAse avidhirUpI unmArgakA pracAra karake usameM gaDDarIha pravAhI vivekazUnya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 623 ] dRSTirAgiyoMko apane svArtha ke liye andhaparamparAmeM phaMsAne. vAle AcArya vagairaha padadharoMkI rAtrisnAtra pratiSThA tathA prAvikAoMkA mandirajImeMrAtriko AnA aura chaThe kalyANakako ma mAnane vagairaha bAtoMke liye caityavAsiyoM sambandhI zAstrakArane kahA hai so hamane UparameM hI usakA bhAvArtha likha diyA hai isaliye uparokta bAkya zuddha prarUpaka AtmArthI pUrvAcAryo ke liye nahIM hai kyoMki caudaha pUrvadhara zruta kevalI zrIbhadrabAhuskhAmIjI, tathA zrojinadAsagaNi mahattarAcAryajI, zrIharibhadrasUrijI, zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNajI, zrIabhayadeva sUrijI, zrIzIlAGgAcAryajo, nItilakAcAryajI vagairaha pUrvAcArya mahArAja to zrIkalpasUtra tathA zrIsthAnAMgajI sUtra aura zrI AcArAGgajIsUtrAdi zAstrAnusAra cha kalyANaka mAnanevAle tathA caityakI 84 AzAtanA varjana pUrvaka vidhise vyavahAra karanevAle the aura pUrvAcAryo ke banAye aneka zAstroM meM 64 AzAtanAkA varjana pUrvaka divasameM snAtra ucchavAdi karatehuye vidhise vartAva karanekA tathA chaThe kalyANakako mAnane vagairahakA adhikAra bahuta jagahoMpara AtA hai aura caityavAsIloga zrImandirajIkI AzAtanA varjana sambaMdhI tathA chaThe kalyANaka sambandhI zAstroMke pratyakSa pramANa maujUda honepara bhI usa mujaba na vartate hue caityameM rahanA vagairaha viruddhAcaraNa karate the isaliye una caityavAsiyoM sambandhI "yo na zeSasUrINAmajJAta siddhAMta rahasyAnA" ityAdi bAkya TIkAkAra mahArAjanekahe haiM natu zuddha saMyamI zAstrokta satya upadezaka pUrvAcAryoM sambaMdhI jisakA vizeSa khulAsA UparameM likhA gayA hai isaliye uparokta vAkyakA bhAvArthameM nyAyAMbhonidhijIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 624 ] 'jitane ho gaye AcArya' aisA likhakara saba pUrvAcAryoM ko siddhAntake rahasyako na jAnane vAle ajJAnI ThaharAne sambandhI zrIjinavallabhasUrijI mahArAjapara jhUThA AkSepa kiyA so dIrgha saMsArI panekA kAraNa hai / aura zrIjinaballabhasUrijIne to jitane hogaye utane saba pUrvAcAryoM ko siddhAnta ke rahasyako na jAnanevAle ajJAnI nahIM ThaharAye parantu nyAyAMbhonidhijIne apane likhe bhAvArthameM TIkAkArake viruddhArtha meM apanI kalpanA mujaba artha karake nijameM ApahI aisA likhakara saba pUrvAcAryoM kI bar3ImArI AzAtanA karake antara midhyAtvake udayase saMsAra bhramaNa durlabha bodhike hetUrUpa mahAn anartha karadiyA aura ina mahArAjako jhUThA dUSaNa lagAkara upahAsapUrvaka likhake bholejIvoMko zAstrAnusAra cha kalyANakakI satya bAtaparase zraddhA bhraSTa karanekA kAraNa kiyA jisake vipAka to bhavAntarameM bhoge vinA chuTane bahuta kaThina hai / n aura " prakarSe kheda mitthameva bhavati" ityAdi - isa paMkti meM tathA " yo na zevasUrINAM" ityAdi isa paMkti meM chaThe kalyANakakA nAma nahIM hai tisapara bhI ina donoM paMktiyoMke bhAvArtha meM " atizaya karake yaha chaThA kalyANaka hI hai" aura " jo yaha chaThA kalyANaka nahIM jAne haiM siddhAMta ke rahasya aise jitane hogaye AcArya" isa tarahakA likhakara bhAvArtha meM vAraMvAra uThe kalyANakako likhA so yadi " vidhirAgabhoktaH SaSTa kalyANaka rUpazcetyAdi viSayaH pUrvapradarzitazca prakAraH " isa paMktiko dekhakara likhA hove to bhI mAyAcArIkA kAraNa hai kyoMki isa paMktise to Agamokla SaSTa kalyANaka ThaharatA hai tathA " ityAdi viSayaH pUrvaM pradarzitaH ca prakAraH " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 625 ] ima akSaroMse jo pahile caityavAsa niSedha vagairaha viSaya atizaya vizeSa karake dikhAye gaye haiM unameM 84 AzAtamAoMkA nivAraNAdi caitya (mandira) kI vidhi vagairaha bAtoM sambandhI pUrvameM likhA gayA hai vo pUrvokta bAtoMke viSayoMke sambandhakI una saba bAtoMko yahAM grahaNa karaneke liyehI to uparokta vAkya TIkA kArane khulAsA pUrvaka likhe hai so una saba bAtoMke viSayoM sambandhI "prakarSeNeda mitthameva bhavati yogtrArthasahiSNu savAvadItviti" tathA "yo na zeSa sUrINAM" ityAdi yaha donoM paMkti likhakara "atizaya karake uparokta caityavAsa nivAraNAdi sambandhI jo kathana kiyA hai so vaisehI hai isameM anyathA nahIM hosakatA yaha bAta kisIko pasanda nahIM hoto sAmane Akara kathana karo" so isa taraha caityavAsa nivAraNAdi sambandhI "skaMdhAsphAlanapUrvaka sAdhitaH sakala pratyakSa prakAzitaH" tathA "yo na zeSa sUrINAmajJAta siddhAnta rahasyanAM locana pathepi dRSTimArga AstAM zrutipathe brajati pAti" yaha vAkya kahe haiM so to niSpakSapAtI vivekI tatva dRSTivAle alpajJa bhI pUrvApara sambandha sahita arthakarane vAle acchI tarahase samajha sakate haiN| tisapara bhI nyAyAMbhonidhijI hokarake bhI caityavAsa nivAraNAdikake sambandhako TIkAkArake abhiprAyako aura pUrvAparake pAThakI viSayako upayoga zUnyatAse jAne binA athavA abhinivezika mithyAtvakI mAyAcArIse jAna bUjha karake caityavAsake viSayako chupA kara 'prakarSeNeda mitthameva bhavati' isake arthameM 'atizaya karake yaha chaThA kalyANakahI hai, tathA 'yonazeSasUrINA' ke arthameM "jo yaha chaThA kalyANaka nahIM jAne hai siddhAMtake rahasya aise jitane ho gaye AcArya unoMke karNapathameM to dUraraho parantu locanapathameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 626 ] bhI nahIM AyA hai aisA chaThA kalyANaka kahA hai" isa taraha bhAvArthameM vAramvAra chaThe kalyANakako likhake dRSTirAgI viveka zUnya andhaparaMparA mujaba calane vAle gaccha kadAgrahI ajJAnI jIvoMke Age manamAnA bhAvArtha likha diyA parantu isa prakArako mAyAcArI karake abhinivezikase mahAn anarthake vipAkoMko bhUla gaye hoMge anyathA caityavAsAdi niSedhake viSayako chor3akara Agamokta cha kalyANakakI satyabAtako navIna prarUpaNArUpa asatya ThaharAnekA aisA mahAn anartha kArI prayatna kadApi na karate aurakhaMbhe Thoka kara chaThe kalyANakI prarUpaNA karate saba pUrvAcAryo ko ajJAnI ThaharAne sambandhI zrIjinavallabhasUrijI ke liye nyAyAMbhInidhijIne likhA so vyartha hI ajJAnatAse mahAn anartha karake unmArgake doSAdhikArI banagaye parantu khambhA Thokakara chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA karane meM saba pUrvAcAryo ko ajJAnI ThaharAnekA likhA so siddha nahIM hosakA aura mAyAcArIke saba bheda khula gaye tathA 'prakarSeNedamittha mevabhavati' ityAdi donoM paMkiyoMke bhAvArthameM caityavAsI ajJAnI utsUtraprarUpaka dUvya liMgiyoM sambandhI saba pUrvAparakA viSaya sambandhake sabI bheda bhI khula gaye aura-Agamokta chaThA kalyANaka ThaharagayA isako vizeSatAse to tatvajJajana svayaM vicAra leveNge| ___aura 'yo na zeSa sUrINAM' isake artha meM jitane hogaye' aise likhakara sabapUrvAcAryo kA grahaNa kiyA sobhI ajJAnatAkA kAraNa hai kyoMki 'zeSa,kahanese to siddhAntake rahasyako jAnanevAle tatvajJAnI AjJAArAdhaka zuddha prarUpaNA karane vAle AtmArthI AcAryo se bAkIke isaloka svArthI caityavAsI AcArya nAma dhArakoMkA grahaNa hotA hai parantu saba pUrvAdhAryo kA brahaNa to Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 627 ] kadApi nahIM ho sakatA aura khAsa nyAyAMbhonidhijIke bhAvArtha meM likhe mujaba "nahIM jAnate haiM siddhAntake rahasya ese jitane ho gaye AcArya" ina akSaroMse bhI viveka buddhiko sthira karake vicArA jAve to siddhAntake rahasyako jAnane vAle ese jitane pUrvAcArya ho gaye hai vo saba to kadApi grahaNa nahIM hosakate haiM tisapara bhI saMgha pUrvAcAryo kA grahaNa kiyA soto mama jananI vaMdhyA samAna ThaharatA hai kyoMki jaba Uparake akSaroMse bhI ajJAnI grahaNa hue to jitane jJAnI pUrvAcArya hogaye soto grahaNa karanA banahI nahIM sakatA aura 'zeSa' zabda to kathana karane vAleke varttamAna samayakA artha vAlA hai isaliye 'jitane hogaye, aisA likhakara saba pUrvAcAryo kA artha grahaNa karake bhUtakAla ThaharAyA so to pratyakSa viruddhatA hai / aura " azeSa" zabda saMpUrNa saba pUrvAcAryoM ke artha vAlA hai tathA 'zeSa' zabda una pUrvAcAryoM se bAkI ke thor3ese nAma dhAraka AcAryoM ke artha vAlA hai so to alpajJa bhI samaja sakatA hai tisa para bhI nyAyAMbhonidhijI itane bar3e suprasiddha vidvAn ho karake bhI 'zeSa' zabdake artha meM "ajJAta siddhAMta rahasyAnAM" isa prakAra una caitya vAsiyoMkA vizeSaNa TIkAkArane khulAsA likhA hone para bhI bar3A anartha karake mahAn uttama parama pUjya saba pUrvAcAryoM kA tathA zuddha prarUpaka tatvajJa kriyApAtra usa samayake varttamAnika vidyamAna es AcAryoM kA grahaNa kara liyA aura isa prakAra ke bar3e amartha kohI biveka zUnyatAse pUrvAparakA vizvAra kiye binA isa samaya vartamAna kAla meM unake gacchavAle apanI vidvatAke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 628 ] laMbe laMbe vizeSaNa dhAraNa karane vAle ho karake bhI andhaparaMparAse calAye jAte haiM aura tatva dRSTise satyAsatyakA nirNaya nahIM karate haiM so bhI bar3I zarmakI bAta hai| __ aura Age phira bhI likhA hai ki (aba isa gaNadharasAI zatakake pAThase ApahI vicAriye ki jaba Apake bar3e zrIjinavallabhasUrijIne pUrvAcAryo ko siddhAntake rahasyako na jAnanevAle ThaharAke aura vidyamAna AcAryo se nirapekSa hokara yaha chaThA kalyANaka navIna kathana kiyA to phira kisa vAste siddhAntakA jhUThA nAma leke logoMko bharamameM gerate ho) Uparake isa lekhapara bhI mereko itAnAhI kahanA hai ki jaba uparoka pAThameM pragaTapane "AgamotaH SaSTa kalyANakaH" yAne mUla AgamoMmeM chaThe kalyANakakA kathana kiyA huA hai aise akSara khulAsAke sAtha sUryakI taraha prakAza kara rahe haiM tisapara bhI usako na samajhakara viparIta rItise niSedha karanevAloMkoM Agama siddhAntake rahasyako na jAnanevAle ajJAnI kahe jAveM to isameM kaunasI burI bAta huI so to Apa bhI isa bAtameM inakAra nahIM kara sakate, tathA "yonazeSasUrINAM" yaha bAkya to uparokta cetyavAsiyoMkI-ajJAnatA, avidhi, utsUtra prarUpaNA karane tathA zAstrokta bAtako na mAnane sambaMdhI hai isaliye zrIjinavallabhasUrijI sambandhI AkSepa rUpa UparakA ApakA likhanA ajJAnatAkA sUcaka vyartha hai| aura Agamokta bAtako bhavyajIvoMke Age gAMva gAMva nagara nagara prati rojInA prakAzita karanA so to zrItIrthaMkara gaNadhara pUrvadhara pUrvAcArya aura saba sAdhuoMkA khAsa kartavyarUpa kArya hai isake anusAra ina mahArAjane bhI caityavAsiyoMke andhaparamparAke kadAgrahako haTAneke liye apanI himmata bahAdurI vidvattAkI sAmarthatAle Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 629 ] caityAvAsa niSedha pUrvaka caityako zAstrokta vidhikA tathA AgamoM meM kahA huA chaThA kalyANakakA kathana kiyA so to uparoka pAThameM pragaTa akSarahai tisako to dravya locana vAlA bhI acchItarahale dekha sakatAhai parantu itane bar3e vidvAn nyAyAMbhonidhijI bana karake bhI apane kalpita kadAgrahake haThako sthApaneke AgrahameM par3a karake dRSTirAgiyoMse pUjA mAnyatA karAneke liye Agamokna chaThe kalyANakakI satya bAtako ur3Akara vRthA dveSa buddhise unmattakI taraha "pUrvAcAryoM ko siddhAntake rahasyako na jAnanevAle ThaharAkara vidyamAna AcAryoM se nirapekSa hokara yaha chaThA kalyANaka navIna kathana kiyA" isatarahake akSara likhake chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA karanekA likhate kucha zarma bhI na aaii| haa| atIva khedaH ? apanI pUjA mAnatA tathA vidvattA aura gaccha kadAgrahake haThavAdako jamAneke liye kitanA bar3AbhArI anartha kara diyA aura aise mahAn anartha se apane aura apanI aMdhaparaMparAkI mAyAjAlameM pha~sanevAle dRSTirAgI bhadrajIvoMke saMsArabhramaNa durlabha bodhipaneke dIrdhakarmoM kA kuchabhI vicAra nahIM kiyA yahI to vizeSarUpase bAhya ADaMbariyoMkI pAkhaMDapUjAsUpa gaDDarIha pravAhI kalayugakI mahimAke sivAya aura kyA hogA so isako AtmArthI zrIjinAjJArAdhanAbhilASI niSpakSapAtI vivekI tatvajJa sajjana svayaM vicAra lenaa| aura "vidyamAna AcAryoM se nirapekSa hokara yaha chaThA kalyANaka kathana kiyA" isapara bhI mereko itanA hI kahanA hai ki zrIjinavamabhasUrijImahArAjake samayameM cItoDanagarameM dravyaliGgako dhAraNakaranevAle utsUtrabhASI aura kalpita AlaMbanose avidhi upa unmArgameM bhaktosameta Apa calanevAle caityavAsI AcArya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 630 ] so unhoMse viruddha hokara aMdhaparaMparAkI mAyAjAlake kadAgrahako haTAneke liye ina mahArAjane caityavAsiyoMkI zrIjinAzA viruddhakalpita bAtoMkA niSedha karake zAstrAnusAra AjJAmujaba vidhimArgako satyabAtoMko bhavyajIvoMke upakArake liye pragaTakarI usako ApalogoMne acchA nahIM samajhakara vidyamAna caityavAsiyoMke AcAryoM se nirapekSa yAne viruddha honekA likhA isase to yahI siddhahotA hai ki una caityavAsiyoMkI utsUtrarUpa kalpita bAtoMko Apa acchI samajhate haiM tabahI to zAstroMke rahasya ko samajhe binA una caityavAsiyoMkI taraha do zrAvaNa hone para zAstrapramANase 50 dine paryuSaNA karanekA chor3akara 80 dine pratyakSa viruddhAtAse karate ho tathA zAstrokta zrIvIra prabhuke cha kalyANakoMkA niSedha karake utsUtrabhASaNa karanevAle banate ho aura gaccha kadAgrahake phaMdameM bholejIvoMko phaMsAteho isaliye ina mahArAjakA satyakathana bhI Apako acchA nahIM lagA isase viparIta hokara, kuvikalpa uThAyA anyathA 'vidyamAna AcAryoM se nirapekSa hokara aise akSara likhake cItor3ake caityavAsiyoMke viruddha honekA kadApi na likhate kyoMki ina mahArAjane yahabAta cItor3a meM hI pragaTa karI hai aura usa samaya cItoDa meM caityavAsiyoMkI manamAnI bAtoM meM dRSTirAgI viveka zUnya zrAvaka loka unhoke phaMdame pUre pUre phaMsagaye the isase unhoMkI avidhi pracArarUpI mithyAtvake andhakArakI mAnoM rAjadhAnI jamIhuI thI usako ina mahArAjane vahAM vidhi :: mArgakI zrIjinAcA mujaba satyabAtoMkoM pragaTakarane rUpa sUryake : prakAzase ukher3a DAlI aura usa samaya vahAM zuddha kriyApAtra satya upadezaka ugravihArI AcAryo kA abhAva thA isaliye "vidyamAna AcAryo se" ina akSaroMse una caityavAsiyoMke sivAya AtmArthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [631 ] AcArya grahaNa nahI hosakate haiM, bar3ehI aphasosakI bAta hai ki gacchakadAgrahameM phaMsehue prANI apanI vidvattAkI mithyA bAtako jamAneke liye satyabAtako bhI khoTI ThaharAkara apane pakSakI khoTI bAtako satya karaneke liye kaisA anartha karate haiM aura aisA anartha se saMsAra ddhikA bhaya nahIM karate haiM khair| __ aba AtmArthI vivekI pAThakagaNase merA yahI kahanA hai ki uparakI TIkAke pAThameM navIna chaThA kalyANaka prarUpaNakarane sambandhI eka akSaramAtra zabdakA gaMdha bhI nahIM hai tisapara bhI navIna chaThekalyANAkI prarUpaNA karanekA nyAyAMbhonidhijIne athAhI zrIjinavallabhasUrijIko dUSaNa lagAyA so sarvathA mithyA hai isaliye aisA mithyAlikhakara zAstrAnusArakI satyabAta parase bhadrajIvoMkI zraddhA bhraSTakarake zrIjinAjJAke virAdhaka banAtehue mithyAtvameM geranekA vaDAbhArI mahAn anartha karane vAle to para loka cale gaye parantu mAyArattise jisake nAmase, yAne-proamaravijayajI tathA zrIkAMtivijayajIke nAmase 'jaina siddhAnta samAcArI' nAmaka pustaka pragaTa huI hai ve loga to abhI vidyamAna hai tathA nyAyAMbho nidhijIke samudAyameM bhI tosUri, upAdhyAya, gaNI, pravartaka, panyAsa, paNDita aura nyAya ratna vidyA sAgarAdi padake dharane vAle jagat pUjya gItArtha jaisI bAhya vRttiko dhAraNa karane vAloMkI to bahutahI samudAya vidyamAna hai so yadi apane guru nyAyAMbhonidhijIko gItArtha satyavAdI zuddhaprarUpaka samajate hove to uparokta TIkAke pAThase navIna chaThe kalyANakakI prarUpaNAkaranekA siddha kara dikhalAve anyathA apane guruko mithyAvAdI utsUtraprarUpaka jAne to apane guruke gacchake kadAgraha abhimAnako tyAga karake satya bAtako grahaNa kareM aura jamAlIke ziSyoMkI taraha apanA Atma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 632 ] kalyANa karate hue bhavyajIvoMko satyabAta grahaNa karAkara saMsAra bhramaNa rUpI khoTI zraddhAkI khADase uddhAra karane ke ananta lAbhako prApta kareM, jisame hI: nijaparakA hita hai parantu abhimAna jhUThA haTavAdase to saMsAra vRddhike sivAya aura kucha bhI sAra na milegA, guru gacchake kadAgrahase manuSya janma DhathA gamAnA ucita nahIM hai / aura nyAya vizArada suprasiddha mahopAdhyAya zrIyazovijayajIne zrIsImaMdharasvAmIjIke stavana meM "jimajima bahuzruta bahujana saMmmata, bahu ziSye parivariyo // timatima jina zAsana no varI / te navI buye tariyo" isa gAthAko jo kalijugakI vyavasthA dekhakarake kahI hai so to nyAyAMbho nidhijIne paryuSaNA tathA sAmAyika aura kalyANakAdi viSayoMmeM utsUtra bhASaNoMke saMgrahase aura kuyuktiyoMke vikalpose Dhaka matake tyAgI vairAgI satyopadezaka bAhya ADambara ke bharose bhole jIvoMko zrI jinAtAkI virAdhanake raste calAne ke kartavyoMse pratyakSa pramANatA yukta satya karake dikhAI hai parantu aba AtmArthiyoM ko utsUtra prarUpaNAkI bAtoMkoM tyAga karake zrIjinAjJA mUjiba zAstra pramANa yukta isa granthameM kathana karI huI satya bAtoMko zIghratAse grahaNa karake apanI zuddha zraddhA pUrvaka Atma kalyANake kAryakA udyama saphala hove aisA karanA cAhiye / aura " AgamoktaH SaSTa kalyANakaH" aise akSara pratyakSapane khulAsA pUrvaka uparokta pAThameM honepara bhI " skaMdhA sphAlanapUrvaka sAdhitaH" tathA " yonazeSasUrINAmajJAta siddhAMta rahasyAnAM" ityAdi ina donoM paMktiyoMke bhAvArthako aura caityabAsiyoM sambandhI pUrvApara ke biSaya sambandha ko ( viveka buddhI se samajhe binA yA abhinivezikako mAyAcArIse ) chor3akarake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 633 ] UparakI donoM paMktiyoMke artha meM UTapaTAMga mana kalpanA mujaba bhAvArtha meM likhakara una zabdoMke Upara apanA kuvikalpa uThAyA yAne uparokta nAma dhAraka caityavAsI AcAryoM kI utsUtratAse avidhirUpa unmArgakI kadAgrahI prarUpaNAko haTAneke liye, zAstrokta chaThe kalyANakake svarUpako na samajhane vAle, tathA mandirajIkI 84 AzAtanA nivAraNAdi pUrvaka vidhise vartAva karane sambaMdhI zAstroMmeM pratyakSa pATha maujUda hone para bhI zrImandirameM rahate hue 84 AzAtanA karane vAle una caityavAsiyoMko zrIjinavallabhasUrijI mahArAjane siddhAntake rahasyako na jAnane vAle ThaharAye tathA bhavyajIvoMko zrIjinAjJAnusAra zAstrokta vidhimArgakI satyabAtoM meM zuddhazraddhAkI prApti pUrvaka dRr3ha tA hone ke liye apanI vidvattAkI himmata zarIraprakRtikI ceSTAse khambhA Thokake UparakI zAstrokta bAtoMko sabake sAmane vizeSatAse prakAzita karI jisake tAtparyArthako to samajha sake nahIM isaliye aparakI donoM paMktiyoMke akSaroMko dekha kara apane aMtara mithyAtvakI ajJAnatAkA kuvikalpa bhadrajIvoM para geranA cAhA ki, aise zabda kyoM kahe parantu viveka buddhise itanA nahIM vicAra kiyA ki zrIjinAjJAkI virAdhanA karake utsUtra bhASaNoMpUrvaka abhinivezika mithyAtvase kuyuktiyoMke vikalpoMse bhavyajIvoMko unmArgameM geranevAloMke pAkhaNDako haTAneke liye ina mahArAjake uparoka kathanase bhI vizeSa jyAdA zabda kahe jAve tobhI koI harajekI bAta nahI hai| dekhiye khAsa nyAyAMbhonidhijInehI utsUtraprarUpaNA karane vAloM sambandhI apane banAye "ajJAna timirabhAskara" granthake pRSTha 294295 ke lekha meM kaise kaise zabda likhe haiM so lekhe bhI isIhI granthake pRSTa 1980 meM chapa cukA hai aura DhUDhakamatake sAdhukA veSadhAraka jeThamalane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 634 / zrIjinapratimAjIkA utthApana vagairaha viruddhAcaraNakI bAtIko sthApana karaneke liye utsUtrabhASaNoMse saMsAra bhramaNa, dulabhabodhipaneke dIrghakarmoM kA bhaya na rakhkhake bhadrajIvoMko mithyAtvakI bhramajAlameM phaMsAneke liye AgamoMke pAThoMkA ulaTAhI viparIta artha karake kuyuktiyoMke vikalpoMse aneka tarahake uTapaTAMga samakItasAra nAmaka parantu vAstavameM utsUtroMkI aMdhakhADakI pustakameM likhethe, jisakA prati uttarameM bhavyajIvoMko satyabAtakI prAptirUpa upakArake liye "samyaktva zAlyoddhAra" nAmA granthameM khAsa nyAyAMbhonidhijIne usa jeThamalake tathA anya dUr3hiyoMke jUThe haThavAdako kuyuktiyoMke pAkhaDako haTAneke liye "ajJAnI, mahAmithyAtvI, mUDhamati, mahAninhava, vaizyAputrasamAna, pazutulya, dinameM aMdhe, akkalake duzmana, mUrkhaziromaNI, mahA durbhavI, maleccha sarIkhe paMthake mAnane vAle, ananta saMsArI, hoNa puNyAye, dAsI putra tulya, jeTheke ghApake copar3emeM likhA hai" ityAdi aneka taraha ke anucita kaTuka zabda bahuta jagahoM para likhe haiM tathA jina mandira karAne vAlA zrAvaka 12 veM devaloka jAve isakA niSedha karaneke liye jeThamalane apane antarake gADha mithyAtvake udayase durbuddhise bhole jIvoMko apanI mAyAjAlameM phaMsAneke liye jina mandira banAne vAleko naraka likha dI jisakI samIkSAmeM samyaktva zalyodvArake pRSTa 187 paMkti 6 se 10 taka "jeThamalane utsUtra likhate hue jarA bhI vicAra nahIM karA hai je kara jeThamala Dhaka vartamAna samayameM hotA to pariDatokI sabhAmeM carcA karake usakA muMhakAlA karAke usake mukhameM jarUra zakaradete kyoMki jUTha likhane vAleko yahI dara honA cAhiye" isa tarahake zabda likhe haiM aura isI pRSTameM daDhiye dUtaNIye unake sevaka sabako narakane jAnekA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 635 ] likhA hai aura pRSTha 254 / 255 meM bhI kitane hI abhASaNIya zabda likha diye haiM aba vivekI niSpakSapAtI pAThaka gaNako nyAyapUrvaka dharmabuddhise vicAra karanA cAhiye ki nyAyAMbhonidhijIne DhaDhakoMke liye kaise kaise zabda likha diye jisapara to koI bhI kuvikalpa kisIke dilameM na uThA aura zrIjinavallabhasUrijI mahArAjane caityavAsiyoMke kalpita AlaMbanoMkA haThavAdake mithyAtvakI utsUtratA aura svArthasiddhakI pramAdatAkA abhinivezikako haTAneke liye apane zarIra prakRti svabhAvakI ceSTAse apane kathanameM zAstrokta pramANoMkI satya dRDhatA bhavya jIvoko dikhAkara zrIjinAjJAkI prApti karAneke liye zAstrokta bAtoMko na samajhane vAle aura avidhise unmArga calAnevAle una caityavAsiyoMko siddhAntake rahasyako na jAnanevAle ThaharAkara khambhA Thokate huai satyabAtoMko sabake sAmane prakAzita karI, jisapara apanA kuvikalpa uThAkara bhadrajIvoMko mithyAtvake bhramameM geraneke liye caityavAsiyoM sambandhI zAstrakArake abhiprAyake arthakI jagahapara saba pUrvAcAryo' ko likhake vidyamAna gItArtha zuddha upadeza dene vAle AtmArthI saba AcAryoM ko likha diyA aura Agamokta chaThe kalyANakako jabarAise khaMbhe Thokakara navIna utsUtra prarUpaNarUpa chaThe kalyANaka koThaharA diyA hA ati khedaH // "khalaH sarasva mAtrANi, para chidrANi pazyati // Atmano bilvamAtrANi, pazyannapina pazyati" kI taraha karake vyartha hI nijaparake saMsAra vaDhAneke liye zrIjinavamasUrijI mahArAjake kathamake rahasyakA tAtparyArtha ke bhAvArthako pUrvApara sambandha sahita samajha vinA apanI vidvattAko bahA durI dRSTirAgI vivekazUnya andhabhaktoM meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 636 ] dikhAkara kitanA bar3A mahAn anartha karake mithyAtvakA kAraNa kiyA khaira / aba zrIjinAjJAbhilASI AtmArthI vivekI pAThaka gaNase hamArA itanAhI kahanA hai ki, uparokta pAThake banAnevAle TIkA kAra mahArAjane caityavAsiyoM ke liye pUrvApara sambandha sahita Upara ke pAThakA bhAvArtha samvandhI " cetyAdi viSayaH pradarzitazca prakAraH" aisA khulAsA likha diyA thA tathA uparake pAThakI vyAkhyA karane kI AdimeM hI pUrva kI gAthAke prasaGgakA isa gAthAmeM sambandha karanekA likhA thA jisako to inhoMne jar3amUlase hI ur3A diyA aura granthakAra ke abhiprAya viruddha hokara Age pIcheke sambandhako tor3akara binA sambandhase 1 gAthA ko likhake usakA ulaTA artha karake bholejIvoM ko apanI mAyAjAla meM phaMsAne ke liye zrIjinAtAkI virAdhanAkA bhaya na karate hue kitanA bar3A mahAn anartha karake Agamokla chaThe kalyANakakI satyabAtako utsUtrarUpa asatya ThaharAke zrIjinavallabhasUrijI mahArAja para chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA karane kA doSa ( kalaGka ) lagAdiyA aura paryuSaNA, kalyANaka, sAmAyikake viSayo meM bhI zAstra pramANoMko utthApatehue kitanehI utsUtra likhake kuyuktiyoM se bhadrajIvoMko unmArgake bhrama meM geraneke liye apanI buddhiko cAturAI kharca karane meM kisI tarahase nyUnpatA na karake zrImadyazovijayajIko kathana karIhuI uparokta gAthAko sArthaka karI tathA zrIjinavallabhasUrijI ko jhUThA doSa lagAyA so aise kartavyoMse pratyakSapane dIrgha saMsArIpake lakSaNa mAlUma hote haiM tisa para bhI zAstraprabhANako utthApakara utsUtroM se kuyu kriyoM karake mithyAtvakA kAraNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 637 ] karanevAloko bhI hamato samyakatva zalyoddhArake jaise loka viruddha anucita zabdoMko likhane acche nahIM samajhate haiN| ___ aura 'AgamoktaH SaSTa kalyANakaH' yaha vAkya Uparake pAThameM vidyamAna hai yAne zrIkalpasUtra tathA zrIAcArAMgajIsUtra aura zrIsthAnAMgajIsUtra vagairaha zAstroM meM chaThe kalyANakakA pratyakSapane kathana kiyA huA hai ( isake pramANameM isI viSayakI AdimeMhI aneka zAstroMke pramANa mUlapATha sahita chapa cuke haiM ) tisapara bhI nyAyAMbhonidhijIne apanA kalpita pAkhaNDa jamAneke liye ( yaha chaThA kalyANaka navIna kathana kiyA to phira kisa vAste siddhAntakA jhUThA nAma lekara logoMko bhramameM gerate ho ) isa tarahakA likhakara navIna chaThe kalyANakako prarUpaNA karanekA ThaharAyA aura chaThe kalyANakakI siddhi sambandhI jo jo zAstroMke pATha "zuddha samAcArI prakAza" nAmA pustakameM, dikhAye gaye the una zAstra pAThoMko logoMko bhramameM gerane vAle jUThe ThaharAye soto khAsa ApahI nijameM una zAstrapAThoMko utthApana karake utsUtrabhASaNase kuyuktiyoMke vibhramameM bhole jIvoMko bhramAne vAle bane hai natu 'zuddha samAcArI prakAza' vAle kyoMki unhoMne to jo jo pATha chaThe kalyANakakI siddhi ke liye likhe haiM so saba satya hai parantu chaThe kalyANakako niSedha karane vAlehI zrIjinAjJAke virAdhaka banate haiM soto isa granthako vAMcanevAle vivekI tatvajJa jana svayaM vicAra levegeM aura Age phira bhI nyAyAMbhonidhijIne likhA hai ki (pRSTha paMkti meM tapagacchIya eka kulamaNDanamUrijIkA jo udAharaNa diyA hai soto tumAre vaDokAhI anukaraNa kiyA hai| pUrva pakSa // zrIkulamaNDanasUrijIne anukaraNahI kiyA hai yaha kaise hamajAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 638 ] leve // uttara // he mitra itanAto vicAra karaNA cAhiye ki, jaba pahile zrIjinavallabhasUrijIne sabhI AcAryoM se nirapekSa hoke navInahI chaThe kalyANakako dikhAyA to phira kAheko tarka karate ho) isa tarahase likhakara jo zuddha samAcArI prakAzakI pustakameM cha kalyANakAdhikAre pRSTa 888 meM zrItapagacchake zrIkulamanDana sUrijI kRta zrIkalpAvacUri granthakA pATha dikhAyA (tathA aura bhI kitanehI zAstra pramANoMse chaThe kalyANakako siddha karake dikhAyA) jisapara nyAyAMbhonidhijIne apane pUrvaja zrIkulamaNDana sUrijIne chaThe kalyANakako apane banAye granthameM likhA usako apane pUrvajakA vAkya mAnya karanA to dUra rahA parantu vizeSatAse usakA niSedha karaneke liye zrIjinavallabhasUrijI mahArAjakA anukaraNa karanekA zrIkulamaNDanasUrijI para AkSepa likhakara chaThe kalyANakake pramANa karanekI bAtako ur3A diyA so to pratyakSa mAyAcArIkI ThagAIkA kAraNa hai, kyoMki jo zAstrAnusAra satya bAtakA kathana hove-usake kathana karaneme to saba koI anukaraNa karate haiN| dekho zrItIrthaMkara mahArAjake kathanakA anukaraNa zrI gaNadhara mahArAja tathA pUrvadhara pUrvAcAryAdi sabhI paramparAgamase-nijaparake Atma kalyANake liye eka ekakA anukaraNa karate Aye haiM tathA aisehI calatA hai sohI calegA parantu avisaMvAdI jainapravacanameM anyamatiyoMkI taraha eka ekake viruddha manamAnI gappoMkI bAteM likhanekA to AtmArthI jainAcAryo meM kadApi nahIM ho sakatA hai isaliye-jaise zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMne cha.kalyANakoMkI prarUpaNA mUla AgamoMne kapana karI taisehI zrIpUrvAdhAoMne bhI AgamoMko vyAkhyAoMmeM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 639 ] likhA usIke anusArase zrIjinavallabhasUrijI mahArAjane bhI cha kalyANakoMkI prarUpaNA karI to yadi isabAtameM ina mahArAja kA Apake kahane mujaba Apake pUrvajane anukaraNa kiyA bhI mAna liyA jAve to bhI ApakI kalpanAse anukaraNake bahAne Apa chaThe kalyANakakA niSedha karanA cAhate ho to nyAyAnusAra to kadApi nahIM ho sakatA hai| aura hamArI samaja mujaba to anukaraNa karane sambandhI ApakA likhanA bhadrajIvoMko bhramAnanevAlA mAyAttikA ThaharatA hai kyoMki hamAre pUrvAcAryone to AgamAnusAra adhikamAsakI ginatI vagairaha aneka bAtoMko mAnyakarake apane banAye granthoM meM likhI hai so jo tumhAre pUrvajane hamAre pUrvajakA anukaraNa kiyA hotA to adhika mAsakI ginatI vagairaha jo jo bAte hamAre pUrvajoMne mAnI so so bAteM tumhAre pUrvaja bhI mAna lete, tabato tumhArA anukaraNakA likhanA ThIka ho sakatA parantu tumhAre pUrvajane vaisA to kiyA nahIM aura koI koI bAtameM apane pUrvAcArya mAnate hoge so vaisA kiyA to pratyakSa mAlUma hotA hai isIliye hamAre pUrvAcAryakA anukaraNa na karate apaneko acchAlagA vaisA kulamaNDanamUrijIne apanegranthameM likha diyA hogA so cha kalyANaka apaneko ucita lage hoMge tabI likhe aura adhika mAsako ginAtImeM lenA AgamAnusAra hai sohI khAsa zrIkulamaNDanasUrijIne bhI adhika mAsakI ginatIse 13 mAsoMke arthavAlA abhivaddhitasambatsara likhA honepara bhI pUrvApara virodhakA aura AgamoMke pratyakSa pramANoMke utthApanakA vicAra na karake usakI ginatI karanekA niSedha karaneke liye "vidhArAmRta saMgraha" nAmAgraMtha, khaba koziza krii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 640 ] aba vicAra karanA cAhiye ki hamAre pUrvajakA anukaraNa Apake pUrvaja karate to adhika mAsakI ginatI niSedha kadApi na karate parantu, karI isase bhI siddha hotA hai ki anukaraNa nahIM kiyA kintu apanA rucA kiyA hai isaliye anukaraNake bahAne mAyAcArIse chaThe kalyANakakI siddhikI bAtako ur3AnA cAhA so pratyakSa mithyA Thahara gayA isase chaThe kalyANakakA niSedha karanA chor3a kara apane pUrvajake likhe mujaba chaThe kalyANakako mAnya karo to acchA hai aura zrIkulamaNDanasUrijIne cha kalyANaka likhe parantu usako tumhAre kisI bhI pUrvAcArya ne niSedha na kiyA tathA usa granthako apramANabhI na ThaharAyA isase bhI siddha hotA hai ki kula maNDana sUrijIke samayameM tumhAre sabI pUrvaja tathA kulamaNDanasUrijIke pUrvaja pUrvAcArya sabI cha kalyANaka mAnane vAle the anyathA koI bhI usakA niSedha avazya karate so na kiyA // tathA yaha bAta to svayaM siddhahI hai, ki hareka gacchake AcAryAdi jo koI viveka buddhivAle zrIkalpasUtrAdi zAstroMke pratyakSa pAThoMkA arthako samajane vAle kadAgraha rahita hoMge soto sabhI cha kalyANaka mAnya kareMge kyoMki zAstroM meM bahuta jagahoMpara khulAsA likhA hai|tthaa vastu, sthAna, kalyANaka, tInoM zabda paryAya vAcI eka arthako kathana karane vAle haiM isaliye kula maNDana sUrijIke pUrvAcArya tathA unake samayameM vartamAnika tapagacchake samudAya vAle AcAryAdi sabI cha kalyANaka mAnate hove usameM koI Azcarya kI bAta nahIM hai ataeva nyAyAMbhonidhijIkI sAdhumaMDalIse tathA zrItapagacchake samudAyase merA yahI kahanA hai ki jaba zrItIrthaMkara gaNadhara mahArAjoke kathana kiye hue cha kalyANakoMkotapagacchake kharataragacchakevagairahasabhI AtmArthI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 641 / zAstrapAThoMke tAtparyArtha ko, yAne-siddhAntake rahasyako jAnane vAle sabI AcAryAdi cha kalyANaka mAnate Aye taisehI tapagacchake kulamaMTanasUrijI vagairahoMne bhI cha kalyANaka likhe so eka ekake anukaraNa mujaba kathana karanA so to pamparA. gama kahA jAtA hai isaliye Apa logoMkoM bhI cha kalyANakake niSedha karanekI kuyuktiyoM karaneke haTavAdako chor3akara utsUtraprarUpraNAke pApase bacane ke liye zAstrAnusAra Apake pUrvajoMke kathana mujaba cha kalyANaka mAnya karane cAhiye jisase zAstra pAThoMke utthApanake tathA pUrvAcAryo kI avajJAke dUSaNase saMsAra vRddhike kAraNakA vacAva hokara nijaparake Atma kalyANameM udyama karanekA avasara mile aura usakI saphalatA prApta honekA kAraNa Apake bane Age ApakI icchaa| . aura Uparake lekhameM anukaraNa karanekA likhake pUrva pakSa uThAkara usake uttarameM zrIjinavallabhasUrijopara AkSepa karake vohI AkSepakI bAta apane pUrvajapara geranekA likhA so to Uparakele khase nyAyAMbhonidhijIkI ajJAnatAke paradoMke sababhedako pAThaka gaNa svayaM samaja sakeMge kyoMki zrIjinavallabhasUrijIkA satyavAtameM zAstrAnusAra kathanakA anukaraNa zrIkulamaNDanasUrijIne kiyA so zAstrAnusAra satyabAta inhoMse maMjUra na hosakI usase kuvikalpa uThAkara bhadra jIvoMko bhI bharamAye aura pUrvapakSa uThAnA bhI mAyAtikI ajJAnatAkA sUcaka hai kyoMki kharatara gacchavAle aisA pUrvapakSa kadApi nahIM uThA sakate haiM isaliye pUrvapakSakA uThAnA aura usakA uttarameM manamAnA jaTapaTAGga gappa likhanA saba vyartha hai| ___aura Apake pUrvaja sambandhI aba merA to itanAhI kahanA hai ki cAheto hamAre bar3e pUrvaja zrIjinavallabhasUrijIke zAstrokta cha 81 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 642 ] kalyANakake satya kathanakA anukaraNa karake Apake bar3e pUrvaja zrIkulamaNDanasUrijIne apane banAye grantha meM cha kalyANaka likhe aisA Apa mAno, yA apanI rucI mujaba cha kalyANaka likhe mAno, vA apane tapagacchake pUrvAcAryoM ke mAne mujaba paramparAgamase likhe mAnoM athavA isa bAtameM zrIjinavANIko mAnya karake Agama pramANAnusAra cha kalyANaka likhe mAno so cAhe jisa tarahase mAnya karo yaha to ApakI khuzIkI bAta hai parantu zAstrAnusAra cha kalyANaka the sohI Apake pUrvajane likhe hai isaliye zrIkulamaNDanasUrijIke cha kalyANaka likhane sambandhI isa satya kathanako jo tumhAremeM bhI zAstrapramANAnusAra satya bAtako pramANa karanerUpa AtmArthIpanA hoto yukti pUrvaka nyAyAnusAra zAstra sammata cha kalyANakoMkI satya bAtako mAnya karanIhI par3egI, nyAya mujaba to kisI tarahase Apa isa bAtako kadApi niSedha nahIM kara sakate, tisa para bhI apanI khoTI buddhike udayase zrIjinavANIrUpa Agama vacanake cha kalyANakoMko na mAnakara utsUtroMkI kuyuktiyoMke vikalpoMse isa satya kathanakA bhI niSedha karaneke liye abhinivezikakA kadAgrahako na chor3ate hue zrIjinavallabhasUrijIkA anukaraNakAhI bahAnA lekara zrIkulamaNDanamUrijIko bhI usI mujaba doSI mAna baiThoM, to apanI guru paramparAse inakA nAma nikAla do kyoMki ApakI khoTI buddhikI samajha mujaba to Apa zrIjinavallabhasUrijIko saba pUrvAcAryo ko ajJAnI ThaharAne vAle tathA khaMbhA Thokakara jabarAIse utsUtrarUpa navIna cha kalyANakakI prarUpaNA karane vAle Apa mAnate ho aura phira bhI Apa ina mahArAjakAhI anukaraNa karanevAle apane pUrvaja zrIkulamaNDanasUrijIko bhI kahate ho isase to Apake pUrvaja bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 643 ] Apake pUrvAcAryoM ko tathA anya saba pUrvAcAryoM ko ajJAnI ThaharAnevAle va utsUtrarUpa cha kalyANaka likhanevAle Apake lekhase Thaharagaye, to aba yahAM para vicArane kI bAta hai, ki saba pUrvAcAryo ko ajJAno ThaharAnevAle tathA utsUtralikhanevAle kulamaNDanasUrijIko nyAyAM bhonidhijIkI maMDalIvAle vidvAnjana apanIguru paramparAmeM kadApi rahane deve yaha to nahIM bana sakatA isaliye aba vidvAnoMke Age hAsya janaka apanI kubuddhikI aisI aisI kuyuktiyeM karanA chor3a kara, yA to zAstrAnusAra cha kalyANaka mAnya karo yA kulamaMDanasUrijIko apanI guru paramparAse nikAlo / aura apanI samajha mujaba apane likhe lekhase ho apane pUrvaja, saba pUrvAcAryo kI AzAtanA karane vAle utsUtra ke doSI Thahara jAveM tisapara bhI unako apane bar3e pUrvaja gurupanemeM mAnate haiM sobhI bar3I zarma kI bAta hai aura yadi ina mahArAjako apane pUrvaja guru uttama puruSa pane meM mAnya rakho to inapara aisA bar3A bhArI doSa lagAnekA AkSepa likhA so unakA pragaTapane micchAmi dukkar3a dekara cha kalyANakakI satyabAtako mAnya karalo, anyathA cha kalyANaka bhI mAnya na karoge aura apane pUrvajako hamAre pUrvajakA anukaraNa karanevAlebhI kahoge tabato 'mamajananI vaMdhyAvat' ko taraha vivekI sajjanoMke Age ApakA likhanA bAla lIlAkA khyAla mujaba AtmArthiyoM ko pratyakSapane svayaM hI tyAgane yogya mAlUma ho jAvegA, aura ina mahArAjako apanI guru paramparAkA samudAyase nikAlanA mAnya karo to 'jainatatvAdarza' vagairaha pustakoM meM inako uttama puruSapane meM mAnya karake likhA hai jisakA sudhArA sambandhI vartamAnika patroMdvArA jAhira khabara ( noTisa ) nikAlanA par3egA aura ina mahArAja saMbaMdhI aisA karane meM bhI madIse samudra meM girane jaisI viDa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 644 ] mvanA hogI arthAt jaise DhUMDhiyoMne to apanA kadAgraha amAkara apanA alaga navIna mata nikAlane ke liye jinapratimAko tathA paJcAGgarUpa jinavANIko aura pUrvadharAdi saba pUrvAcAryoM ko mAnanA uThA diyA, taisehI Apa logoMko bhI apanA kadAgraha jamAneke liye unase bhI adhika karanA par3egA yAne zrI RSabhadevajI Adi 23 tIrthaMkara mahArAjoMne tathA gaNadharoMne aura pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ne mUla sUtrAdi paJcAMgIke aneka zAstroM meM cha kalyANaka kathana kiye hai aura Apa loga cha kalyANakoMkA mAnanA uThAte ho isase cha kalyANakake kathana karane vAloMkoM bhI nahIM mAnane apramANa ThaharAnekI Apatti AtI hai, isako khUba dIrgha dRSTise viveka buddhi pUrvaka vicAra karake cha kalyANakoM ko nahIM mAnanekA kadAgraha chor3o, nahIM to inake niSedhase inake kathana kartAoM ko pramANa mAnane kA uTha jAnese ina mahArAjoMke viruddha kadAgraha jamAneke mithyAtva ke bar3e hI doSake bojhese kadApi dUra nahIM hosakoge isa liye yadi mithyAtva se saMcAra bhramaNakA bhaya lagatA ho to cha kalyANakoMko mAnya karo aura niSedha ke liye jo jo anartha kiye jisakI AlocanAse Atmazuddha karake bhavya jIvoM ko zuddhamArgakA darzAva pUrvaka nijaparakA Atma kalyANa karo Age icchA ApakI hai / aura Age phira bhI likhA ki ( he mitra jaba isa chaTekalyAkI Apako jaDatA siTukara dikhAIto phira ApakA jitanA prayAza hai soto svataH hI vyartha hai ) nyAyAMbhonidhijIke ina akSaroM para bhI mereko itanA hI kahanA hai ki chaThe kalyANakakI to aDatA kadApi siddha nahIM ho sakatI hai parantu zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoM kI kathanakarI huI chaThe kalyANakakI satyavAtako jaDatA kahanevAle nyAyAMbhonidhijI vagairaha kisIko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 645 ] zrItIrthaMkara gaNadharAdi mahArAjoMkI tathA apane pUrvAdhAryo kI AzAtanA karatehue gacchakadAgrahake abhinivezika mithyAtvake udayase dIrghasaMsAra aura dula bhabodhipanekA kAraNa karane jaisA mahAn anartha karate hue lajjA bhI nahIM AI hA atIvakheda ? kheda ? mahA kheda ?? jo vidvattAke abhimAna rUpI ajIrNatAse zrItIrthaMkara mahArAjoMkI kathana karIhuI Agamokta chaThe kalyANakakI satyabAtako antaragADhamithyAtvIke sivAya to jaDatA koI bhI jainI nAma dharAnevAle bhI kadApi na kahege isabAtako pakSapAta choDakara tatvadUSTise acchItarahase vicAranI caahiye| aura zrIjinAjJAbhilASI satyagrAhI vivekI sajjanoMse merA yahI kahanA hai ki "skaMdhAsphAlana pUrvaka sAdhitaH" tathA "yo na zeSa sUrINAM" ityAdi ina donoM vAkyoMpara nyAyAM bhonidhijIko kuvikalpa uThA usase ulaTA artha likha kara bhadrajIvoMko bhramameM gere jisakA nirNaya uparameM hamane zAstrakAroMke abhiprAya sahita pUrvApara pATha sambaMdhI bhAvArtha sahita unhoMkI kuyukti aura anyAyake lekhakI samIkSA karake acchI tarahase khulAsAlikhadiyAhai jisase jo aba AtmArthIhogA soto vyartha anyAyake AgrahameM na paDakara, apanI aMdhaparaMparAkI kuzraddhAke bhramako tyAga karane meM kadApi bilaMba na karegA parantu gADha abhinivezika mithyAtvI dIrgha saMsArI jainI nAmadhArI ihalokakI pUjyatA mAnyatA zobhAdRSTirAgake gADhabandhanase bandhehue hoMge so satyabAtagrahaNa karaneke badale bhadrajIvoMko kuyuktiyoMse vizeSa ma bhramAveto bhI bahuta acchA hovegaa| bhadrajIvoMke karma baMdhanake hetu na hoNge| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 646 ] aba zrIjinezvara bhagavAnako AjJAke ArAdhana karanevAle niSpakSapAtI satyagrAhI AtmArthI sajjana pAThaka gaNako vizeSa rUpase Upara kI bAta meM nisaMdeha honeke liye tathA bahuta kAla se vivekazUnyatA kI aMdhaparamparAke gaDDarIha pravAhakI taraha kadAgrahiyoM kA mithyAbhrama nivAraNa karaneke liye isa avasara para maiMrI tarapha se pragaTapane prakAzita karake kahane meM AtA hai, ki zrIjinavallabhasUrijI mahArAjane to usa samaya eka cItoDa nagara meM rahane vAle caityavAsiyoMko zAstroke rahasyako na jAnane vAle ajJAnI ThaharAkarake skaMdhAsphAlana pUrvaka zAstrAnusAra cha kalyANaka tathA caityakI vidhi aura sAdhukIzuddhakriyA vyavahAra vagairaha bAteM sabakesAmane bhavyajIvoMko zrIjinAjJAkI prApti keliye prakAzita (pragaTa) karothI parantu maiM to adhI isa lekha chApe dvArA saba grAma nagara zaharoMmeM zrItapagacchake zrIpajya, AcArya, upAdhyAya, pravartaka, panyAsa, gaNi, paNDita, zAstravizAradajainAcArya, jainaratna, nyAyatIrtha, nyAyaratna, jainadharmopadeSTA, vagairaha padadhara vidvAn maNDalIko tathA sAmAnyatA se saba sAdhu yati zrAvaka-sabhA maNDalAdi sabako udghoSaNArUpa sUcanA se ( ekadezIyadRSTAMtA se DaMke kI coTa, nagArA bajavAtehue ) mAlUma karAtA hUM, ki prathama tojaise zrIpaJcaparameSTimantrakI 4 cUlikA, zrIAcArAMgajI sUtrake tathA zrIdazavekAlikasUtra ke Upara do do adhyayanarUpa do do cUlikA aura lakSa yojanake sumerUpara 40 yojanake zikharako tathA anya hareka parvatoM va devamandiroMke zikharoMko cUlikAyeM kahI, taisehIcandrasambatsara ke 12 mahino Upara terahave adhika mahineko bhI uttama zreSTatArUpa calikAkI opamA dekara usako jaina zAstroM meM zrIanantatIrthaMGkara gaNadharAdi mahArAjane ginatIneM lenekA kahake 93 mahinoMkA abhivarddhitasambatsara kahA hai usake anusAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [647 ] vartamAnameM bhI dezakAlAnusAra mAnane meM AtA hai usase laukika paJcAMgameM do zrAvaNa yA do bhAdrapada hove taba bhI ASAr3ha caumAsIse 50 dine dUsare prAvaNameM yA prathama bhAdrameM zrIparyuSaNA parvakA ArAdhana zrIkalpasUtrake tathA usakI aneka TIkAoMke AdhArase pUrvAcAryoM ko AjJA mujaba AtmArthI karate haiM; tathA (dusarA) zrAvakake sAmAyika karane sambandhI saba zAstroM meM pahale karemibhantekA uccAraNa kare bAda pIchese iriyAvahIkI kriyA karake svAdhyAya karanA kahA hai, aura (tIsarA) zAsananAyaka zrIvarddhamAna svAmIjIke cha kalyANaka zrItIrthaGkara gaNadhara pUrvAdharAdi pUrvAcAryo'ne mUla AgamAdi paJcAMgIke aneka zAstroM meM kathana kiye haiN| jisaparabhI inaUparakIbAtoM sambaMdhI zAstroMke pratyakSa pAThoMke akSaroMkA bhAvArthako sadguruse yA vivekabuddhise-vAMce sune, vicAre, binAhI gaDDarIya pravAhakI taraha viveka zUnyatAkI andhaparamparAse UparakI bAtoMko niSedha karake / prathama / kAla cUlA vagairaha ke bahAnoMse (adhika mAsake 30 dinoM meM dharma kAryakA vyavahAra karakebhI) zrIanantatIrthaGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryo kekathana kiye hue mUla AgamAdi paJcAMgIke adhika mAsaginatImeM pramANa karane sambandhI aneka zAstroMke pAThoMkA utthApana karake usako ginatImeM nahIM lenekA ThaharAte hue laukika paJcAMgameM do zrAvaNahonese pragaTapane zAstra viruddha bhAdrapadameM 80dine yA dobhAdra pada honese dUsare bhAdrameM 80dine paryuSaNA karane vAle, tathA (dusarA) zrImahAnizIthasUtrake tIsare adhyayanakA caityavaMdana upadhAna sambandhI pAThako, aura zrIdazavaikAlikasUtrakI dUsarI calikAke sAdhuko gamanAgamanase iriyAvahI pUrvaka svAdhyAya karane sambandhI pAThako, Age karake zrAvakake sAmAyika pahile iriyAvahI pIche karemibhanteko sthApana karate hue, zrIAvazyaka cUNi, raha www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [648 / itti laghutti, bhImavapadaprakaraNatti, zrIyogazAstravatti vagairaha zAstroMne pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ne zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahA. rAjoMkI bhAva paramparAnusAra zrAvakake sAmAyika, pahile karemibhanta pIche iriyAvahI karanA kahA hai, jisako niSedha karane vAle, aura (tIsarA) zrIpaJcAzakajImeM sarvatIrthaGkaramahArAjoMsambaMdhI sAmAnyatAke pAThakA tAtparyArthako samaje binA usa sAmAnyatAke pAThako Agekarake, phira-vastu,sthAna Azcaryake, bahAne zrIkalpasUtrAdi aneka zAstroM meM zrItIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMne eka zrIvarddhamAna svAmI saMbandhI khAsa vizeSatAkepAThameM zrIvIraprabhuke cha kalyANakoMkA kathana kiyAhuA honeparabhI isakAniSedha karane ke liye zrIjinavallabhasUrijI mahArAjapara navInachaThe kalyANakakI prarUpaNA karanekAjUThA doSa lagAne vAle, ina uparokta viSayoM sambaMdhI una zAstroMke rahasyako na jAnanevAle ajJAnI utsUtra bhASaNa karake zrIjinAjJAkIvirAdhanAkaratehue kuyuktiyoMke khoTa AlambanoMse bhadrajIvoMko unmArgake mithyAtvameM gerane vAle banate haiM tathA uparokta bAtoM saMbandhI uparoktAdi zAstroMke pAThoMko japarakI bAtoMke niSedha karane vAloke dekhane meM aura sunane meM bhI nahIM Aye hogeM aisA samajhanA cAhiye soto niSpakSapAta pUrvaka viveka buddhise isa granthako pUrA bAMcane vAle AtmArthI satyagrAhI tatvajJa jana acchI tarahase samajha leMge, tisapara bhI uparokta bAtoM sambandhI kisIke dilameM apane mAne maMtavya mujaba sAbuta karanekI bahAdurIkI hoMsa hove to anyAnya viSayoMkI ADalenekA aura DhUDhaka terahapaMthiyoM jaisI rAMDa naputIkI taraha vyartha zirapacI karmabaMdhakI lar3AikA kAraNa na karate, jhUThe pakSakA abhimAnako chor3akara satya bAtako grahaNa karanekI abhilASA dhAraNa karake, mairese vartamAnika chApoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 649 ] dvArA, yA-patra vyavahAra dvArA, vA-bar3e zahara meM suprasiddha anya madhyastha paNDitoMke samakSa dharmazAstroMke aura sarakArI nyAyAlayake niyamoM mujaba vAdAnuvAda karake satyAsatyake nirNaya karaneko sAmane Ave, nahIM to aMdhaparaMparAke jhUThe kadAgrahake haThavAdako chor3akara zAstrAnusAra satyabAta grahaNa kareM aura dUsaroMko bhI grahaNa karAve jisase vartamAnika visaMvAdase jUdI jUdo prarUpaNAkA kadAgrahako dekhakara bhadrajIva bhramameM par3akara pIjinAjJAkI virAdhanA karate hue mithyAtvameM girate haiM aura ApaskA virodhate karma bandhanake hetu, zAsannInatike kAryo meM vighna aura anyamatiyoMmeM hAsyakA kAraNa vagairaha bar3e bar3e bhayaMkara nukazAna ho rahe haiM usake nivAraNakA anaMta lAbhako prApta kare yahI apane aura dUsaroM ke zreyakA kAraNa hai| zaMkA-ajI Apane UparameM-cha kalyANaka, adhika mAsa, aura sAmAyikameM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahIkA niSedha karane vAle zrotapagacchake vartamAnika samudAyake, zrIkalpasUtra zrIAvazyaka cUrNi vagairaha zAstrapAThoMko dekhane meM aura sunane meM bhI nahIM AnekA likhA, tathA-UparakI TIkAke pAThameM bhI "locanapathe'pi dRSTimArga AstAM atipathe na vrajati yAti" aisA kahake bar3e bar3e vidvAn caityavAsI AcAryo ke-SaSTha kalyANaka, caityavidhi tathA adhikamAsa aura sAdhuko zuddhakriyA vyavahAra sambandhI zrIkalpasUtrAdi zAstroM ke pragaTa pAThoM ko dekhane meM AnA to dUra rahA parantu sunane meM bhI nahIM Aye, aisA kahA so kaise mAnAjAve kyoMki zrIvIraprabhuke cha kalyANaka sambandhI zrIkalpasUtrakA pAThato zrItapagaccha vAle bhI prAya saba koI yatisAdhu vagairaha haravarSe zrIparyuSaNAparva meM vAMcate haiM tathA sAmAyika sambandhI aura adhikamAsa sambandhI bhI zrIAvazyaka caNi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 650 ] vagairaha zAstroMke pATha prasiddha haiM aura caityavAsI loga bhI zrIkalpasUtrako to haravarSe vAMcate the tathA kitanehI vidvAn caityavAsI AcAryAdi anya bhI jainazAstroMke to pUre pUre jJAtA sunane meM Ate haiM isaliye ApakA aura TIkA kArakA uparokta likhanA mithyA mAlUma hotA hai / samAdhAna - bhodevAnupriya ? atova gahanAzayayukta nayagarbhita apekSA saMbaMdhI zrIjainapravacanako zailoko guru gamyatAse yA viveka buddhise jAne binA, uparake mere lekhakA tathA DhokAkAra ke vAkyakA abhiprAyako samajhe binA zaGkA karake banane donoM lekhoMko apanI ajJAnatA se mithyA kaha diye parantu Upara donoM lekha satya honese mithyA nahIM ho sakate haiM kyoMki dete, vaise-zraM vIravijayajane zrI siddhAcalajI ke stavana meM " ko Disahasa bhavapAtika truTe zetruMjaya sAhAmo Daga bhariye, vimala giri jAtrA navAyA kariye" tathA " pApI apavya najare na dekhe, hiMsaka paNa uddhariye, vimala giri jAtrA navANu, kariye" so ina donoM gAthAoMmeM zrIsiddhAcala jIke sAmane jAne vAleke hajArakoDo bhavoMke pApa kaTate haiM aura pApAtmAprANI tathA abhavya prANI isa tIrthako najara ( AMkha ) sebhI nahIM dekhasake, isa taraha kathana kiyA parantu vahAM to zrI pAlItANAdimeM rahanevAle bhATa tathA DolI vAle vagairaha AjIvikAdi apane isa lokake svArthakeliye (tIrthakI AzA tanAse dIrgha saMsArakA kAraNa karate hue bhI) zrIsiddhAcalajIke pahAr3a Upara bahuta AdamiyoMko jAte hue apane patra koI pratyakSapane dekhate haiM to kyA zrIvIravijayajIke paDhne mujaba unalogoMke hajArakoDI bhavoMke pApakaTanekA Apaloga mAnoMge soto nahIM, aura isa tIrthake AsapAsa ke grAma nagaroM meM rahanevAle kasAI male vyAdi sabhI hiMsaka pApI jIva, isa tIrthako apanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [659 ] najaroM (AMkhoM) se pratyakSapane dekhate haiM tathA ghAsa kASTAdilAneko khAsa pahAr3apara bhI jAte haiM to kyA zrIvIravijayajI ke uparokta stavanameM kathana kiye hue vAkyako Apaloga jhUThA mAnoge so bhI nahIM, kintu yahAM to bhAvasahitayAtrA karaneke liye girirAja tarapha calanevAleke hajArakoDI bhavoMke pApakaTane sambandhI tathA antara ke jJAnacakSuse pApI aura abhavya isa tIrtha ko na dekhasake, yAne bhAva sahita darzana nahIM kre| aisA tAtparyArtha upara ke stavana banAnevAlekA samajhanA cAhiye, taisehI uparokta TIkAkAra ke vAkya meM tathA mere lekhameM bhI uparokta bAtoM sambandhI uparoktAdi zAstrapAThoMke sambandhameM gurugamyatAkA anubhavakI viveka buddhise una zAstrakAroM ke mukhya tAtparyArthake rahasyako bhAva pUrvaka samajhane kA samajhanA cAhiye, natu upayoga zunyatAkI ajJAnatA pUrvaka dravyase akSaramAtra vAMcane vAloM sambandhI kyoMki dravyase akSaramAtra to cha kalyANaka caityakIvidhi sAmAyika meM prathama kare mibhaMte pIche iriyAvahI aura adhika mAsa ginatI meM pramANa karane vagairaha bAtoM sambandhI, zrIkalpasUtra zrIcandra prajJapti zrIsUryaprajJapti zronizIthacUrNi zrI AvazyakacarNi vagairaha zAstroMke pAThoMko vAMcane vAle sunane vAle ve caityavAsI loga the parantu bhAvase upayoga pUrvaka vAMcakara unake bhAvArthako grahaNa karake usI mujaba zraddhAse vartAva karane vAle nahI the, vaisehI vohI bAta vartamAnakAla meM zrItapagacchakI kitanIka kadAgrahI samudAyameM dekhane meM AtI hai kyoMki ye loga bhI dravyase to "teNa kAleNa teNa' samayeNa samaNe bhagavaM mahAvIre paMca hatthuttare hutthA, sAiNA parinivvur3e " isa taraha zrImahAvIra svAmIke cha kalyANaka sambandhI zrIkalpasUtra ke khAsa mUla pAThako haravarSa paryuSaNAparva meM vAMcate haiM tathA zrInizIthaca rNi zrIAvazyakaca Ni vagairaha ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! 652 ] zAstrapAThoMko (kAlaca lA rUpa adhikamAsa ginatI meM pramANa tathA sAmAyikameM prathama karemibhaMte pIche iriyAvahI sambandhI) vAMcate haiM aura sunate bhI haiM parantu bhAvase upayoga pUrvaka vaiso zraddhA karake vaisAhI upadeza,aura usI mUjaba vartAva nahIM karate isa liye uparokta bAtoM sambandhI uparoktAdizAstroMke pAThoMko dekhane vAMcane sunane bhI nahIM Aye jaise haiM isaliye uparameM mere likhe vAkya tathA TIkAkArake kathana kiye hue vAkya satya hai usase apanI ajJAnatAse usake rahasyako samajhe binA kisIke kahanese mithyA nahIM ho sakate haiN| ora kitanehI Dhiye tathA terApanthI loga bhI upayoga mUnya dravyase to zrIrAyaprazeNI zrIjIvAbhigamajI zrIjJAtAjI zrIbhagavatIjI vagairaha khAsa mUla sUtroM ke pAThoMke akSarakoM to bAMcate haiM tathA sunate haiM aura logoMko bhI sunAte haiM usameM zrIjinezvara bhagavAnkI pratimAoMko zrIjinasamAna kathana karI hai tathA usako baMdana pUjana karanA kahA hai aura usake bandana pUjanake pratyakSa pramANa bhI una mUtroM meM maujUda hai soI sUtra pATha ve daDhiye aura terApaMthI logabhI bAMcate haiM tisaparabhI una daDhiye, terepandhiyoMkI usa .bAtameM bhAvase zuddhazraddhA aura prarUpaNA nahIM kintu vizeSa mithyAtvake udayase kuyuktiyoke jhUThe AlambanoMse mUtra pAThoMkoMthApana karake aura usakA ulaTA mana kalpanAkA jhUThA artha bhadrajIvoMko sunAte haiM tathA dravyase sAdhupanekI AvakapanekI pratikramaNa, paDilehaNA, tapazcaryAdi bhI karake apane meM jainIpanA mAnate haiM parantuM zrIjinAjJAkI virAdhanA karake AgamoMko tathA unakI vyAkhyAoMko aura pUrvAcAryoM ko utthApate hue unhoMkI aura zrIjina pratimAjIkI nindA karate hue zAstra maryAdAse viruddha mama mAnI bAla kriyA ajJAna kaSTa karate haiM isaliye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 653 ] unhoMko zrIjainazAstroMke nahIM jAnane vAle ajJAnI aura jainAbhAsa kahate hai parantu unhoMko apane loga una zAstroMke jJAtA unake bAMcanevAle aura jainopane meM nahIM ginate haiM, so isImujaba ninhava bhI hRdayase bhAvapUrvaka sAdhupaneko zAstrAnusAra saba kriyA karatAhai tathA zAstroM ko bAMcanevAlA una zAstroMke jJAtA aura pUrNa vairAgyamaya zAstrokta upadeza bhI bahuta logoMko sunAtAhai to bhI zAstrakAroM ne unako asAdhu ajJAnI mithyAtvI kahake unakA upadeza sunaneko manAI karo aura unako baMdana pUjana karanA to kyA parantu unakA muMha dekhanA darzana mAtrabhI barjana kiyA, hai usI tarahase Uparake lekhameM, maine tathA TIkA kArane jo bAkya kathana kiye haiM so bhAva sahita usI mujaba zraddhA prarUpaNA vartAva nahIM karane vAloM saMbandhI jAnane cAhiye parantu dravyase binAzraddhAke akSara mAtrako bAMcane vAloM sambandhI nahIM isa bAtako vizeSatAse to vivekI pAThaka gaNa svayaM vicAra leveNge| aura bhI cha kalyANaka niSedha karaneke liye nyAyAMbhonidhijIne apane banAye "jaina tatvAdarza"ke 12 veM paricchedameM apanI guruAvalIke saMbandha mithyAtvake udayase bhadrajIdoMko bharamAneke liye mAyAratti pUrvaka pratyakSa mithyA gappa likhA hai usakA bhI aba yahAM isa avasara para nirNaya karanA ucita samajha kara karatA hUM so prathama vArakA chapA hindI "jaina satvAdazaM"ke pRSTha 573 kI paMkti 8 se 11 taka aisA likhA hai "vikramase (1135) varSa pIchai, koI kahatA hai ( 1139) varSa pIche navAMga tti karane vAlA abhayadevasUri svargavAsa hue tathA kurcapura gacchIya caityavAzI jinevarasUri ziSya zrIjinavallabhamUrine citrakUTameM zrI mahAvIrake SaT kalyANaka prarUpe" nyAyAMbho nidhijIke isa Uparake ajJAnatA vAle mAyAcArIke pratyakSa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 654 ] mithyA lekhapara prathama to mereko itanAhI kahanA hai ki nyAyAMbhonidhijIne apanI guruAvalIke sambaMdha, zrIsiddhasenadivAkarajI vagairaha prabhAvaka puruSoM kA kathana karane meM unhoMke gacchakA aura gurukA nAma khulAsA likhA hai taisehI zrInavAMgI vRttikAra suprasiddha zrIabhayadevasUrijIke kathana karane meM bhI ina mahArAjake gurukA aura gacchakA nAma bhI avazya likhanA ucita thA, so na likhA yaha to pragaTahI mAyAcArIkA kAraNa hai kyoMki yaha mahArAja zrIkharatara gacchameM hue haiM, so ahilapura paTTaNameM zrIdurlabha rAjAne zrIjinezvarasUrijI mahArAjako kharatara viruda diyA usadinase ina mahArAjakI samudAyavAle kharatara gacchake kahalAye / so inamahArAjakehI ziSya zrInavAMgItikAra zrIabhaya devasUrijI the parantu inamahArAjake var3egurubhAI zrIjinacandra sUrijI the so unhoMko pojinesvaramUrijIke pATapara virAjamAna kiye the aura zrIjinacandramUrijIke pATapara yaha zrInavAMgI ttikAra zrIabhayadevasUrijI mahArAja virAjamAna hue the, aura nyAyAMbhonidhijIne isI jainatatvAdarza ke pRSTa 574 meM kharatara gacchase dveSakarake pratyakSamithyA saM0 1204 meM kharatara utpatti likhAhai, isaliye apane isa mAyAcarIke mithyA lekhakI pola na khulaneke liye zroabhayadevamUrijIko kharataragacchake likhate nyAMbhonidhijIko lajjA AI hogI isase ina mahArAjake gacchakA nAma chipA diyA so yaha mAyAcArIke sivAya aura kyA hogA isako vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra levegeN|| __ aura zrojinezvarasUrijIne zrIdurlabharAjAkI pAThAMtare zrI bhImarAjAko rAjasabhA, caityavAsiyoMko dharmavAdameM jita liye, Apa vizeSa sacce ( atizaya khare ) rahe usase rAjAne kharatara viruda diyA hai so ina mahArAjake pAMvavo piDho (paha) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 655 ] para inahI zrIkharatara gaccha meM zrIjinadattasUrijI mahArAja hue haiM isaliye saM0 1204 meM ina mahArAjase kharatara utpattikA likhanA nyAyAMbhonidhijokA mahA mithyA hai isa bAta meM saba zaGkAoM kA nivAraNa pUrvaka zAstra pramANoM sahita vistAra se nirNaya " Atmatra moccha edana bhAnuH" nAmA grantha meM acchI tarahane chapa gayA hai isaliye yahAM para vizeSa likhanekI koI AvazyakatA nahIM hai| tobhI isakA saMkSepase khulAsA Age likhA jAvegA, aura nyAyAM bhonidhijIne zrIjinavallabhasUrijI mahArAja ke Upara zrI vIraprabhuke SaT kalyANaka prarUpaNakA doSa lagAyA soto nyAyAMbhonidhijIke mithyAtvakI bhrAMtikA bheda pAThakagaNa uparokta lekhase svayaM samajha leveMge, parantu zrIjinavallabhasUrijIko kurca purIyagacchake likhe soto nyAyAMbhonidhijInekhAsa apane nAma ko hI lagAyA hai aura apane guru AvalIke jaisI zrIjinAjJA viruddha maryAdAkI gapola khIcaDIkA bartAva meM zrIjinavallabhasUrijI ko bhI ThaharAkara zrIkharatara gaccha meM bhI zrIjinAjJA viruddha maryAdA sthApana karanekA nyAyAMbhonidhijIne cAhA so bhI bar3I bhUla karo kyoMki zrIjaina zAstroMkI maryAdAnusAra to kisI bhI gacchakA koI bhI zithilAcArIko apane gaccha meM kriyApAtra zuddha saMyamIkA yoga na mile aura usake kriyA uddhAra karake zuddha saMyamase apanI Atma kalyANakI pUrNa abhilASA hove to kisI bhI anya gacchake zuddha saMyamIke pAsa kriyA uddhAra kare yAne unake pAsa phirase dIkSA lekara unakohI gurumAne aura una kriyAuddhAra karanevAlekI pATa paramparAbhI pahile kezithilA cAri guruoMke sAtha na milAkara jisake pAsa kiyA uddhAra kiyA hove unhoMko paramparAmeM apanI pATa paramparA milAve so vohI unakA gaccha aura guru paramparA mAnI jAve parantu pahi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 656 ] lekezithilA cAriyoMkI nahIM, jisa para bhI pahileke zithilA cAriyoMke sAtha apanI guru paramparA milAveM to zrIjinAjJA viruddha honese saMsAra ddhikA kAraNa hai sohI bAta khAsa nyAyAM. bhonidhione bhI tInathuIvAle zrIratnavijayajI (zrIrAjendra sUrijI) ko upadeza karaneke liye "caturthastuti nirNaya" kI pustakakI prastAvanAke pRSTa 8 kI paMkki 13 se pRSTa 13 kI paMkti 5 vIM taka likhI hai jisakA utArA nIce mujaba hai| ratnavijaya jo bahula saMsArI na ho jAve isI vAste inokA uddhAra karanA cAhIyeM, aisA upakAra buddhiseM hama saba zrAvakoMkoM kahane lageke prathama to yaha ratnavijayajIko janamatake zAstrAnusAra sAdhu mAnanA yaha bAta siddha nahIM hotI hai. kyoM ke ? ratnavijayajo prathama parigrahadhArI mahAbratarahita yati the,yahAkathA to sarva saMghameM prasiddha hai, aura poche nigraMtha paNA aGgIkAra karake paJcamahAbrata rUpa saMyama grahaNa karA parantu kisI saMyamI guruke pAsa upasampat arthAt pherake dIkSA lIno nahIM, aura pahale to inakA guru pramodavijayanI yatI the, kucha saMyamI nahIM the yaha bAta mAravADake bahota zrAvaka acchI tareseM jAnate hai, phera asaMyatoke pAsa dIkSA leke kriyA uddhAra karaNA, yaha janamatake zAstroMse viruddha hai| isI vAste to zrovana svAmI zAkhAyAM cAMdra kule kauTikagaNe vahadgaccha tapagacchAlaMkAra bhahAraka zrojagacaMdramUrijI mahArAje apaNekoM zithilAcArI jAnake caitravAla gacchoya zrIdevabhadragaNi saMyamIke samIpa cAritropasaMpad arthAt pherake dIkSA lInI, isa hetuseto poja gaccaMdrasUrijI mahArAjake parama saMvegI zrIdeveMdrasUrijI ziSya zrIdharmaratnagraMthakI TIkAkI prazastimeM apane bahad gacchakA nAma chor3ake apane guru projagaccaMdrasUrijIkoM caitravAla gacchIya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 67 1 likhA, so yaha pATha hai.|| kramazazcaitrAvAlaka, gacche kavirAjarAjinabhasIva // zrIbhuvanacandrasUrigururudiyAya prvrtejaaH||4|| tasya vineyaH prasamai kamaMdiraM devabhadragaNi puujyH|| zUcisamayakanaka nikaSo, babhUva bhUviditabhUriguNaH // 5 // tatpAdapadmabhRgA, nissNgaashcnggtunggsNvegaaH|| saMjanita zuddhabodhAH, jagati jgcNdrsuurivraaH||6|| teSAmubhau vineyo, zrImAn deveNdrsuurirityaadyH|| zrI vijayacandrasUridvitIyako'dvaitakIrtibharaH // 7 // svAnyayo rupakArAya, zrImaddeveMdrasUriNA // dharnaratnasya TIkeyaM, mukhabodhA vinirmame // 8 // ityAdi. isa vAste bhava bhIru puruSAMkoM abhimAna nahIM hotA hai, tinakU to zrIvItarAgakI AjJA ArAdhanekI abhilASA hotI hai, taba ratnavijayajI aura dhanavijayajI yaha donu jekara bhavabhIru hai, to inakoMbhI kisI saMyamI munike pAsa pherake cAritropasaMpat arthAt dIkSA lenI cAhiye, kyoMke pherake dIkSA leneseM ekato abhimAna dUra hojAvegA, aura dUsarA Apa sAdhu nahIM hai tobhI lokoMkoM hama sAdhu hai aisA kahanA par3atA hai yaha mithyA bhASaNa rUpa dUSaNaseMbhI baca jAyage, aura tIsarA jo koi bhole zrAvaka inakoM sAdhu karake mAnatA hai, una AvakoMke mithyAtvabhI dUra ho jAvegA, ityAdi bahuta guNa utpanna hoveMge jekara ratnavijaya jI dhanavIjayajI AtmArthI hai to yaha hamArA kahanA paramo pakArarUMpa jAnake avazyahI svIkAra kreNge| ... ___ yaha pherake dIkSA upasaMpat karanekA jisa mAphaka jainazAstromeM jage jage likhe haiM, tisi mAphaka hama inoke hitake vAste kucha Apa zrAvakoMkoM kahate hai| tathAca jIvAnuzAsanavRttI zrIdevasUribhiH proktaM // yadi punargaccho guruzca sarvathA nijaguNa vikalobhavati tata Agamola vidhinA tyajanIyaH paraM kAlApekSayA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] yo'nyo viziSTatarastasyopasaMpadgrAhyA na punaH svataMtraH sthAtavyamiti hRdayaM // iti shriijiivaanushaasnvRttau| isakI bhASA likhate haiN| jekara gaccha aura guru yaha donoM sarvathA nijaguNa karake vikala hove to, Agamokta vidhi karake tyAgane yogya hai, paraM kAlakI apekSAyeM anya koi viziSTatara guNavAna saMyamI hove, tisa samIpeM cAritra upasaMpat arthAt punardIkSA grahaNa karanI parantu upasampadAke lIyA vinA svataMtra arthAt guruke vinA rahaNA nahIM isa kahanekA tAtparyArtha yaha hai ke jo koI zithilAcArI asaMyamI kriyA uddhAra kare so avazyameva saMyamI guruke pAsa pherake dIkSA leve| isa hetuse ratnavijayajI aura dhanavijayajIkoM ucita hai ke prathama kisI saMyamI guruke pAsa dIkSA lekara pIche kriyA uddhAra kare to AgamakI AjJA bhaGga rUpa dUSaNase baca jAve aura inakoM sAdhu mAnanevAle zrAvakoMkA mithyAtvabhI dUra ho jAve, kyoMke asAdhukoM sAdhu mAnanA yaha mithyAtva hai aura vinA cAritra upasaMpadA arthAt dIkSAke lIye kadApi jainamatake zAstrameM sAdhupaNA nahIM mAnA hai| ___ tathA mahAnizIthake tIsare adhyayanameM aisA pATha hai // sattadva guruparaMparA kusIle // ega du ti paraMparA kusIle // isa pAThakA hamAre pUrvAcAryone aisA artha karA hai, ihAM do vikalpa kathana karanese aisA mAluma hotA hai ke eka do tIna guru paraMparA taka kuzIla zithilAcArIke hUebhI sAdhu samAcArI sarvathA ucchinna nahIM hotI hai, tisa vAste jekara koi kriyA uddhAra kare tadA anya saMbhogI sAdhuke pAsase cAritra upasaMpadA vinA dIkSAke lIyAMbhI kriyA uddhAra ho zakkA hai, aura cothI peDhIseM lekara uparAMta jo zithilAcArI kriyA uddhAra kare to avazyameva cAritra upasaMpadA arthAt dIkSA lekehI kriyA uddhAra kare, anyathA nhii| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] atha jekara pramoda vijayajIke gurubhI saMyamI hote taba to ratnavijayajI vinA dIkSAke lIyAMbhI kriyA uddhAra karate tobhI, yathArtha hotA parantu ratnavijayajIko guruparaMparA to bahu peDhIyoMseM saMyamarahita thI isa vAste jekara ratnavijayajI AtmahitArthI hove to, inako pakSapAta chor3ake avazyameva kisI saMyamI guru samIpe dIkSA leke kriyA uddhAra karaNA cAhiye / nyAyAMbho nidhijIke uparokta lekhase acchI tarahase siddha ho cukA, ki - zithilAcArI jisake pAsa dUsarI vera dIkSA leve usakI hI paraMparAmeM vo ginA jAve - natu pahileko, basa ! isIke anusAra zrIjinavallabhasUrijI pahile vAcanAcArya gaNI padameM kurccapurIya gacchake zithilAcArI dravyaliMgi caityavAsI zrIjinezvarasUri nAmA AcAryake ziSyathe so una caityavAsI gurune inako nyAya, vyAkaraNa, chaMda, kAvya, jyotiSa, vagaihara bahuta zAstroMkA adhyayana karAkara acchI buddhi aura uttama lakSaNoM vAle bhaviSya meM zAsana prabhAvaka jAnakarake zrIjinavallabhajIko vAcanAcAyaM gaNikI padavI dekara suprasiddha zrInavAMgI vRttikAra zrI abhayadeva sUrijI ko jaina zAstroMke jJAtA samajhake ina mahArAjake pAsa jainasUtrArthIko gurugamyatAse dhAraNA karaneke liye vAcanAcArya zrIjinavallabhagaNI jIko bheje so zrIabhayadevasUrijI mahArAjane bhI inako uttama buddhivAle yogya puruSa jAnakara thoDehI kAlameM zrIjaina zAstroMkA adhyayana karA diyA aura zrIjinAjJAbhaMgase saMsAra vaDhAnevAlA caityavAsa ( zithilAcArako ) chor3akara kriyA uddhArase zuddha saMyamapUrvaka AtmakalyANa karanekA upadeza bhI diyA so upadeza zrIjinavallabhagaNIjIne mAnyakiyA aura apane caityavAsI gurukI AjJA lekara zrIabhayadevasUrijI mahArAja ke pAsa upasampat yAne kriyA uddhAra kiyA phirase dIkSAlI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 660 ] aura inahI gurumahArAjake caraNakamalakI sevA karate hue mahArAja ke pAsahI rahane lage pIche kAlAntarameM zrIabhayadevasUrijIkA devaloka hue bAda, saMsArakA kAraNabhUta utsUtrarUpa caityavAsakI avidhikA nivAraNa pUrvaka zrIjinavallabhagaNIjIne dezadezAntaromeM vihAra karake bahuta bhavyajIvoMkA upakAra kiyA aura anukramase vihAra karate hue mevADa cItor3anagarameM padhAre so vahAM bhI caitya vAsiyoMkI utsUtratA aura avidhiko bAtoMkA niSedha pUrvaka zrIjinAjJAnusAra zAstra pramANa sahita vidhi mArgako satya bAtoMko sabake sAmane bhavya jIvoMko zrIjinAjJAnusAra vidhi mArgakI satya bAtoMkI prApti honeke liye pragaTa ( prakAzita ) karI soto hamane pahalehI likha diyA hai aura pIche cItoDa nagarameM hI ina mahArAjako ( zrIabhayadevasUrijI mahArAjake pahileke kathanAnusAra zrIprazannacandrAcAryajIke kahane mujaba ) zrIdevabhadrAcAryajIne zrIjinavallabhagaNIjIko sUri pada dekara zrI abhayadevasUrijIke pahapara sthApita kiye aura zrIjinavallabha sUrijI nAma rakkhA isaliye zrIjinavallabhasUrijI zrIabhayadeva sUrijI mahArAjake paTTadhara ziSya zrIkharataragacchame Thahare so yaha bAta bhI zrIkharataragacchakI pahAvaliyoM meM tathA pUrvAcAryo ke caritroM meM aura zrItapagacchake pUrvAcAryo ke banAye granthoM meM tathA anya bhI itihAsika grantha vagairaha bahuta jagahoMpara prasiddha hai tisapara bhI nyAyAMbhonidhijI ho karake bhI apane gacchakadAgrahake mithyAhaThavAda rUpa abhinivezikase zrIjinavallabhasUrijIko kurcapurIya gacchake caityavAsI zrIjinevarasUrijIke ziSya likha diye so zrIjinAjJAkA bhaGga kAraka pratyakSapane jaina zAstroMkI maryAdA viruddha aura sarvathA mithyA hai isa bAtako vizeSatAse vivekI tatvaja pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiMShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 661 ] aura nyAyAMbhonidhijI zrIAtmArAmajIke Uparake lekhase yaha bhI suspaSTatA pUrvaka acchI tarahase pragaTapane siddha hotA hai ki zrIjagaccaMdrasUrijIke 3 / 4 peDhiyoMke pahalesehI apane baDagacchakI paramparAmeM zithilAcAra calA AtA hogA isaliye zrIjagaccaMdrasUrijI jaise suprasiddha vivekI vidvan Atma kalyANa aura zrIjinAjJAke abhilASI mahArAjane apane vaDagacchake tathA apane zithilA cArI pUrvajoMke ( zrIjinAjJA viruddha ) dRSTirAgake pakSapAtako na rakhake apane zithilAcArake AcArya padake abhimAnako bhI chor3akara zrIjinAjJAnusAra zrIcaitravAlagacchake vairAgya samudra zuddha kriyApAtra zuddha saMyamI zrIdevabhadrajI upAdhyAyajIke pAsa kriyA uddhAra kiyA, yAne-phirase dUsarI bera dIkSA dhAraNa karI aura inhIM mahArAjako guru mAnya karake zrIcaitravAla gacchakI inhoMke zuddha saMyamiyoMkI paramparAme mila gaye isaliye inhIM zrIjagat candrasUrijI mahArAjake suprasiddha vivekI vidvAn ziSya zrIdevendra sUrijIne apane gurujI kI pahilekI zithilAcArakI zrI vaDagacchakI paramparA na likhake pIche dUsarI vArakI zuddha saMyamiyoMkI zrIcaitravAlagacchakI zuddha paramparA zrIdharmaratnaprakaraNa kI uttike anta meM prazastike lekha meM likhI so pATha bhI nyAyAMbhonidhijIne apane Uparake lekhameM likha dikhAyA hai ( aura aba to zrIdharmaratna prakaraNa vRtti gujarAtI bhASA sahita zrIpAlItANAse zrIvidyAprasAraka maNDalakI taraphase chapa karake prasiddha bhI hogayI hai isaliye yaha uparakA pATha to prasiddhahI hai) isaliye nyAyAMbhonidhijIke uparokta lekha mujaba to zrIjagaccaMdra sUrijI mahArAjako zrIcaitravAlagacchake mAnane tathA isI gacchase unhoMkI. paramparA bhI milAnA sohI zAstra maryAdA pUrvaka zrIjinAjJA mujaba parama ucita hai so aise hI karanese nyAyAMbhonidhijIko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 662 ] apanA uparokta 'caturtha stuti nirNaya' kA likhA satya hosake parantu pahile ke zithilAcAriyoMkI zrIbar3agacchako paramparA meM milAnA aura ina maharAjako zrIbar3agacchake mAnanA so to pratyakSapane sarvathA prakArase zAstra maryAdA se viparIta ( zrIjinAjJA viruddha ) ThaharatA hai aura nyAyAMbhonidhijoko uparokta tInathuI vAle ratna vijayajI sambandhI hitazikSArUpa likhanA saba mithyA ThaharatA hai tisapara bhI bar3e hI aphasosakI bAta hai, ki khAsa Apa nyAyAMbhonidhijI itane bar3e suprasiddha vidvAn ho karake bhI " jainatatvAdarza" vagairaha apane banAye granthoMmeM zrIjagacaMdrasUrijIko zrIcaitravAgacchake zuddha saMyamiyoMko paramparA meM likhane chor3akara jinAjJA viruddha hoke zrIbar3agacchako zithilAcAriyoM kI paramparA meM likhe tathA vartamAnika zrItapagacchake saba samudAya vAle bhI vaisehI mAnate haiM tathA pahAvaliyoMmeM aura anya pustakoM meM bhI likhate haiM so zrIjinezvara bhagavAnkI AjJA bhaGga karanekI hetu bhUta yaha kitanI bar3I ajJAnatA hai / aura zrIdeveMdrasUrijI jaise gItArtha mahArAjane apane gurujI zrIjaganJcandrasUrijIko zrIbar3agacchake zithilAcAriyoMkI paramparA meM likhanA - zrIjinAjJAviruddha jAnakara chor3a diyA aura zrIcaitravAlagacchake zuddhasaMyamiyoMkI paramparAmeM likhanA zrIjinAjJAnusAra jAnakara khulAsA pUrvaka likha diyA jisako vartamAnika zrItapagaccha ke sadha samudAya vAle mAnya na karake isase viparIta likhate haiM yAne zrIcaitravAlagacchake zuddhasaMyamiyoMkI zrIjinAjJAnusAra paraparAmeM likhanA chor3akara zrIvar3aga cchake zithilAcAriyoMkI AjJA viruddha paramparAmeM likhate haiM mAnate haiM so kyA kAraNa hai / kyA zrIpagacchake vartamAnika samudAyavAloMko AjJAnusAra zrIdeveMdra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 663 ] sUrijI kI likhI huI uparokta bAta acchI nahIM lagatI aura yadi acchI lagatI hoveto aba bhI apanI bhUlako sudhArake zrIjagatcandrasUrijIko AjJAviruddha var3agacchake zithilAcAriyoMkI azuddha paramparA meM likhanA, mAnanA, chor3akara AjJAnusAra caitravAlagacchake zuddhasaMyamiyoMkI zuddhaparamparA meM likhanA mAnanA aGgikAra karanA cAhiye nahIM to caitravAlagacchake likhane mAnane chor3akara bar3agacchakehI likhoMge to yaha likhanA mAnanA jinAjJA bhaGgakA kAraNarUpa honese ApalogoMkI bahugacchakI paramparA kadApi zuddha nahIM mAnI jA sakatI aura azuddha paramparA zrIjinAjJAbhilASI AtmArthI niSpakSapAtiyoMko chor3akara zIghratAse zrojinAjJAmujaba zuddhaparamparA mAnyakaranI hI parama ucita hai| aura Apaloga tyAgI vairAgI zuddhasaMyamI kahalAke bhI caitra vAlagacchakI tyAgI vairAgI zuddhasaMyamiyoMkI paraMparA meM zrIjagacandrasUrijI ko likhanA mAnanA choDakara zithilAcAriyoMkI azuddha paraMparAmeM likhake usI mujaba mAnate hue ina mahArAjako tathA inamahArAjake pichAr3Ike Apake saba pUrvajoMko zithilAcAriyoMke ziSya banA dete ho tathA Apaloga bhI vaise hI zithilAcAriyoMke ziSya bana jAte ho so bhI kitanI vaDI zarma kI bAta hai aura zrIjagacandra sUrijI mahArAjake pahileke gurujI dAdAgurujI vagairaha 3 / 4 peDhIke pUrvajoMko saMyamI mAnakara asgaccha ke hI ina mahArAjako likhate mAnate ho vo so bhI nahIM banasakatA kyoMki jo ina mahArAjake gurujI vagairaha 34 peDhI vAle jo saMyamI hote to ina mahArAjoMko apane vaDagacchako tathA apane gurujI vagairahoMko chor3akara apane zithilAcAra ke AcArya (sUri) padake abhimAnako narakkhake zrI caitravAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 664 ] gacchake zrIdevabhadrasapAdhyAyajIke pAsa upasampat yAne phirase dUsarI vera dIkSA lenekI koI bhI AvazyakatA nahIM hotI parantu apane guruko aura gacchako chor3akara dUsare gacchavAleke pAsa dUsarI vAra dIkSA lenI par3I isase ina mahArAjake gurujI dAdA gurujI vagairaha saMyamI nahIM the aisA siddha hotA hai isaliye ina mahArAjako vaDagacchake na mAnakara caitravAlagacchake mAnane tathA unase hI paraMparA milAnA ucita hai, natu vddgcchse| ___ aura itane para bhI vahagacchase paraMparA milAnA kahoge to bhI yaha mithyAtvakA kAraNa ThaharatA hai sohI dikhAtA hUM ki dekho ina mahArAjane dUsarI vera dIkSAlI usase yaha mahArAja zuddha saMyamI Thahare so ina saMyamI mahArAjako saMyamiyoMko caitravAlagacchakI zuddha paraMparAmeM likhanA chor3akara zithilAcAriyoM kI azuddhaparaMparAmeM likhake una zithilAcAriyoMko zuddhasaMyamI apane pUrvAcArya mAnalenA so pratyakSapane asAdhuko sAdhumAnane sUpa mithyAtva AtA hai isako niSyakSapAta pUrvaka viveka buddhise khaba vicAra lenA caahiye| ___aura zrIjagatacandrasUrijI mahArAja pahile mUlameM vaDagacchake the aisA samajhakara dUsarI vera dUsare gacchameM dIkSA leneparabhI pahile kI vaDagacchakI paraMparA milAnA mAnya karate haiM sobhI pragaTapane laukika aura lokottara donoMse viruddha banatA hai kyoMki prathama to laukikameM bhI jo laDakA apane janmadAtA mAtA pitAko chor3akara dUsarI jage jisake goda jAve unako mAtA pItA mAnane par3ate haiM tathA usIke gautra kulakI paraMparAmeM ginAjAtA hai parantu pahileke janmadAtA mAtA pItAke gautra kulakI paramparAmeM bo mahIM ginA jAtA yaha bAta to jagatameM prasiddha haiM aura isI tarahase lokottarameM zrIjainazAstroMmeM bhI jisake pAsa dUsarI vera Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 665 ] dIkSAleve usIkI paramparAmeM vo gimAjAve, paraM-pahilekI nahIM, soto upara meM khulAsA pUrvaka likhA gayA hai jisapara bhI pahile kI para parAko hI mAnya rakho to zrIbUTerAyajI ( zrIbuddhivijaya jI ) tathA zrIAtmArAmajI ( nyAyAMbhonidhijI ) vagairahoMne jo pahile DhUMDhakamata meM dIkSA lothI pIche zrItapagaccha meM dUsarI vera dIkSA lI hai jinhoMko bhI zrItapagacchake na mAnake unhoMkI paraMparA bhI zrItapagaccha meM na milAkara DhUMDhakamatake sAdhuoM ke ziSya kahA karo tathA unhI muMhabaMdhoM kI paraMparA meM likhane cAhiye aura vartamAnika zroAtmArAmajI ke samudAya vAle vagairahoMko bhI zrItapagaccha ke pUrvAcAryoM ko apane pUrvaja na mAnakara una muhabaMdhoM ko apane pUrvaja pUrvAcArya mAnane tathA apanI paraMparAmeM bhI likhane cAhiye tabato inhoMkI tarahase ApalogoMkI kalpanA mujaba zrIjagacaMdrasUrijI mahArAjakobhI bar3agaccha meM likhanA aura paraMparA milAnA Apa logoMke banasakegA anyathA kadApi nahIM / aura bhI pahilekI azuddha dIkSAko Age karake dUsarI bArakI zuddha dIkSAko chor3a dene pUrvaka, paJjAbI DhUMDhaka jIvaNa rAmajIke ziSya nyAyAMbhonidhijI ( zrImadvijayAnaMda sUrijI ) ne " jaina tatvAdarza" vagairaha grantha banAye jinhoMke ziSya saMpradAya meM abhI itane sAdhu vidyamAna hai, aisA kahanA zAstrAnusAra bana sakatA hai tathA yaha bAta bhI sarva mAnya ho sakatI hai so to nahIM to phira zrIjagatcaMdrasUrijI kI pahilekI zithilAcArakI azuddhadIkSAko (mUlameM pahile vaDagacchake the isako ) Age karake dUsarIvAra caitravAlagaccha meM zuddhadIkSA lo usase paraMparA milAnA chor3a karake zrIvar3agacchase inhoMkI paraMparA milAte hue zrIdevendra sUrijI vagairahako zrIvaDagacchake zithilAcAriyoMke ziSya honekA 84 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 666 ] likhate ho so zAstrAnusAra kaise bana sakatA hai tathA sarva mAnya bhI kaise ho sakegA isako dIrgha dRSTise vicAranA cAhiye / aba zrItapagaccha kI saba samudAyavAloMse merA yahI kahanA hai ki yadyapi zrIjagatcaMdrasUrijI pahile bar3agaccha ke the parantu zithilAcArako chor3akarake pIchese caitravAla gaccha meM dIkSA lI hai| isaliye yadi Apa loga nyAyAnusAra zAstrapramANa pUrvaka zrIjinAjJAmujaba zuddhaparaMparA vAle AtmArthI bananA cAhate ho to inamahArAjakI var3agacchase paraMparA milAnA chor3akara caitravAla gacchase paraMparA milAnA ucita hai aura Ajataka ajJAnatA se caitravAla gacchase apanI paraMparA milAnA chor3akara bar3agacchase paraMparA milAI jisakI bhUlako sudhAranA cAhiye, parantu gaDDarIya pravAhakI taraha andhaparaMparAkI ajJAnatAke haThavAdako hI pakar3ake rahanA ucita nahIM hai, Age icchA ApakI / tathA aura bhI yahAMpara ApalogoMko pratyakSa pramANabhI dikhAtA hUM ki dekho zrIvarddhamAnasUrijI pahile zrIjinacandrasUri nAmA caityavAsI AcAryake ziSya the sohI zrIvarddhamAnasUrijIne apanA zithilAcAra caityavAsako chor3akara zrIudyotanasUrijI mahArAjake pAsa dUsarIvAra dIkSA lI isaliye inamahArAjako una caityavAsI zithilAcAri zrIjinacaMdrasUrijIko paraMparAmeM na gina kara dUsarI bAra dIkSAleneke kAraNa zrIudyotanasUrijIkIhI paraMparAmeM gine gaye soto zrIkharataragacchakI pahAvaliyoMmeM aura itihAsika granthoM meM prasiddha hai aura zrIratnasAgara ke dUsare bhAga vagairahoMmeM chapA huA bhI pragaTa hai tathA zrIjinavallabhasUrijI sambandhI bhI Upara meM likhA gayA hai usI mujaba Apa logoMko bhI zrIjagatcandrasUrijIko caitravAla gacchakI paraMparAmeM likhane cAhiye itane para bhI ApakA kadAgraha na chuTegA to ApakI paraMparA zrIji - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 667 ] nAjJAviruddha honese mAnane yogya nahIM hai isa bAtako niSpakSa pAtI vivekI tatvajJa jana svayaM vicAra sakate haiN| aura zrIjagatcandrasUrijIne apane gacchako zithila jAnakara zrIcaitravAla gacchake zrIdevabhadrajI upAdhyAyajIkIsAhatAsekriyA uddhAra kiyA aisA jainatatvAdarza vagairahoMmeM likhA hai so bhI mAyArattise mithyA hai kyoMki 'caturtha stuti nirNaya meM dUsarI bAra phirase dIkSA lenekA khulAsA likhA hai tathA zithilAcAra chor3e to dUsarI bAra dIkSA liye binA kriyA uddhAra karanA nahIM bana sakatA aura jaba dUsarI bAra dIkSA lekara kriyA uddhAra kiyAjAve to jisake pAsa kriyA uddhAra kiyAjAve unake ziSya banakara unako guru mAnanAhI par3atA hai, aura jaba dUsarI bAra dIkSA lI unake ziSya bane unako guru mAne, to phira unakI sAhyatAse kriyA uddhAra kiyA, aisA kahanA pratyakSa mithyA vyartha ThaharagayA isaliye yadi Apa loga sAhyatAse kriyA uddhAra karaneke bahAnese bhI bar3agacchakI paraMparA milAnA ThaharAte ho so bhI kadApi nahIM bana sakatA, aura jo zrIdevabhadropAdhyAyajIkI sAhyatAse kriyA uddhAra karake unako guru na mAne hote to zrIdevendrasUrijI zrIdharmaratna prakaraNakI vRttike anta meM prazasti ke lekhameM zrIdevabhadropAdhyAyajIko gurupane likhake zrIcaitraghAla gacchase zrIjacandrasUrijIkI tathA apanI paraMparA kadApi na milAte aura vaDagacchakIhI paraMparA likhate so na likhakara ghar3agacchako chor3a karake caitravAla gacchase paraMparA milAI aura Apa bhI vaDagacchake na bana kara caitravAla gacchake bane haiM, tathA vaise hI zrIkSemakIrtisUrijIne bhI zrIkSahatkalpattike antakI prazastike lekha meM likhakara caitravAla gacchase paraMparA milAI hai aura nyAyAMbhonidhijInebhI 'caturthastuti nirNaya kI pustakarne caitravAla Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66- 1 gaccha se paraMparA milAnA siddha kiyA hai isaliye sAhyatAkA bahAnA lekara bar3agaccha kI paraMparA milAnA bar3I bhUla hai, usase sAhyatA kA bahAnA lenekI mithyAbAtako chor3akara satyako mAnya karanA hI zreyakArI hai isakobhI vivekI janasvayaM vicAra karate haiM / aura aba pAThaka gaNase merA yahI kahanA hai ki zrItapagacchake samudAya vAloMne apanI bar3AI viSeza zobhA honeke liye zAstrAnusAra caitravAla ga ise apanI paramparA milAnA chor3akara zrIvagacchake pUrvAcAryoM ko bar3e prabhAvaka prasiddha puruSa jAna kara zrIjagacandrasUrijI ke tathA ina mahArAjake gurujI vagairaha ke zithilAcAra, asaMyama, azuddha paramparAkA vicAra na karake bar3agaccha se paraMparA milAne lage, parantu jinAjJA bhaGgakA bhaya hotA aura antaraMgameM nyAyAnusAra AtmArthI panA hotAto caitravAla gacchase apanI paramparA milAnA kadApi na chor3ate, khaira / aura Uparake lekhameM zrIjagacandrasUrijI ke 3 / 4 peDhI vAle gurujI dAdAgurujI vagairahoM ko maiMne merI tarapha se zithilAcArI nahIM likhe kintu nyAyAMbhonidhijoke lekhase hI siddhahote haiM isa liye isa bAtakA mujhe koI doSa nahIM denA isa bAtako bho Uparake lekhase vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra leveMge / basa ? isI tarahase nyAyAMbhonidhijIne anyAya kAraka aura jinAzA viruddha vaDagacchase paraMparA milAne rUpa gapolakhocar3I kI bAta zrIkharataragaccha meM bhI kara denekeliye zrIjinavallabhasUrijI ko kurca purIya gaccha ke caityavAso zrojinezvarasUrijI ke ziSya likha diye parantu aisI janAjAviruddha vartAvakI yaha bAta zrIkharataragaccha meM kadApi nahIM cala sakatI jisakA vizeSa khulAsA Upara meM likhA gayA haiM isaliye zrIvarddhamAnasUrijI ko zrIudyotanasUrijIke ziSya likhane mujaba zrIjinavallabhasUrijIko bhI zrI kharataragaccha ke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 669 ] suprasiddha zronavAMgI vRttikAraka zrIabhayadevasUrijIke ziSya likhane nyAyAMbhonidhijIko ucita the so na likhakara dharmasAgara jIkI dharmaThagAIkI mAyAjAlameM phaMsakara vyarthahI bhadrajIvoMko unmArgameM geranekA hetu karake saMsAra vaDhanekA kAraNa kiyA hai jisako tatvajJajana acchI tarahase vicAra sakate haiN| tathA aura bhI nyAyAMbhonidhijIkI abhinivezika mithyAtvakI mAyAcArIkA pratyakSa namUnA pAThakagaNako yahAM dikhAtA hUM ki, dekho nyAyAMbhonidhijIne uparoka caturtha stutinirNayakI pustakake pRSTha100 kI paMkti 10 vIM se pRSTha 101 kI paMkti 13 takake lekhameM khAsaApanehI zrIjinavallabhasUrijIko zrInavAMgI kRttikAraka zrIabhayadevasUrijIke ziSya likhe haiM so lekha nIce mujaba hai| ___"navAMgIttikAra jo zrIabhayadevapUrijI tinake ziSya rojinavallabhasUrijIne racIhui samAcArIkA pAThalikhate haiM // puNa paNavosussAsaM, ussaggaM kareha pArae vihiNA // to sayala kusala kiriyA, phalANa siddhANaM paDhai thayaM // 14 // aha suya samiddhi heta, suyadevIe karai ussagaM // ciMtei namukkAra, puNai deha tie thurA // 15 // evaM khittapurIe, ussaggaM karei suNaha devathuI // paDhiUNa paMcamaMgala, muva visaha pamajha saMDAse // 16 // ityAdi // bhASA // zrojinavallabhasUri viracita samAcArimeM prathama paDikkamaNe meM cAra thuise caityavaMdanA karanI pIche pratikramaNe avasAnameM zrutadevatA aru kSetra devatAkA kAyotsarga karaNA, aura inoMkI thuiyAM kahanI, yaha kathana paMdarAvI aru solAvI gAthAmeM karA hai, jaba zrI abhayadevamUri navAMgI kRttikAraka zigya zrIjinavamamasUrijIkI banavAi samAcArIne pUrvokta lekha taba to zrIabhayadevamUrijIse tathA Agu tinakI guru Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 600 ] para parAse cAra thuiko caitya baMdanA aura zrutadevatA aru kSetra devatAkA kAyotsarga karaNA aura tinakI thui kahanI nizcayahI siddha hotI hai, to phera isameM kucha bhI bAda vivAdakA jhagaDA rahyA nahIM, isa vAste ratnavijayajI aru dhanavijayajI tIna thuikA kadAgraha choDa deve, to hama inoMkoM alpakarmI mAneMge // " dekhiye Upara ke lekha meM zrIratravijayajI ( zrIrAjeMdrasUrijI ) ke aura dhanavijayajIke tIna thuike navIna matabhedake pracalIta kadA grahako haTAne ke liye zrIjinavallabhasUrijI kRta sAmAcArIkA pATha likha dikhAyA tathA ina mahArAjako zrInavAMgI vRttikAra zrI abhayadevasUrijI mahArAjakI paraMparAmeM likhake dikhAye to phira inhI mahArAjako kurccapurIya gacchake caityavAsIke ziSya likhake bhadrajIvoMko mithyAtvake bharama meM geranekA kAma karane vAle ko AtmArthI samyakavI kaise mAne jAve so bhI tatvajJa jana vicAra sakate haiM / aura jaba khAsa nyAyAMbhonidhijIne hI zrIjinavallabha sUrinoko zrInavAMgI vRttikAra zrIabhayadeva sUrijI ke ziSya likhake unakI hI paramparA meM gine so nyAyAMbhonidhijIkA lekha hamane Upara likha dikhAyA hai to phira isI mujaba zrIjagacandra sUrijI ko bhI zrIcaitravAla gacchake zrIdevabhadropAdhyAya jIke ziSya likhake unase inakI paramparA milAne meM na mAlUma nyAyAMbhonidhijIko kisa kAraNase lajjA hogI so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne isameM lajjAkA to koI kAraNa nahIM hai, kyoMki zrIdevabhaTTopAdhyAyajI ke ziSya zrIjagacandra sUrijI ko likhake zrIcaitravAla gacchase paraMparA milAne meM to zrI jinAjJAkI ArAdhanA rUpa mahAn lAbhakA kAraNa thA so na kiyaa| isase yadi inako zrIcaitravAla gachako zrI mahAvIra svAmI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... [ 601 ] kI paramparAnusAra anukramase zrIjagacandra sUrijI taka pahAvalI milAne saMbaMdhI koI pahAvalI vA pustaka nahIM mila sakI hove to usase binA paramparAke rahaneke bhayase zrIcaitravAlagacchase paramparA milAnA chor3akara zrIbar3agacchase paramparA milAkara zrImahAvIra svAmIke paramparA vAle bananeke liye "zrIjagacaMdrasUrijI pahile vaDagacchuke the" aisA Alambana lenA mAnya kiyA hove to zrIjJAnIjI mahArAja jAne parantu to bhI isameM zrI jinAjJAkI virAdhanAkA kAraNa honese aisA AlaMbana lenA ucita nahIM hai kyoMki zrIcaitravAla gaccha bhI to zrImahAvIra svAmIkI paramparA vAlA hai isa liye UparakA Alambanako chor3akara usahI gacchase paramparA milAnA ucita hai, jisameM kAla doSAdi kAraNoMse pUrI pahAvalI nahIM bhI mila sake to bhI koI harajA nahIM hai kyoMki zrI mahAvIra svAmIke zAsanameM anukramase paramparAgata kitane hI naimitta kAraNoMse kitane hI gaccha, kula, zAkhA, vagairaha aneka hue the unhoMmeMse kisIke vizeSa jyAdA samudAya hogayA, kisIke kama, tathA kisIkI bahuta pIr3hiyoM taka paramparA calI kisIkI thor3I per3hiyoM taka hI, aura kitane hI viccheda bhI hogaye aura kitanoMke yadyapi paramparAse pUrvAcArya hote Aye to bhI kAla doSAdi kAraNoMse pahAvalI nahIM milatI aura kitanoMke vIcameM se truTaka pahAvalI milatI hai, kitanoMke pAThAMtarase matabhedakI milatI hai aura kisIke bilakula nahIM milatI to kyA ve saMyamI gaNa zrImahAvIra svAmIkI paramparA vAle nahIM gine jAveMge so to kadApi nahIM kintu avazyameva gine jAveMge, isa liye yadi zrIcaitravAla gacchakI pUrI pahAvalI nahIM mila sake to bhI koI nukasAnakI bAta nahIM parantu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 672 ] jitanI mila sake utanIhImeM bhI zrIjagacandrasUrijIse leke vartamAnika bhItapagacchake samudAya taka paramparA milAnA zAstrAnusAra projinAjJA mujaba hai parantu pUrI pahAvalIke abhAvase paramparAgata zuddha saMyamiyoMkI pahAvalI chor3akarake pratyakSapane zAstra maryAdA aura laukika viruddha ho karake pUrI pahAvalI milAneke liye jhUThe Alambanase asaMyamiyoMkI azuddha paramparAmeM milAnA ucita nahIM hai tisa para bhI zrIjinAjJAkI virAdhanA rUpa bar3agacchase paramparA milAkara bhadrajIvoMke Age Apa vaDagacchake adhipati bananA cAhate ho so bhI nahIM bana sakate kyoMki Ajataka paramparAgatase bhI bar3agacchake-AcAryAdikoMkA aura bhAvakoMkA samudAya vidyamAna kAlameM bhI maujUda hai isaliye vaDagacchase Apa apanI paramparA milAvo to bhI vaDagacchake adhipati nahIM bana sakate kintu apanI kalpanAke lekhase bhI Apa loga zrIjinAjJAkI virAdhAnA karake bhI zAkhArUpa bano to ApakI khuzI isameM hamArA koI nukazAna nahIM parantu zAstrapramANAnusAra zrIcaitravAla gacchase apanI paramparA milAte to saMyamiyoMkI zuddhaparamparA vAle Thahara sakate anyathA nahIM Age icchA aapkii| ___ aura hama loga to nyAyAMbhonidhijIke uparokta lekha mujaba, jinAjJAnusAra tathA zrIdevendrasUrijIke zrIdharmaratna prakaraNake pAThase aura zrIkSemakIrti sUrijI kRta zrIrahatkalpa uttike antameM prazastike pAThase zrIjagacandrasUrijIko dUsarI bAra zuddha saMyama brahaNa karane vAle zrIcaitravAla gacchake mAnate haiM tathA isI gacchase unakI zuddha paraMparA bhI mAnate hai aura vohI paramparA Apa logoMkI bhI ThaharatI hai natu var3agacchakI so viveka buddhi hRdaya meM lAke pakSapAta dUSTirAgase andhaparamparAke Agrahako chor3a karake tatva dRSTise acchI tarahase vicAra lenA caahiye| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 673 ] aba yahAM para pAThaka gaNako vizeSa niHsaMdeha honeke liye prItapagacchake zrIkSemakIrtimUrilI kRta zrIvahatkalpattikI prazastikA pATha isa jagaha dikhAtA hUM so nIce mujaba haiN| sauvarNavividhArtha ratnakalitA etessdduddeshkaaH|| zrIkalperthanidhau matA:mukalazA daurgatyaduHkhApahe // dRSTvAcUrNisubIjakAkSaratatiM kuSyAthagurvAjJayA // khAnakhAnamamImayAstra parayo thaisphuTArthIkRtAH // 9 // zrIkalpasUtramamRtaMvivudhopayogayogyaM // jraamrnndaarunnduskhhaari|| yonoddhRtaMmatimathAmathitAn shrutaabdheH| zrIbhadrabAhUguravepraNato'smitasmai // 2 // yenedaM kalpasUtra kamalamukalavat komalaMmaMjulAbhiArgobhidoSApahAbhiH sphuTa viSaya vibhAgasyasaMdarzikAbhiutphuloddezapatra surasaparimalodgArasAraM vitene| taMniHsaMbaMdha baMdhunutamuni madhupA bhAskara bhASyakAraM // 3 // zrIkalpadhyayanesminnati gaMbhIrArtha bhASyaparikalitAviSamapade vivaraNakRte zrIcUrNikRte namaH kRtine||4|| zruttadevatAprasAdAdidamadhyayanaM vivaNvatA kuzalaM // yadavApimayA tena prApnuyAMbodhimahasamalaM // 5 // gamanayagabhIranIrazcitrotsargA pavAdavAdormiyuktizataratnaramyo jainAgamajalanidhirjayati ||6||shrii jainazAsana nabhastalattigmarasmiH, zrIsadmacAndrakulapadmavikAzakArivajyotirAvRtadigaMbaraDaMvaro'bhUta, zrImAndhanezvaraguru prathitaH pRthvy||shriimccaitrpurekmNddnmhaaviirprtisstthaakRt stasmAJcitrapuraprabodhataraNiHzrIcaitragacchajini tatratrIbhuvanendrasUrisugurubhUSaNaMbhA sura, jyotisadguNaratnarohaNagiriH kAlakrameNAbhavat // // tatpAdAMbujamaMDanasamabhavatpakSadvayIzuddhimA nIrakSIra sadRkSadUSaNaguNatyAga grhkvrtH|| kAluSyaMcajaDodbhavaM prihrnduurennsnmaansN|| sthAyIrA jamarAlavadgaNivaraH shriidevbhdrprbhuH|| // tasyaHziSyAHtrayastatpada srsiruhotsNgshRgaarbhRnggaa|| vidhvastAnaMgasaMgAH muvihita vihito tuNgrNgaabbhuuvuH||ttraadyH saccAritrAnumatikRtamatiH shriijgccNdrsuuriH| 85 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 674 ] zrImaddeveMdrasUriH sarala tarala saccittattiddhitIyaH // 10 // tRtIya ziSyaH zrutavArivAIyAparISahAkSobhyamanaH smaadhyH||jyNtipuujyaa vijyendrsuuryH| paropakArAdi guNoghabhUrayaH // 19 // prauDhaMmanmatha pArthivaM trijagatI jaitra vijityaiyuss|| yeSAMjainapurepareNamahasAprAkrAttakAMtotsave // sthai yameruragAdhatAMcajaladhiH sarvaM sahatvauM mhii|| somaH saumyamaharpattiM kila mahattejogkRtaprAbhRtaM // 12 // vApaM vApaM prvcnvcoviijraajiiviney|| kssetrbaatesuprimliteshbdshaastraadisiiraiH||13|| yaH kSetrajJaiH shucigurujnaanaayvaaksaarnniibhiH|| siktvA tenesujanahRdayAnaMdisaMjJAnazasyaM // 13 // yairapramattaiH zubhamantrajApaivaitAlamAdhAyakRtaM svavazyaM // atulyakalyANa mayottamArtha satpuruSaH satvadhanairasAdhiH // 14 // kiMbahunA // jyotsnA maMjulayA yayAdha valitaM visvNtraamNddl|yaanishessHvishessvijnyjntaacittshcmtkaarinnii // tasyAzrI vijayendusUrisuguroni kRtrimAyAguNa // zreNeHsyAdyadi vAstavastavakRtauvijJaH sacAvAMpati ||1||ttpaanni paGkajarajaH pripuutshiirssaaH| ziSyAH stryoddhtisNprtigcchbhaarN|| zrIvatrasena itisadgururAdimotra / zrIpadmapandra gurustu tatodvitIyaH // 16 // tAttIyIkasteSAMvineyaparamANuranaNuzAstra 'smin // zrIkSemakItisUrivinirmamevitikalpamiti // 17 // zrIvikramataHkrAmati nayanA niguNenduparimitevarSA jyeSThazvetadazamyAMsamarthiteSAcahastAkai // 18 // prathamAdarza likhatA nayaprabhaprabhRtiyatibhireSA // gurutaragurubhakti bhrodhvhnaadivnnitshirobhiH|| 19 // ihavA // sUtrAdarzaSuyato bhayasovAcanAvilokyaMte // viSamAzcamAdhyagAthAH prAyaH svlpaashvcuurnnigirH|| 20 // ttH|| sUtrevA bhASyevA yanmattimohAnmayAunyathA kimapilikhitaMvAvirataM vA tanmithyAtkRtaMbhayAt // 21 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 675 ] dekhiye Uparake pAThameM zrIjagaccandrasarijIko zrocaitravAlagacchake zrIdevabhadropAdhyAyajIke ziSya likhe parantu zrIvaDagacchake zrIsomaprabhasUrijIke tathA zrImaNiratnasUrijIke ziSya to nahIM likhe so isI tarahase zrIdeveMdrasUrijIne bhI zrIdharmaratnaprakaraNakI ttikI prazastike pAThameM zrIjagaccandrasUrijIko zrIvaDagacchake zrIsomaprabhasUrijI tathA zrImaNiratnasUrijIke ziSya na likhake zrIcaitravAlagacchake zrIdevabhadropAdhyAyajIke ziSya likhe hai so pATha to nyAyAMbhonidhijInehI "caturthastuti nirNaya" kI pustakameM likha dikhAyA hai so UparameM bhI chapa cukA hai to phira uparokta prAcIna prabhAvaka vidvAn puruSoMke kathana kiye hue pAThoMkA utthApanarUpa aura kisI bhI zAstra pramANa binA apanI kalpanA mujaba mithyA AlambanoMse dUsarI vAra zuddha saMyama grahaNa karane vAle zrIjagaccandrasUrijIko zrIvaDagacchake zithilAcArI zrIsomaprabhasUrijI tathA zrImaNiratnamUrijIke ziSya likhanA mAnanA yaha koI AtmArthI kA to kAma nahIM haiM isakA vizeSa khulAsA UparameM chapa cukA haiN| __aura zrIvaDagachameM bho to bahuta AtmArthI zuddha zaMyamI pUrvAdhArya hogaye parantu karmoM kI vicitratAse zrIjagacandrasUrIjI ke hI gurujI vagairahoMkI thoDIsIhI peDhiyoM meM zithilAcArakI prati hogaI hogI kintu saba bar3agacchameM nahIM isaliye zrIvaDagacchake AtmArthI zuddha saMyamI sabako zithilAcArI nahIM samajhanA cAhiye / aba nyAyAMbhonidhijIke samudAya vAle vagairaha mahAzayoM ko merA yahI kahanA hai ki uparokta "caturtha stuti nirNaya"ko pustakake Uparake lekhameM nyAyAMbhonidhijIne tIna thuIke matako prarUpaNA karanevAle zrIratna vijayajI ( zrIrAjendrasUrijI ) ke gurujI vagairaha 3 / 4 peDhIvAlesaMyamI nahIM the isaliye zrIratnaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 676 ] vijayajIko kisI saMyamI guruke pAsa kriyA uddhAra karake punardIkSA lene sambandhI 'bhavabhIrU' 'AtmahitArthI vagairaha zabdoM pUrvaka unako AgamakI AjJA bhaGga rUpa dUSaNase vacaneke liye khUba suspaSTatAse upadeza diyA tathA jabataka zrIrAjendrasUrijI kriyAuddhAra karake dUsare zuddha saMyamI guruko dhAraNa na kare tabataka unako sAdhumAnanekI manAI karI jisapara bhI bholejIva unako sAdhumAne to asAdhuko sAdhu mAnane rUpa mithyAtvI ThaharAye aura kriyA uddhAra sambandhI zAstra maryAdAke pATha bhI dikhAye aura usake dRSTAntarUpameM zrIdevendrasUrijI kRta pATa bhI dikhAyA to phira zrIjagacandrasUrijI mahArAjane kriyA uddhAra karake dUsareko guru mAne the tisapara bhI unhoMkI guru paraMparAmeM likhanekA choDakara zrIjinAjJAbhaGgase apane saMsAra baDhanekA bhaya na karake pahilekI paraMparA meM likhanekA aisA pratyakSa viruddha AcaraNa nyAyAMbhonidhijIne to andhaparaMparAse kara diyA parantu aba unhoMkI samudAya vAloMko abhinivezika mithyAtva kA haThavAda andhaparaMparAko choDakara zrIjinA. jAnusAra projagadhandrasUrijIko vaDagacchameM likhanA mAnanA choDakara zrIcaitravAlagaccha, likhanA avazyahI mAnya karanA cAhiye parantu vidvattAke abhimAnAdi kAraNoMse viruddha bAtako hI andhaparaMparAse puSTakarake calAte rahanA ucita nahIM hai| aba pAThakagaNase merA (isa grandhakArakA) itanAhI kahanA hai ki 'hIra saubhAgya kAvya' tathA 'vijayaprazasti mahAkAvya' aura zrImuni sundarasUrijI kRta 'tridaza taraMgiNI' aura dharmasAgarajI kRta 'pahAvalI' vagairaha jojo zrItapagacchakI pahAvaliyoM meM aura anya granthoM meM jisa jisa jagaha para zrIjagaccandrajIne apane vaha gaccamese zithilAcArako chor3akarake zrIcaitravAla gacchameM dUsarIvAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [99] zuddha dIkSA aGgikAra karI thI jisa para bhI ina mahArAjako zrIcaitravAlagacchakI paramparAmeM na likhakara bhadrajIvoMko bharamAne ke liye sAhyatA vagairahake kalpita AlambanoMse zrIvaDagacchakI paramparA meM likhe haiM so uparokta kathanAnusAra sarvathA zrIjinAjJA viruddha honese apramANika samajhanA parantu jisa jisa grantha meM zrI caitravAla gacchakI paramparA likhI hove so zrIjinAjJAnusAra pramANika samajhanA cAhiye / aura vartamAnika kitanehI gacchavAle yati loga, caitravAlagaccha ke caityavAsI zrIjagancandrasUrijI se tapagaccha nAma pragaTa huA. kahate haiM sobhI pratyakSa mithyA hai kyoMki yaha mahArAja pahile vaDaga meM zithilAcArI the parantu pIchese zithilAcAra chor3akara kriyA uddhAra karake caitravAlagaccha meM to dUsarI bAra zuddha saMyama grahaNa kiyA thA aura pIchese vairAgyabhAvase khUba kaThina tapazcaryA jIvita paryanta AMbIlakI tapasyA karane lage the taba rAjAne bahuta tapasvI durbala zarIravAle dekhakara " mahAtapA" viruda diyA thA parantu kAlAMtara meM loga 'mahAtapA' kA 'mahAtamA ' aisA kahane laga jAyeMge isaliye 'mahA' zabdako chor3a kara 'tapA' kahane lage usa dinase ina mahArAja ke samudAyavAle zrItapagacchake kahalAne lage hai isaliye ina mahArAjako caitravAla gabbake caityavAsI kahanA mithyA hai| aura vartamAnika tapagacchavAloMkA var3agacchase tapagaccha huA aisA kahanA bhI uparokta lekhase jinAjA viruddha mithyA ThaharatA hai so to vivekI jana svayaM vicAra leveMge / aura vartamAna kAlameM jo jo Atma kalyANAbhilASI jana apanA zithilAcArako chor3akara kriyA uddhArase dUsarI bera zuddha saMyama lenevAle mahAzayoMko bhI kisI saMyamIko guru dhAraNa karanA ucita hai parantu zrIrAjeMdrasUrijI kI taraha dUsarA guru Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 678 ], dhAraNa kiye vinA svayaM kriyA uddhAra karanA zAstra maryAdA viruddha hai aura kriyAuddhAra karane meM dezakAlAnusAra vyavahAra zuddha dekhalenA aura nyUnAdhika vidvattA vagairaha saba guNato vartamAnakAle dUsaremeM milane muzkila hai isaliye abhimAna chor3akara chidragrAhI na hote hue jinAjJA ArAdhana karaneke liye zAstrokta pramANAnusAra zrIjagaccandrasUrijI mahArAjakI taraha kriyA uddhAra karanA caahiye| __ aura zrIjagacandrasUrijIkI vaDagacchameM tathA caitravAla gacchameM donoM gacchoM meM paraMparA likhanA mAnya karo to bhI AtmArthI zuddha saMyamiyoMko to zrIcaitravAlagacchakI paraMparA mAnya karanI paDegI aura zithilAcAriyoMko vaDagacchako so isa nyAyase bhI to zrIdeveMdrasUrijI vagairaha mahArAjoMkI paraMparA zrIcaitravAla gacchase milAnA ThaharatA hai natu vaDagacchase isako bhI tatvajJajana svayaM vicAra leveNge| basa isI tarahase nyAyAMbhonidhijIne zrIjagaccandrasUrijI mahArAjako zrIcaitravAlagacchake zrIdevabhadropAdhyAyajIke ziSya pane likhane, mAnane kA choDakara zrIvaDagacchake zrIsomaprabhasarijIke tathA zrImaNIratnasUrijIke ziSya likhane mAnane rupa apanI viruddhAcaraNakI bAtako dabAdeneke liyehI to zrIjinezvarasUrijI, zrIahilapurapaTTaNameM zrIdurlabharAjAkI pAThAMtarase zrIbhImarAjA kI rAjya sabhAmeM caityavAsiyoMse sAdhuke vartAva sambandhI vivAda karake unhoMkI avidhi utsUtratA zithilatAko sabake sAmane pragaTa karate hue zAstrokta sAdhuke vartAva meM Apa vizeSa sacce ( atizayakhare ) rahe taba rAjAne una caityavAsiyoMko kahA ki tumato sAdhuke vartAvameM kavale (zithila ) ho aura zrIjine kharasUrijIko kahA Apa kharatara ( atizaya vizeSa sacce ) ho isa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 69 ] tarahase usa dinase una caityavAsiyoMkI paraMparAvAle 'kavale' kahalAye aura ina mahArAjake paraMparA vAle 'kharatara' kahalAye isaliye zrIjinezvarasUrijI mahArAjake ziSya zrIjinacandrasarijI tathA zrInavAMgIttikAra zrIabhayadevasUrijI zrIjinavallabhasarijI zrIjinadattasarijI vagairaha zAsana prabhAvaka mahArAja sabI zrIkharataragacchakI paraMparAmeM hue haiM so zAstroMke pramANoMse aura yuktiyoMke anusAra pragaTapane svayaM siddha haiM tathA aisehI zrItapagacchAdike pUrvAcAryoM ne bhI apane banAye granthoM meM khulAsA pUrvaka likhA hai tisapara bhI nyAyAMbhonidhijIne apane pUrvaja puruSoMke kathanako aura zAstra pramANAnusAra satya bAtako utthApana karake zrIjinezvarasarijIko kharatara viruda nahIM milanekA ThaharA karake zrInavAMgIttikAraka zroabhayadevasUrijI kharataragacchameM nahIM hue aisA kahate hue vyartha dveSa buddhise pratyakSa mithyA jUThe AlaMbanoMse zAsana prabhAvaka paramopakArI zrIjinadattasUrijI mahArAja para kitanIka bAtoMke jhUThe doSa lagAke ina mahArAjase sambat 1204 meM kharataragacchakI utpati honekA "jaina siddhAMta samAcArI" parantu vAstava meM "utsUtroMkI kuyuktiyoMko andhakhADa" nAmaka pustakameM tathA 'jainatatvAdarza' vagairahoMmeM likhane vAle (nyAyAMbhonidhijI vagairahoM ) ne apane mahAvratakA bhaMga karake mithyA bhASaNake lekhoMse bhole jIvoMko mithyAtvake bhramameM gerakara apane aura dUsare bhadra jIvoMke saMsAra bar3hAnekA kAraNa karate hue ApasameM kadAgrahakA jhagar3A bar3hAnekA kAraNa kiyA jisakA nivAraNa karaneke liye tathA UparakI bAta pAThakagaNako vizeSa niHsandeha honeke liye yahAM para thor3ese zAstroMke pramANoM sahita, pratyakSa pramANoM pUrvaka yukti ke sAtha saMkSiptase nirNaya karake dikhAtA huuN| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 50 ] so prathama to zrItapagaccha nAyaka suprasiddha zrI somasundara sUrijI ke ziSyazrI cAritraratnagaNijI ke ziSya zrI somadharmagaNijIne vikrama saMvat 15 sauke anumAnameM zrI "upadeza sattarI" nAmA grantha banAyA hai usameM zrIjinezvarasUrijI se kharataragaccha tathA natrAMgI vRtikAraka zrIabhayadeva sUrijI kharataragaccha meM hue haiM aisA khulAsA pUrvaka likhA hai jisakA pATha nIce mujaba hai / jayatyasau staMbhana pArzvanAthaH prabhAvapUraiH paritaH sanAthaH // sphuTIcakArAbhayadevasUri bhUmimadhyAsthita mUrttisiddhaM // 1 // purA zrI pattane rAjyaM // kurvANe bhImabhUpatau // abhUvan bhUtalAkhyAtAH // zrI jinezvara sUrayaH // 2 // sUrayo bhayadevAkhyAsteSAM paTTe didIpire // yebhyaH pratiSThAmApanno gacchaH kharatarAbhidhaH // 3 // teSAmAcAryANAM mAnyAnAM bhUbhRtAmapi // kuSTavyAdhirabhUddehe, prAcyakarmAnubhAvataH // 4 // tataH zrI gUrjara yAtrAyAM, sthaMbhanakapuraM prati // zakta yatpatyepite cakre vihAraM munipuMgavAH // 5 // rogagrastatayAtyaMtaM / saMbhAvyasvAyuSaH kSayaM // mithyAduH kRtadAnArthaM / sarva zrIsaMgha mAhUyat // 6 // tasyAmeva nizIthinyAM svazAsanadevatA // prabhokhapiSi jAgarSi, kiMcetyA haguruprati // 9 // rogeNakkA stimenidretyukta devI guru jagau // unmohayatatarhyeSA sUtrasyanavakurkuTIH // 8 // zakterabhAvAt kiMkurve, sAimevaMcovada // tvamadyApi navAMgyA yaduvRttIH sphItAH kariSya si // 9 // zrIsudharmakRta granthAn kathamanyAmyahaM // paMgoH pratyetiko nAma mervArohaNa kauzalaM // 10 // devyAha yatra saMdehaH smattaMvyAI vayAtadA // yathAbhinadbhitAn sarvAnpRSTvA sImaMdharaM jinaM // 11 // rogagrastaH kathaMmAtaH, karomi vitIrahaM // sAvAdIttatpratIkAraM kiMtU pAyamimaM zRNu // 12 // astistaMbhanaka grAme kheDhInAma mahA nadI // tasyAM zrIpArzvanAthasya pratimAstyatizAyinI // 13 // yatra ca kSarati kSIraM pratyahaM kapiletigauH tat surotkhA bhUmIca Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 681 ] drakSasi pratimA mukhaM // 14 // tadevaM sa prabhAva tadibaM baMdhe svbhaavtH|| yathA tvaM svastha dehasyA diti procyagatA surii|| 15 // prAtarjAgarita steya svapnArtha maprabuddhayaca // samaM samagra saMghena celu staMbhanaka prati // 16 // tatra gatvA yathA sthAne prekssypaarshvjinevrN| ulla satsarva romAMca evaM te tuSTuvurmudA // 17 // jaya tihuaNa vara kapparukha jaya jiNa dhanvaMtari, jaya tihuaNa kallANa kosa durima kakari kesari // tihuaNa jaNa avilaMghiANa bhuvaNa ttaya sAmiya kuNam suhAI jiNesapAsa thaMbhaNaya puradviya // 18 // batta tuSoDaze sArcA sarvAGgA pragaTAbhavat // ataevAgra hattetaiH paccakhkhetipadaM kRtaM // 19 // phaNi phaNa phAra phuranta rayaNa kara raMjiya nahayala, phaliNI kaMdala dala tamAla nIluypala sAmala // kamaThA sura uvasagga vagga saMlagga agaMjiya, jaya paccakhkha jiNesa pAsa thambhaNaya pura dviya // 20 // evaM dvAtriMzatA taistuSTavuH pArvatIrthapaM // zrIsaMghopi mahApUjA dyutsavAntatranirmame // 21 // aMtyavRttyadvayaM tatra tyaktvA devyaparodhataH // cakriretrizatAbattaH sa prabhAvaM stavaMhite // 22 // tatkAla roganirmuktAH sUrayaH stepi jajJire // navya kArita caityeca pratimA sA nivezitA // 23 // sthAnAMgAdi navAMgAnAM cakruste vikRtIH kmaat|| devatA vacanaM nasyAtkalpAMtepihiniHphalaM // 24 // sauvarNa navya niSpan graMyapustaka saMcayaM // dRSTvA uttarikAbhUpAdibhirdivyAnubhAvataH // 25 // pattane bhImabhUpAlo dravyalakSatraya vyyaat|| lekhayA mAsa tAH sarvAttoH svaparasUriSu // 26 // evaM te sUrayo bharikAlaM zrIvIrazAsane // ciraM prabhAvanAM cakruH prApta sArva trikodayA // 27 // AjJAyamAnAdiramartya nAyaka, zrIrAmakRSNorUgapAMDugAdibhiH // nAnA vidhasthAna kRtArcanazciraMpAva, prabhuH pAtu bhAvAt sadehinaH // 28 // athavA pArzve zrIkuMthunAthasya,mammaNa vyvhaarinnaa||pRssttN mokSaH kadAbhAvI, mamasvAbhyapitaM jagau // 29 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 682 ] tIrthe zrI pArzvanAthasya tava siddhirbhaviSyati // acIkaradimAmacI tato sAviti kecana // 30 // ityupadezasaptatyAM 'dvAdazopadezaH // dekhiye Upara ke pATha meM zrItapagaccha vAloMnehI apane banAye graMtha meM pattananagara meM zrIbhImarAjA aura zrIjinezvara sUrijI - tathA inhI mahArAjake ziSya zrInavAMgI vRtti kAraka zrI abhayadeva - sUrijI ko " gacchaH kharatarAbhidhaH" yAne zrIkharataragaccha meM honeka pragaTapane likhA hai aura ina mahArAjake zarIra meM bahuta vyAdhi utpanna hojAnese svapna meM zAsana dekhIne Akara roga nivAraNa karane ke liye sthaMbhanaka grAmake pAsa seDhInAmA nadIke najIka mahA prabhAvazAlI atizaya yukta zrI pArzvanAthajIkI pratimA bhUmike aMdara hai usapara kapilA gaU nitya dUdhase snAna karAtI hai vahAM jAkara usa pratimAko pragaTa karanese roga mukta honekA aura navAMga sUtroMko TIkA karane ko kahA taba mahArAjane zrIsaMgha sahita vahAM jAkara "jayatihuyaNa" ityAdi bhagavAnko stutikaraneM lage so " phaNaphaNa" ityAdi 16vIMgAthA bolatehI pratimA pragaTa hogaI aura zrIsaMghane bhakti sahita mahApUjA karI usa snAtrapUjAke nhavaNa jalase mahArAjakA zarIra acchA huA aura anukrame zrIsthAnAMgAdi navaaMgoM kI vRttiyeM karake zrIvIraprabhuke zAsanakI unnati karate hue bahuta bhavyajIvoM kA upakAra karake devaloka padhAre so khulAsA likhA hai aise mahAprabhAvaka navAMgI vRttikAra zrIabhayadevasUrijI mahArAjako uparokta 'upadezasamprati' kepATha meM kharataragacchake likhe haiM / 2 aura dUsarA " mohana caritra" ke dUsare sarga meM bhI bhImarAjAne zrIjinezvara sUrijI ko kharatara viruda denekA likhA hai jisakA pATha mIce mujaba haiM mahAvIrAtsudharmArtha- jambU zrIprabhavAdayaH / AcAryAH kramazoabhUvan navatri MzatsusaMyatAH // 41 // catvAriMzAstato bhUva-nyUra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 63 ] yaH zrIjinezvaraH / aNahilaM pattanaM te viharantaH samAgaman // 42 // dharmodyotaM kRtaM tatra zrIjinezvara sUribhiH / vIkSya bhImanRpaH sadyaH prasasAda mahAmanAH // 43 // prativAdi matotsAda ete kharatarA iti / tebhyaH kharataretyAkhyaM virudaM pradadaunRpaH // 44 // gaganebhavyomacandra - mitevikramasaMvadi / alabhanta nRpAdetad virudaM zrIjinezvarAH // 45 // zAsane vardhamAnasya kulacandraMpurAtanam / tasmAdArabhyaloke'sminnApnotkharatarAbhidhAm // 46 // tatpahejinacandrAkhyA abhavansUrayastataH / saMvegaraGga zAlAdi grantharatnavidhAyakAH // 47 // sUrayo'bhayadevAkhyA - steSAMpaTa utivizrutAH / navAMGgo sikartAro'bhUvaMstIrthaprabhAvakAH // 49 // tatasteSAM pahuAsansurayo jinavallabhAH / saMghapahAdikartAro bhavya bodha vishaardaaH|| 49 // teSAM jajJire'tha jinadattAdayo'malAH / sUrayaH saMyamamitAH zAsanonnati kArakAH // ityAdi // dekhiya Uparake pATha meM bhI zrI aNahilapura pahaNarme prativAdi ko jItane se zrI bhImarAjAne vikrama saMvat 1080 meM zrIjinezvara sUrijIko kharataraviruda diyA aura inhIM mahArAjake ziSya zrI jinacaMdrasUrijI tathA zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadeva sUrijI aura zrI jinavallabha sUrijI vagairahoM ko anukrame paTTadhara likhe haiM / 3 tIsarA phira bhI zrI tapagacchake zrI hemahaMsa sUrijIne zrI "kalpAMtaravAcya" meM bhinna bhinna gacchoMke prabhAvaka pUrvAcAryo ke saMbaMdha meM zrI navAMgI vRttikAra zrI abhayadeva sUrijoko tathA ina mahArAjake ziSya zrIjinaballabha sUrijIko zrIkharataragaccha ke likhe haiM jisakA lekha nIce mujaba hai / navAMga vRttikAra zrI abhayadevasUri. jeNe thaMbhaNai gAmaha zrI ser3ho nadI nai upakaMThai zrIpArzvanAtha taNI stutikIdhI dharaNeMdra pratyakSa kIdhana zarIrataNaDa koDha roga upasamAvyata tehanA ziSya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 684 ] zrojinaballabhasUri thayA te cAritra nirmala aneka grantha taNau : nirmANa kIdhaDa iNai anukramai ! zrIkharatarapakSai aneka sUrivara ! sAtizayai thayA, ityAdi // 4 cauthA aura bhI zrItapagaccha ke zrImunisuMdara sUrijI ne " tridaza taraMgiNI" meM uparokta 'upadeza sattarI' tathA 'kalpAMtaravAcya' mujaba hI zrInavAMgI vRttikAraka zrI abhayadeva mUrijI ke ziSya zrI jinavallabha sUrijI aura inake ziSya zrIjinadatta sUrijI ko likhe hai jisakA pATha nIce mujaba hai yathA vyAkhyAtAbhayadeva sUri ramala prajJo navAMgyA punaH, prauDhiM zrI jinavallabhogururadhIt jJAnAdi lakSmyAH punaH // bhavyAnAM jinadatta sUriradadaddIkSAM sahastrasyatu, granthAn zrItilakaJcakAra vividhAn candraprabhAcAryavat // 1 // 5 pAMcavAM zrItapagacchake zrIratnazekharasUrijI ne bhI zrIAcAra pradIpa me zrIjinadatta sUrijIko zrIkharataragaccha ke likhe haiM so grantha abI merepAsa nahIM hai isaliye usa pAThako yahAM nahIM likha sakatA parantu 'AcArapradIpa' mUla grantha tathA bhASAMtara chapA huA prasiddha hai so pAThaka gaNa svayaM dekha leveMge 6 chaTA aura bhI dekho khAsa nyAyAMbho nidhijIne hI 'caturthaM stuti nirNaya' kI pustaka meM zrI abhayadeva sUrijI ko kharataragaccha ke likhe haiM jisake pRSTha 100 kI paMkti 20 se pRSTha 108 kI paMkti 10 takakA lekha nIce mujaba hai tathA zrI abhayadevasUrine tathA tinake ziSyane devasi paDika - mokI AdimeM cAra thuiseM caityavaMdanA karanI kahI hai aura zrutadevatA aru kSetra) devatAkA kAyotsarga karanA tathA tinakI yaha kahanI kahI hai tathA samyaktva dezaviratyAdike AropaNekI caitya vaMdanA meM pravacana devI, bhuvana devatA, khetra devatA, veyAvaccagarANaM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 685 ] inake kAyotsarga aura ina sarvo kI pRthag pRthag thui kahanI kahI hai isa samAcAroke aMta zloka meM aiseM likhA hai ke zrI abhayadevasUri ke rAjya meM yaha samAcArI racI gaI hai aura isI pustakakI samApti meM aise likhA hai iti zrIkharataragache zrI abhayadevasUri kRtA samAcArI saMpUrNA / yaha pustakabhI hamAre pAsa hai kisIko zaMkA hove to dekha leve // dekhiye Upara ke lekha meM nyAyAMbhonidhijIne tInathui vAloM ke kadAgrahako haTAneke liye zrIabhayadevasUrijI ko zrIkharatara gaccha ke likhake ina mahArAjake kathanase pratikramaName cyArathui kahanA ThaharAyA aura zrIkharatara gacchake abhayadevasUrijI kRta samAcArIke lekhameM kisI ko zaGkA hove to khAsa usa pustakako dekhA karake logoMko zaMkAkAnivAraNa karanekeliye khulAsA sUcanA karI hai / 9 sAtavA aura bhI suprasiddha 1444 granthakAraka zrIharibhadrasUrijI mahArAja kRta zrI 'aSTaka' jI nAmA granthakI TokA zrI jinezvarasUrijone vikrama sambat 1050 meM banAI hai aura usa TIkAko zrI abhayadevasUrijIne zuddha karo hai so vo zrI aSTakajI nAmA grantha bhASAntara sahita chapakara prakAzita ho cukA hai usakI 'prastAvanA' meM uparokta ina tInoM mahArAjoMke saMkSipta caritra likhe haiM usameMse yahAM zrI jinezvarasUrijI ke tathA zrIabhadevasUrijI ke caritra likha dikhAtA hU~ so nIce mujaba hai / zrojinezvarasUrijI mahArAja / A " aSTakajI" nAmanA granthanI TIkA karanArA zrIjinezvarasUrijI mahArAja vikrama saMvat eka hajAranA saikAmAM vidyAmAna hatA ema saMbhave che| te zrIvarddhamAnasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya hatA, ane zrIabhayadevasUrijI jinacadrasUrijI, tathA jinabhadrasUrijInA guru hatA / te o saMsArI paNAmAM soma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 66 ] nAmanA brAhmaNanA putra hatA / tathA temanu nAma zivezvara hatu tathA mAlavAnA rahevAsI hatA. teo gujarAtanA rAjA durlabhasenanA samayamAM caityavAsIo sAthe dharmavAda karavAne potAnA bhAI buddhisAgarajInI sAthe gujarAtamAM AvyA itA; tathA tyAM durlabhasenarAjAnI sabhAmAM sarasvatI bhANDAgAramAMdhI maMgAvelIdazavekAlikanI TokAmAMthI sAdhvAcAra prakaraNa vAMcIne temaNe caityavAsIone irAvyA hatA; ane evI rote sabhAne jItavAthI rAjAe temane "kharatara" nAmanuM viruda Apyu itu, temane a aSTakanI TIkA vikrama sambat 1050 mAM jAvAlapura nAmanA gAmamAM banAvI che; valI temaNe paJcaliMgoprakaraNa, voracaritra, tathA samvat 1092 mAM AsApalImAM rahone lIlAvatI kathA, tathA DauMDIyAnaka mAM rahone kathAnakakoza vigere grantho banAyA che / zrIabhayadevasUrijI mahArAja / A granthanI TIkAnA zodhanAra zrI abhayadevasUri mahArAja paNa vikrama saMvat eka hajAranA saikAmAM vidyamAna hatA, tema kahevuM nirvivAdaja che, temano janma dhArA nagarInA vyApArI ghanano strI dhanadevInI kukSiye thayo hato, tathA saMsArIpaNAmAM temanuM abhayakumAra nAma hatu te zrI jinezvarasUrijI mahArAjanA ziSya itA, temane vikrama saMvata 1088 mAM sola varSanI vayeja AcArya padavI malI ito, ane tethI temano janma vikrama saMvat 1012 mAM hovAnuM sAbita thAya che, valI vicArAmRta nAmanA granthamAM kahelu che ke, temaNe vikrama saMvat 1125 mAM dholakAmAM rahIne zrI haribhadrasUrijI mahArAjanA banAvelA paJcAzaka nAmanA granthapara TokA racI che, tema temaNe traNathI mAMDIne agyAra sudhinA eTale nava aGgonI TIkA o, jayatihuaNastotra, jinacandragaNijIe banAvelA navatatvaprakaraNanI TokA, nigodaSaT Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [9] triMzikA, paJcanigranyavicArasaMgrahaNI pudgalaSaTtriMzakA, saMgrahaNI jinabhadrajIe banAmelA vizeSAvazyakabhASyapara TokA, haribhadrasUrijInA banAvelA SoDazakanI TIkA, devendra mahArAje banAvelA satArikaprakaraNano TokA vigere aneka grantho banAvelA che, evorIte 60 varSonu' AyuSya saMpUrNa karIne vikrama saMvat 1939 mAM kapaDavaMjamA temanu devalokagamana thayuM, evI rIte mahAn AcAryono saMkSapathI itihAsa jANavo / 8 AThavA aura bhI zrI jainadharmake prAcIna itihAsako donoM pustakoM meM zrI jinezvarasUrijIkA caritra nIce mujaba likhA hai / jinezvarasUri - A mahAn AcArya, udyotanasUrinA ziSya vardhamAna sUrinA ziSya hatA, tathA navAMgI TIkAkAra zrI abhayadevasUrinA guru hatA / kharataragaccha A AcAryathI cAlyo che, te vikrama saMvat 1080 mAM vidyamAna hatA / temaNe jAvAlapuramAM rahone haribhadrasUrijInA aSTakapara TIkA racelI che / temane gujarAtanA rAjA durlabhasena taraphathI kharataranu viruda malyuM hatuM / valI temaNe paMcaliMgIprakaraNa, vIracaritra, lIlAvatIkathA, kathAratnakoSa vigere aneka graMthoM racelA che| temane mATe prabhAvikacaritramAM prabhAcaMdrasUrio nIce pramANe vRttAMta Apelu che / mAlavA dezamAM AveThI dhArA nagarImAM jyAre bhoja rAjA rAjya karatA hatA tyAre tyAM lakSmIpati nAmano eka mahAdhanADhya vyApArI raheto hato / eka dahADo tyAM mahA vidvAn zrIdhara ane zrIpati nAmanA brAhmaNanA putro dezo jovAnI icchAdhI AvI caDyA, tathA bhikSA mATe te lakSmIpatine ghera AvavAthI teNe teone bhaktipUrvaka bhikSA ApI / te zeThanA gharanI bhIMtapara hakezAM lekha lakhAtA hatA / te lekhane A buddhivAna banna brAhmaNo hamezAM jotA / ane temanI apUrva yAda Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 688 ] zaktithI te lekha teone kaMThe thai gyo| eka dahADo te nagaramA Aga lAgavAthI te zeThanu ghara dhanamAla sahita naSTa thayuM / te divase jyAre te banne brAhmaNaputro te zeThaneghera AvyA, tyAre teo te zeThane zokamAM nimagna thalo joi atyaMta dilagIra thyaa| zeThe teone kahya ke, he brAhmaNaputro! mane mArA dravyAdikamI hAnithI zoka thato natho, paNa mArA lekhanI hAmithI mane ghaNuM duHkha thAya che| tyAre te brAhmaNaputro kA ke, he yajamAna ! amo garIba bhikSuko Apane bIjo upakAra karavAne to asamartha chaiye, to paNa tamone tamArA te lekhanI jo icchA hoze to amo te Apane yathAsthita lakhI aaposhu| te sAMbhalo atyanta harSita thalA te lakSmIpati zeThe temane ucA Asana para besADI atyaMta sanmAna aapyu| pachI teole tithivAra pUrvaka te samasta lekha zeThane lakhI Apyo, te joda zeThe vicAyu ke, aho ! A to mArA pUrvabhAgyanA prabalathI koika mArA gotradevoja mane prApta thayA cha !! pachI te zeThe temane uttama bhojana tathA vastrAdikathI sanmAna ApIne potAne ghera cAkara raakhyaa| bAda teo bannene jiteMdriya ane zAMtasvabhAvI joine zeThe vicArya ke, Amane jo mArA AcArya ziSyo kare, to kharekhara jainazAsanane dIpAvanArA teo thaay| aTalAmA tyAM zrIvardhamAnasUri padhAravAthI te lakSmIpati zeTha te banne brAhmaNapUtrone sAthe leine temane vAMdavAmATe temanI pAse. gyo| teonAM hastarekhA Adika cinho joine guru temane dikSAyogya jANIne lakSmIpatinI anujJApUrvaka dIkSA aapii| dIkSAbAda teo yogavahanapUrvaka sarva siddhAMtono abhyAsa karIne paMca mahAbrato niraticAre pAlavA laagyaa| chevarTa teone. yogya jANIne guru mahArAja AcAryapada ApI teonAM anukrame . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 689 ] jinekharasUri tathA buddhisAgarasUri nAma pADyAM pachI bhIvarddhamAnasUrijIo teone kahyu ke Aja kala aNahilapura pATaNamA caityavAsIonu ghaj jora hovAthI tyAM zuddha munirAjone rahevAne sthAnaka malatu nathI, mATe te uvadravane tamo banne tamArI zakti ane buddhithI tyAM jai nivAraNa karo? kemake, A sAMpratakAlamA tamArA sarakhA bIjA vicakSaNo nthii| guru mahArAjanI te AjJAne mukuTarUpa karIne teo banne tyAMthI vihAra karIne anukrame potAnA dharaNanyAsothI pRthvIne pavitra karatA thakA gurjara dezamA AvelA aNahilapura pATaNamA padhAryA, te samaye te nagaramA mahA vidvAn tathA nItizAstramA vicakSaNa durlabhasena nAme rAjA rAjya karato hato, tyAM aka somezvara mAmano purohita basato hato, tene ghera A banne jainAcAryoM gayA, tathA vedapAThoccAra karavA lAgyA, te sAMbhalI purohita tene atyanta AdarasatkAra Apyo, tyAre teole paNa tene AziSa ApI ke, 'apANi pAdo yavano gRhiitaa| pazyatyacakSuH sa zRNotyakarNaH sa vetti vizvaM na ca tasya vettA / zivo hyarUpI sa jinogvtaabdH||1|| pachI te purohite teone Adara pUrvaka pUjyu ke tamo ahIM kaha jagopara nivAsa karyo cha,? tyAre teo kAM ke, ahIM caityavAsi yationu jora hovAthI amone rahevAne sthAnaka malyaM nathI, te sAMbhalI nirmala manavAlA purohite teone rahevA mATe potAnI candrazAlA ApyAtho tyAM parivAra sahita teoo nivAsa kAryo, tyAM teo lolatA rahita miravadya AhAra pANI letA thakA vidyAvinodathI potAno 'samaya nirgamana karavA laagyaa| aTalAmA tyAM caityavAsiomA nokaro bhAvIne teone kahevA lagyA ke, are! sAdhuo!! tamo turata mA magaranI bAhara nikalI jAo? kema ke, ahIM 87 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 680 ] caityavAsIo sivAya bIjA zvetAMbara munione rahevAjo hukma nathI, te sAMbhalI purohite kaM ke, A bAbatano mAre rAjApAse jai rAjasabhAmA nirNaya karavo che ama kahI te durlabharAjA pAse gayo, ane tyAM te caityavAsIo paNa AvyA, pachI purohite rAjAne vinatI karI ke he rAjan ! A nagaramAM be uttama jainamunio potAne sthAnaka nahIM malavAthI mAre ghera padhAryA che, teo mahA guNI hovAthI meM teone rahebAne sthAnaka ApyuM che, paNa A caityavAsI yatioo potAnA mAMNaso mAre ghara moklI teone nagaranI bAhara nIkalI jAvAnu kahevarAvyu N che, te sAMbhalI tulyadRSTivAlA durlabharAjAo jarA hasIne kA ke, mArA nagaramA je guNI mANaso dezAntarathI AvIne vase che, teone koi paNa nivArI saktu nathI to, AvA mahAtmAone ahIM nahIM vasavA devA mATezu prayojana che, ? tyAre caityavAsIo bolI uThyA ke, he mahIpati ! pUrve zrIvanarAja nAmamA je mahAparAkramI rAjA AhIM thabhelA che, temane bAlyapaNAnAM caityavAsI devacandrasUrio ( bIjA mata pramANe zilaguNasUrio) Azraya ApI poSyA hatA, ane te upakAranA badalAnAM vanarAje saMpradAya virodhanA bhayathI A nagaramA phakta caityavAsIo bheja rahevu anebIjA zvetAMbara jainasAdhuoMo ahI raheSu avo lekha karI Apyo che, ane tethI amo temane ahIM vasavA mATe manA karIo choo, ane Ape paNa ApanA te pUrvajoMnI AjJA pAlavI joio, tyAre rAjAo kA ke, amArA pUrvajomI AjJA amAre pAlavI joio te vyAjavIja che, kemake, Apa jevA munionI AziSothI amArA jevA rAjAo RddhivaMta thAya che, ane TukAmAM kahIye to A rAjya Apanuja che, tena kaI paNa mahIM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 69 ] sandeha nathI, valI tamo paNa jaina munio cho, to muniono AcAra zuche? te sAMbhalavAnI mane icchA che, ane te AcAramAM jo banne munimonu virodhapaNu mAluma par3e, to teoo A nagaramA rahevU nahIM, ama kahI te durlabharAjAle potAnA sarasvatI bhaNDAramA rahelu, jaina muninA AcAranA svarUpavAlu dazavaikAlika sUtra maMgAvyu, ane temAM kahelA AcAra pramANe A banne AcAryo'ne pravartatA joine temane 'kharatara' viruda ApI rahevAmATe tyAM nivAsa Apyo, ane caityavAsIo jhaMkhavANA thaine potAne sthAnake gayA, tathA tyArathI te aNahilapuramA zuddha jaina munimone nivAsa malavA lAgyo, ane caityavAsIonu jora dhIme dhIme kamI thatu cAlyu tyAM buddhisAgarAcArya buddhisAgara nAmanu ATha hajAra zloka navyAkaraNa racyu, avI rIte A kharataragacchanA sthApana karA zrIjinezvarasUri AcArya mahAprabhAvika thala ch| navama aurabhI sarvagacchoMkemAnya zrInavAMgIttikAraka zrIabhayadevasUrijI mahArAjuke ziSya zrIprasannacandrasUrijIkI AjJAnusAra zrIsumativimalavAcakake ziSya zrIguNacandragaNajIne zrIabhayadevasUrijI svarga padhAre usI varSe, yAne sambat 1138 varSe prAkRta bhASAne 12000 pramANe zrIvIraprabhukA caritrakI racanA karI hai usake antakI prazastimeM bhI zrIjinezvarasUrijI mahArAjase "muvihita" arthAt kharatara saMtatI pracalItahonekA khulAsA likhA hai jisakA pATha nIce mujaba hai| sya mukajjANAnalanidaDha / ghaNa ghAi kammadArussa / goyama pahussa sahassA / upannaM kevalaM nANaM // 1 // vArasa vAsANi vivohikaNa / bhave sivaMgae tammiH // bhayavaM muhmmsaamii| zivANa pAM payAse // 2 // saMnivicirakAlaM vihriknn| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 692 ] sirijaMbUsAmiNo dAuM / gaccha gaNANa maNuraNaM / saMpatte siddhi vAsaMmi // 3 // evaM vijjAhara sura nara / suriMda sandoha vaMdaNijjenu samaikkantenu mahA / pahusu sejjabhavAIsu // 4 aisaya guNarayaNa nihI / micchatta tamaMghaloga diNanAho // dUricchAriya viro| vArasAmI samuppanno // 5 // sahAitassa cNde| kulaMmi nippaDima pasama kula bhvnnN| Asi siri vddumaanno| muNinAho saMjama nihivva // 6 // bahu kalikAlatama psr| pUriyA sesa visama sama bhaago| dIveNaMva munniinnN| payAsio jena muttipaho // 7 // muNivaiNo tassa hrduuhaas| siajasa pasAhiAsassa Asi duvevara sIsA / jayapayaDA sUra sasiNovva // 8 // bhavajalahi vIisaMbhaMta / bhaviya saMtANa tAraNa samatyo / bohityovva mahattho siri sUri jiNesaro paDhamo // // gurusIrAo dhvlaao|muvi hiyA sAhU saMtatI jaayaa| himavaMtAja gaMgubva miggayA sayala jaNa pujjA // 10 // bhgoypurinnmaacndo| sundarI buddhi sAgaro sUrI // nimma viya pavara vAgaraNa / chanda satyo pasatyamaI // 11 // egaMtavAya vila sira / paravAha kuraMga bhaMga sIhANaM // 12 // tesiM sIso jiNa cndii| sUri nAmA samuppAno // 12 // saMvegaraMgasAlA / na kevalaM kavvavirahaNAjeNa / bhagvajaNa vilykaarii| vihiyA saMyama pavittIvi // 13 // sasamaya para samayannU / visuddha siddhAMta desamA kuslo| sayala mahivalaya vitto / anno abhayadeva mUritti // 14 // jeNa laMkAra dharI / salakSaNAvarapayA pasannAya // mavAMgavittirayaNeNa / bhAra: kAmiNivvakayA // 15 // tesiM asthivinneo| samasya satthatya boha kusalamaI / sUri pasannacando / candoiva jaNamaNANaMdo // 16 // tavvayaNeNaM sirikhamaha / vAyagANaM vineyaleseNa // gaNiNA guNacandeNaM / ra siri vIracariya miNaM // 17 // ityAdi dekhiye japarake pAThakI "bhavajalahi vIra saMbhaMta bhaviya saMtANa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 693 ] tAraNa samattho bohitthovva mahattho siri sUrijiNesaro pthmo|||| guru sIrAo dhavalAo suvihiyA sAhu santatI jAyA hima vaMtAU gaMgutva niggayA sayala jaNa pUjjA ||10||in gAthAoMmeM bhavyajIvoMkoM bhavajaladhike dukhase pAra utArane meM nAva samAna zrIjinezvarasUrijI mahArAjase saba janoMke pUjyane yoga (hImavanta parvatase gaGgAnadIke nikalanekI taraha ) suvihita yAne kharatara santatI calI arthAt sAdhuke vartAvane zuddha calane rUpa suvihita kharatara paramparA calI aisA khulAsA pUrvaka likhA hai so suvihita kahoM athavA kharatara kaho donoM zabda paryAya vAcI ekArtha vAle haiM kyoMki pahile zrIaNahilapura pahanane caityavAsilogoMne vahAMke rAjAko apane vazIbhUta karake unase pahA (hukuma nAmA) likhA liyA thA ki isa nagarameM hama logoMke samudAya (caityavAsiyoM) ke sivAya anya jaina zvetAMbara muni rahane na pAve so isa tarahakI zrIvamarAja cAvaDAse apanI svArtha siddhatAkI bAta maMjUra karAke kriyApAtra zuddha muniyoM ke AbhAvaseapanA manamAnA upadezase bhadrajIvoMko apane gaccha paramparAke aura dUSTi rAgake phandemeM pha~sAkara zithilAcArI hote hue kitanIka bAtoM meM avidhi karake utsUtratAse apanI bAta jamA baiThe the isaliye isa nagara meM caityavAsiyoMke sivAya anya zuddha saMyamI jaina muniyoMko rahanekA sthAna bhI nahIM mila sakatA thA usase sAdhuoMkA mAnA jAnA isa magarameM prAyaH bandha ho gayA thA taba zrIvarddhamAnasUrijI mahArAjakI AjJAnusAra zrIjinezvarasUrijI mahArAja uparokta anarthakA nivAraNa karake bhavyajIvoMko vidhimArgakI satya bAtoMne pravartamAna karaneke liye aura zuddha saMyamI sAdhuoMkA AnA jAnA zurU karAneke liye isa aNahilapura pahaNane padhAre so jaba caityavAsiyoMke Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] sIkhAne ( kahane) se unoMke nokara logoMne zrIjinezvarasUrijI ko nagara chor3akara bAhira cale jAnekA kahA taba ina mahArAjane somezvara nAmA rAjyapurohitakI sahAyatAse zrIdurlabharAjAkI rAjyasabhAmeM una caityavAsiyoMke sAtha vivAda karake unhoMko haTAye taba rAjAne ina mahArAjako kharatara yAne sAdhuke vartAva-atizaya vizeSa sacce mArgameM calane vAle muvihita arthAt zuddhasAdhu Apa haiM aisA kahake apane nagarameM ThaharanekI AjJA dii| ___ tabase mahArAjakA vahAM rahanA huA tathA anya bhI zuddha saMyamiyoMkA AnA jAnA zurU hogayA aura caityavAsiyoMkI pola bhI khulatI gaI unhoMkI mAyA phaMdase bahuta bhavya jIvoM kA chuTakArAI hogayA aura vidhimArgakA zuddha vyavahArase zrIjinAmAkI ArAdhanA karake Atma kalyANake raste lage aura ina mahArAjake upadezase tathA zuddhavartAvake dekhanese rAjA bhI mahArAjakA bhakta hogayA aura mahArAjake pAsa dharmazAstroMkA adhyayana bhI karane lagA aura jIvadayA vagairaha dharma kAryo meM aura nyAya vartane lagA thA aura uparokta kAraNale hI to ina mahArAjake samudAya vAle usa nagarameM zuddha saMyamI muvihita (kharatara) kahalAne lage so hI nAmase gaccha prasiddha hogayA isIliye zrIguNacandra gaNijIne vikrama saMvat 1138 varSe pIvIraprabhu kA caritrakI racanA karI usake antakI prazastine zrIjinezvarasUrijI mahArAjase kharatara (suvihita ) sAdhunoMkI santatI paramparA jAtA arthAt zurU honekA khulAsA pUrvaka likhA haiso suvihita kaho athavA kharatara kaho donoM zabda paryAyavAcI ekArtha sUcaka hai aura vasati vAsI' yAne nirdoSa makAna Thaharane vAle zuddha sAdhu kaho to bhI suvihita-kharatarake tAtparya ko pragaTa karanevAlA honese tInoM ema ekaavaale| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 65 ] aura zrImahAvideha kSetrakI apekSAse to anAdise mudhihita kharatara vasativAsI zuddha saMyamiyoMkI santatI zurU hai tathA isa bharata kSetrakI inhI avasarpiNIkI apekSAse zrIRSabhadeva svAmIjIse zurU honekA kaho athavA nija nija zAsanakI apekSAse zAsana nAyaka zrIvarddhamAna svAmIjIse muvihita kharatara vasativAsI zuddha saMyamiyoMkI saMtatI zurU samajho, parantu bhagavAnke mokSa padhAre bAda anumAna hajAra varSe kicit kiMcit kisI kisIne zithilAcAra caityavAsakI pratti karI thI so zrIjinezvara sUrijI mahArAjake samaya ekareM to aNahilapura pahaNa jaise grAma nagaroM meM caityavAsI logoMne apanA pUrA jora jamA liyA thA, tathA apane kSetroM meM zuddha saMyamiyoMkA vihAra rAjAoMke hukma se bandha karA diyA aura apanI mati kalpanA mujaba ihaloka svArthake liye utsUtratAse aura kuyuktiyoMse bhavyajIvoMko apanI mAyA jAlameM pha~sAkara avidhi rUpa unmArgameM gerakara apane apane gacchakI andhaparamparAke aura dRSTirAgake bandhanase bhavya jIvoMko khUba bAMdha liye the isa tarahakA mahAn anartha karake anya zuddha saMyamiyoMke aura vidhi mArgake dvaSI banA liye the taba zrIjinezvara sUrijI mahArAja apane guru bhAI zrI buddhisAgara sUrijIke sAtha uparokta mahAn anarthakA nivAraNa karake zuddha saMyamiyoMkA bihAra zurU karaneke vAste aNahilapura paTTaNameM padhAre aura rAjya sabhAne caityavAsiyoMse zAstrArtha karake unhoMko parAjaya kiye usase saMyamiyoMkA vihAra hone lagA aura ina mahArAja kI samudAyameM ugravihArI zuddhasaMyamI zAsana prabhAvakoMkI paramparAgata bAta ziSya praziyAdikI samudAyameM sAdhuoMkI vRddhi huii| so caityavAsiyoMko haTA karake rAjAse kharatara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 696 ] viruda pAye aura zuddha saMyamiyoMkA aNahilapura paTTaNameM vihArakhulA karAne vAle honese inhoMko suvihita kharatara vasativAsiyoMke janmadAtA arthAt saMtatI calAnevAle kahane meM Ate haiM isa liye zrI jinezvarasUrijI mahArAja kharatara suvihita santatIke janmadAtA yAne suvihita kharatara samudAyakI paramparAke calAne vAle mAne to kyA pahile suvihita santatI tIrthaMkara mahArAjoMse nahIM thI aisI kisI taraha kI zaMkA karanekA koI bhI kAraNa nahIM hai / dekhiye durlabharAjA jaise buddhimAn bhI zuddha saMyamiyoMke darzana aura upadezake abhAvase apane nagara nivAsI dravya liMgI zithilAcArI AcArtha nAma dhAraka caityavAsiyoM ko hI zuddha saMyamI jainI sAdhu mAnatA thA parantu yaha to zrI jinezvarasUrijI mahArAjake saMsagaMse hI saba bheda khula gaye tabase hI to dinoM dina caityavAsiyokA jora ghaTatA gayA aura zuddha saMyamiyoMkI samudAya bhI bar3hatI gaI tathA dezAntaroM meM vihAra mI hone lagA tabase vizeSa rUpase suvihita santatI prasiddhiko prApta hotI bhaI isase ina mahArAjako kharatara samudAya kI santatI calAne vAle kahane meM kisI taraha kI viruddhatA nahIM A sakatA hai / aura uparokta pAThameM kharatara zabdake artha vAlA hI suvihita zabda zAstra karane kathana kiyA parantu durlabharAjAkI sabhA meM caityavAsiyoMke sAtha zAstrArtha hone sabandhI khulAsA pUrvaka vistArase nahIM likhA jisakA kAraNa to yahI hai ki prazastike pATha kathAnaka rUpakI bAta vistArase yA saMkSiptase bhI prAyaH karake nahIM likhI jAtI kintu jina jina pUrvAcAryoM kA saMbaMdha Ave unhoMke vizeSaNa sahitase nAma mAtra hI likhane meM Ate haiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 67 ] so aisA to bahuta prazastiyoM ke pAThoM meM dekhane meM AtA hai, dekhiye ? zrI jagaccandrasUrijI mahArAjane tapaspA karI usase inhoMko rANAkI tarapha se 'tapA' kA viruda milA aisA vartta mAnika saba tapagacchavAle mAnate haiM, parantu inhI mahArAjake ziSya zrI devendrasUrijI mahArAjane zrIdharmaratnaprakaraNakI vRttike antako prazastike pATha meM tathA zrIkSemakIrtti sUrijIneM zrIbRhatkalpa zRttikI prazastike pATha meM, ityAdi aneka pAThoMmeM zrI jagaccandrasUrijIkA nAma mAtra hI dekhane meM AtA hai parantu unhoMne AMbIlakI tapasyA karI usase rANAneM 'tapA' viruda diyA, usa dinase tapagaccha prasiddha huA, aisA nahIM likhA aura 'tapasvI' yA 'tapA viruda' dhAraka tapagacchakI santatI calAne vAle aisA bhI kisI tarahakA vizeSaNa nahIM likhA to kyA yaha bAta nahIM mAnI jAtI, so to nahIM ? kintu vizeSarUpa se pragaTapane mAnanemeM AtI hai, isaliye kathAnaka rUpakI bAtako prazastikAra khulAsA pUrvaka likhe, yA na likhe yaha to granthakArako icchAkI bAta hai, parantu prazastimeM kathAnakakI bAtako na likhane para prasiddha pracalita bAtako nahIM mAnanA yA niSedha karanekA vyartha haThavAdakA kadAgraha karanA so nyAya viruddha honese AtmArthiyoMkoM sarvathA tyAgane yogya hai, tisapara bhI koI abhinivezika kadAgrahI haThavAda kareM, to aba yahAM durlabharAjAkI sabhA meM caityavAsiyoMke sAtha zAstrArthaM hone sambandhI nIce meM prAcIna pATha dikhAne meM Ave so dekho / 10 dazavA - aura bhI UparakI bAta sambandhI suprasiddha savA lakSa brAhmaNa kSatrI mahezvarI vagairaha ke kuTumbroMkoM pratibodha karake jainI zrAvaka banAne vAle tathA causaTha yoganI aura bAvana vIra vagairaha aneka devI devatAoMko apane vaza meM karake jainadharmakI mahAn unnati karane vAle bar3ehI zAsana prabhAvaka, jaGgama yuga 88 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 68 ] pradhAna zrIdAdAjI nAma se prakhyAta zrIjinadattasUrijI mahArAjane vikrama sambat 1980 ke anumAna zrI " guruvAra taMtraya" nAmAstotra banAyA hai usameM zrIdulaMbharAjAkI rAjyasabhA meM zrIjinezvarasUrijI mahArAjane caityavAziyoMke sAtha meM vivAda ( zAstrArtha ) karake unhoMko haTAye aisA khulAsA pUrvaka kathana kiyA hai so chapA huA zrI " gurupArataMtrya" ke pRSTa 10 se 14 kA mUla vyAkhyA bhAvArtha sahita pATha nIce mujaba hai / atha vasati mArga prakAzaka zrIjinezvarasUri stutiM gAthA trayeNAha // "suhasIla cora capparaNa paJcalo niJcalo jiNa mayaMmi // juga pavara buddha siddhanta jANau paNaya suguNa jaNo // 9 // puraTha dullahamahi vallahassa aNahilavADae payaDaM // mukkAviAriNaM sIheNa va davvaliMgigayA // 10 // dasamaccheraya nisiviSphuraMta sacchandasUri mayatimiraM // sUreNava sUrijiNesareNa hayamahiya doseNa // 11 // " vyAkhyA // sukhazIlacaura nirAkaraNa samarthaH, jinamate nizcalaH, yugapravara zuddha siddhAnta jJAtaH praNata suguNa janaH (caTaparaNa paJcala zabdau krameNa nirAsa samartha vAcakau ) // 9 // ( yena ) aNahillapATake durlabhamahI ballabha raya purataH vircAya siMhena gajA iva pragaTaM liMginaH muktAH // 10 // ahita doSeNa sUrijinezvareNa dazamAzcarya nizi visphuratsvacchandasUri mata timiraM sUreNeva hatam // 11 // bhAvArtha - viSaya sukhameM laMpaTa kevala sAdhu veSakohi dhAraNa karane vAle, bhakta janoMke jaina samyaktva bodhi ratnoMko asadupadeza dvArA curAne vAle, aise liGgI sAdhuoM ko jinarAja siddhAntokta yukti pUrvaka balAtkArase mata khaNDana meM samartha aura jina mata meM nizcala aura yugapravara sudharmasvAmI ke nirdoSa aGgopAGgarUpa siddhAntake nirantara abhyAsa se prasiddha aura praNAma karate haiM sad Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 ] guNI jana jiNako aise // 6 // aNahila pATaka nAmake nagarameM durlabha saMjJaka rAjAke samakSa zrIjinezvarasUrine zipilAcArI sAdhuoMse vAdaprativAda kiyA aura jaise siMha hAthioMse sAmanA kara unheM cIrakara pheka detA hai vaisehI zrIjinezvarasUrine zAstrArtha meM una zithilA cAriyoM ko parAjita kiyA // 10 // jaise sUrya rAtrike andhakArako satvara naSTa karatA hai vaise hI rAgAdi doSa rahita sUrijinezvarAcAryane dazama asaMyamIrUpa pUjA lakSaNa AzcaryarUpa rAtrimeM sphurAyamANa svacchanda zithilAcAriyoMke matarUpa andhakArako zIghra naSTa kiyA // 11 // 11 aura inhIM mahArAjane bhIgaNadhara sAI zatakameM Upara kI bAtako khulAsA pUrvaka kahI hai jisakA pATha nIce mujaba hai __ atha-vasati vAsoddhArakarA bhAradhAraNa dhoreyAn // zrIjinezvarasUri yugapravarAn zaraNI kurvan gAthA prayodazakamAha // tesi paya pauma sivA rasita bhamaruvva savva bhamarahiU // sasamaya para samaya payatya sattha vitthAraNa samasyo 64 // aNahila vArayanADa ivva daMsiya supattasaMdohe // pasarapae varka vidUsageya sannAyagA Nugae // 65 // saThiya dulaharAe sarasaha aMko vasohiya // sahae majjerAyasahaM pavisiUNa loyAgamANu mayaM // 66 // nAmAya raehiM samaM kariyaM viyaarN|| viyAra rahiehi vasahi nivAsI sAhuNa ThAvita ThAvi bhI appA // 6 // parihariya gurukamAgaya varavattAeya gujarattAe vasahi nivAsIjehiM.phuDI kaTha gujarattAe // 6 // ityAdi Uparake pAThakI laghu kRttikA pATha nIce mujaba hai :vyaakhyaa||vkssmaann trayodaza gAthAMtaM sthitaMtesi jiNesarasUrINAM dharaNasaraNaM pavajAmIti sNbNdhH|| yaH kIdRzaH teSAM zrIvarddhamAnAcAryANAMpAda padma sevA rasika caraNAravindaparyupAsigADhAsaktakiMvadityAhAbhramaravat madhukararAva sarveSu zAstreSu bhrameNa saMzayagarahitaH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 900 ] sarva bhrama rahitaH // ataeva svasamaya parasamaya padArtha sArthaH vistAraNa samartha svasiddhAMta para siddhAMtAnAM padArtha sArthAstatrapadAni vibhaktitAni teSAM arthA padArthAsteSAM sArthAsamUhAsteSAM vistAraNe vistara prakAza nepaTuH // 64 // yai zrIjinezvarAcAyeM nAmamAtra dhArakAcAyaiH samaM saha vicAraM dharmavAdaM kRtvA vasatau nivAso'vasthAnaM sAdhUnAM sthApita pratiSThApitaH pratiSThitasthApitaH sthirIkRtaH AtmakoyalaMkRta ityarthaH // kiMviziSTayai vivAde kvavasatti vyavasthApanaM, aNahila pATake aNahilla pATakAkhya pattane kIdRze pATake nATaka iva, dazarUpAkhye zAstravizeSe iva kIdRze // aNahilla pATake nATake ca, ubhayorapizliSTaMvizeSaNa saptaka mAha // dasiya supatta saMdohe, darzitacakSurviSayatAMnItaH supAtrANAM saMjJAjanAnAM sthAlaka kacco khAdInAM hasthApitAnAM saMdohaH samUho yatra // nATaka pakSe, rAma lakSmaNa sItA laMkezvara vibhISaNAdIni supAtrANi jJeyAni, tasmin darzita supAtra saMdoha // 9 // saMdehe iti pAThetu, pattane patta napakSe samaMjasacAritra sAdhuveSabiDaMbaka kuryAti darzanena bhavyAnAM manasya yaM saMzayaH yaduta kimasti kvApi satpAtra' naveti, atauktaM, darzita supAtra saMdehe // nATaka pakSe, darzitAni supAtrANAM rAmAdInAM saMsamyak dehAH zarIrANi yatra, tasmin darzitasupAtra saMdehe // 9 // tathA // parapae iti pracurANi prabhUtAni pratigRhadvArakupikA sahasra liMga mahAtar3Aga vApyAdisadbhAvena payAMsi jalAni yatra, tasmin pracura payasi // nATaka pakSe // pracurANi pralambAni dIrghasamAsAni padAni yatra tasmin pracura padAni // 2 // bahukavi dUsage iti, bahUni anekAni kavayaH kAvya karttAraH duSyAnivasvANi ca yatra tasmin bahukavidUSake / nATaka pakSetu // bahukAH prabhUtA vidUSakA kriDA pAtrANi yatra tasmin bahuka vidUSakA // 3 // tathA // saMnadhyagA yugaye iti, zobhana nAyake vaziSTa maNDala Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 601 ] gRha grAmAdisvAmibhiranugate // nATaka pakSetu, lalita zAMta udAnuudbhuta saMjJazcaturvidhainAyakairanu gato // 4 // tathA saddiyadulaharAe iti sahaRdhyAvarttatetisarddhika RddhamAn durlabha rAjJo mahIpati yatra tasmin sArddhika durlabha rAjA || nATaka pakSe // satI zobhanA verAgya yuktA dhorbuddhiryeSAMte sArddhikA steSAM durlabhoduHprApo rAga zvetazo'nubaMdho yatra tasmina sarddhika durlabha rAga // 5 tathA // sara sahaaMko vasohie iti, sarasvatI nAma nadI tasyA aMka utsaMgastena upazobhite virAjite / nATaka pakSe ca // sarasvatI bhAratIlakSaNA vRttiH // aMkAzvara sAmrayA stairupazobhiteteSAM svarUpaM nATakAdavagantavyaM // 6 // tathA // suhae iti, zobhanA hayA azvA yatra tasmin suhaye // nATakapakSetu // sukhade kautakapriyANAM zarmaMde // 7 // iti pakSavizeSaNa saptakArthaH // kiMkRtvA vivAdaH kRtaHmadhye rAjasabhaM rAjasabhAmadhye pravizyarUpavizya kathaM vivAdaka taHlokazca AgamaJca tayoranumataM sammataM yathA bhavatIti gAthA // 65 // 66 // 61 // zrayArthaH // amumevArthaM punaH savizeSamAha / vasatyA caityagRha nirAkaraNena paragRhAvasthitya saha vihAraH // samaya bhASa yA grAmanagarAdau vicaraNaM vasati vihAraM sayairbhagavadbhiH sphuTIkRtaH siddhAntokopi punaH prakaTI kRtaH kasyAM gUrjara yAtrAyAM saptatisahasra pramANa maNDalamadhye kiM viziSTAyAM pragaTIkRta gurukramAgatavaravA - rtAyAmapi parihRtA avagaNitA gurukramAgatA gurupAraMparyasamAyAtA varavArttAviziSTadharmavArtA vapAtatsyAmapi apisaMbhAvane nAstikimapyatrA saMbhAvyaM ghaTataevaitadityAdi // dekhiye Upara ke pATha meM zrIvarddhamAna sUrijI ke caraNa kamalako sevA bhakti meM bhramara kI taraha vizeSarakta aura sarva prakAra ke saMdeharUpa bhramase rahita aura zrIjaina zAstroMke tathA anya matake zAstroM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 702 ] ke arthako vistAra karane meM samartha, aise zrI jinezvara sUrijI mahArAjane gujarAta dezameM zrIahilapura paTTaNameM zrIdurlabha rAjAkI rAjya-sabhA, caityavAsI AcArya nAmadhArakoMke sAtha sAdhuke kriyA karttavyakA vyavahAra sambandhI yukti aura Aga. mAnusAra dharmavAda karake,vahAM sAdhukA vasati mArga sthApita kiyA usase ina mahArAjako deza dezAntaroMmeM zobhA prasiddhiko prApta hotI bhii| yadyapi zAstroM meM to vasatimArgako prakaTa hI kathana kiyA huA hai parantu isa kSetrameM zithilAcArI dravyaliMgiyoMse lupta prAyaH hogayA thA isaliye ina mahArAjane pragaTa kiyA aura inhIM aNahilapura paTTaNako "dazarUpa" nAmA nATaka sadRza opamA dekara sAta vizeSaNoMkI samAnatA dikhAI hai so to khulAsA hI likhAhai aura Uparake pAThase vasatimArga prakAzaka kaho yA kharatara mArga prakAzaka kaho athavA vasativAsI muvihita mArga prakAzaka kaho sabakA bhAvArtha ekahI hai so to Uparake lekhase vivekItasvaja pAThakagaNa svayaM samajha sakate haiM:___ aura isI tarahase uparokta pAukI vahatti tathAzrIsaMghapahakakI batti aura SaT sthAnaka prakaraNa itti vagairaha aneka zAstroM meM durlabharAjAkI rAjya sabhAmeM zrIjinezvara sUrijI mahArAja necaityavAsiyoMke sAtha zAstrArtha karake unhoMko haTAye aura saMyamiyoMkA vihAra zurU karAnekA khulAsApUrvaka likhA hai una saba pAThoMkoM vistArake kAraNase yahAM nahIM likhatA hUM, parantu jisake dekhanekI icchA hove so uparokta zAstra pATha svayaM dekha levege| 12 bArahavAM aura bhI sIkharataragacchakI gurvAvalI zrIAcAra ratnAkara ke dUsare prakAza chapa kara prasiddha huI haiM usake pRSTha 104 / 105 / 106 meM nIce mUjiba likhA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 703 ] zrIvarddhamAnasUrike pATa Upara zrIjinezvarasUri hue so, saM0 1079 meM AcArya padako prApta hoke zrIbuddhisAgarasUrike sAtha marusthala dezameM vihAra karake kramase gurjara dezameM aNahillapura paNameM gae, vahAMdurlabha rAjAkA purohita zivazarmA nAmeM brAhmaNa jo apanA mAmAcA tisake gharameM gae, vahAM zivazarmA brAhmaNa apane lar3akeko veda padoMkA artha batalA rahAthA, usameM kitaneka veda padoMkA ulaTA artha batAne lagA, taba guru bole, isa mujaba nahIM hai, hama kahaiM usa mujaba hai, taba saccA artha sunake prohita bolA ki Apako isa mAphaka vedake arthakA jANapaNA kisatareM huA, Apa saMsArI avasthAle kauna nagarake aru kisake putra the, taba mahArAjane kahA ki, hama vaNArasI nagarIke, soma nAmeM brAhmaNake putra haiM, taba zivazarmA purohitane pichAneM ki ye to merAbhANeja hai, aisA jANake bahuta bhaktI mAna huA, bahumAna pUrvaka apane makAnameM rakkhe, vahAM rahate aura bhI keI padArthoM meM purohitake dilameM sandehathe so sarva dUra kiye, taba zivazarmA purohita bahuta mahArAjakA rAgI huA, taba vahAMke caityavAsiyoMne vicArA ki zrIjinezvarasUrike ihAM rahanese apanA paDadA khula jAyagA, apaneko koI na mAnegA, sarva loka inoMke rAgI ho jAyeMge, isameM koI upAya karanA cAhiye, aisA vicArake durlabharAjAke pAsa jAyake cagalI kiyA ki dillIse grantha choTaka cora Aye haiM, so Apake purohitake ihAM Thahare haiM, taba rAjA esA bacana sunake purohitako bulAkara pUchane lagA ki tere ghara caura Aye sunA hai, taba purohita bolA ki, mere gharameM caurato koI nahIM Ae hai, parantu zuddhakriyA pAtra sAdhu Aye haiM jo unoMko caura kahate hoMge so Apa caura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I 704 ] hoMge, taba rAjAne zuddhAcAra dekhaneke liye zrI jinezvara sUrI ko apane pAsa bulAye aura caityabAsasiyoMko bhI bulAye, jaba zrIjinezvara sUri rAjAkI sabhA meM Ae taba rAjAneM namaskAra karA, taba gurU mahArAjane dharmalAbha AzIrvAda deke apane baiThane yogya sthAna meM, kaMbalI bichAke iriyAvahI paDimake jamInakI paDi DehaNA karake baittheN| taba rAjAne vicArA ki zuddha AcAra aisA hI hotA hai aura caityavAsI jo Aye so rAjAko AzIra vAda deke, isI taraha vistaroMke Upara baiTha gaye taba rAjAne caityavAsiyoMkA viruddha AcAra dekhake zrI jinesvarasUri maharAjako sAdhukA AcAra pUchA taba mahArAja bole ApakA devAdhiSTita jJAnakA bhaNDAra hai jisameM sarva mata svarUpa nivedaka pustaka hai usameM se Apake paNDitoMke pAsa eka yA do pustaka maMgavAiye taba rAjAne bhaNDArameMse pustaka maMgavAyA so paNDitoM ke dazavai kAlika pustaka hAtha lgii| so jaba rAjasabhA meM leke Aye / tabagurU mahArAjane kahA, isa pustakakoM caityavAsiyoMke hAthameM deke Apa sAdhukA AcAra sunoM, taba caityavAsI pustaka bAcane lage, so jahAM bahuta sAdhukA AcAra Ane lagA vahAMke pATha ve chor3aneM lage, taba gurUmahArAja bole, ki rAjasabhA meM dina ko caurI hotI hai, taba rAjAne pUchA kisa tareseM, gurUneM kahA, ki yahAM iNoMneM sAdhuke AcArake kaI panne chor3a diye haiM, taba rAjA bolA ki, Apa vaaNco| taba gurUmahArAja neM kahA hamAre bAMdhane se ye loga phira kalpita bAta kaheMge, isase Apake bar3e paNDitoMke pAsa ye pustaka vaMcAvo, taba rAjAne apane paNDitoMke pAsa usa pustaka meMse sAdhukA AcAra sunA, taba usI AdhAramujiba zrIjinezvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 705 ] sUrikA satya AcAra dekhA, aura caityavAsiyoMkA usa pustakase viruddha AcAra dekhA, isase sArI sabhAke sAmaneM rAjAne kahA // atizaya paNe karake zrIjinezvarasUri saccA huvA, isase ye kharatarA hai, aura caityavAsI hAragayA, isasetI ye kavalA he // hArA so kavalA thayA // jItA kharatara jANiyA // tiNIkAla shriisNghmeN| gaccha doya vakhANiyA // 1 // isI tare suvihita pakSadhAraka zrI jinezvara sUri, vIra saMvat 1550 // vikrama saMvat 1080 meM kharatara virudakoM prApta bhe| tabaseM koTika gaccha, candrakula, vayarI zAkhA, kharatara viruda, jaisA bheda sthivara sAdhu, navIna sAdhuoMse kahane lage, ihAMse mUla koTika gacchakA nAma kharatara gaccha prasiddha huA, atizayena kharA satya pratijJA ye te kharatarAH, ityAdi kharatara virudakoM prApta honevAle zrI jinezvara sUri bar3e prabhAvIka bhae // 40 // " / 13 terahavAM-aura bhI anyamatake nyAyavAn madhyastha vidvAnne agarejI bhASAmeM sabhA, vyAkhyAna (bhASaNa ) karate samaya aneka zAstrAnusAra jainadharmake prAcIna itihAsa saMbaMdhI bahuta khulAsA kiyA thA usameM kharataragaccha tathA tapagacchakI pahAvaliyoMkA kathana karane meM tapagacchakI padAvalIko pahile kathana na karake kharataragacchakI pahAvalIko pahile kathana karI thI aura isake bAda tapagacchakI pahAvalIko kathana karI thI usI kharataragacchakI pahAvalImeM bhI zrIjinezvarasUrijI mahArAjase 'kharatara' virudalikhAhai usakA gujarAtIbhASA anuvAda san 1908 julAI mAsake "sanAtana jaina" nAmA mAsikapatrake pRSTa 374 se 381 taka meM prasiddhahuA thA jisakA uttarAnIcemujabahai :___ "DAkura jahaoNnnesa kalAha pI0 eca0 DI0 (barlina) e ukhelo aMgarejI nibandha-DAkRra bhAudAjI raoNyala aisImATIka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 706 ] sosAiTInI muMbaI zAkhA pAse (12 mI DiseMbara 1860 ne dine) nibaMdha vAMcyo hato temAM teNe merutuGganI therAvali ane bIjAM pustakAne AdhAre jaimonA prAcIna itihAsa para ghaNo prakAza prAiyoM hato / A pRSThomAM jainonA be mukhya gaccha kharatara ane tapa gacchamI pahAvaliomAMthI sauthI agatyanI tArIkhakAla huM Apoza A sarva 22 likhIta pratomAthI ThIdhuM che / tenAMthI 20 prato muMbaIthI, ke. ema. caeNTaphilDa muMbaInA kelavaNI khAtAnA DAyarekaTaranI sahAyatA thI malI ke tethI teno upakAra mAnu chu ane bIjI be prato barlinamAMthI melavI che / kharatara gacchanI pahAvali / , mahAvIra - kula ikSvAku, gotra kAzyapa, pitA kSatriyakuNDa grAmanA rAjA siddhArtha, mAtA trizalA, janma caitra zudi trayodazamAM, nirvANa caturtha ArAnA aMta pahelAM 3 varSa ane 8 // mahineM pApAzahera mAM 12 varSanI umare kArtika amAvAsyAne dine, temane 19 ziSyo ( gaNadharo ) hatA / tenA prathama ziSya gautama urphe indrabhUti hatA. temanA gotranu nAma gautama, pitAnuM nAma brAhmaNa vasubhUti, mAtAnu nAma brAhmaNI pRthvI hatAM, janma magadhadezanA gobara grAmamAM thayo. nirvANa vIranA nirvANa pachI 12 varSe zvaSaMnI umare rAjagRhImAM pAyA. gautame dIkSita karelA sAdhuo potAnI pahelAM gata thavAthI, ane bIjA nava gaNadharoma potAnA ziSya sAdhuo sudharmAne soMpI devA thI, pAMcamA gaNadhara sudharmAnIpATa gaNAI ane te pATa pA~camA ArAnA aMte ghanAra duHprasahari sudhI cAlaze / vIra pachI 14 varSa gayAM pachI jamAli nAmano pahelo ninhava jAgyo, ane 16 varSa gayAM pachI tizyagupta ( prAdezika ) lAmano bIjo ninhava thayo / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 99 ] 2 sudharmA-janma kollAka grAmamA, gotra agni vaizyAyana, pitA dhammila, mAtA bhahilA; gRhasthapaNe 50 varSa, chadmastha tarIke 42 varSa ane kevalI tarIke ATha varSe rahyA. nirvANa vIra pachI 20 varSe 100 varSamI vaye paamyaa| 3 jambU-janma rAjagRhImAM, gotra kAzyapa, pitA zreSThI RSabhadatta, mAtA dhAriNI ; gRhastha tarIke 16 varSa, chadmastha tarIke 20 ane kavalI tarIke 44 varSa rahyA, nirvANa vIra pachI 64 varSe 80 varSanI vaye pAmyA, A chellA kevalI htaa|| 4 prabhava-gotra kAtyAyana, pitA jayapuranA rAjA vidyA gRhasthapaNe 30 varSa, sAmAnya vratI tarIke 44 varSa (koI 64 kahe che) ane AcArya tarIke 19 varSa rahyA. maraNa vIranA nirvANa pachI 15 varSe, 85 ( athavA 105) varSanI vaye thyN| 5 sayyambhava-janma rAjagRhI, gotra vAtsya ; temaNe zAMtijinanI pratimAnAM darzana karavAyI jaina dIkSA lIdhI, potAnA putra manaka vAste dazavaikAlaka sUtra racyu, 28 varSa gRhasthAzramamAM, 11 vratI tarIke, ane 23 varSa AcArya tarIke gAlyAM vIra pachI 8 varSe, 62 varSanI vaye paMcatva paamyaa| 6 yazobhadra-gotra tuMgIyAyana, gRhastha paNe 22 varSa, vratI tarIke 14 varSa, ane AcArya tarIke 50 varSa rahyA. vIra pachI948 varSe 86 varSanI vaye mRtyu paamyaa| sambhUti vijaya ane tenA laghu guru bhrAtA bhadrabAhu / 7 sambhUti-vijaya gotra mADhara, gRhasthapaNe 42 varSa, vratI tarIke 40, yuga pradhAna tarIke 8 gAlyAM ane vIra pachI 156 varSe 0 varSanI umare gata thyaa| bhadrabAhu-gotra prAcIna, temaNe upasargaharastotra, kalpasUtra, bhane mAvazyaka davaikAlika bagaira 10zAsatroM para niryaktimo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat sva paamyaa| www.umaragyanbhandar.com Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 905 ] * ravI gRhasthapaNe varSa 45 vratI tarIke 17 ane yugapradhAna tarIke 14 varSa rahyA, ane vIra pachI 110 varSe 16 varSa mI vaye paMcatva pAmyA / sthUlabhadra - ( sambhUti vijayanA ziSya, ahIM bhadrabAhunA ziSyo sUkI dIdhA che) janma pATalIputra, gotra gautama, pitA zakaDAla (tapAgacchanI pahAvalImA zakaTAla) ke je navamA naMdanA mantrIhatA, mAtA lAuladevI ( hemacaMdranA pariziSTamAM lakSmatant ) teo kozyAnAmanI vezyAne jainadharmamAM lAvyA. te 14 pUrvanA jANanAramAM chellA hatA. paNa temAM pheraphAra nIce pramANe karavo joIo : daya pUrvANi vastudvaye na nyUnAni sUtrato'rthatazca papATha antyAni catvAri pUrvANi tu sUtrata evAdhItavAnnArthata iti vRdhdhapravAdaH te gRhastha tarIke 30 varSa vratI tarIke 20 ane sUri tarIke 49 varSa rahyA, vIra pachI 219 varSe, 90 varSanI vaye mRtyUzaraNa payA vIra pachI 214 varSe avyakta nAmano zrIjo ninhava ASADhAcA utpanna karyo, vIra pachI 220 varSe samumchedika nAmano co tho minhava azvamitre utpanna karaco bhane vIra pachI 228 varSe gaMga (dvikriya) nAmano pAMcamo ninhava thayo / 10-11 AryamahAgiri ane tenA laghugurubhrAtA Aryasuhasti AyaM mahAgiri - gotra alApatya, gRhastha tarIke 30 varSa vratI tarIke 40 varSa, ane sUri tarIke 30 varSa rahyA / vIra pachI 249 varSe ( sAmAnya rote 245 varSe ) 100 varSanI umare mRtyu pAnyA / suhastin - gotra vAziSTha, gRhastha tarIke 30 varSa vratI tarIke 24 varSa ane sUri tarIke 46 varSa rahyA / vIra pachI 265 varSe 100 varSanI vaye maraNa pAyA / teo vIra pachI 235 barSe rAjya karatA rAjA ane zreNikamI 17 mI peDhIo utarI AvelA saMprati rAjAne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 506 ] potAnA jainadharmamA lAvyA, ane trikhaMDone prasAda, bimbo mAdi thI suzobhita karya ane anArya dezamA vihAra karavAnI sthApanA karI avantisukumAla ane bIjA ghaNAone temaNe jaina dIkSita kryaa| 12, Aryasusthita-(A muhastinA ziSya htaa| Arya mahAgirine bahula ane balissaha nAmanA be ziSyo htaa| valissaha nA ziSyonI TIpa Avazyaka ane nandIsUtranI sthavirAvalimA Apela che) Amane koTika ane kAkanDika nAmamA be biruda htaa| gotra vyAghrApatya, gRhastha tarIke varSa 31, vratI tarIke 17 ane sUri tarIke 48 varSa rahyA ane vIra pachI 313 varSe 96 varSanI vaye paJcatva paamyaa| mAmanAmAthI koTikagaccha janma pAmyo, AmanA laghubhrAtAnu nAma supratibuddha htuN| 13, indra din| 14 dina 15 siMhagiri-jAtismaraNa zAmavAn / mAkhate pAdaliptAcArya, vRddhavAdisUri ane raddhavAdisurInA ziSya siddhasena divAkara (apara nAma kumudAcArya) thyaa| siddhasena divAkare ujjayininA mahAkAla mandiramA rudranu liMga toDI temAthI potAnA kalyANa mandira stavananA prabhAva pArzvanAthanI pratimA pragaTa karI baataavii| teNe vIranA nirvANa pachI 470 varSe vikramAditya jaina bnaavyaa| 16, vana-gotra gautama pitA dhanagiri mAtA sunandA, janma tumbavanagrAmamA vIra pachI 46 varSe thyo| gRhastha tarIke varSa vratI tarIke 44 varSa ane sUri tarIke 36 varSa rhyaa| vIra pachI 584 varSe 8 varSanI umare kAlavaza thyaa| teo siMha giri pAseyI 11 aGga zikhyA, tyAra pachI teo 12 muM dRSTivAdAMga dayapura pI bhavanti (ujjayini) mAM bhadragula pAse zikhabA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com (20 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 790 ] gayA / 10 pUrva jANanArAmAM te chellA hatA (vajrasvAmito dazama pUrva caturtha saMhananAdi vyucchedaH ) ane teNe jaina dharmano pracAra dakSiNa taraphanA bauddha rAjyanAM karyo A vajra mAM thI vajazAkhA thai ! vIra pachI 525 varSa pachI zatruMjaya tIrthane tuTelu dekhavAmAM AvyaM ane vIra pachI 570 mAM te tIrthaMno jAvaDe punaruddhAra karyo / vIra pachI 544 mAM traivArtika nAmanA chaTTo ninhava rohagupte utpanna karyo / 11 vajrasena - gotra utkosika temaNe sopArakamAM zreSThI jinadatta ane tenI strI IzvarInA cAra putra nAme nAgendra, candra, nivRti ane vidyAdhara ke je cAre cAra kulonA sthApaka hatA / temane jaina dharma dIkSita karyA / 18 candra-gRhasthI tarIke 37 varSa, vratI tarIke 23 ane sUri tarIke 9 varSa bheTale badhAM malI 61 varSa jIvyA / teja samaye purohita somadeva ane tenI bhAryA rudrasomAnA putra Arya rakSita dazApuramA vasatA hatA, te pote vajra pAsethI / nava pUrva ane 90 mA pUrvano aka khaNDa zIkhyA ane te sarva potAnA ziSya durbalikA puSpa mitrane zikhAvyA / vIra pachI 584 varSe goSTAmAhila nAmamo sAtamo minhava utpanna thayo / vIra pachI 600 varSe digambaronI utpatti thaI / 10 samantabhadra - tenuM vanavAsI paNa nAma hatu 20 deva - apara nAma vRddha, 21 - pradyotana, 22 mAnadeva - zAntistavanA kartA, 23 mAnatuGga - bhaktAmara ane bhayahara stotronA kartA / 24 vIra-vIra pachI 80 varSe valabhI parISadmAM lohitya sUrinA ziSya devagiNi kSamAzranayo ( Anu devavAyaka paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 711] nAma kahe che ane tenA gurunu nAma duzagaNi kahe che ) siddhAnto lekhabaddha karyA / devarddhinA samayamAM aMkaja pUrva rahyauM hatuM / vIra pachI 993 varSe kAlakAcArye bhAdrapada zukla paJcamImAM thI caturthIpara paryuSaNa parva pheravyaM / ahIM hasta likhIta prato Inter calate thAya che bheTaleke aMkaja nAmanA be AcAryo kAlaka pahelA thayA / temAMnA aMka nAme zyAme prajJApanA racI hatI ane nigodopara TIkA karI hatI ane bIjAye gardA bhillane vIra pachI 453 varSe hAMkI kahADyo / valI hasta likhita prato vadhAre umare che ke jinabhadra gaNi kSamAzramaNa hatA / teoo vizeSAvazyakAdi bhASya racyuM che / tenA ziSya nAme zilAMka apara nAma koTayAcArye prathama ane dvitIya aGgo Upara vRtti racI che / haribhadra - janme brAhmaNa hatA, temane jina bhaTTe (urpha jinabhadre) jaina dharmamAM dIkSA ApI hatI / haribhadranA be ziSyo haMsa ane paramahaMsane bhoTa dezanA bauddhoo mArI nAMkhyA hatA / teNe 1444 ( keTalAka 1400 kahe che jinadattanA gaNadhara sArddha zataka Upara thayelI TIkAmAM haribhadranA lagabhaga 30 granthonI TIpa ApI che temAMnA ghaNA hasta likhita che ) granthoM lakhyA che jevAM ke - aSTaka, paJcAzaka / 25 jayadeva, 26 devAnanda, 21 vikrama, 28 narasiMha, 20 samudra 30 mAnadeva, 31 vibudha prabha, 32 jayAnanda, 33 raviprabha, 34 yazobhadra, 35 vimalacandra, 36 deva, suvihita pakSa gacchanA sthApaka, 31 nemicandra / 38 / udyotana AmanA ziSyothI varttamAnanA 84 gacchonI utpatti thaI udyotana pote mAthe loghelI yAtrAmAM mRtya pAmyAM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 112 ] A yAtrA RRSabhane vAMdavA mATe mAlavaka dezathI zatruMjaya ja vAnI hatI / susthitanA maraNa ane vikramAditya vaccenA 157 varSanA aMtarAmAM ( 13 thI 15 ) ai traNa nAmo jANavA / 39 / varddhamAna kharatara gacchanA prathama sUri / te pahelAM : caityavAsI jinacandranA ziSya hatA paNa pAulathI udyotananA thayA hatA / teNe soma nAmanA brAhmaNanA zivezvara ane buddhisAgara nAmanA be putrone ane kalyANavatI nAmanI putrIne dIkSA ApI hatI / dIkSA vakhte zivezvare jinezvara nAma dhAraNa kreN| tadA trayodaza suratrANa chatroTTAlaka candrAvatI nagarI sthApaka poravADa jAtIya zrI vimalamantriNA zrI arbudAcale RSabhadevaprAsAdaH kAritaH tatrAdyApi vimalavasahI iti prasiddhirasti / tataH zrI varddhamAna sUriH saMvat 1088 madhye pratiSTAM kRtvA prAnte'nazanaM gRhItvA svargaM gataH // 40 / jinezvara potAnA bhrAtA buddhisAgara ne lar3a marudezathI gurjaradezamAM caityavAsI sAthai vAda karavA gayA / ( buddhisAgaranA sambandhamAM zloka che ke zrI buddhisAgara sUricakre vyAkaraNaM navaM / sahastrASTaka mAnaM tat zrI buddhisAgarAbhidhaM // prabhAvakAcAra -19-91) gurjaradezamAM aNahillapuranA rAjA durlabhanI rAjasabhAmAM sarasvatibhAMDAgAramAthI dazavaikAlika sUtra lAvI sAdhvAcAra viSayaparamI gAthAo vAMcI smjaavii| jinezvare caityavAsIno parAbhava. karyo / AdhI temaNe 'kharatara' e nAmanu' viruda melavyuM / 41 / jinacandra - saMvegaraGgazAlA prakaraNanA kartA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 113 ] 42 abhayadeva - jinacandranA laghubhrAtA, pitA dhArA nagarInA zreSThIdhana ane mAtA dhanadevI, temanu mUla nAma abhayakumAra hatu, atizaya AtmapIDana karavA thI tene koDha thayo hato, hAtha tUTI paDyA hatA paNa eka camatkAra thI sarvaroga nAza pAnyo hato, ane te staMbhanaka pAse pAzvanI pratimAne 'jayatihupaNa' stotra thI vinati karo hatI, temaNe nava aGga para TIkAo lakhI, ane gurjara dezamAM kappaDavaNija grAmamA mRtyu pAyA / 43 jinavallabha - pahelAM teo jinezvarasUri ke je kUcaMpuragacchanA caityavAsI hatA tenA ziSya thayA pachI thI abhayadevanA ziSya hatA, tenA racita grantho A che ;-piMDavizuddhi dviprakaraNa, gaNadhara sArddhazataka, SaDazIti vagere. saMvat 1960 mAM temane devabhadrAcArye sUripada Ayu anetyAra pachI cha mahine paMcatvapAmyA / hemanA vakhatamAM madhu kharatarazAkhA judI yaha ane AdhI pahelo gacchabheda thayo / 44 / jinadatta - pitA vAchiga maMtrI, mAtA vihada devI, gotra humbaDa, janma saMvat 1132, mUla nAma somacandra, dIkSAkAla saMvat 1949 ane sUrimaMtra saMvat 1969 nA vaizAkha vadI chaTTane dine citrakUTama devabhadrAcArya pAsethI malyo / temaNe ghaNA zaheromAM camatkAra darzAyA, AdhI jainadharma ghaNo phelAvyo | temaNe saMdehadolAvali ane bIjAgranthoM racyA (jetrI rIte gaNadhara sArddhazataka je jinavallabhe racyo hato teja nAmano grantha AmaNe paNa lakhyo hato ) saMvat 1219 nA ASADha zudI akAdazio ajameramAM maraNavaza thayAM / saMvat 1204 mAM jinazekharAcArya rudrapallI Agala rudrapallIya kharatara zAkhA sthApI, A bIjo gacchabheda thayo / 0 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 714 ] 45. jinacandra - janma saMvat 1997 bhAdrapada zudi aSTamI pitA zAha rAsala ane mAtA delhaNa devI, dIkSAkAla ajameramAM saM0 1203 nA phAlguna vadI navamIne dine AcAryapada jinadatte vikramapuramAM saMvat 1211 nA vaizAkha zudI chaTTane divase Apyu ( umara 14 ! nI hatI ) maraNa saMvat 1223 nA bhAdrapada vadI caturdazIne dine dillImAM thayuM tyAM temanA nAmano stUpa karavAmAM Adhyo, temanA mastakamAM maNi hovAnu kahevAya che / 46, jinapati - janma saM0 1290 caitra vadI 8, pitA zAha yazovarddhana, mAtA suhavadevI, dIkSA saMvat 1218 nA phAlguna vadI ne dine dillImAM lodhI, saMvat 1223 nA kArtika zudI trayodazI temanu' pada sthApana jayadevAcArye kayuM, ane saMvat 1299 mAM 60 varSanI vaye pAhaNapuramAM maraNa thayuM / saMvat 1293 mAM AMcalikamatanI utpati thaI, ane saMvat 1285 mA mAM citrAvAlagacchanA jagacandrasUrio tapagaNanI utpatti karI 1 41, jinezvara - janma maroTamAM saMvat 1245 mArgazIrSa zudI 11, pitA bhAMDAgArika nemicandra, ane mAtA lakSmI, mUlanAma ambada, kheDAnagara mAM saMvat 1255 mAM dIkSA lI ghI te samaye vIraprabha nAma dhAraNa kayuM, saMvat 1218 nA mAgha zudI 6 dine sarvadevAcArye temanu jAlora nagaramA padasthApana kayuM, saM0 1331 nA Azvina vadI 6ne dine maraNa thayuM / teja varSamA jinasiMhasUrio trIjo gacchabheda nAme laghu kharatara zAkhA sthApI (jinezvaranA ziSya dharmatilakagaNiye saMvat 1322 mAM jinavallabhanA ajitazAnti, stava para 'ullA sikkama' thI zaru patI vRti lakhI ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 715 ] 48 jinaprabodha - durgaprabodha vyAkhyAnA kartA, pitA zAha zrIcanda, mAtA siriyAdevI, janma saMvat 1285 mUlanAma parvata, dikSA saMvat 1296 nA phAlguna vadI paJcamIne dine thirApadra nagaramA laI prabodhamUrti nAma dhAraNa kayuM, temano pahAbhiSeka saMvat 1331 nA Azvina vadI paJcamIne dine thayo ane teja varSanA phAlguna vadI aSTamIne dine temano padamahotsava thayo, teo saMvat 1341 mAM maraNa pAmyA / 49, jinacandra - janma saMvat 1326 nA mArgazIrSa zudI caturthIne dine, sthAna samiyANAgrAmamAM, pitA mantri devarAja, gotra chAjeDa, mAtA kamalAdevI, mUlanAma zambharAya dIkSA jAloramAM saM0 1332 mAM padamahotsava saM0 1341 vaizAkha zudI trIjane somavAre, temaNe cAra rAjaone jaimI karyA, ane kalikAlakevalI nAmanA virudathI prasiddha thayA, maraNa saMvat 1316 mAM kusumANagrAmamAM thayuM / 50 jinakuzala - (caityavandana kulaka vRttinA racanAra) prasiddha dAdojI nAmathI thayA, janma saM0 1330 samiyANA grAmamAM, pitA mantri jilhAgara, mAtA jayatazrI, gotra chAjeDa dIkSA saMvat 1347 mAM, sUrimantra rAjendrAcArya pAsethI saM0 1377 nA jyeSTha vadI akAdazI dine lodho, maraNa derAvara mAM saM0 1380 nA phAlguna vadI amAvasyAne dine thayu / 51, jinapadma-vaMza chAjeDa, janma paMjAbamAM, sUrimantra taruNa prabhAcArya pAsethI lIdho ane pATaNanAM saM0 1400 nA vaizAkha zudI 14 me dine maraNa ghayuM / 52, jinalabdhi - nAgapuramA saMvat 1406 mAM mRtyu thayuM / 53, jinacandra - stambhatorthamAM saMvat 1495 nA ASAr3ha 'badi 13 me dine mRtyu yuM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 716 ] 54. jinodaya-pitA zAha raMdapAla pAlhaNapuramA basatA hatA, mAtA dhAraladevI janma saM0 1375, mUlanAma samaro / temarnu padasthApana stambhatIrthamA taruNaprabhAcArya saMvat 1415 nA ASAr3ha zudi 2 ne dine karya / teja jagyAe jinodaye ajitanAthanA caityanI pratiSThA krii| ane zatrujaya upara temaNe pAMca pratiSThA krii| maraNa saM0 1432 nA bhAdrapada vadi ekAdazIne dine pATaNamAM thayu / / temanA samayamAM saM0 1422 mAM cotho gacchabheda nAme vegaDa kharatara zAkhAnI utpatti thii| tenA sthApaka dharmaballabha gnnihtaa| 55, jinarAja-saM0 1432 nA phAlguna vadi 6 ne dine pATaNamA temane sUripada mlyu| maraNa devalavADa (hAlanu delavADA Abu pAse) saM0 1461 mAM thyu| 56, jina madra-pahelAM jinavarddhana pUrine saM0 1461 mAM jinarAjanI pATe sthApita karyA hatA paNa caturtha vratano bhaGga karyAthI temane apAtra TherAvyA ane temanI jagyA jinabhadrane saM0 1475 nA mAgha zudi pUrNimAne dine ApavAmAM aavii| jinabhadranu gotra bhaNazAlika hatuM / mUlanAma bhaado| teNe ghaNI pratimAmo sthApI, ghaNA mandiro nI pratiSThA karI ane ghaNA pustakAlayo sthaapyaaN| ane saMvat 1514 nA mArgazIrSa vadi navamIne dine kumbhalamerumA maraNa pAmyA uparyukta jinavarddhanaburie saM0 1414 mAM pAMcamo gaccha meda nAme pippalaka kharatara zAkhA sthaapii| 57, jimacandra-pitA zAha baccharAja mAtA vaahldevii| gotra camna, janma saMvat 1487, sthAna jesalamerumA, dikSA saM0 1492, mUripada saM0 1514 mA vaizAkha vadi 2 / maraNa jesalamerumA saMvat 1530 mA / saM0 1508 mAM lekhaka DaoNka mahamadAbAdapI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 117 ] mUrti dUra karI ane saMvat 1524 mA potAnA nAmathI olakhAto mata ubho kryo| (tadvArake saM0 1508 ahamadAvAde lauDAkhyena lekhakena pratimA utthApitAH) 58, jinasamudra-pitAdekAzAha, mAtA devnndevii| gotra pArakha, dIkSA, saM0 1521, padasthApanA saM0 1530 mAhA zudI 13 maraNa saM0 1555 ahmdaavaadmaaN| 59, jinahaMsa-pitA zAha megharAja mAtA kamalAdevI, gotra copaDA, janma saM0 1524 dIkSA saM0 1535, padasthApanA saM0 1555 ahamadAvAdamAM, maraNa saM0 1582 pATaNamAM thyu| saM0 1564 mA maru dezamA chaTo gaccha bheda nAme AcAryika kharatara zAkhA AcArya zAntisAgare sthaapii| 60, jina mANikya-pitA zAha jIvarAja, mAtA padmAdevI, gotra kukaDAcopaDA, janma saM0 1549, dikSA saM0 1560, pada sthApanA saM0 1582 nA bhAdrapada vadi , maraNa saM0 1612 mA ASAr3ha zudi paMcamIne dine thyN| 69, jinacandra-pitA zAha zrIvanta, mAtA siriyAdevI, gotra rIhaDa, janma timarI nagara pAmenA vaDalI grAmamA saMvat 1585, dikSA 1604, sUripada jesalamerumA saM0 1612 nA bhAdrapada zudI navamIne dine, temaNe akabara bAdazAhane jaina dharmI banAvyA ama kahevAya che, temaNe 95 ziSyoM hatA-samayarAja, mahimArAja, dharmanidhAna, ratnanidhAna, jJAnavimala vagereha ane temanu maraNa venAtaTe saM0 1670 nA Azvina vadi bIjane dine yyu| ___ saM0 1621 mAM bhAvaharSopAdhyAye 7 mo gacchameda nAme bhAvaharSIya kharatara zAkhA sthaapii| 62, jinasiMha-pitA zAha cAMpasI mAtA caturaGgAdevI, gotra gaNadharacopaDA, janma khesara grAmamA saMvat 1995 nA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 718 ] mArgazIrSa zudi pUrNimAne dine, mUla nAma mAnasiMha, dikSA bIkAneramA saMvat 1623 nA mArgazIrSa vadi 5, vAcakapada jezalamerumAM saM0 1640 mAgha zudi 5, AcAryapada lAhoramA sambat 1649 phAlguna zudi 2, sUripada venAtaTamA samvat 1670, maraNa meDatAmA samvat 1674 pauSa vadi 13 ne dine thayaM / 63, jinarAja-pitA zAha dharmasI, mAtA ghAraladevI, gotra bohittharA, janma saM0 1647 vaizAkha zudi7, dikSA bIkAneramAM saM0 1656 nA mArgazIrSa zudi 3, dIkSA nAma rAjasamudra, vAcakapada saM0 1668 ane sUripada meDatAmAM saM0 1674 nA phAlguna zudi ne dine malyu, temaNe ghaNI pratiSTAo krii| dAkhalA tarIke saM0 1675 nA vaizAkha zudi 12 ne zukravAre zatrajaya Upara teNe RSabha ane bIjA jinonI 501 mUrtio nI pratiSThA karI, teNe naiSadhIya kAvya para jainarAjI nAmanI vRtti lakhI ane bIjA grandhoM lakhyA che; maraNa pAhaNamA saM0 1690 nA ASAr3ha zudi hane dine thyu| ___ saM0 1686 mA AcAryajinasAgara sUrio AThamo gacchabheda nAme ladhvAcArthiya kharatara zAkhA utpanna karI ane samaya suMdaranA ziSya harSanandane vadhArI, (harSanandana RSimaMDala TIkAnA kartA hatA) ___ saM0 1700 mAM raMgavijayagaNIo navamo gacchabheda nAme zrI raMgavijaya kharatara zAkhA utpanna karI, ane A zAkhAmAMthI zrI sAropAdhyAye 10 mo gacchabheda nAme zrI sArIya kharatara zAkhA utpanna karI / ekAdazastu hatkharatara mUlagaccha evamekAdazabhedaH kharataragacchaH // ityaadi| ___ yaha uparokta pahAvalI muMbaIse pragaTa hone vAlA 'sanAtana jaina' nAmA mAsika patrake dUsare pustakake aMka 12 veM meM san Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 719 ] 1907 ke julAI mAsameM prakAzita huI thI ( Upara meM 105 pRSThakI 22 vIM paMkti meM 1908 likhA gayA so bhUlase samajhanA ) aura hasta likhita pratoMse amerikana dezake barlina nagarake DAkUra jahAMnesa kalAha pI0 eca0 DI0 ne aMgrejImeM pahAvalI likhI thI usako gujarAtI bhASA meM uparokta mAsika patrameM prakAzita karI usameM kitanI jagaha nAmoMkA gotroMkA zabdoMkA rUpAntara ho gayA hai so anya pahAvaliyoMse milAna kara lenA aura isake bAda san 1908 DIseMbara phebruArIke aMka 5-6, pustaka tIsare meM tapagacchakI pahAvalI prakAzita uparokta mAsikameM huI haiM / 14 caudahavAM aura bhI Upara mujaba hI khAsa nyAyAMbhonidhijI ( zrI AtmArAmajI ) ne apane banAye " jainamata vRkSa meM" zrI kharataragaccha kI pahAvalI meM nIce mujaba likhA hai yathA - zrI nemicanda sUrijI 1, zrI udyotanasUrijI 2, zrI varddhamAna sUrijI 3, zrI aSTaka vRtti paMcaliMgI prakaraNakarttA zrIjinezvarasUrijI aura inhIMke guru bhAI "buddhisAgara " vyAkaraNa karttA zrI buddhisAgara sUrijI 4, saMvegaraMgazAlA karttA zrIjinacandra sUrijI 5, zrInavAMgI vRttikartA tathA zrIsthaMbhana pArzvanAtha pratimA pragaTakartA zrIabhayadevasUrijI 6, piMDa vizuddhi 1, bhavArivAraNa 2, vIracaritra 2, saMghapaTaka pramukha granthakartA zrI jinavallabha sUrijI 9, saMdeha dolAvalI. gaNadhara sArddhazatakakartA zrI jinadatta sUrijI 8, ityAdi isI taraha se zrI jinacandra sUrijI zrI jinapati sUrijI 10 vagairaha varttamAna samaya taka kharataragaccha kI pahAvalImeM uparokta pUrvAcAryoM ke nAma likhe haiM so chapA huA " jainamata vRkSa" prasiddha hai / aura bhI isI hI tarahase aneka granthoMmeM, aneka pahAvaliyoMmeM, aneka prazastioMmeM, tathA aneka aitihAsika kathAnaka : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 720 ] granthoM meM, caritroM meM, aura yAvat zrI AbujI, vijApura vagairahake jaina mandiroMke zilA lekhoMmeM bhI Upara mujaba hI pUrvAcAryoM kI paramparA likhI hai parantu yahAM vistAra ke kAraNase saba pATha nahIM likha sakatA jisake dekhane kI icchA hove to "sAmAcArI zataka" tathA "zuddha samAcArI prakAza" aura "jaina itihAsa" vagairaha granthoMko dekha leveM; aura kitanI hI jagaha to zrIjinezvarasUrijI mahArAjako aNahilapura paTTaNameM saMvat 1084 meM zrI durlabha rAjAne caityavAsiyoMko jitanese 'kharatara' viruda diyA aisA bhI likhA hai parantu Uparake pramANoM meM to 1080 likhA hai| aura Uparake bahuta pramANoMmeM to durlabha rAjA likhA hai parantu zrI tapagacchake somadharmagaNijIne "upadeza sattari" nAmA granthameM tathA "mohana caritrameM" aura kitanI hI pahAvaliyoM meM bhImarAjA bhI likhA hai, isa liye saMvata 1080 kA, yA, 1084 kA, aura durlabha rAjA thA, yA bhImarAjA, ina donoM bAtoMke pAThAMtara matabhedakA nirNaya to zrI jJAnIjI mahArAjake sivAya vartamAna kAlameM honA kaThina hai, aura kitanI jagaha zrI jinezvarasUrijIke saMsArI nAmoM meM aura caritroM meM bhI matabheda mAlUma hotA hai jisakA nirNaya to zrI jJAnI jAne aura kitanI jagaha to zrI jinezvarasUrijI apane guru bhAI zrI buddhisAgarajIko sAtha lekara pATaNa gaye the aisA likhA hai aura kitanI hI jagaha zrI varddhamAna sUrijI vagairaha 18 sAdhuoMke sAtha pATaNa gaye the aisA bhI likhA hai| parantu cAhe jo ho yaha bAta to sabhI pramANoMse acchI tarahase siddha hotI hai ki bhI jinezvarasUrijIse vihita (kharatara ) santatI arthAta kharatara (suvihita ) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 729 ] gacchake mAmakI paraMparA zurU huI hai so to zrI tapagacchAdike sabI pUrvAcAryoM ko bhI mAnya hai| aura dRr3hatara zAstra pramANoMse bhI siddha hotA hai isaliye koI niSedha bhI nahIM kara sakatA tathApi koI kadAgrahase niSedha karane kA Agraha kare to andhaparamparA aura zAstra pramANa zUnya honese mAnya nahIM ho sakatA, isa bAtako niSpakSapAtI vivekI pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiN| ___ aura kitanI hI jagaha to saMvat 1080 yA 1084 kucha bhI nahIM likhA isaliye durlabha rAjAne apane rAjyAsanake samaya meM kisI varSa zrIjinezvara sUrijIko kharatara viruda to avazyameva diyA hogA parantu saMvat nahIM likhaneke kAraNa yadi zrIjinekhara sUrijIne saMvat 1000 meM zrIharibhadra sUrijI kRta zrI aSTakamI nAmA granthakI vRtti racI thI usase bhI 1080 kA saMvat cala par3A hove to bhI zrIjJAnIjI mahArAja jaane| ___ aba vivekI pAThaka gaNase merA yahI kahanA ki uparokta zAstra pramANAnusAra zrIjinezvarasUrijIne rAjya sabhAmeM zAstrArtha karake caityavAsiyoMko harAye aura Apa sAdhuke vartAvane sacce rahe tabase 'kharatara' 'suvihita' vasati mArga prakAzaka kahalAne lage isaliye zrItapagacchavAle vagairaha saba koI bhIjinezvarasUrijI mahArAjase kharataragaccha aura mInavAGgIti kAraka zrIabhayadeva sUrijI kharataragacchIya aisA mAnate haiM aura pahAvalI vagairaha aneka pratyakSa pramANabhI isa bAtameM milate haiM maujUda hai jisapara bhI nyAyAMbhonidhijIne 'jaina siddhAnta samAcArI' nAmaka pustaka meM aura dharmasAgarajIne prabacana parIkSA vagairahameM zrIjinezvaramUrijIse kharatara virudakA niSedha karaneke liye mAyAvRtise ekAMta haThavAda karake kalpita avalambanoMse jo parimama kiyA hai usase Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 722 ] unameM mRSA vAdakA tyAgarUpI dUjA mahAvrata kaise mAnA jAve so vivekI jana svayaM vicAra sakate haiN| aura aba ina donoM mahAzayoMke jhUThe vikalpoMkA nirNaya Age karane meM AtA hai usase sabako niHsandeha ho jAvegA / aura zrInyAyAM bhonidhijIne 'prabandha citAmaNI' 'gurjaradeza bhUpAvalI' 'vanarAja cAvar3A prabandha' aura phArabasa sAhibakI racI 'rAsamAlA' vagairaha itihAsa pustakoM kA pramANa batalAkara saMvat 1099 meM durlabha rAjAkI mRtyu hone kA ThaharAke saMvat 1080 meM zrIjinezvara sUrijIko kharatara viruda denekA niSedha kiyA so bhI ekAnta haThavAda rUpa abhinivezika mithyAtvakA kAraNa hI mAlUma hotA hai kyoMki Uparake itihAsika pustakoM meM aneka jagaha paraspara viruddhatAkI bAteM bahuta jagaha likhI huI haiM aura eka hI bAtameM aneka tarahake matabheda likhe hue haiN| to bhI 'rAsamAlA' vagairaha itihAsika pustakoMse bhI zrIdurlabha rAjAne zrIjinezvara sUrijIko 'kharatara ' viruda diyA aisA siddha hotA hai so usakA lekha nIce dikhAtA huuN| prathama phArabasa sAhibakI racI 'rAsamAlA' nAmakI gujarAtake itihAsakI pustaka dUsarI AvRti pRSTha 105 meM nIce likhe mUjiba lekha hai / "durlabha rAje rAjya sArI rIte calAvyu asurone teNe bahAdurI thI jItyA dezaM bAMdhyAM ane ghaNAM dharmanAM kAma karyA aNahila vAgmAM teNe eka durlabha sarovara bAMdhyaM zrIjinezvarasUri pAse te bhaNato hato tethI jainadharmano bodha pAmI jIvatA prANiyo Upara dayA karavAnA sArA mArgamAM cAlato" ityAdi / dUsarA aura bhI gujarAta dezakA itihAza marAThI bhASAmeM mumbaI nirNayasAgara chApAkhAnAmeM chapA hai jisameM bhI nIce mujiba likhA hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " [ 723 ] "durlabha rAjAne hI Apale rAjya phAra cAMgalyA cAlavileM hoteM yAneM devaleM vagairaha bAMdhavUna ApalyA rAjyAMta puSkala dhArmikatAmeM kelIM hotIM amhilavAr3a ye theM durlabha sarovara nAvAcA eka moThA talAva Ahe, to yAca rAjAne bAMdhavilA asalyAcI sAkSa tyA sarovarAceM nAMva deta Ahe / durlabha senAne thoDIMcI varSe rAjya keleM / tyAneM ApalA guru zrIjinezvara sUrijI mhaNUna hotA tyAce upadezAneM jainadharmAcI zikSA svIkArUna tyA dharmAnta to moThA pravINa jAlA hotA tyAne jIva dayA uttama prakAreM pAlilI" ityAdi / aba una itihAsika lekha para bhI viveka buddhise vicAra karake dekhA jAve taba to zrIjinezvara sUrijI mahArAjako durlabha rAjAne kharatara viruda diyA jisakA niSedha karanA kadAgrahakA sUcaka vyartha mAlUma hotA hai kyoMki jainadharmake itihA sika granthoMse aura zrIjinezvara sUrijI ke caritroMse yaha to khulAsA hI mAlUma par3atA hai ki aNahilapura paTTaNameM caityavAsiyoMne rAjAse karAra karavA liyA thA ki hama logoM ke sivAya anya jaina muni isa nagara meM rahane na pAve, isaliye usa nagara meM zuddha saMyamiyoMkA AnA nahIM hotA thA, jaba zrIjinezvara sUrijI mahArAjane isa anarthako tor3aneke liye pATaNa padhAre taba caityavAsiyoMne apane AdamiyoMko bhejakara ina mahArAjako nagara meM se bAhira cale jAneko kahalAyA nagara meM Thaharane bhI nahIM dete the jaba mahArAjane rAjya sabhA meM zAstrArthame caityavAsiyoM ko parAjaya kiye usase ina mahArAjako kharatara viruda rAjAne diyA tabase zuddha saMyamiyoM kA AnA jAnA bihAra hone lagA aura ina mahArAjakA bhI vahAM ThaharanA huA / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 794 ] aba vicAra karanekI bAta hai ki yadi zrIjinezvara sUrijI mahArAjane una caityavAsiyoMkA parAbhava karake vahAM zuddha saMyamI muniyoMkA vihAra khulA karAneke liye vahAM rAjAse paricaya na kiyA hotA to rAjA mahArAjakA bhakta hokara mahArAjake pAsa jaina zAstroMkA abhyAsa kaise karatA aura jaina dharmAnurAgI hokara vizeSa nyAyavAn dayAvAn kaise banatA isase bhI sAbita hotA hai ki yaha bAta avazya banI hogI tabhI to rAsamAlA meM aura marAThI itihAsa meM zrIjinezvara sUrijIko durlabharAjAke guru likhe haiM aura rAjyasabhA meM zAstrArtha honese jitane vAle vidvAnko rAjAkI taraphase unako satkAra rUpa padavI milatI hai so yaha to aneka rAjAoMko sabhAmeM aneka vidvAn jainAcAryoM ne aneka tarahake viruda prApta kiye hue zAstroM meM sunane meM Ate haiM isI tarahase rAsamAlA aura marAThI bhASA ke itihAsa se bhI durlabharAjAne zrIjinezvara sUrijIko kharatara viruda diyA siddha ho jAtA hai anyathA jahAM aNahilapura pahaNameM saMyamiyoMkA jAnA aura ThaharanA nahIM hotA thA tahAM zrIjinezvara sUrijI ke pAsa rAjAke zAstrAdhyayana karanekA aura jainadharmakI zikSA pAkara dayAvAn honA yaha kaise bana sake so vivekI svayaM vicAra leMge / aura 'prabandha cintAmaNI' ke nAmase durlabha rAjAkI mRtyu saM0 1099 meM honI ThaharAI so to pratyakSa mithyA hai kyoMki 'prabandhacintAmaNI' meM to 1099 meM durlabha rAjAke pATaNase kAzIkI yAtrA jAneko likhA hai parantu mRtyu honekA saMvat nahIM likhA isaliye 'prabandhacintAmaNI' ke nAmase saM0 2099 meM mRtyu hone kA ThaharAnA so bhaTTajIvoMko bharama meM DAlakara apane dUje mahAvratameM hAni pahuMcAnA ucita nahIM hai / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 ] aura rAsamAlA vagairaha gujarAtake itihAsika pustakoMke AdhArase saM0 1077 meM mRtyu honekA ThaharAnekA Agraha kiyA so bhI bar3I bhUla hai kyoMki rAsamAlAdi itihAsika pustaka kisI sarvajJake kathana kiye hue to nahIM haiM kintu arvAcIna jaina va anya kathAnaka itihAsoMke AdhArase aura cAraNa bhATAdi. koMkI paramparAgata kathA kahAniyoMke AdhArase rAsamAlAdi itihAsika grantha likhe gaye haiM isaliye ina pustakoMkI saba bAtoMpara nizcaya vizvAsa karanA ucita nahIM hai aura jo bAta jainadharmake itihAsika vagairaha bahuta pustakoMke pramANAnusAra hove so to mAnanA cAhiye aura jo bAta bahuta zAstroMke viruddha hove usako bhI mAnanekA Agraha karanA so abhinivezika mithyAtvakA kAraNa banatA hai, jaise zrIjinezvarasUrijIko saMvat 1080 meM durlabharAjAne 'kharatara' viruda diyA so yaha bAta bahuta zAstroMke pramANoMse siddha hai isaliye cAraNa bhATAdikoMkI kathA kahAniyAM vagairahoM ke AdhArase 'rAsamAlA' vagairahameM saM0 1071 meM durlabharAjAkI mRtyu likhI unako nizcaya mAna lenA aura bahuta zAstrAnusAra tathA zrItapa gacchAdike pUrvAcA. ryoM ke sammata uparokta virudakA niSedha karanA so vartanAnika gaccha kudAgrahakI ajJAnatAkI tuccha buddhi ke sivAya kyA hogaa| ___ aura yadyapi rAsamAlA vagairaha gujarAtake itihAsoM meM tathA itihAsoMke hI AdhArase kisI anya jagaha jainoMke itihAsika pustakoM meM bhI 1077 kA likhA dekhane meM AtA hai parantu isase zrIjinezvara sUrijI mahArAjako caitya vAsiyoMke jitanese jo durlabha rAjAne saM0 1080 yA 1084 meM kharatara viruda diyA isakA niSedha nahIM bana sktaa| boMki dekho aise to zrIsthUlabhadrajIke janma dIkSA svarga gamanake varSoM meM vyAra2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 726 ] varSoM kA matabheda dekhA jAtA hai, zrInavAMgI kRttikAraka nIabha. yadeva sUrijIke svargagamanameM 4 / 4 varSo kA matabheda dekhA jAtA hai, tathA kalikAla sarvajJa viruda dhAraka zrIhemacandrAcAryajIke dIkSA aura AcArya padameM bhI 44 varSoM kA matabheda hai aura zrIbhadrabAhu svAmIjI, zrIjinezvarasUrijI, zrImallavAdIsUrijI, tathA dhanapAla paNDita vagairahake caritroM meM bhI pAThAMtara matabheda dekhA jAtA hai aura isI taraha tapagacchakI pahAvalImeM bhI yAvat zrIhIravijayasUrijI takako pATAnupATameM koI kitane pATapara aura koI kitane pATapara, koI kitane pATapara matAMtaroMse mAnate haiM so "sena prazna" dekha lenA aura isI tarahase 'samyaktvasalyohAra' vagairaha meM likhe mUjiba sUtroM meM bhI pAThAntara dekhA jAtA hai aura bhI kitane hI caritrAdikoM meM aura itihAsika bAtoM meM matabheda pAThAntara dekhane sunane meM AtA hai aura zrIudyotana murijIse 84 gacchakI utpattike sambandhameM bhI 34 matAntara hogaye haiM aura osavAla pAravAla zrImAla zrIzrImAla vagairaha jainI prAvakoMkI utpatti, gautra, kula, sthApanameM bhI kitane hI varSoM kA matabheda dekhA jAtA hai ityaadi| ina bAtoM meM, so yadi koI haThavAdI ekAnta eka bAtako pakar3akara matabheda pAThAntarakI dUsarI bAtakA niSedha karaneke AgrahameM par3anevAleko abhinivezika mithyAtvIke sivAya aura kyA kahA jAvegA kyoMki matabhedakI bAtoMkA pUrA nirNaya to zrIjJAnIjI mahArAjoMke sivAya varttamAnane alpaja haThavAdI kadApi nahIM kara sakate haiN| taise hI yadi saMvat 1080 pAThAntare 1084 meM durlabha rAjA vidyamAna honese zrIjinezvara mUrijIko kharatara viruda diyA ho to pA itihAsika pustakoM meM 1077 meM mRtyuka likhaneko dekha kara saparakI bAtakA niSedha karanA yogya hai so to kadApi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 727 ] nahIM kyoMki ina uparokta bAtoMkA pUrA spaSTa khalAse nizcayake sAtha nirNaya to zrIjJAnIjI mahArAjake sivAya aura koI bhI nahIM kara sakatA isaliye 1077 ke mRtyuke itihAsika lekhako Age karake aneka zAstroM meM aura tapa gacchake hI pUrvajoMne apane granthoM meM zrIjinezvara mUrijIse kharatara gaccha, aura zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadeva mUrijI tathA zrIjinavallabha sUrijI zrIjinadattasUrijI vagairaha pUrvAcArya kharatara gacchameM hue aisA likhA hai isako jhUThA ThaharAnekA udyama karanA so abhinivezika mithyAtvakA hI kAraNa mAlUma hotA hai anyathA kadApi aisA ekAnta haThavAdakA sAhasa na hotA khaira; aura navIna yA purAnI jIrNa pustakoMkA utArA karane meM bahuta bhUleM bhI ho jAtI haiM isaliye akSara aura aMkoMkA nambara likhane meM dRSTi doSase yadi darlabha rAjAkI mRtyu 1087 meM huI hove usake likhanekI jagahapara bhUlase 1087 ke 1077 likhe gaye hove usameM 8 kA 7 bana gayA hove to bhI jJAnI jaane| athavA 1070 yA 1074 meM durlabha rAjAne zrIjinezvara sUrijIko kharatara viruda diyA hove usake likhanekI jagahameM bhI 9 kI jagaha liMkhA gayA hove usameM 1070 / badase 1080 bana gaye hove yA 2074 kI jagaha 1084 bana gaye hove aura vohI paramparA cala par3I hove to bhI zrIjJAnIjI mahArAja jAne / parantu bhojinezvara sUrijIne durlabha rAjAkI sabhAmeM caitya vAsiyoMkA parAbhava kiyA aura saMyamiyoMkI vihAra khulA karAyA tabase vasativAsI suvihita kharatara kahalAne lage yaha bAta to saMvat 1138 meM banA huA zrIvIracaritra bhIabhayadeva mUrijIke santAnIya zrIguNacandragaNijI kRtase, tathA dAdAjI zrIjinadatta mUrijIkata 1180 ke anumAna zrIgurupArataMtragha aura bhIgaNadhara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 728 ] sArddhazataka vagairaha prAcIna granthoMse bhI siddha hai tathA anya itihAsika granthoMse aura paramparAse bhI siddha hai isaliye thor3ese varSo ke matabhedake dekhanese mUla bAtakA niSedha karanA so bar3I bhUlaM hai isako niSpakSapAtI vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM ; aura 1084 meM bhImarAjAne kharatara viruda diyA yaha mAnA jAve taba to itihAsika pustakoMse bhI koI virodha nahIM A sakatA so yaha bAta bhI to pAThAMtarase likhI huI dekhane meM AtI hai isaliye bhImane diyA yA durlabhane so to zrIjJAnIjI jAne parantu zrIjinezvara sUrijIko kharatara viruda milA yaha saba prakArase siddha hotA hai / aura jaba zrInavAMgI vRttikAraka zrI abhayadevasUrijI vagairaha jainAcAryo ke sambandhameM bhI varSoM kA bheda dekhA jAtA hai to phira durlabha rAjAke sambandhameM nizcaya kaise kaha kasate haiM jisapara bhI nizcaya kahanevAle pratyakSa haThavAdI Thaharate haiM so vivekI jana svayaM vicAra leveMge / aura dharmasAgarajIne bhI viveka zUnyatA se 'prabandha cintAmaNi' 'banarAja cAvaDa prabandha' vagairaha itihAsika pustakarkoke pramANase durlabha rAjAkI 1099 meM mRtyu honekA ThaharAnekA ekAnta haThavAda karake zrIjinezvara sUrijI se kharatara virudakA viSedha karanekA parizrama uThAyA aura usI aMdhaparamparAse varttamAnika kadAgrahI jana Agraha karate haiM so uparokta lekhase saba vyartha ThaharatA hai isakA vizeSa nirNaya satyagrAhI jana svayaM kara sakate haiM / zaGkA - ajI Apa pUrvokta zAstroMke pramANoMse zrIjinezvarajIne caityavAsiyoMke sAtha durlabha rAjAkI sabhA meM zAstrArtha karake rAjasabhAmeM kharatara viruddha prApta kiyA aisA siddha karate ho parantu " guru pArataMtrya" tathA " gaNadhara sArddhazataka" mUla aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 729 ] usakI vyAkhyAmeM to zAstrArtha karake caityavAsiyoMko parAjaya karanekA likhA hai parantu durlabha rAjAne kharatara viruda diyA aisA to nahIM likhA to phira kaise mAnA jaave| ___ samAdhAma-bho devAnupriya ! tereko pIjainazAstroM ke atIva gahanAzayako gurugamyatAse yA anubhavase mAlUma hotI to aisI zaGkA kadApi nahIM uThAtA kyoMki jainazAstroM meM kisI jagaha kisI naya Azrapi pUrva kAraNa rUpakI bAtako likhI hove vahAM sambandhase uttara kArya rUpakI bAtakA Uparase adhyAhAra karane meM AtA hai aura kisI jagaha uttara rUparne kAryakI bAta likhI hove vahAM sambandhAnusAra pUrva kAraNakI bAtakA Uparase adhyAhAra karane meM AtA hai aura kisI jagaha thor3ese prasaGga mAtrakA darzAva kiyA hove vahAM sambandha pUrvaka pUrva aura uttarakA saba vivaraNa Uparase karane meM AtA hai| dekho ! jaise-kisI jagahapara amuka tIrthaMkara bhagavAnke upadezase amuka rAjA dIkSA letA bhayA itanA likhA hove to vahAM-tIsare bhavameM tIrthaMkara gautra bAMdhanakA, janma honekA, dIkSA lenekA, kevala jJAna prApta karanekA, prAmAnugrAma vicaranekA, samavasaraNakI racanA honekA, causaTha indrAdikoke AnekA, aura rA. jAko vadhAI jAnese bhakti pUrvaka parivAra sahita bandanAko jAnekA, bhagavAnake dezanA denekA, dezanA sunakara vairAgya utpanna honekA, dikSA lenekA, aura zAstrArthakA adhyayana karanekA, niraticAra saMyama pAlanekA, yAvat tapazcaryAdi pUrvaka Ayu pUrNa karake mokSagamana paryantakA saba vRttAnta sambandha pUrvaka kahA jAsakatA hai| tathA dUsarA aura bhI sunA jaise kisI jagaha amuka rAjAne amuka pUrijIko zAstrArthake liye bulAye sirpha itanAhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 730 ] likhA hove tathA anya jagaha vahI amuka sUrijI amuka viruda dhAraka the inhIM mahArAjake santAnIye amuka gacchavAle kahalAte haiM esA likhA hove to vahAM rAjasabhAmeM vidvAnoMse zAstrArtha honekA Apa vijaya prApta karanekA rAjAne khuza hokara unake satkAra rUpa viruda (padavI) denekA aura amuka viruda dhAraka amuka AcArya ke paramparAvAle usa padavIke kAraNa padavIke nAmakA gacchavAle kahalAne lage ityAdi saba sambandha pUrvaka mAnA jAtA hai| taisehI zrIjinezvarasUrijIne bhI rAjyasabhAmeM zAstrArtha karake liGgadhAriyoMkA parAjaya kiyA yaha bAta to pUrvokta zAstroM meM khulAsAhI likhI huI hai tathA rAjyasabhAne yA vidvAnoMkI sabhAmeM zAstrArtha meM vijaya pAnevAleko rAjAoMkI taraphase yA vidvAnoMkI taraphase unako padavI milati thI aura milati bhI hai isa bAtake to zAstroM meM bhI aneka pramANa milate haiM aura vartamAnameM pratyakSapane meM bhI aneka pramANa vidyamAna hai| aura anya zAstroMmeM tathA pahAvaliyoMmeM, zilAlekhoM meM, caritroM meM, caityavAsiyoMke jItanese rAjAne kharatara viruda diyA aisA khulAsA likhA hai usake kitanehI pramANa to UparameM bhI chapa cuke haiM aura uparokta zAstroM meM jaba zAstrArtha kA kAraNa likha diyA to vijaya prAptise satkArarUpa rAjAkI taraphase kharatara virudake kAryakA to Uparase bhI sambandha jor3anA cAhiye so isakA dRSTAnta Upara meM likhA gayA hai isaliye uparokta zA. stroM ke pramANoMse bhI kAraNa kArya bhAva grahaNa karake kharatara virudakI prApti mAnanA caahiye| ___ aura pahilI bAra jo kArya hotA hai vahI pradhAnarUpase ginA jAtA hai parantu pIche to kaIvAra vaisA kArya hove to bhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 739 ] pahile jaisA nahIM ginA jAtA isaliye yadyapi pIche to caityavAsiyoMko bahuta AcAryAdikoMne haTAye the parantu zrIjinezvara sUrijInehI pahilI vAra pragaTapane rAjyasabhA, caityavAsiyoMko haTAye the isaliye ina mahArAjako vizeSatA mAnI jAtI hai aura pahilI vArakA kArya paramparAgatase cirakAla taka samaraNIya rahatA hai isaliye ina mahArAjakA pahilAhI kArya kharatara virudakA paramparA karake Aja taka samaraNIya ho rahA hai aura Age hotA rahegA usI kAraNase bhI ina mahArAjase kharatara viruda niSedha nahIM ho sakatA hai| athavA kitanehI aisA bhI kahate haiM ki durlabha rAjAkI sabhAmeM jaba caityavAsiyoMse zAstrArtha huA thA tabase hI saM0 1080 meM muvihita (kharatara) kahalAne lage aura rAjAne ina mahArAjako apane nagarameM ThaharanekI AjJA dI pIche kAlAntarameM bhIma rAjAkI sabhAmeM 1084 meM bar3e bar3e vidvAnoMkozAstrArtha meM jItanese "kharatara" virudako vizeSa prasiddha huI aura ina mahArAjakA samudAyavAle kharatara gacchake kahalAne lage haiM so aisA mAnA jAve to bhI durlabha yA bhIma aura 1080 yA 1084 kA pAThAntara UparameM likhA gayA hai so isa bAtase bhI zrIjinezvarasUrijIse suvihita (kharatara) gacchakI utpatti honA paramparA calanA to avazyameva mAnanA cAhiye jisapara bhI haThavAdase kuvikalpa karanA so abhinivezika mithyAtvase saMsAra bar3hanekA kAraNa hai so bhavabhIrU AtmArthI satyagrAhI niSpakSapAtiyoMko karanA ucita nahIM hai aura andha paramparAke kadAgrahako chor3akara uparokta satya bAtako grahaNa karanAhI ayakArI hai| aura jaise pUrvAcAyoMke dIkSA, svargavAsa vagairahake kAlamAnameM kitanehI varSAkA matabheda ho rahA hai tathA kitanehI caritroM meM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 732 ] kitanehI sUtroM meM aura bhAvI cauvIzIke vartamAnika jIvoMke gatike nAmoM meM aura yugapradhAna gaMDikAoMmeM aura itihAsika kathAoM meM ityAdi aneka bAtoMmeM jJAnI mahArAjoMke abhAvase aura kAla doSAdi kAraNoMse jUdejUde matabheda pAThAntara ho gaye haiM parantu una bAtoMmeMse eka bAtako pakar3ake dUsarIko niSedha nahIM kara sakate haiM taisehI kharatara viruda prAptimeM bhI kAladoSAdi kAraNoMse matabheda ho gayA hai parantu zrIjinezvara sUrijIko kharatara virudako prApti honerUpa yaha mUla bAta satya honese 1017 meM durlabha rAjAke mRtyu hone sambandhI, andhaparamparAke arvAcIna itihAsika pustakoMko Age karake zrIjinezvara sUrijIse kharatara paramparAkI mUla satya bAtakA niSedha karanekA Agraha karanAso AtmArthiyoMkA kAma nahIM hai| ___ aura zrIjinezvara sUrijIse kharatara gacchakI paramparA zurU hone sambandhI yahAMpara pratyakSa pramANa bhI dikhAtA hU~ so viveka buddhi hRdayameM lAkarake vicAra lo dekho-jaise zrIjagaccandra mUrijIko 'tapA' viruda milA isase ina mahArAjake paramparA vAle tapa gacchake kahalAne lage aura unhIM tapa gacchameM se vRddhapauzAliye tathA laghupauzAliye vagairaha anukramase vartamAna samaya takameM karaNa yogoMse 13 / 14 bheda hogaye so 13 / 14 gaTTI to prasiddha hI haiN| taise hI zrIjinezvara mUrijIke paramparAvAle kharatara gacchake kahalAne lage so unhIM kharatara gacchameM se zrIjinavallabha mUrijIke samayameM anumAna 1170 ke lagabhagameM zrIabhayadeva sUrijIke anya dUsare ziSya kI taraphase 'madhukara kharatara' nAmA kharatara gacchakI prathama zAkhA nikali aura zrIjinadatta sUrijI mahArAjake samaya saMvat 1204 meM zrIjinavallabha mUrijIke ziSya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 733 ] zrIjinazekhara mUrijI "rudrapallIya kharatara" nAmA kharatara gacchakI dUsarI zAkhA nikAlI so isa tarahase anukrame kAraNakA yogoMse (tapa gacchakI taraha ) kharatara gacchameM bhI vartamAna samaya taka meM 12 / 13 bheda hogaye haiM so 12 / 13 gaddI prasiddha haiM isa mujana kharatara tapa ina donoM gacchoMke 12 / 13 bheda donoM gacchavAle prAyaH saba koI mAnya karate haiM yaha to pratyakSa hI pramANakI bAta hai| aura jaise tapagacchakI vRddhapauzAlika zAkhAmeM zrIvijayacandra sUrijI zrIkSemakIrti sUrijI hue haiM tathA laghupauzAlika zAkhAmeM zrIdevendra sUrijI zrIdharmaghoSasUrijI vagairaha AcArya hue haiM aura rudrapallIya zAkhAmeM zrIji nazekhara sUrijI vagairaha AcArya hue haiM aura mUla rahatkharatara gacchameM zrIjinavamlabha sUrijI trojinadattasUrijI zrIjinacandrasUrijI zrIjinapati sUrijI vagairaha bar3e bar3e zAsana prabhAvaka AcArya hue haiM so to Aja taka bhI prasiddha hai aura isIliye nyAyAMbhonidhikA vizeSaNa dhAraNa karanevAle zrIAtmArAmajI bhI "caturthastuti nirNaya" kI pustakameM zrIjinapati sUrijIko uhat kharataragaccha ke likhe haiM so pustaka to chapI huI prasiddha hI hai| isa bAta kisIko sandeha hove to ukta pustaka dekha lenA ___ aba yahAMpara viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki-jaba zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadeva sUrijI mahArAjake ziSyoMse hI kharatara gacchakI zAkhA alaga ho gaI to ina mahArAja pahilese hI kharatara gaccha tathA ina mahArAjake kharatara gacchameM honekA svayaM hI siddha ho cukA isaliye kharatara gacchake 13 bhedoMkA pratyakSa pramANase bhI zrIjinezvara sUrijIse kharatara viruda siddha hotA hai isaliye ina mahArAjase kharatara virudakA niSedha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 734 ] karanA aura zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadeva sUrijIko kharatara gacchameM na honekA ThaharAnA so pratyakSa mahAmithyA hai isako vizeSatAse to niSpakSapAtI viveka buddhijana svayaM vicAra levege| ___ aba mereko bar3e Azcarya sahita khedake sAtha likhanA par3atA hai ki nyAyAMbhonidhijIkA vizeSaNa dhAraNa karanevAle zrIAtmArAmajI jaise bhI dharmasAgarajIkI dharma dhUrtAIko ThagAI ke andha paramparAmeM gaDDarIha pravAhakI taraha phaMsa gaye aura viveka buddhikI zUnyatAse vinA vicAre hI kuvikalpa aura jUThe mAlambanoMkA sahArA lekara vyartha dveSa buddhise apane dUsare mahAvratake bhar3akA bhaya na karake zrIjinezvara sUrijI mahArAjase kharatara paramparA calanekA niSedha karate thoDAsA kucha bhI vicAra kyoM nahIM kiyA, kyoMki dekho bhalA jaba zrIjinezvarasUrijI mahArAjake santAnIya zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadeva sUrijI ke ziSyoMse hI gaccha bhedase judI zAkhA hogaI aura saMvat 1204 taka zrIjinadattasUrijI mahArAjake samaya taka to kharatara gacchakI dUsarI zAkhA bhI judI ho gaI aura mUla uhat kharatara gaccha sahita do zAkhA alaga hokara tIna bheda bhI hogaye to phira zrIjinadattasUrijIse 1204 kharatara gacchakI utpatti kahanA likhanA bAlakapanake sivAya aura kyA hogaa| aura jaba 'mudhakara' tathA 'rudrapallIya' yaha donoM zAkhA kharatara gacchakI Aja taka itihAsoMmeM aura pahAvaliyoM meM prasiddha hai to phira saM0 1204 meM kharatara utpatti kahane likhane mAnane vAloMko 1204 ke pIche 'madhukara' aura 'rudrapallIya' yaha donoM kharatara gacchakI zAkhA na mAnanekA haTha karanevAloMko bhI 'madhukara' aura 'rudrapallIya' yaha donoM zAkhA kisa gacchakI hai aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 735 ] kisa 2 AcAryase kisa 2 varSa utpanna huI isakA bhI to khulAsA avazyameva karanA par3egA kyoMki ina donoM zAkhAoMkA pratyakSa pramANa kharatara gacchameM milatA hai isase ina donoM zAkhAoMse bhI kharatara gaccha pahilekA hI siddha hotA hai jisapara bhI kitane hI abhinivezika mithyAtvase isa pratyakSa pramANako satya bAtako bhI nahIM mAnakara inakA niSedha karanekA Agraha karanevAloMko UparakI donoM zAkhAoMkA khulAsA avazya dikhalAnA par3egA anyathA jisa gacchake AcAryo ke ziSya praziSyAdi paramparAmeM mUla gacchakI zAkhA prazAkhA bhI jisake pahile alaga ho cukI usa gacchako zAkhA prazAkhAoMke pIche utpanna honekA ThaharAnekA sAhasa karanA so to potA prapotAkI utpatti pahile, aura unake dAdAkI utpatti pIche mAnane jaisI nyAyAMbhonidhijI vagairahoMkA kathana bAlalIlA samAna ThaharatA hai usako vivekI tatvajJajana acchI tarahase vicAra sakate haiN| tathA aura bhI nyAyAMbhonidhijIke samudAya vAloMko isa bAtapara bhI vicAra karake nirNaya dikhAnA par3egA ki khAsa nyA. yAMbhonidhijIne 'caturtha stuti nirNaya' kI pustakameM zrIjinapati sUrijIko vRhat kharatara gacchake likhe haiM aura "jainatatvAdarza" tathA "jainasiddhAnta samAcArI" kI pustakameM 1204 meM kharatara gacchakI utpatti likhate haiM to 1204 pIche kisa varSa kisa AcAryase kisa kAraNa kisa grAmameM kharatara gacchakI kauna kauna zAkhA alaga alaga judI 2 nikalI usase vahata kharatara laghu kharatara vagairaha kahalAne lage kyoMki laghuke binA to vahat nahIM ho sakatA hai aura nyAyAMbhonidhijI zrIjinapati sUrijIko 'caturthastutinirNaya' kI pustaka rahat kharatara gacchake likha cuke haiM isaliye laghu honekA aura madhukara rudrapallIya vagairaha gaTTI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 736 ] alaga honekA kAraNa khulAsA pUrvaka batalAnA hogA, nahIM to hama UparameM likha Aye haiM usa mujaba mAnanA par3egA anyathA antara mithyAtviyoMmeM anyAya sUpa adharma rahatA hI hai so tatvajJa jana svayaM vicAra levege| ___ aura kharatara gaccha vAloMke likhe mUjaba rahat kharatara likhA mAno to unake likhe mUjaba isa gacchakI utpatti aura gacchabheda bhI mAna lo anyathA ekako mAnoMge ekako nahIM yaha to pratyakSa anyAyakI bAta hai| ___ aura kalikAla sarvajJa samAna zrIhemacandrAcAryajI, vAdivetAla zrIzAnti sUrijI, nyAyavizArada zrIyazovijayajI, mIkharatara gacchakI rudrapallIya zAkhAke vAdIsiMha zrIabhayadeva rijI, vagairaha aneka prabhAvaka puruSoMko viruda milane sambandhI kAraNa, kArya, sabhA, viSaya, rAjA, vidvAnoMkA samudAya, saMvat, vagairaha kitanIhI bAtoMkA pramANa nahIM milatA hai to bhI ve saba virudato mAnane meM Ate haiM aura zrIjinezvara sUrijI sambandhIaneka zAstroMke, pahAvaliyoMke, caritroMke, pramANa milate haiM aura zrItapagacchake pUrvAcArya mAnya karate haiM aura 13 bheda vagairaha pratyakSa pramANa bhI milate haiM jisapara bhI vyartha kuyaktiyoMkI Ar3a lekara satya bAtake niSedha karaneke AgrahameM phasanA so to pratyakSa hI abhinivezikakA kAraNa mAlUma hotA hai poMki saba virudoMko to mAnanA aura ekako nahIM mAnanA yaha anyAya AtmArthiyoMse kadApi nahIM ho sakatA isako vizeSatAse vivekIjana svayaM vicAra leveNge| zaGkA-ajI Apa zrIjinezvara sUrijIse kharatara gacchakI paramparA zurU honekA mAnate ho aura mInavAMgI vRttikAra zrIabhayadeva mUrijIko kharatara gacchake kahate ho to ina mahArAjane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 737 ] to zrInavAMgI vRtti aura paJcAzaka ratti vagairaha aneka zAstroMkI racanA karI hai aura mIjinezvara sUrijIse apanI paramparA bhI milAI hai parantu ina mahArAjako kharatara viruda dhArakakA vizeSaNa tathA maiM kharatara gacchameM hU~ aisA kisI bhI granthameM nahIM likhA to phira isa mahArAjako kharatara gacchake kaise mAne jAve so btlaao| samAdhAna-bho devAnu priya ? tereko una mahApuruSoM ke abhiprAyakI mAlUma nahIM hai isaliye aisI zaGkA karatA hai parantu aba hama tere tathA anya satya grAhI vivekI bhadra pAThaka gaNake sandehako dUra karaneke liye una mahApuruSoMke abhiprAyako dikhAte haiM so nispakSapAtase viveka buddhiko hRdayameM sthira karake dekho jese ? prAcIna samayameM zrIzIlAMgAcAryajI, zrImalayagirijI, 1444 granthakartA moharibhadrasUrijI, 500 granthakartA bhIumA svAtivAcakajo, zrIjinabhadragaNI kSamApramaNajI, zrIdevarddhigaNI kSamAzramaNajI, zrIzyAmAcAryajI, pUrvadhara cUrNikAra zrIjinadAsa gaNI mahattarAcAryajI mozAntisUrijI zrIyazodevasUrijI vagairaha aneka mahApuruSoMne, kisIne to apane banAye granthameM apane gacchakA nAma nahIM likhA, kisIne apane guru takakA bhI nAma nahIM likhA, to bhI anya granthoM ke AdhArase una puruSoMkoM unake gacchake mAnane meM Ate haiN| taisehI zrIabhayadeva sUrijIne bhI apane banAye granthoM meM kharatara nAma nahIM likhA to bho nyAyAnusAra to anya granthoM ke pramANase aura paramparA pahAvalIke pratyakSa pramANase ina mahArAjako kharatara gacchameM mAnane caahiye| aura uparoktAdi aneka mahApuruSoMne apane gurukA aura gaccakA nAma nahIM likhA to bhI usI mujaba mAna lenA aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 38 ] zrIabhayadevasUrijIke na likhanekI Ar3a lekara nahIM mAnanA, yaha to pratyakSahI kadAgrahakA kAraNa dikhatA hai so AtmA. rthiyoMko karanA ucita nahIM hai| aura yadi zrIabhayadevasUrijIke kharatara gaccha na likhanekI Ar3a lekara na mAnoMge to zrIdevendrasUrijIne,zrIdharmaghoSasUrijIne, zrIkSemakIrtisUrijIne, bhI to zrIjagaccandrasUrijIko bhIvaDagacchake nahIM likhe haiM, aura apanI paramparA bhI bar3agacchase nahIM milAI hai, aura zrIjagaccandrasUrijIko tapA viruda dhAraka bhI nahIM likhe haiM, to phira zrIabhayadevasUrijIke kharatara na likhaneke Ar3akI taraha to vartamAnika saba tapagacchavAloMko bhI bhIdevendrasUrijI vagairaha apane pUrvajoMke var3agaccha tathA tapAviruda na likhaneko bhI nahIM mAnanA cAhiye so to nahIM kintu vizeSa rUpase mAnate haiN| so yaha to pratyakSahI anyAya rupa adharma ThaharatA hai kyoMki apane pUrvAcAryoM ke ma likhaneko bhI mAna lenA aura dUsaroMke pUrvAdhAryo ke na likhanekI Ar3a lekara niSedha karanA yaha bAlalIlAke sivAya aura kyA hogA so vivekIjana svayaM vicAra leveNge| aura zrIabhayadevasUrijIke kharatara na likhanekI Ar3a lekara ina mahArAjako kharataragaccha meM nahIM honekA mAnate ho toisIke anusAra to zrIjinavamlabhamUrijI, zrIdevabhadrasUrijI, zrIvarddhamAnasRrijI, zrIdevendrasarijI, zrIvibuddhaprabhasUrijI, zrIjinadattamUrijI, zrIjinacandrasUrijI, zrIjinapatimUrijI vagairaha kharataragacchake bahuta AcAryoMne apane banAye granthoM meM apanA kharataragaccha nahIM likhA hai tathA aisehI tapagacchavAloMne bhI kitanehI granthoM meM apanA tapagaccha nahIM likhA hai| aura dUsare bhI prAcIna tathA thor3e kAlake kitanehI granpoMmeM granthakAroMne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 739 ] apanA gaccha nahIM likhA hai aise bahutahI anya dRSTigocara Ate haiM to yA una sabI granthakAroMko unake gacchake na mAnoge so to kadApi nahIM to phira vyarthakA haTha bAdameM kyA sAra nikalegA so viveka buddhi hRdaya, lAkarake sthira citta pUrvaka nyAya dRSTise vicAranekI bAta hai| ___ aura jaise zrIjagaccandrasUrijIko tapAviruda milA thA so zrIdevendrasUrijI tathA zrIkSemakIrtipUrijI jAnate the, to bhI (ina mahArAjako isI granthake pRSTha 656 se 676 takameM chapemujaba bar3agacchako chor3akara caitra vAlagacchase hI paramparA milAI) tapAvirudako nahIM likhaa| taisehI zrInavAr3I vRttikAraka zrIabhayadevasUrijI bhI apane gurujI zrIjinezvarasUrijIko kharatara virudakI prApti aura caityavAsiyoM ke sAtha zAstrArtha vagairaha saba bAte jAnate the to bhI kharatara viruda na likhA aura candrakulAdise apanI zrIjinezvarasUrijIkI paramparA milAI hai| ___aura zrIabhayadevasUrijI, zrIjinavallabhasUrijI, zrIjinadatta. sUrijI, zrIjinacandrasUrijI, zrIjinapatisUrijI, mInumatigaNI zrIjayantavijayaMta:kAvyakartA vAdIsiMha viruda dhAraka nIabhayadeva sUrijI vagairaha ina mahArAjoMko to kharatara virudakA Agraha nahIM thA isaliye vartamAnika samayavat Apa logoMkI taraha apane guruko lambI caur3I padadhI likhate cale jAve parantu ina mahA. rAjoMko to azuddha pratiko haTAke, zuddha mArga prakAza karanekA Agraha thA, isaliye 'mAgama aThottarI' "saMgha pahaka" sandeha dolA valI, saMgha pahakakI aura isIkI rahat tathA laghu donoM batti, gaNadhara sArdhazataka bahata tathA laghu donoM mRtti, SaTsthAmakaprakaraNatti vagairaha zAstroM meM dravyaliGgI zipilAcArI utsUtraShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 740 ] bhASiyoM, sambandhI kyA kyA likhA hai so to uparokta mahA. rAjoMke race hue Upara ke granthoMko dekhanese mAlUma ho jAvegA aura tumArI zaGkA mujaba to yaha sabI mahArAja kharataragacchake tathA modevendrasUrijI vagairaha tapagacchake nahIM ThahareMge so kadApi nahIM ho sakatA aura bahutase granthakAroMne to apanA cAndrakulAdi bhI nahIM likhA parantu tumArI zaGkA mujaba to unoMke cAndrakulAdi bhI nahIM mAnane cAhiye aisA kabhI nahIM ho sakatA so isaliye ajJAnatAse aisI zaGkA karanA vyartha hai isako vivekI pAThakagaNa vizeSatAse to svayaM vicAra leveNge| aura zrInavAMgI vRttikAraka zrIabhayadevamUrijI zrIjinavalamasUrijI zrIjinadattasUrijI vagairaha ina mahArAjoMne apanA kharatara gaccha nahIM likhA jisakA kAraNa to yahI hai ki ina mahArAjoMko isa kharatara virudake likhane Upara itanA Agraha abhimAna nahIM thA kyoMki zrIjinekharasUrijI mahArAjane caityavAsiyoMkI avidhi utsUtratA zithilatAkA niSedha karake saMyamiyoMkA zuddha vvavahAra vidhi mArgako bhagavAnkI AjJAnusAra pragaTa kiyA thA so aise karanA to sabhI AtmArthI jainI A. cArya upAdhyAya sAdhukA kartavya rUpa mukhya dharma hI hai so vohI zrIjinezvarasUrijIne kiyA parantu vizeSa koI navIna AzcaryakI apUrva bAta nahIM karI thI, to bhI isa paJcamakAlameM usa samaya liGgadhArI caityavAsiyoMkA upadrava bar3ha gayA thA zithilatAkA pracAra bahuta ho gayA thA aura apane nagarameM saMyamiyoMko Ane bhI nahIM dete the aura kisI kisI kSetrameM saMyamI alpa raha gaye the isaliye zrIjinezvarasUrijIne apane zuddha saMyamakA bartAva pUrvaka caityavAsiyoMke upadravakA bhaya na karate hue sAhasa karake mahilapurapaNameM Aye aura unhoMko haTAne pUrvaka saMyamI muni Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 741 ] yoMkA vihAra karAnA zurU kiyA usase vahAM vidhi mArga aura saMyamI sAdhuoMkA prakAza hone lagA isaliye ina mahArAjake isa kartavyako vizeSa rUpase bhI mAna sakate haiM isaliye ina mahArAjakA isa kartavyako zrIjinadattasUrijI zrIjinapatisU. rijI zrImumatigaNI jI dUsare zrImabhayadevasUrijI vagairaha pUrvAcArya apane granthoM meM vistArase likhate Aye haiM parantu kharatara viruda para itanA Agraha na honese isako jagaha jagaha nahIM likhA to bhI isIkA kAraNa likhA huA hai so kAryakA sambandha joDakara mAna sakate haiM isaliye uparokta mahArAjoMne kharatara viruda nahIM likhA to bhI koI harajA nahIM hai| ___ aura zrIabhayadevarijI mahArAjake to zrIjinezvarasUrijIne caityavAsiyoMko jIte usako tathA kharatara virudako likhanekA prasaGga bhI nahIM thA kyoMki prazastiyoMke lekhoMmeM kathAnakarUpakI bAtako nahIM bhI likhe to koI harajA nahIM hai aura koMkI vicitratAke kAraNase caityavAsI hogaye the, parantu ve loga bhI to zrIvIraprabhuko paramparAvAle tathA sUtrapatti Adi paJcAGgI aura prakaraNAdi mAnanevAle the aura zrImabhayadevasUrijIne zrInavAMga vRtti vagairaha jainImAtra sabagacchavAloMke mAnaneke liye banAI thI kintu kisI eka pakSake mAnaneke liye nahIM aura kharatara viruda sambandhI bAta to caityavAsiyoMko aura anya zithilacAriyoMko mAnya nahIM thI isaliye yadi zrInavAMga ratimeM mImabhayadevasUrijI kharatara virudakI bAta likhate to caityavA. siyoMke aura anya zithilAcAriyoMke tathA kharatara virudake dveSI anya gaccha vAloMke zrInavAMga vRtti vagairaha ina mahArAjake banAye zAstroMko mAnya karane meM bAdhA khar3I ho jAtI, aura mInavAGga batti sabagacchavAle zithilAcArI caityavAsI yA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 743 ] saMyamI sabake ekasamAna upagArI honesehI to ina mahArAjane sarva mAnya cAndrakula likhA parantu kharatara na likhA so to ina mahApuruSoMne bahutahI acchA kiyA jo gacchake Agrahake nimitta kAraNako jar3akohI nahIM likhA anyathA jaise vartamAnakAlane kitanehI viveka zUnya gacchakadAgrahI jainI nAma gharAnevAle, kisI gacchavAlene apane gacchake nAmase koI acchA bhI pustaka banAyA hove to bhI usako nahIM mAnate haiN| so mAnanA to dUra rahA hAtha meM lekara vAMcane meM bhI saGkoca karate haiM, aura kitanehI AdamI usa pustakakI bAtoM sambandhI satyAsatyakA nirNaya kiye binA hI bolane lagate haiM ki isameM kyA hai yaha to amuka gaccha vAlene banAyA hai so apanI bAteM likhI hogI isaliye isako nahIM bAMcanA cAhiye so aise dRSTAnta vartamAnameM bahuta dekhane meM mAte haiM so aisA na honeke liyehI tathA bhASyacUrNikAroMkI aura haribhadramUrijI vagairaha mahArAjoMkI taraha ina mahArAjane bhI svabhAvikase kharatara viruda na likhA parantu Apa kharatara virudameM hI the so svayaM acchI tarahase jAnate the| aura dUsarA yaha bhI kAraNa hai ki zrIabhayadevasUrijI zrI. jinavallabhamUrijI vagairaha uparokta mahArAja apane apane banAye zAstroM meM apanA kharataragaccha ko jagaha jagaha para likhate jAve aura usa samayake caityavAsiyoM kI taraha gaccharUpa vAIke AgrahakA bandhanako dRr3ha honekA kAraNa kareM, aisA una mahArAjoMse kadApi nahIM ho sakatA, kyoMki dekho usa samaya caityavAsI loga apane apane bhaktoMko apane dRSTirAgameM phasAneke liye apane apane gacchakI paramparAkA nAma lekara viveka zUnya bhole jIvoMko apanI mAyAjAlameM phasAte the aura ArAdhaka, virA. dhaka, sambandhI zuddha vartAvake vicAroMko bhUlAkara apanI svArtha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 143 ] siddhatA karaneke liye, brAhmaNa cAraNa bhATa aura kulagara ( gRhastha logoMke vaMza paramparA sunAnevAle ) vagairahoMkI taraha caityavAsiyoMne bhI gaccha paramparAke bahAne bhole jIvoMko apane vAr3eneM rakha chor3e the isaliye hI to zrIsaGgapaTakako vyAkhyA vagairaha zAstrakAroMne gacchoMke pakSapAta paramparA rUpa vAr3a ke bandhanako tor3aneke liye aura dRSTirAga chor3akara zuddha vidhi mArga zrIjinAzA aGgikAra karaneke liye bahuta likhA hai so to chapA huA saGghapaTaka prasiddhahI hai isaliye zrIabhayadevasUrijI zrI jinavallabhasUrijI zrIjinadattasUrijI zrI jinapatisUrijI vagairaha mahApuruSoMne gaccha bandhana ke vAr3eke kAraNabhUta pichAr3I paramparAgatameM na honeke liye apane kharatara virudako alaga karake na likhA aura candrakulake antaragata usa samayake sarvamAnyacandrakulAdiko likhate rahe haiM, AtmakalyANa aura paropakAra to mIjinAjJA pUrvaka satyopadezameM hai kintu gacchake pakSapAtake bandhanarUpavAr3a meM nahIM hai / aba mereko bar3e hI aphasosa ke sAtha likhanA par3atA hai ki varttamAnika zrItapagaccha meM bar3e bar3e vidvAn kahalAte haiM parantu dharmasAgarajI AtmArAmajI vagairahoMkI andhaparamparA meM phasakara gaDDaroha pravAhakI taraha eka ekakI dekhAdekhI viveka buddhise kAraNa kAryako tathA una mahApuruSoM ke bhASyacUrNikArA pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ke abhiprAyako aura usa samaya ke caityavAsiyoMkI gacchake nAmase apanA apanA vAr3A bAMdhane kI khoTI prarUpaNA vagairahakA vicAra kiye binA aura zrIdevendrasUrijI zrI kSemakIrttisUrijI zrIdharmaghoSasUrijI ke banAye granthoMkI prazastike lekha rUpa apane gharako dekhe binAhI zrInavAGgI vRttikAraka zrI abhayadevasUrijIne 'kharatara na likhA' 'kharatara na likhA' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 744 ] aise likhate kahate cale jAte haiM aura ApasameM kadAgraha bar3hAte haiM unhIMkoM uparokta lekha bAMcakara lajjita honA cAhiye aura abhinivezika mithyAtvake haThavAdako chor3akara saralatA pUrvaka satya bAta grahaNa karanI caahiye| ___ aura apanA ghara bhI to dekhanA cAhiye ki zrIdevendrasUrijI zrIkSema kIrtisUrijI vagairahoMne vaDagacchako chor3akara caitravAlagaccha ko khulAsA pUrvaka likhA hai jisako to mAnane meM na mAlUma kisa kAraNase ujjA karate ho aura ina pUrvAdhAryo ke likhe caitravAla gacchase paramparA milAnA chipAkara zrIjinAjA aura apane pUrvAcAryoke viruddha hokara pratyakSa viparIta vahagacchase paramparA milAte ho so "akaratoguruvayaNaM, aNanta saMsArIo, bhaNio" isa vAkyAnusAra mApa logoMkA kitanA saMsAra mAnA jAve so to zrIjJAnIjI mahArAja jAne aura apane ghara meM to binA likhe bhI manamAnA cAhe jaisA viparIta vartAvako bhI mAna baiThanA aura dUsare mahApuruSoMke abhiprAyako samajho binA kuvikalpa uThAnA so bAla lIlAke sivAya aura kyA hogaa| isaliye dUsareke vAsta kuyukti karanA vohI apane sirapara girane lage vaise kadAgrahako chor3anAhI AsmArtho alpakarmiyoMkA kAma hai| zaGkA-ajI Apa to uparokta pUrvAcAryoM ne apanI apanI gaccha paramparAke pakSapAtarUpa bandhanake vAI kA kAraNa na honeke Diye apanA kharatara viruda nahIM likhA aisA kahate ho to phira 1400 / 1500 se to kharatara gacchake bahuta AcArya apanA kharatara gaccha likhane lage the aura vartamAnika samayameM to bar3e jora zorase likhate haiM jisakA kyA kAraNa hai| uttara-bhodevAnu priya? saMvat 1400|1500se tathA vartamAnameM kharatara likhanekA to yahI kAraNa hai ki yadyapi zrIjinezvara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 145 ) sUrijIne pahilehI pahila rAja sabhA meM caitya vAsiyoMkA parAbhava kiyA thA, tabase hI unhoMkA jora dino dina kamatI hone lagA, so jaise jaise - saMyamiyoMne caityavAsiyoMke anucita vartAvake bheda kholakara bhavya jIvoMko zuddha mArgameM lAnekA khUba pracAra kiyA taise taise hI ve caityavAsI jana apane anAcAroMkA vicAra karake unoMko chor3a to nahIM sakate the, parantu vizeSa rUpase saMyamiyoM ke dveSI banate the, aura jabase zrIjinavallabha sUrijIne, tathA zrIjinadattasUrijIne, una caityavAsiyoMkI avidhi utsUtratA sithilatAko bar3e jora zora se niSedha karI aura bhavya jIvoMke upakAra ke liye bhagavAnkI AjJAnusAra zuddha vidhimArgakoM prakAzita kiyA, aura kaThina kriyAke vartAva se zithilAcAriyoMko lajjita kiye, aura camatkAroMse tathA upadeza se hajAroM lAkhoM anyamata vAloMko pratibodha dekara jainI osavAla vagairaha zrAvaka banAye, aura vizeSa rUpa se caityavAsiyoMkI mAyAjAla rakher3a DAlane ke liye aneka granthoM kI bhI racanA karo, aura cAroM tarapha se zrIjainazAsanakI bahuta bar3I bhArI unnati karake dUsare udayako prakAzamAna kiyA, tabase caityavAsI loga aura anya gacchavAle bhI zithilAcArIjana ina mahArAjoMse bahuta dveSa rakhane laga gaye the, ( so to chapA huA zrIsaGgapaka vAMcanese mAluma ho jAvegA ) usase ina mahArAjoMkI aneka tarahase nindA karake avarNavAda bolane lage, tathA kharatara (suvihita ) viruda se bahuta dveSa ho gayA, parantu kharatara viruda dhArakoMkI banAI huI zrI navAGgasUtra vRtti vagairaha zAstroMkoM mAnya kiye binA kAma bhI nahIM cala sakatA thA, isaliye una dveSI logoMne 1300 ke lagabhaga zrIjinezvara sUrijI mahArAjako kharatara virudako prApti honekA niSedha 95 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) karanA zurU kiyA, aura zrInavAr3I ittikAraka zrImabhayadeva pUrijI mahArAja kharatara gacchameM nahIM hue aisA kahate hue ? navAGga vRtti mAnane rUpa apanA abhISTa siddha karaneke liye, aura zrIjinadattasUrijI mahArAjapara jhUThe kalpita doSoMkA avalambana lagAke 1204 meM kharataragacchakI utpatti kahane lage, tabase 1300 / 1400 sau se zithilAcArako haTAneke mUla kAraNa bhUta aura zrInavAr3I vRttikAraka zrIabhayadevasUrijI mahArAja kharatara yAne suvihita gacchameMhI hue aisA sabako vizeSa rUpase mAluma honeke liye zrIjinezvarasUrijIko kharatara virudakI prAptika likhanekA kAraNa bana gyaa| anyathA pUrve to jaise prAcInAcAryoke gaccha likhanekA sUDhI nahIM thI, taisehI zrIjinezvarasUrijIse kharatara viruda likhane kI pravRtti bhI nahIM thI, jisa kA vizeSa khulAsA to zrIabhayadevasUrijIke kharatara na likhane sambandhI zaGkAke samAdhAnameM Upara hI chapa cukA hai| aura jaise jaise dveSI logoMne zrIjinezvarasUrijIse kharatara virudakA niSedha sambandhI vivAda bar3hAyA, taise taisehI kharatara virudake likhane kI pravRtti bhI bar3hatI calatI gaI hai? __ aura jabase kAladoSAdi kAraNoMse zrItapagacchakI samudAya bhI kitanIhI vAtoMmeM zAstra viruddha pravRtti hone lagI, tabase kharatara virudadhArakoMne usakA niSedha karanA zurU kiyA, usI samayase ina donoM gacchoMke ApasameM dveSakA kAraNa hone lagA, aura jaise jaise ApasameM khaNDana maNDana vAdavivAda bar3hane lagA, taise taisehI eka ekake-thApa-utthApase nindA-irSA bhI bar3hane lagI; jisameM bhI tapagacchake kitanehI AcAryAdi mahArAjoMne to pIvIraprabhuke cha kalyANaka, tathA adhika mAsakI ginati pUrvaka dUsare mAvaNa paryuSaNa parvakA mArAdhana, aura sAmAyikA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 747 ) dhikAre pahile kare mibhante pIche iriyAvahI, aura bhIjinezvara sUrijI se kharatara virudakI utpatti, aura zrInavAGgI vRttikAraka zrIabhayadevasUrijI zrIjinavallabhasUrijI, zrI jinadattasUrijI vagairaha zAsana prabhAvakAcAryyaM zrIkharaMtaragaccha meM hue ityAdi bahuta satya bAteM mAnyakarI thI aura apane apane banAyeM granthoM meM khulAsA pUrvaka ina bAtoMko likhate rahe, inhoMse kharatara vAloMkA pUrNa prIti bhAva sahita saMpase vartAva hotA thA aura ApasameM eka ekako vandanA stuti-guNa gAna karate rahate the, parantu jabase uparokta bAtoM meM bhI caityavAsiyoM kA anukaraNa hone lagA, tabase vizeSa virodha bhAva bar3ha gayA, jaba kharatara gacchavAle bhI uparokta bAtoMko bar3e jora zora se zAstrapramANAnusAra siddha karane lage, taba tapagacchavAle bhI kitanehI kadAgrahIjana to caityavAsiyoMkI taraha kuyuktiyoMkA aura kadAgrahakA sAharAse apanA iSTa sthApana karane lage, parantu navAGga vRtti vagairaha mAne vinA kAma nahIM cala sakatA thA, isaliye zrIjinezvara sUrijI se kharatara viruda niSedha karake navAGgavRttikAraka zrI abhaya devasUrijI ko kharatara gacchakI paramparAse alaga karanekA parizrama karane lage, aura kAlAntara meM caityavAsiyoMkI aura apane gaccha ke kadAgrahiyoM kI andhaparamparA meM par3akara zrI ananta tIrthahUra gaNadharAdi mahArAjoMkI AjJA utthApanase saMsAra bar3haneke bhayako chor3akara apane pUrvAcAryo ke kathanako bhI unmUlana karake - dharmasAgara jIne-SaT kalyANaka, adhikamAsa, dUsare zrAvaNameM tathA prathamabhAdra meM paryuSaNA, sAmAyika meM prathama karemibhante, bhojinezvara sUrijI se kharatara viruda vagairaha zAstrAnusAra AjJAmujaba satya bAtoMko niSedha karaneke liye aura utsUtroMse tathA kuyuktiyoM se ina vAloMke viruddha pratyakSa mithyA jhUThI vArtAko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * www.umaragyanbhandar.com Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (748) sthApana karaneke liye kharatara gacchake prabhAvaka yuga pradhAna puruSoMko nindA pUrvaka khUba dRr3hatara kadAgraha bar3hAnekA parizrama kiyaa| aura utsUtroM ke bhaNDAra tathA kuyuktiyoMkI andhakhAharUpa kitanehI granthoMkI bhI racanA karake tIrthaGkara gaNadharAdi mahArAjoMke kathanako chor3akara apanI andhaparamparAmeM calanevAle paJcamakAlake gurukarmI kadAgrahiyoMke saMsArako bar3hAne ke kAraNa rUpa pragaTa kiye so yadyapi usa samayake kitanehI AcAryAdi mahArAjoMne inake kadAgrahI vacanoMkA anAdara karake una granthoM ko jalazaraNa karA diye, jisase bhaviSyatameM kadAgraha bar3hane nahIM pAve, to bhI kalayugI mahimAke kAraNa kitanehI bhArI karma una bAtoMko pakar3ane lageM, aura kAlAntarameM-jayavijayajI, vinayavijayajI, vagairahoMne bhI usI mujaba-kalpadIpikA, mukhabodhikA, vagairahameM SaTkalyANaka, adhika mAsase dUsare mAvaNameM paryuSaNA sambandhI likhA, usakI samIkSA isI grantha meM ho cukI haiN| aura vartamAna samaya meM nyAyAmbhonidhijI nAma dhAraka zrIAtmArAmajIne bhI dharmasAgarajIko mAno apane parama gurumAna karake unakI bAtoMke phera meM bhadrajIvoMko geranekA khana vizeSa rUpase parizrama kiyA aura bhole jIvoMko zrIjinAjJAke zatru banA diye, usI mujaba vartamAnameM unhoMke samudAyavAle-nyAyaratna jI, vallabha vijayajI vagairaha bhI vartAvakara rahe haiM, so to isa granthako pUrNa vAMcanevAle svayaM samajha leveMge aura khAsakarake vallabhavijayajIke kattavya parahI mereko isa granyakI racanA karanI par3I hai| aura khAsa nyAyAmbhonidhijIke tathA dharmasAgarajIke. parama pUjya zrIvapagacchanAyaka zrIsomasundarasUrijIke santAnIya prIhomavarmagaNIjIne saMvata 1492 ke varSa, "zrIupadeza sattarI"mAmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 749) grantha banAyA hai| usameM bhIbhImarAjAse zrIjinezvaramUrijIko kharatara viruda, zrInavAGgItikAraka zrIabhayadevasUrijI kharatara gacchameM hue, aisA khulAsA pUrvaka likhA hai, jisakA pATha bhI isI grandhake 680 meM chapa cukA hai, usa pAThako mAnya karanA chor3a karake abhinivezika mithyAtvake kadAgrahase apane pUrvajo kI tathA apane pUrvajoMke kathanakI avahilanA karate hue, unapara anAbhogakA dUSaNa lagAte haiM, arthAt tapagacchAcArya zrIsomasundarasUrijIke santAnIya (praziSpa ) ne saMvat 1412 meM 'upadeza sattarI meM zrIjinezvarasUrijIse-kharataragaccha zrInavAGgItikAraka zrIabhayadevasUrijI kharataragacchameM hue, aisA likhA hai usako jhUThA ThaharA karake kisIkI dekhAdekhI binA upayogase likhA hogA-aisA uparokta dharmasAgarajI tathA nyAyAmbhonidhijI donoM mahAzayoMne likhA hai, anya bhI kadAgrahIjana aisA kahate haiM, so bar3I ajJAnatA hai, kyoMki prIjinezvarasUrijIse kharataragacchakI utpatti sambandhI aneka zAstroMke pramANa maujUda haiM, tathA paramparAgatase 13 bheda-vagairaha pratyakSa pramANa bhI dekhane meM Ate haiM, isaliye apane pUrvajake satyakathanako vinA upayogaanAbhoga anAdaranIya kahake-pUrvajakI: AzAtanA aura jhUThA kadAgraha karanA sarvathA anucita hai,| jisapara bhI anAbhoga kahanekA Agraha karoMge, to, anAbhogakA kAraNa bhI batalAmA hogA, yadi kahoMge, ki pojinezvarasUrijIko bhImarAjAne kharatara viruda nahIM diyA, to yaha bhI kahanA bharvapA vyartha hai, kyoMki na dene sambandhI Apa koI zAstrIya dRr3ha pramANa dekhA sakate ho, so to nhiiN| to phira Apake mati kalpanAkA AgrahamAtrako kauna mAnya karegA, apitu koI bhI nhiiN| aura 9000 yA pAThAntare 1084 meM, zrIjinezvaramUrijI tathA zrIbhIma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (750) rAjA donoM vidyamAna the, aura zrIjinezvaramUrijIko paramparAmeM anukrameM-mIjinacandrasUrijI tathAzrInavAGgItikAraka zrIabhaya devamUrijI, zrIjinavallabhasUrijI zrIjinadattasUrijI,vagairaha mahA puruSoMkI paramparA AjatakacalarahIhaitathAzrIjinezvaramarijIse kharatara viruda sambandhI prAcIna zAstroMke pramANa bhI milate haiM, usoke anusAra Apake pUrvajane bhI likhA hai isaliye saMvat 1077 meM durlabha rAjAke paraloka jAne sambandhI bAtakI ADa le karake zrIjinezvarasUrijIse kharatara virudakA niSedha karanA cAho so bhI nahIM ho sakegA, kyoMki-kitanI jagaha durlabharAjA likhA hai aura kitanI jagaha bhImarAjA likhA hai yaha donoM nAma pAThAntarase mAnane meM Ate haiM aura Apake pUrvajane bhImarAjA likhA hai isaliye saM1077 meM mRtyukI Aise, 1080 yA 1084 kI bAtakA niSedha nahIM ho sakatA / usI samaya bhImarAjA maujada thA / tathA aura bhI yahAM para viveka buddhise vicAra karanA cAhiye ki jaba Apake pUrvajane 1400 meM zrIjinezvarasUrijIse kharatara gaccha likhA to isake pahile 1200 / 1300 sau meM yaha bAta jainameM pragaTapane prasiddha honI cAhiye, tathA usI samayake zAstroM meM bhI likhA huA honA cAhiye aura tapagacchake AcAryAdi bhI isI bAtako mAnya karanevAle hoge, tabhI to saM01400 meM Apake pUrvajane yaha bAta likhI hogI anyathA kaise likhate, aura usa samayake kisI bhI pUrvajane isa bAtakA niSedha bhI nahIM kiyA isaDiye abhI thor3e kAlake dharmasAgarajI jaise kadAgrahiyoMko kalpanAko pakar3ake prAcIna satya bAtako asvIkAra karanA aura apane pUrvajako bhanAbhogakA doSa lagAnA AtmArthiyoMkA kAma nahI hai| aura bhI dharmasAgarajI tathA vyAyAmbhoNidhinI ina donoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) mahAzayoMne, kharataragacchakI pAMca pahAvaThI likhake usameM pUrvAcAryoM ke nAmoMkA pAThAntara sambandhI AkSepa karake apanI vidvattA dRSTi rAgiyoM ko dikhAI hai, parantu vivekI vidvAn to unakI kuTilatAhI samajhate haiM, kyoMki-zrImahAvIrasvAmIke zAsana meM aneka gaccha, kula, zAkhA, alaga alaga nikalI, jisameM kisIkA samudAya bahuta bar3ha gayA, kisIkA kama ho gayA aura kisIkI bahuta kAla taka paramparA calI, kisIkI thor3e kAla taka, aura kAladoSAdi kAraNoMse kisIkI to paTTAvalI milatI bhI nahIM, kisIkI truTaka milatI hai, kisIkI pAThAntarase milatI hai, aura yadyapi paramparAgatase-AcArya, sAdhu, hote cale Ate haiM, parantu pUrI pahAvalIke abhAvase unako koI doSa nahIM laga sakatA, aura apane apane hAthoM se apanA apanA nAma pahAvalI meM pUrvAcAryo ke likhane kI rUDhI bhI nahIM hai aura pichAr3I pahAvalI likhanevAle sarvajJa bhI nahIM hote haiM, kintu jaise jaise paramparAse vA, dUsaroMse sunanemeM Ave vaisIhI pahAvalI banAnevAle likha detehai isaliye pahAvalIke pAThAntara sambandhI donoM mahAzayoMkA AkSepa karanA so gacchakadAgrahake abhinivezika mithyAtvakA kAraNa ThaharatA hai, isako vivekIjana svayaM vicAra sakate haiN| - aura khAsa donoM mahAzayoMne jo apanI pahAvalI likhI hai, so bhI to koI sarvajJake kathanase nahIM likhI, aura pIhIravijayapUrijIke pAThAntara sambandhI 23 matAntara "sena prazna" mAmA grantha meM likhe haiM aura jahAM gaccha bheda-ApasameM viruddhatA ho jAtI hai, vahAM apanI mUla pahAvalI vagairaha pustaka eka dUsareko nahIM dete haiM, aura kusaMpa-abhimAnAdi kAraNoMse dUsare ke pAsa koI mAMganeko bhI nahIM jAtA, aura jaisA sunane meM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) mAyA yAda hove vaizAhI likha rakhate, ityAdi kAraNose vartamAnika tapagaccha kharataragaccha vagairahoMkI pahAvaliyoMmeM pAThAntara dekhane meM AtA hai| khAsa maiMne tapagacchakI 34 pahAvaliyoMmeM 334 matAntarase pATa paramparAke nAmoMkA bheda dekhA hai aura pahileke samaya meM, musalamAnI rAjAoMke bhayase jisake pAsa jo pustaka pahAvalI-Adi hote vo bhaNDArAdimeM bandha karake rakhate the usase kisI anyako denA bhI muzkila thA aura prAcIna pustaka pahAvalI vagairaha hajAroM lAkhoM zAstroMko dharmadveSI musalamAnAdikone naSTa bhI kara diye the, usa samaya meM pahAvalI likhane meM prAcIna zAstroM ke antakI prazasti dekhaneko nahIM mila sakatI thI, ityAdi kAraNoMse jaisA yAda AyA vaisA likhake pahAvalI banAte the isaliye pAThAntara honA koI AzcaryakI bAta nahIM hai jisapara koI AkSepa kare to unakI ajJAnatAke sivAya aura kyA kahA jAve so vivekIjana svayaM vicAra sakate haiN| __aura vartamAmika tapavA kharatarakI pahAvalIke matabhedakA to kahanAhI kyA parantu pahile pUrvadharAdi prAcInAcAryoM kI to pahAvaDI bilakula nahIM milatI to kyA ve mahArAja zrIvIraprabhu kI paramparAvAle nahIM mAne jAveMge. yA una mahArAjopara kisI tarahakA AkSepa kara sakate haiM. so to kadApi nahIM to phira vartamAnika matabhedako vyartha jhUThI Ar3a lekara zrIjinezvarasUrijIse kharatara utpattikA niSedha karamA yaha kyA vivekiyoM kA kAma hai so kadApi nahIM jisapara bhI donoM mahAzayoMne kharataragacchakI paramparAvAloMpara bar3A bhayaGkara AkSepa kiyA to phira inoMkI buddhi mujaba to caritra prakaraNAdikoMmeM pAThAMtara matabheda hai ve bhI caritra prakaraNAdi saba doSI Thahara jAveMge, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 153 ) dhanya hai aisI kadAgrahakI kuTila buddhiko, aba vivekI satyagrAhI pAThakagaNase merA yahI kahanA hai, ki vartamAnakAlameM sarvajJa ke abhAvase pAThAntarakI bAtako jhUThI kahanA yA ekako mAnya, dUsarIkA khaNDana, vagairaha na karake madhyastha vicAra se bartAva karanAhI ucita hai isaliye caritra prakaraNa pahAvalI vagairahoMke pAThAntaroMko dekhake vitarka karanA aura kadAgraha bar3hAnA sarvathA anucita hai / mahAn karmabandhakA kAraNa hai / aura ina donoM mahAzayoMne pahAvalIke pAThAntarapara AkSepa kiyA to zrIkalpasUtrako sthivirAvalI ke vyAkhyAkAroMke lekhaka doSAdi bhedabhAva ke abhiprAyako tathA caritra prakaraNAdikoMke pAThAntaroMko dekhake donoM mahAzayoMkI andhaparamparAmeM calanevAloMko lajjita honA cAhiye aura kadAgrahako chor3akara saralatA se nyAyapUrvaka satyako mAnya karanA cAhiye,-- aura pahAvaliyoM meM pUrvAcAryoM ke nAmoMkA matabheda hai, parantu sabhI pahAvaliyoM meM zrIjinezvarasUrijIse kharatara viruda tathA zrInavAGgITattikAraka zrI abhayadevasUrijIko kharataragaccha meM likhe haiM, isaliye pAThAntarakI pahAvaliyoMse kharatara virudakA tathA zrInavAGgIvRttikAraka zrI abhayadevasUrijI ke kharataragaccha meM honekA niSedha kadApi nahIM ho sakatA so to niSpakSapAtI vivekIjana svayaM vicAra sakate hai, - aura kitanehI projinavallabhasUrijI mahArAjase kharatara gacchakI utpatti hone kA kahate haiM so bhI mithyA hai, kyoMki ina mahArAjase kharatara gacchakI navIna utpatti hone sambandhI koI bhI kAraNa nahIM banA, kintu ina mahArAjase kharatara gavcha kI vizeSa prasiddhi honeke, aura zithilAcAroM dUvyaliGgI gaccha kadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 754 ) pahiyoMke sAtha kharatara gacchavAloMse vizeSa dhveSa buddhi honeke kAraNa to bana gaye sohI dikhAtA huuN| dekho jaba pahilese zrIjinezvarasUrijIne pragaTapane rAjya sabhA meM caityavAsiyoMkA parAbhava kiyA, aura zuddha kriyA pUrvaka aNahilapura pahaNameM saMyamiyoMkA vihAra khulA karAyA tabasehI vasativAsI (kharatara) kahalAne lage usase caityavAsiyoMkA kapaTa kriyAkA bheda khulA hone lagA, jisase ve loga saMyamiyoMse virodha bhAva rakhane lage, isake bAda zrInavADIvattikAraka zrI abhayadevamUrijImahArAjane bhI caityavAsI vagairahoM kI zithilatA aura utsUtratA zrIjinAjJA viruddha vartAvako mAgamaaThottarI" nAmA grantha meM, caityavAsiyoMkA pragaTa nAma na lete hue gupta nAma se (mogama) khUba khaNDana kiyA parantu pragaTa nAma na lene ke kAraNa ina mahArAjase caityavAsiyoMne itanA vizeSa virodha na kiyA, parantu inhIM mahArAjake ziSya zrIjinavallabhasUrijIne to caityavAsiyoMkA pragaTa nAma lekara deza dezAntaroM meM khUba jora zorase khaNDana kiyA tathA usa viSaya sambandhI 'saDapaTTaka' vagairaha anya bhI banAye, aura kaThora (kaThina ) kriyA tathA vidvattA himmata aura camatkAroMse bahuta bhadrajIvoMko caityavAsiyoMkI andha paramparA aura avidhikI mAyAjAlase chor3Ake zuddha mArgameM lAye, usIse ina mahArAjase kharatara vasativAsI suvihita nAma kI bahuta prasiddhi huI hai aura caityavAsiyoMse bahuta virodha bhAva ho gayA so bhI chapA huA 'saGghapahaka'ke dekhanese mAlUma ho jAvegA, parantu ina mahArAjase kharatarakI navIna utpatti nahIM huI thI poMki kharatarakI utpatti to ina mahArAjase pUrva tIsarI piDhIne pojinezvarasUrijI mahArAjase ho gaI thI usakA vizeSa nirNaya pahile chapa cukA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (755) aura zrIjinavallabhasUrijIne pahile vAcanAcAryagaNIpada, kUrcapurIya gacchake caityavAsI apane guru zrIjinezvarasUrijIke pAsa eka samaya kalpasUtravAMcate "teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paJcahatthuttarehotthA" tathA "sApaNAparinivvuDebhayavaM" isa pAThake artha meM zrIvIraprabhuke pAMcakalyANaka hastottaremeM aura chaThA svAti nakSatra meM mokSa huA, isataraha bhagavAnke cha kalyANaka kahane lage taba gurune manA kiyA so na mAnake krodhase lar3AI karake apane caityavAsI guruko chor3akara nikala gaye aura cha kalyANakokI prarUpaNA karane lage tabase isI kAraNase "kohAmao kharaharo jAo" arthAt krodhase kharatara kahalAne lage isa tarahase dharmasAgarajI vagairahoMne apane kadAgrahI utsUtra bhASaNoMke saMgrahavAle granthoM meM likhA hai aura aisehI kitanehI andha paramparAvAle mAnate haiM so ajJAnatAse aura abhinivezika mithyAtvase pratyakSahI mahAmithyA andha paramparA cala rahI hai kyoMki caityavAsI mIjinezvarasUrijIne inakoM nyAya, vyAkaraNa, kAvya, koSa, chanda zAstrAdi aura jyotiSAdi par3hAye bAda apanI rAjI khuzIse vAcanAcAryagaNIpadane sthApana karake zrInavAGgIttikAraka zrIabhayadevasUrijIke pAsa jainazAstroMkA gurugamyatAse adhyayana karAne ke vAste bhejA thA so ina mahAzayane bhI unako pUraNa vidvAn aura zAsanaprabhAvaka vinayAdiguNa yukta jAnake thor3ehI samayameM zAstrAdhyayana karA diyA, aura saMsAraddhikAraka tathA durgati denevAlA caityavAsa chor3akara kriyA uddhAra (punardIkSA )se zuddha saMyamameM vartAva karane sambandhI upadeza diyA, usako aGgikAra karake apane caityavAsI gurukI AjJA lekara zrIabhayadevasUrijI mahArAja pAsahI punaHkSAse kriyA : uddhAra kiyA thA, aura guru gamyatAke zAstrAdhyayamako dhAraNA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 756) mujaba bhItIthaMGkara gaNadhara pUrvadharAdi pUrvAcAryoM ke kathana kiye pramANa zrIkalpasUtrake pAThArthase zrIvIraprabhuke cha kalyANaka bhASyacUrNivRttyAdyanusAra kathana kiye the, isaliye guruse lar3AI karake krodhase caityavAsa tyAgane se kharatara kahalAnekA aura navIna cha kalyANakoMkI prarUpaNA karanekA kahane tathA likhane aura mAnanevAle pratyakSa mithyAvAdI haiM, isako vizeSatAse to isa granthako niSpakSapAtase sampUrNa par3ha karake satyagrahaNa karanevAle vivekI AtmArthI jana svayaM vicAra leveMge / aura dharmasAgara jIne tathA nyAyAmbhonidhijIne zrIjinezvara sUrijI mahArAjase kharatara viruda niSedha karaneke liye, aneka taraha kI kuyuktiyoM karake bhadrajIvoMko bharama meM gere haiM, una saba kuyuktiyoM kI samIkSA yahAMpara karake pAThakagaNako dikhAne kI dilameM bahuta hai, parantu kitanehI kAraNa yogoMse nahIM kara sakatA hU~, to bhI kitanI hI kuyuktiyoM kI samIkSA to " AtmabhramocchedamabhAnuH " meM chapa cukI hai, aura saba kuyuktiyoMkA vizeSa nirNaya " pravacana parIkSA nirNaya" nAmAgrantha meM vistAra se karanemeM mAvegA ; aura dharmasAgarajIne zrI jinadattasUrijI se kharatara utpatti ThaharAne ke liye ina mahArAjapara aneka tarahake AkSepa karake cAmuNDIka, auSTrika, kharatara likhake kalpita bAtoMse bhadrajIvoM ko bharamAye haiM, aura mithyAtvake sAtha bAhIkA kAma kiyA hai, vahI andha paramparA viveka zUnya kadAgrahI gurukarme loga calA rahe haiM, jisakA nirNaya "Atmabhramoccha danabhAnuH" kI pIThikAneM chapa cukA hai, aura yahAM para bhI vistAra pUrvaka likhanekA dila thA, parantu mere zarIrakI vyAthiyoMke aura thirake darda ke kAraNa se nahIM likha sakatA hUM, so jisake dekhanekI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 757 ) icchA hove so "AtmabhramocchadanabhAnuH" ko dekha lenA, usase saba nirNaya ho jAvegA;__ aura zrIjinezvarasUrijIse kharatara virudakA niSedha karanA, tathA zrIjinadattasUrijIse kharatara utpatti ThaharAnA so pratyakSa mithyA hai| kyoMki zrIjinezvarasUrijI sambandhI aneka pramANa maujUda hai| so zAstra pramANa aura yukti pUrvaka uparanehI saba khulAsA chapa cukA hai| aura zrIjinadattasUrijI sambandhI to dveSI mindaka logoMke andha paramparAkA gaDDarIha pravAhI mithyA pra. lAparUpa kathanake sivAya anya koI bhI pramANa nahIM milatA hai| isaliye zrIjinezvarasUrijIse kharatara viruda niSedha karanekA aura prIjinadattasUrijIse sthApana karanekA pratyakSa mithyA kadAgrahako chor3a denAhI zreyakArI hai| nahIM to satya bAtakA niSedhase aura yugapradhAna zAsana prabhAvakAcAryako jhUThe dUSaNa lagAke mithyA bAtake sthApanake liye bhadrajIvoMko mahApuruSoMko nindA meM geranese saMsAra vRddhi aura durlabha bodhike kAraNase saMsArakA pAra honA muzkila hai| Age icchA ApakI- . ___ aba satya grahaNa karanevAle AtmArthI sajjanoMse merA itanA hI kahanA hai, ki apane apane gacchakI andha paramparAke haThavAdake dRSTi rAgako, aura samudAyako mAna pUjA pratiSThAke lobhako, aura lajjAko, chor3a karake zrIjinAjJAnusAra satya bAtoMkoM grahaNa kro| isa amAdi ananta saMsAra bhramaNa, bArambAra manuSya janma jainadharmakI yogavAI prApta honA atIva muzkilI se hai| isaliye gaccha kadAgrahakI tuccha bAtoMke vicAra, cintA maNIratnase bhI adhika mIjimAjJAko grahaNa karane kicit bhI kadApi vilamba nahIM karanA caahiye| aura uparokta khose satyake bhedoMko to niSpakSapAtI vivekIjamasvayaMsamajha skeNge| isaDiyebIvIrama ke chaThe kalyANaShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 756 ) kko| tathA-adhika mAsakI ginatIse dUsare prAvaNa yA prathama bhAdrapada, pryussnnprvaaraadhnko| tathA sAmAyikAdhikAre prathama karemi-bhante pIche iriyaavhiiko| aura zrIjinezvaramUrijIko kharatara viruda milA thA, usase zrInavAGgItti kAraka zrIabhayadevasUrijI kharataragaccha meM hue usko| aura vahagacchake nahIM kintu caitravAlagacchake zrIjagaccaMdrasUrijIse tapagaccha huaa| ityAdi ina satya bAtoMko niSedha karane ke liye jo jo kuyuktiye koI abhinivezika mithyAtvI gurukamai bhadrIkajIvoMko apane kadAgrahameM phaMsAneke vAste utpanna kareM, to ve saba jinAjA viruddha honese, sarvathA vyartha samajhakara unako kadApi grahaNa nahIM krnaa| aura isa granthameM uparokta bAteM zAstrAnusAra yukti pUrvaka dikhAne AI hai| usako grahaNa karake apanI Atma kalyANake kArya, udyama krnaa| tathA anya bhavya jIvoMko bhI satya grahaNa karavAke satyakAhI upadeza dvArA vizeSa prakAza krnaa| aura apane manuSya janmameM jainadharmakI prAptiko saphala karanA, parantu jamAli Adi ninhavoMkI taraha saMsAra vRddhi aura durlabha boSike nimitta bhUta utsUtrI hokara dezaviratI aura sarvaviratIkI hAnI karake samyaktvako unmUlana karanA ucita nahIM hai| iti-nyAyAmbhonidhipadadhArakasya SaTkalyANakAdi pratiSedha viSayI lekhasya zrImat paramapUjya guruvarya zrImumatisAgara mahArAjasya laghuziSya munimaNIsAgaraneyaM samIkSA sampUrNA kRtaa| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 159 ) aba nyAyAmmo mithinIke lekhakI samIkSA ke anantara prakRte dharmasAgarajI ke lekhakI bhI samIkSA karanA ucita samajha kara karatA huuN| jisameM aba yaha grantha bahuta bar3A ho gayA, tathA sukhazodhikA ke aura jaina siddhAnta samAcArIke lekhakI samIkSA meM vizeSa rUpa se varttamAnika saba sandehoMkA nivAraNa ho gayA hai / isaliye inake lekhakI samIkSAmeM to zrItapagacchakI uttamatAko uThAkara utsUtra prarUpaNAkA hara varSe pracAra karaneke liye jo paryu - SaNAjIke vyAkhyAna meM prathamahI SaTakalyANakoM kA khaMDana karake mizravakI vRddhi karate hue zrIjinAzAkA nAza karake bhadrajIvoM ko kuyuktiyoMke vikalpoM meM phaMsAkara unhoMke samyaktvarUpI zuddha zraddhAke dhanako ummArga ke upadezarUpI taskara vRttise haraNa karanevAle gADha abhinivezika mithyAtvakA ajJAnatAse dharmasAgarajIne jo jo zAstraviruddha bAteM likhI haiN| jisakA namUnA mAtra dikhAtA huA saMkSiptase thor3AsI digdarzana mAtra samIkSA karatA huuN| usase bhI tatvajJajana to saba pAkhaNDakI mAyAjAlake paradoMke bhedako acchI taraha se samajha leMge, so prathama to zrIkalpasUtrakI kiraNAvalI nAmA apanI banAI TIkA zrIvIra prabhukA caritra kathana karane sambandhI dharmasAgarajI ne likhA hai ki [ sAmprataM tIrthAdhipatitvena pratyAsannopakAritvAdAdAveva zrIbhadrabAhusvAmipAdAstadbhava vyatikarAvApta paMca kalyANakanibaMdha baMdhuraM zrIvIra caritra sUtrayanta uddeza nirdeza sUcaka prAyaH jaghanya madhyama vAcanAtmakaM prathamaM sUtramAdizanti "teNaM kAleNaM teNaM samayeNaM samaNe bhagavaM mahAvIre paJcahatyuttarehotyA- taMjahAhatthuttarAhiM cue caittA gambhaM vakkato // 1 // hatthuttarAhiM gammA o gambhaM sAhariye // 2 // ityuttarA hiM jAe // 3 // ityuttarA hiM muDebhavitA agArAo aNagAriyaM pavvaie // 4 // itthuttarA hiM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) gaNante aNuttare nivvAdhAe girAvaraNe kasiNe pariputra kevala vara jANadaMsosamupake // 5 // sAiNA parimivvuDe bhayavamiti // 6 // " atra yattadomityoktasambandhAt yatrAsausvAmi dazama devalokAt puSpottara pravara vimAnAddevAnandA kukSAvavAtaraditi / teNanti, tasmin, NamitivAkyAlaGkAre, kAlevartamAnA vasarpiNAzcaturthAra kalakSaNe, NaGkArapUrvavat / athavA'rSatvAt saptamyarthe tRtIyAmadhikRtya, teNaM kAleNanti tasmin kAle, teNaM samayeNanti, tasmin smye| paraMsamayojIrNazATakasphAlana dRSTAntena prAgukta kAlAntargata eva paramanikRSTaM kAlavizeSaH yadvA heto tRtIyA tatazca pUrvanyAyAdeva-yaukAlasamayau shriiRssbhaadijinaiH|| zrIvIrasyaSaNAM yavanAdInAM vastUnAM hetu tayA pratipAditau na ca cyavanAdInAM kalyANakatvena vyAkhyAta manAgamikaM cUgaryAdiSu tathaiva vyAkhyA nAt // ytH|| jo bhagavatA usabha sAmiNA sesatitthamarehiya bhagavato vaDhamANa sAmiNo cavaNAdINaM charahaMvatthuNaM kAloNAto diThovAgarahoma, teNa kAleNaM teNa samayeNanti, iti paryuSaNA kalpacUNoM ] Uparake lekhakI samIkSA karake pAThakagaNako dikhAtA hUM, he sajjana puruSoM prathama to dharmasAgarajIne sAmprata vartamAnakAla tIrthake nAyaka bhIvarddhamAna prabhuko najIka upakArI jAna kara zrIbhadrabAhu svAmIjIne jaghanya madhyama utkRSTa vAcanA pUrvaka mIvIra bhagavAnkA caritra kathana karanekA likhA so mUla sUtra meM to sUtrakAra mahArAjane 'paJca hatthuttare' 'sANAparinivvuDe, aisA karake cyavanagarbhApahAra janmAdi chahoM kalyANakoMkA kathana kiyA huA hai tisapara bhI isIhI mUla pAThakI vyAkhyA karate hue dharmasAgarajIne "paMcakalyANaka nibandha bandhuraM pIvIracaritraM" aisA risakara cyavana nAmAdi pAMca kalyANakovAlA pIvIra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 761 ) prabhukA caritra ThaharAke chaThe garbhApahArake mUlapAThako ur3A diyA to garbhApahArake mUla pAThake utthApana rUpa utsUtratAkI taskara vRtti karake saMsAra vRddhikA kAraNabhUta bhadrajIvoMko apanI mAyA jAlameM phaMsAnA ucita nahIM thaa| aura "paJcakalyANaka nibandha bandhuraM zrIvIra caritraM" isa vApase dharmasAgarajIne zrIkalpasUtrameM kahe hue zrIvIraprabhuke cyavanAdikoMko kalyANakatvapanA ThaharA karake phirabhI abhinivezikakI ajJAnatAse bhagavAnke garbhApahAra rUpa dUsare cyavana kalyANa katvapanekA niSedha karane ke liye "yokAla samayI zrIRSabhAdi jinaiH| pIvIrasya cyavanAdInAM vastUnAM hetutayA pratipAditau na ca cyavanAdInAM kalyANakatvena vyAkhyAtaM" aisA likhakara usI samaya kAlako zrIRSabhadevajI Adi 23 tIrthakara mahArAjoMne zrIvIra bhagavAnke cyatranAdi cha vastuoMke hetu rUpa kaSana karane kA ThaharAte hue cyavanAdikoMko vastu kahake phira usI cyavanAdi sabako sarvathA kalyANakatvapane rahita ThaharA diye| aura zrIdazAmuta skandhakI paryuSaNA kalpacUrNi kArake pAThakA vastu kalyANaka ekArthasambandhI abhiprAyako samajhe binAhI usI cUrNikA thoDAsA pATha likhakara cyavanAdi chahoMko vastu siddha karake kalyANakatvapanekA abhAvahI dikhA diyA so bhI viveka zUnyatAse gacchakadAgrahakI mamatvarUpa ajJAnatAke andhakArameM par3akara zAstra kArake viruddhArtha meM utsUtra prarUpaNAke vipAkoMkA bojhA sirapara dhAraNa karate hue bhadrajIvoM ko zuddha pravAse bhraSTa karake unmArgake mithyAtvameM geranekA aura apanI vidvattAkI haMsI karanevAlA pAhI prayAsa kiyA hai kyoMki vastu zabdakA artha prasaGgAnusAra kalyANakapanekA honese zrIvIraprabhu ke vyava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) mAdi cha vastu kaho athavA cha kalyANaka kaho donoM zabdoM kA tAtparya ekahI hai usakA vizeSa khulAsA zrIvinaya vijaya jIke aura nyAyAmbhonidhijIke lekhakI samIkSA, vistArase Upara hI chapa cukA hai isaliye dharmasAgarajIne vastu zabdake artha meM kalyANakapanekA niSedha karane ke liye ajJAnatAke andhakAra kA sAhasase pIvIraprabhuke cyavanAdi chahoMko vastu ThaharA kara chahoMmeM kalyANakapanekA abhAva dikhAyA so kadApi nahIM ho sakatA hai| __ tathA aura bhI dekho khAsa dharmasAgarajInehI apanI banAI zrIkalpasUtrakI isI kalpakiraNAvalInAmA TIkAmeM jahAM sthi virAvalIko vyAkhyA karI hai vahAM khAsa ApanehI zrIjambU svAmIkA mokSagamana hue bAda-"manaH paryava jJAna 1, paramAvadhi 2, pulAkalabdhI 3, AhAraka zarIra labdhI 4, kSapaka zreNI 5, upazama bhaNI 6, jinakalpa 9, parihAra vizuddhi vagairaha tIna saMyama 8, kevala jJAnako utpatti , aura mokSa gamana 10"-yaha daza vastuoMke viccheda honekA likhA hai so isameM-paramAvadhiko manaH paryavako kevala jJAnotpattiko aura mokSagamanako vastu kahA aura-"kAraNaguNAkArya guNA bhavanti"-isa vyavahArika nyAyake anusAra kAraNake anusAra kAryakI utpatti mAnanA so prasiddha bAta hai isaliye bhagavAnke kevala jAnakI utpatti tathA mokSagamanako vastu kahane meM kyA harajA hai apitu kucha bhI nahIM aura jaba dharmasAgarajIke kathana karane likhane mujaba bhagavAnke kevala jJAna kI prAptiko tathA mokSamagamanako vastu kahanA siddha huA tathA isI kevala jJAnakI prAptiko aura mokSagamanako saba koI kalyANaka bhI kahate haiM vaisehI dharmasAgarajI bhI kevala jAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 163 ) kI prAptiko aura mokSagamanako kalyANaka bhI mAnate haiM likhate haiM kathana bhI karate haiM isase to dharmasAgarajIke kathana karane likhane mAnane ke anusArahI kevala jJAnakI prApti aura mokSagamana rUpa vastu sohI kalyANaka arthAt vastu kalyANaka donoM kA bhAvArtha ekahI dharmasAgarajI ke kathanase siddha ho gayA to phira vastu karake kalyANakapanekA niSedha karanA so abhinivezika mithyAtvake vA "mamavadane jiddAnAsti" kI taraha bAla lIlAke sivAya aura kyA kahA jaave| aura aba isa prakAra dharmasAgarajIke andhaparamparA meM calakara vastu karake kalyANakapanekA niSedha karanevAle gacchakadAgrahiyoMko bhI lajjita honA cAhiye aura abI bhI gacchAgrahakA mithyA pakSapAta chor3akara zrIjinAjJAnusAra isa granthako bAMdhakara satyako aGgikAra karanA cAhiye ; tathA phira yahAM para yaha bhI vicAra karane yogya bAta hai kianAdi kAlase sabhI tIrthaGkara mahArAjake dhyavanAdikoM ko kalyANakapanA ananta tIrthaMGkara mahArAja kahate Aye haiM aura avisaMvAdI kevalI bhASita jaina pravacana meM zrIRSabhadevajI Adi 23 tIrthaGkara mahArAja zrIvIrabhagavAnke cyavanAdikoMko vastu kahake kalyANakapane rahita kathana kara deveM aisA to kadApi na huA, aura na ho sakegA, isaliye isase bhI vastu kahane se kalyANakapanekA paramArtha siddha hotA hai tisapara bhI dharmasAgara jone sabhI ananta tIrthaGkara mahArAjoMke viruddha hokara yavanAdikoMko vastu ThaharA kara kalyANakapane rahita janAye so viveka zUnyatAse andha paramparA rUpa kA grahako bhramajAla meM girane vAloMke sivAya AtmArthI to kadApikAla mAnya nahIM kareMge / basa | isI tarahase prathama syavamavat garbhaharaNa rUpa dUsare dhyava Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 764 ) nameM bhI trizalAmAtAke 14 svapna dekhane vagairaha saba guNa lakSaNoMkA vistArase khulAsA pUrvaka zAstrakAroMne kathana kiyA huA honepara bhI gacchakadAgrahake abhinivezika mithyAtvake jorase dharmasAgarajIne prathama cyavanako kalyANakapanA aura dUsare cyavanako kalyANa kapaNA nahIM ThaharAneke liye zAstra kAroMke kathanakA rahasyako samajhe binA utsUtroM kI kuyaktiyoM se apanA saMsAra bar3hanekA bhaya na rakhake bhole jIvoM kI zuddhazraddhA bhraSTa karaneke liye aneka taraha ke utsUtroMkI kuyuktiyoMse kitanehI kuvikalpa uThAkara likhe haiM una saboMko tatvajJajana to svayaMhi vyartha samajha leveNge| to bhI alpa buddhivAle pAThakagaNako phira bhI vizeSa nissandeha hone ke liye thoDAsA namUnA dikhAtA hUM so dekho| ____ "usameNaM arahA kosalie paMcauttarAsAr3he abhii cha? hotyatti sUtravat samaNe bhagavaM mahAvIre pacahatthuttare sAiNA chaha hotyatti sUtraM baktu yuktaM tathApi sUtrakArANAM vicitragatiriti nAdhRtividheyA" isa lekha meM dharmasAgarajIne garbhApahArake pATha ko rAjyAbhiSekake pAThake samAna ThaharA karake apanI ajJAnatAse sUtrakAra mahArAja para bhI AkSepa kiyA aura saMsAra bar3haneke bhayako na karate hue garbhApahArake dUsare cyavana kalyANakako niSedha karaneke liye likhA so sabahI bhadrajIvoMko unmArgameM gerane rUpa mithyAtvakA kAraNa hai kyoMki Uparake lekha meM zrIkalpasUtrake zrImahAvIra svAmI sambandhI "samaNe bhagavaMmahAvIre paJcahatthuttare" ke pAThake samAna zrIjambUdvIpa prAptike zrIRSabhadevajI sambandhI "usameNaM marahA kosalIe paJca uttarA sAr3he" ke pAThako bhI kapana karanA yukta ThaharAyA so nahIM bana sakatA kyoMki kalpasUtrake pAThakI taraha jaghanya madhyama utkaSTa vAcanA pUrvaka unhoMke mAsa pakSa divasakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) khulAsA sahita kathana zrIjambUdvIpa prajJaptike pAThakA kisI bhI zAstra meM khulAsA na honese tathA garbhApahArakI taraha rAjyAbhiSekako kalyANakatvapanA prApta na honese donoM pAThoMko samAna banAnA ajJAnatAkA kAraNa hai aura pahile isakA vizeSa nirNaya zrI vinayavijayajI tathA zrInyAyAmbhonidhijI ina donoM mahAzayoMke lekhakI samIkSA meM isIhI granthameM chapa cukA hai aura Uparake donoM pAThoMke kathana karane meM " sUtrakArANAM vicitra gatiriti nAdhRti vidheyA" isa tarahakA likhake donoM sUtrakAra mahArAjoM para AkSepa rUpa likhA so bhI inake dIrgha saMsArIpanekA lakSaNa mAlUma hotA hai anyathA donoM sUtrakAroM ke bhinna bhinna viSaya samvandhake abhiprAthako samajhe binA apanI kubuddhikI vikalpanA se sUtrakAroMpara aisA AkSepa kadApi na karatA khaira aura anAdi anantakAlase sarvadA hamezA sabhI zrItIrthaGkara mahArAjoMke cyavanAdi pAMca pAMca kalyANakahI hote haiM parantu ina pAMcoMke sivAya anya koI bhI chaThA kalyANaka nahIM ho sakatA aura zrIvIraprabhuke to karmAnusAra kAlAnubhAvase Azcaryajanaka do vAra cyavana honese do alaga alaga bhava gine gaye aura do mAtA tathA do pItA bhI alaga alaga gine gaye aura prathama cyavanakI taraha dUsare cyavana rUpa garbhApahArameM bhI cyavana kalyANaka ke sabhI karttavya hue so to prasiddha hai isIliye zrIvIra prabhuke do cyavana mAna karake hI do cyavana rUpa do kalyANakoM kI ginatI se cha kalyANaka Thaharate haiM parantu zrIRSabhadeva svAmIke rAjyAbhiSeka ke karttavyameM to pAMco kalyAkoMmeM se kisI bhI kalyANakake karttavya nahIM bane aura pAMco kalyANakoMmeMse kisI bhI kalyANake lakSaNa rAjyAbhiSekameM na Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ honese zrIkalpasUtrAdimeM pragaTapane rAjyAbhiSekako alaga karake "cau uttarA sAr3he abhiipaJcameM" aisA khulAsA pAThakahake rAjyAbhiSekake binA zeSa cyavanAdi pAMca kalyANaka kathana kiye haiM isaliye rAjyAbhiSeka kI Ar3a lekara garbhApahArake kalyANakatvapaneko niSedha karanA pUrI ajJAnatA hai isako vizeSa tatvajJajana svayaM samajha sakate haiN| aura garbhApahArako indra mahArAjakA kArya samajhake kalyA. NakapanA nahIM mAnate kyoMki indra to anya bhI aneka kArya karatA hai parantu saba kAryoM meM kalyANakapanA nahIM mAnA jAtA (jaise zrIAdi nAthajIkI vaMzasthApanA, pANI grahaNa, rAjyAbhiSeka ityAdi) kintu garbhApahArameM to cyavana kalyANakake guNa lakSaNa svabhAva honese kalyANakapanA mAnane meM AtA hai isakA vizeSa khulAsA isa granthako par3hanevAle vivekI svayaM samajha leveNge| aura phira bhI dharmasAgarajIne garbhApahArakA kalyANakapanA niSedha karaneke liye nakSatra sAmAnyatAkA tathA asaGgatikA bahAnA liyA so bhI ajJAnatA hai kyoMki zrIsthAnAGgajI sUtrameM to nakSatra sAmAnyatA tathA asaGgatikA kucha bhI prasaGga ( kAraNa) nahIM hai kyoMki vahAM to sAmAnya vyAkhyAse zrI. padmaprabhujI Adi 13 tIrthaGkara mahArAjo ke cyavanase yAvat mokSa gamana paryanta pAMca pAMca kalyANaka batAye haiM usI mujaba vizeSa rUpase zrIvIramabhuke bhI cyavanase yAvat garbhApahArako kalyANakapane meM sAmila le karake kevala jJAna paryanta pAMca kalyANaka dikhAye haiM aura vRttikAra zrIabhayadevamUrinIne chaThA kalpANaka svAti nakSatra mokSa gamana khulAsA maga batalAyA haisapA zrIsamavAyAjI batti, garbhApahArako alaga mavarne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 167 ) ginA hai usI mujaba "loka prakAza" meM bhI devalokake cyavanako aura devAnandA mAtAkI kUkSise trizalA mAtAkI kukSimeM jAne rUpa garbhApahArako ina donoM ko alaga alaga bhava gine haiM, aura prathama cyavanake tathA garbhApahAra rUpa dUsare cyavanake donoM' jagahoM para khAsa zrIkalpasUtrakAra zrIbhadrabAhu svAmIjIne jaghanya madhyama utkRSTa vAcanApUrvaka alaga alaga vyAkhyA vistAra se karI hai isaliye nakSatra sAmAnyatA tathA asaGgatikA bahAnA lenA so ajJAnatA se bhadra jIvoM ko vyarthahI bhramAnese saMsArakA kAraNa hai isako vizeSa vivekI tatvajJajana svayaM vicAra sakate haiN| aura yadi nakSatra sAmAnyatAkA haTha kiyA jAve to tumArI kalpanA mujaba to zrIAdinAthajI ke rAjyAbhiSekako bhI tuma loga nakSatra sAmAnyatA karate ho to phira zrIpadmaprabhujI Adi tIrthaGkara mahArAjoM ke pAMca pAMca kalyANakoke sAtha zrIvIra prabhuke bhI pAMca kalyANaka dikhAye usI tarahase zrI AdinAthajIke bhI pAMca zrIsthAnAMgajI sUtrameM kyoM nahIM dikhAye tathA jaise zrIvIraprabhuke caritro meM sabhI jagahoM para pAMca pAMcakA vyAkhyAna hai vese zrIAdinAthajIke bhI kalpasUtrAdimeM eka nakSatra meM pAMcakA vyAkhyAna sUtrakArane kyoM nahIM kiyA aura "cau uttarAsAr3ha" aisA kyoM kahA aura vIra caritra meM to 4 hasto tarAmeM kisI jagaha nahIM kahe aura vizeSatAse zrIsamavAyAMgajI tathA lokaprakAza vagairaha meM alaga alaga bhava gine haiM aura sthAnAMga AcArAMga kalpasUtrAdimeM pAMca hastozara meM chaThA svAtimeM' khulAsA kaha diyA hai isaliye nakSatra sAmAnyatA karanA vyartha hai isakA vizeSa khulAsA vinaya vijayajIke lekhakI samIkSA meM pahile chapa cukA hai| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 168 ) tathA aura bhI suno jaba khAsa sUtrakAranehI cyavana garbhaharaNa janmAdikA bhinna bhinna vyAkhyAna vistArase kathana kara diyA tathA isa viSayameM pUrvAcAryone vIra caritrAdi, tathA kalpasUtra kI TIkAoM meM hajAroM zlokoMkI vistAra pUrvaka vyAkhyA karI hai aura rAjyAbhiSeka sambandhI vizeSa khulAsA kisI jagaha para kisI bhI pUrvAcAryane nahIM kiyA isaliye garbhaharaNake samAna rAjyAbhiSekako ThaharAnA kadAgrahake sivAya anya kucha bhI nahIM hai aura garbhaharaNa sambandhI hajAroM zlokoMkI vyAkhyA prasiddha honese asaGgati rUpI zaGkAke gandhakI bhI sambhAvanA nahIM ho sakatI isaliye asaGgatikA kahanA bhI vyartha hai kyoMki asaGgati to jaba kaha sakate the ki-14 svapna trizalAmAtAne AkAzase utarate aura apane mukhame praveza karate vagairaha cyavana kalyANakake lakSaNa garbhApahArameM na hote tathA sUtrakArane "caTha hatthuttare" kahake cyavana devAnandA janma / trizalA kaha dete aura isa viSaya meM kisI tarahakA khulAsA na karate taba to asaGgati rUpI zaGkAkA kahanA bana sakatA aura isa viSayameM TIkAkAroM ko samAdhAna karanekI jarUrata par3atI so to nahIM kintu khAsa sUtrakArAdikoMnehI "paJcahatthuttare" kahake vistArase kathana kiyA hai tathA usameM kalyANakatvapake lakSaNa pratyakSahI dekhane meM Ate hai isaliye asaGgati vagairaha kuvikalpoM kI kuyuktiyoM ko chor3akara satyagrahaNa karanAhI preyakArI hai isakA bhI vizeSa nirNaya vinayavijayajIke lekha kI samIkSA pahile chapa cukA hai| __aura "sandehaviSauSadhI" meM garbhApahArako kalyANakatvapane meM ginakara cha kalyANaka pratipAdana kiye jisakA niSedha karaneke liye dharmasAgarajIne garbhApahArako kalyANakaravapane kisI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 169 ) bhAgamameM kathana nahIM karanekA kahake Agama meM bAdhA ThaharAyA mIra AcArAGgajI meM 'pacahatttare' kI vyAkhyA meM (paJcasusthAneSugarbhAdhAna, saMharaNa, janma, dIkSA, jJAnotpatti lakSaNeSu) ityAdi yahAM para pAMca sthAna kahe parantu pAMca kalyANaka nahIM kahe aisA likhake 'sandehaviSauSadhI' se visaMvAda dikhAyA so bhI pUraNa ajJAnatA pragaTa karI hai, kyoMki sthAnAGgAdi aneka Agama, niyukti, cUrNi vRtti vagairaha zAstroM meM cha kalyANaka pragaTapane kathana kiye haiM, isaliye 'sandehaviSauSadhI' kArakA cha kalyANako sambandhI kathana AgamAnusAra honese Agama bAdhA kahanA pratyakSa mithyA hai| aura zrIAcArAGgajI sUtrakI dUsarI cUlikAko Adime vIracaritrAdhikAre kalpasUtrakI taraha hI "paJcahatthuttare" tathA "sAiNA parinibuDe" kahake cyavana, garbhaharaNa, janmAdi pragaTapane chahI kalyANaka dikhAye haiM aura TIkA kArane cyavana garbhaharaNa janmAdikoMko sthAna kahe so sthAna kaho athavA kalyANaka kaho donoM ekArthavAcI haiM isaliye sthAna zabda dekhake TIkAkAra mahArAjake abhiprAyako sama binA tIrthaGkara mahArAjake caritrako kalyANakapane rahita ThaharAnekA parizrama kiyA so utsUtra bhASaNarUpa honese AtmArthI koI bhI mAnya nahIM kara sakate / aura sthAna zabdakA kalyANakArtha prasaGgAnusAra arihanta siddhAdi vIza ( 20 ) sthAnaka, tathA 14 guNasthAna koMkI taraha ekahI hai isa bAtakA vizeSa nirNaya nyAyAM bhonidhijIke lekhakI samIkSA me pahile chapa cukA hai isaliye AcArAGgajIke aura sandehaviSauSadhi ke visaMvAda nahIM ho sakatA, isa bAtako vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM / aura Age phira bhI dharmasAgarajIne paJcAzakajIke pAThase pAMca kalyANaka dikhAke cha kA niSedha kiyA so bhI viveka zUnyatA kI no Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) anAmatAse mAyAcArIkI ThagAIyoMki vahAM to "pacamahAkallANA savvesiM jiNANaM hoMti NiyameNa" ityAdi pUrva bhAgake sambandhakI 3 gAthA chor3a dI hai tathA "ahigaya tittha vihAyA bhagavanti NidaMsiyA imetss| sesANavi evaMciyaNiyaNiya titthenu viNaNeyA ityAdi pichAr3Ike sambandhakI bhI gAthA chor3a dI hai aura pUrvApara sambandha sahita una gAthAoMkI TIkAkA pATha bhI chor3a diyA hai aura pUrvApara sambandha rahita bIca se thoDAsA adhUrA pATha dikhAyA aura mUlagranthakartA bhI. hari bhadramUrijIke tathA vRtti (TIkA) kAraka bhIabhayadevamUrijI ke abhiprAyako chupA karake ina mahArAjoMke abhiprAya viruddha ho karake adhUre pATase mAyAcArI karake bhadrajIvoMko bharamAnekA kAma kiyA hai kyoMki yadi pUrvApara sambandha sahita sampUrNa pATha likha dikhAte taba to sAmAnya vizeSake bhedako aura zAstrakAroM ke abhiprAyako vivekI jana svayaM samajha lete, aura mAyAghArIkI taskara ttike saba bheda khula jAte khaira isa viSaya sambandhI zAstrakAroM ke abhiprAya sahita sampUrNa pATha pUrvaka hamane vistArase samAdhAna nyAyaratnajI tathA vinaya vijayajI aura nyAyAmbhonidhijIke lekhakI samokSAmeM likha dikhAyA hai isaliye paJcAzakajI ke sAmAnya pAThako bAlajIvoMke Age karake kalpasUtrAdike vizeSa pAThoMmeM cha kalyANaka kathana kiye hai usakA niSedha karanA so ajJAnatA aura gacchakadAgrahake sivAya anya kucha bhI nahIM hai isakA vizeSa nirNaya hamAre pUrvokta lekhoMse vivekI jana svayaM samajha lebaiMge; dekhiye kitane bar3e AzcaryakI bAta hai ki-pItapagaccha meM patamAnika samaya meM aneka vidvAn nAma dharAte haiM tisapara bhI zAstrakAroMke abhiprAyako samajhe binA ananta dIrthakara mahAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 771 ) rAja sambandhI paJcAzakajI ke sAmAnya pAThako Age karake zrI kalpasUtrAdi aneka zAstroMmeM vizeSa rUpase pragaTapane vIra prabhuke cha kalyANaka likhe haiM usako niSedha karaneke liye "yadi vIra prabhuke cha kalyANaka hote to paJcAzaka meM usake mAsa pakSa dina dikhalAte" aisI kuyukti mAyAcArI karane vAloMko lajjita honA caahiye| kyoMki vizeSa rUpase zrIkalpasUtra meM tathA usakI 19 vyAkhyAoMmeM aura Avazyaka niyukti cUrNi vagairaha aneka zAstroM meM chahIM kalyANakoMke bhinna bhinna mAsa pakSa tithi nakSatrakA vyAkhyAna zAstrakAroMne khulAse kara diyA hai usako chor3a denA aura paJcAzaka meM cha likhanekA prasaGga na honese vahAM cha na likhe jisapara tarka karanA kyA aisI mAyAcArImeM vidvattA hai bar3I zarma kI bAta hai, khaira / aura bhI dekho vizeSa vyAkhyA meM sAmAnya pATha Ave usakA khulAsA TIkAkAra karate haiM jaise vIra prabhukI mAtAke 14 svapnAdhikAre prathama hastIkA varNana kiyA parantu vIra prabhukI mAtAne prathama siMha dekhA thA usakA khulAsA TIkAkAroMne kiyA parantu sAmAnya pATha meM vizeSa pATha Ave usakA khulAsA karanekI vizeSa Avazyaka nahIM rahatI kyoMki dekho jaise 24 tIrthaGkara mahArAjoM ke nAma, gotra, mAtA, pitA, dIkSAdi kalyANaka tithi aura sAdhu sAdhvayoM ke pramANa vagairaha ke yantroM koSTaka ) meM tathA 24 bozoke stavana vagairahoM meM 19veM bhagavAnko strI apane meM na likhake sAmAnyapanese puruSatvapane meM likhate haiM / taisehI yadyapi vIraprabhuke cha kalyANaka honepara bhI pacAzakarme cha na likhake sAmAnyatAse pAMca likhe to usameM koI iranA nahIM, tathA -isase niSedha bhI nahIM ho sakate isa bAtako bhI vivekI jama svayaM vicAra sakate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 772 ) tathA aura bhI dekho zrIAdinAthajIko dIkSA liye bAda 1 varSa paryanta AhAra na milA yaha bAta sAmAnyatAse kahane meM AtI hai parantu vizeSatAse to caitra kRSNa aSTamI (gujarAtI phAgaNa badI 8) ko dIkSAke dinake hisAbase vaizAkha sudI 3 ke dine pAraNeko 13 mAsa aura Upara 11 dina hote haiM to bho sAmAnyatAse varSa kahane meM AtA hai isI tarahase tIrthaGkara mahArAjoMke garbha sthitI vagairaha sAmAnyatA vizeSatAke hajAroM dRSTAnta zAstroM meM dekhane meM Ate haiM isaliye akSarArthakoM na pakar3ake bhAvArthako dekhanA cAhiye usake binA samajhe vyartha jhagar3A karake karmavandhaka aura utsUtrI na honA cAhiye / ___ aura phira kulamaNDanasUrijIne kalpAvacUrimeM chaH kalyANaka Dikhe haiM usako dharmasAgarajIne binA upayogase aura sandehaviSauSadhi ke anusAra likhanekA ThaharAyA so bhI gacchakadAgrahakI abhinivezikatAse vyarthahI mithyA pralApa kiyA hai kyoMki sarvazAstrAne khulAsA pUrvaka cha kalyANaka likhe haiM isaliye binA upayogase nahIM kintu jAna bUjhakara zAstrAnusAra likhe haiM aura sandehaviSauSadhi ke anusAra likhe vaisA dharmasAgarajIko koI jJAna nahIM thA isaliye sandehaviSauSadhikA anusaraNakA kahanA vyartha hai aura satya bAtameM eka ekake kathanakA pUrvAcArya anusaraNa karatehI haiM isameM koI harajakI bAta nahIM hai isaliye uparokta satya bAtameM yadi anusaraNa kiyA mAnA bhI nAve to usase chakalyANakakA niSedha nahIM ho sakatA isakA vizeSa nirNaya nyAyAmbhonidhIjIke lekhakI samIkSA, pahile upa cukA hai| aura jisa viSayakA vAdavivAda calatA ho usa viSaya jo likhegAso vicArakahI likhegA isake nyAyAnusAra kalyA. 'naka sambandhI vivAda to zrIkulamabahamasUrijIke pahilehI calA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (773 ) AtA thA unake samaya meM bhI calatA thA jisapara bhI unoMne cha ka0 likhe usase siddha hotA hai ki unhoMne jAnabUjha karake hI cha kalyANaka likhe haiM natu binA upayoga / aura usa samaya inake kathamakA kisIne niSedha bhI nahIM kiyA isase usa samayakI tapagaccha samudAyava unake pUrvaja saba cha mAnanevAle siddha hote haiN| aura Age phira bhI dharmasAgarajIne apane mithyAtvake udayase zrIgaNadharasArddhazatakake pAThakA tathA usakI vRttike pAThakA aura zrIjinavallabhasUrijIke kathanake bhAvArthako samajhe binA ina mahArAja para chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA karanekA mithyA dUSaNa lagAneke vAste pUrvAparakA sambandhako chor3akara bIcamese thoDAsA adhUrA pATha likhake phira usakA viparIta ulaTA artha karake andhaparamparAmeM calanevAle viveka zUnyoMko tathA bhadrajIvoM ko apane bhramameM geranekA kAma karake mithyAtvake sArthavAhIkA kAma kiyA hai usakI bhI samIkSA karake pAThakagaNako dikhAtA hUM so dharmasAgarajIkA lekha nIce mugaba hai| "SaSTa kalyANaka prarUpaNA mUlaM tAvat citrakUTe caNDikA gRhasthitI navInamatavyavasthApanahetave jinavallabhavAcanAcArya eva yata maah| tatra kRtacAturmAsikAnAM zrIjimavallabhavAcanAcAryANAmAzvinamAsasya kRSNa pakSasya trayodazyAM zrImahAvIragarbhApahAra kalyANakaMsamAgataM, tataH zrAdvAnAM puro bhaNitaM jina. vallabhagaNimA bhI prAvakA adya zrImahAvIrasya SaSTaMga pahAra pharavANakaM samAgataM / tataH pAdvAnAM puromaNitaM SaSTaMga pahAra kalyANakaM 'paJcAtyuttarehotthA-sAraNAparinindhuDebhayavamiti' pragaTArarava sidvAnta pratipAdanAta manyaca tathAvi kimapivicityamAtito aba caityavAmitvagatvA yadi davAShree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 994 ) vandyate tadA zobhanaM bhavati gurumukha kamala vinirgata vacanArAdhakaiH Avakai sUktaM bhagavan yadyummAkaM sammataM tava kriyate tataH sarvazrAvakA nirmalazarIrA nirmalavasvA gRhItanirmalapUjopakaraNA guruNA saha devagRhe gantu prsttaa| tato devagRhasthitayAryakayA guruzrAvaka samudAyenAgacchato gurundRSTvA pRSTako vizeSodya kenApi kathitaM vIragarbhApahAra kalyANaka karaNArthamete samAgacchanti tayAcintitaM pUrva kenApi na kRtametadadhunA kariSyaMtIti na yukta pazcAzaMyatI devagRhadvAre patitvAsthitA dvAraprAptAn prabhUnavalokyoktamatayAduSTacittayA mayA mRtayA yadi pravizata tAdUgaprItika jAtvA nivayaM svasthAnaMgatAH pUgyA-ityAdi jinadattAcArya kRtagaNadharasAIzatakasya vRttau // tathA // asahAeNA vivahI pasAhio jo na sesasUrINAM / loyaNapahevivaccai puNajiNamayaNUNaM-iti gaNagharasArddhazatakedvAviMzatizatamI gAthA tadttiryapA-tato yena bhagavatA asahAyenApyekAkinApi parakIya sahAya nirapekSa apirvismaye atovAzcaryametat vidhirAgamoktaH SaSTakalyANakarUpaJcatyAdi viSayaH pUrva pradarzitazvaprakAraH prakarSaNe damityamevamati yogtrArtha sahiSNuH savAvadAviti skandhAsphAlanapUrvakaM sAdhitaH sakalaloka pratyakSa prkaashitH| yo na zeSa suuriinnaamjaatsiddhaantrhsyaanaamityrthH| Dodhanapa'pi dRSTimArge'pi mAstAM zrutipaNe brajati yAti / ucyate punarjinamata bhagavanpravacanavedibhiriti gaathaarthH||tthaa|| pUrNa mUla paDimaMpi sAvimA ciDanivAsi smmtN| gabhbhApahAra kallANagaMpi nahuM hora vIrassa // 1 // iti jinadattAcArya kRtotsUtrapadodghATana kulake ityAdi baco pavitA, zrIharibhadrasUri zrIabhayadevasUryA. dinAM paJcakalyANa vAdInAM kvacidamAmodAvanena kvacicotsa. amApana holamA kurvan prAguktarotyArSikayA nivAryamANopi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) nijamatAviSkaraNAthai SaSTaMkalyANakaM vyavasthA sthaapyt|" Uparake lekhakI samIkSA karake AtmArthI satyagrahaNabhilASI niSpakSapAtI sajjanoko dikhAtAI, so dekho-Uparake lekha meM dharmasAgarajIne zAstrakArake uparokta pAThoMkA abhiprAyako samajhe binA viveka zUnyatAse mithyAtvake udayase bhadrajIvoMko unmArgameM gerane ke liye zAstrakAroMke abhiprAya viruddha hokara pUrvApara sambandha rahita adhUrA thoDAsA pATha likhake vyarthahI nijaparake saMsAra bar3hAnekA kAraNa kiyA hai kyoMki zrIgaNadharasArddhazatakakI sahattike uparokta pAThase zrIjinavallabhamUrijIko navIna chaThe kalyANakakI prarUpaNA karanevAle ThaharA kara zrIharibhadrasUrijI zrIabhayadevasUrijIkI AzAtanA hIlamA karanevAle utsUtra prarUpaka ThaharAye so nimkevala bar3I bhArI ajJAnatAse apanI vAcAlatA pragaTa karI hai, kyoMki zrIjinavamabhasUrijIne chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA nahIM karI kintu moRSabhadeva Adi 23 tIrthakara mahArAjoMke tathA zrIgaNadharapUrvadhara pUrSAcAryo ke kathana mujabahI Agamokta rItikI prAcIna satya bAtoMko pragaTa karI hai natu zAstra viruddha apanI kalpanAse, isa liye navIna prarUpaNA kahanA pratyakSa mithyAtvakA hetu bhUta saMsArakA kAraNa hai isakA vizeSa nirNaya UparameM nyAyAmbho. nidhijoke lekhakI samIkSAmeM isI granyake pRSTa 561 se 572 taka tathA 610 se 637 takameM chapa gayA hai usako viveka buddhise par3hanevAle tatvArthI pAThakagaNa satyAsatyakA nirNaya svayaM kara skeNge| aura UparameM dharmasAgarajIne zrIjinavallabhasUrijIko navIna mata sthApana karane ke liye cotor3ameM caNDIkAke mandirameM ThaharanekA likhA so bhI ajJAnatA va dveSa buddhise .jinAjJA prakAzako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unmArga ThaharAnehapa mithyAravakA kAraNa kiyA, kyoMki bImamayadevamUrijIne ina mahArAlako zAstrAdhyayana karAye bAda kriyA uddhArakA upadeza diyA usI mujaba caityavAsI apane guru kI AjJAse bhIabhayadevasUrijI mahArAjake pAsa kriyA uddhArase zuddha saMyama aGgikAra kiyA aura kitanehI kAla gujarAtane bihAra karate hue vizeSa lAbha jAnakara mevAr3a dezameM vihAra kiyA yahAM citaur3ameM avidhimeM par3ehue caityavAsiyoMke bhaktoko zrIjinAjAnusAra zAstroktavidhi mArgameM sthApana kiye the natu apane kalpita mArgameM jinAjJA viruddha-isaliye jinAjJAkA prakAza karaneko dharmasAgarajIne dvaSa buddhise navIna mata vyavasthA sthApanakA likhA so pratyakSa mithyA hai isakA vizeSa khulAsA isa granyake par3hanevAle vivekI jana svayaM kara leveNge| aura citoDameM zrIjinavallabhasUrijIne caumAsA kiyA taba Azvina badI 13 ko mImahAvIraprabhuke chaThe garbhApahArarUpa dUsare cyavana kalyANakakA dina AyA usakI ArAdhanA karane ke liye prAvakoMke sAtha caityavAsiyoMke mandirameM devavandana karaneko jAne lage, usako dekhake caityavAsinI mAryA (jatanI) ne vicArA ki-pUrva kisIne nahIM kiyA to yaha kaise kareMge aisA vicArake caitya ( mandira ) ke daravAje ADi gira gaI aura mahArAjako caityake daravAjepara Aye huai dekhakara vo caityavAsinI jatanI sAdhvI bolI ki, mere jIvate hue to mere mandirane na jAne dUMgI, parantu mereko mArakara mere-mare pIche jAvo to tumArI khusI taba mahArAja usakA aisA krodhayukta duSTa adhyavasAyakA kleza bar3hAnevAlA aprItikA bacana suna kara pIche lauTa aaye| isapara dharmasAgarajIne caityavAsinI sAdhvIke kahane mujaba chaThe kalyANakakI navIna prarUpaNA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 777] aura cItor3a nagara meM zrIjina vallama sUrijI mahArAjane cAturmAsa kiyA usa samaya cItor3anagara meM caityavAsiyoMne apane apane gaccha paraMparA rUpa vADeke dRSTisaMgakA aMgha paraM parAmeM bhole jIvoMko phaMsA liye the tathA maMdiroM (caityoM ) ke mAlika bana baiThe the aura caityAdimeM rahate hue caityakA paidAsa pUjArI sevaka goThIkI taraha khAte the aura avidhise sAvadyAnuSTAna pUrvaka saMyama mArgako chor3a kara bhraSTAcAra meM par3e the isa liye cItor3a meM usa samaya jitane maMdira the vaha saba pakSapAtI kadAgrahI caitya vAsiyoMke hAthameM honese avidhi caitya the parantu pakSapAta rahita vidhi mArgakA eka bhI mandira vahAM nahIM thA isa liye mahArAjane zrAvakako kahA kianyacca tathA vidhaM kimapi vidhi caitya nAsti tato atraiva caityavosa caityegatvA devAvaMdyatetadAzobhanaM bhavati " arthAt isa nagara meM caityavAsiyoMke avidhi caityoMke sivAya vidhi caitya koI nahIM' hai isaliye caityavAsI caityameM jAkara deva vaMdana karanA acchA hai taba mahArAja ke sAtha meM anya bhI bahuta zrAvaka loga pavitra vastrAdi dhAraNa karake mandira meM lejAne yogya pUjA kI sAmagrI lekarake deva vaMdana ke liye cale isa tarahase mahArAja ko bhAvakoM ke sAtha meM zrIvIra prabhuke garbhApahAra dUsare cyavana rUpa chaThe kalyANaka saMbandhI deva baMdana karaneko kisIke mukha se apane caityameM Ate hue sunakara cetyavAsInI sAdhvIne vicArA ki - " pUrva kenApinakRtaMadhunA karisyatIti na yuktaM pazcAtsaMyato deva gRhadvAre patitvAsthitA dvAra prAptAn prabhUnava loyokta "6 tayA duSTacitayA mayA mRtayA yadi pravizata tAdUgamItika jJAtvA nivatyaM svasthAnaM gatAH pUjyA " arthAt mere maMdira maiM pahale kisIne ( vIra prabhuke garbhApahAra kalyANaka saMgha 13 www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [778] deva vaMdanAdi vidhAna kiyA nahIM aura yaha abhI kareMge ho yukta nahIM hai isa liye inako mere mandirameM aisA nahIM karane denA cAhiye aisA vicAra karake apane mandira ke daravAjeke agADI ADI gira gaI aura mahArAjako bhAvakoMke sAtha mandirake daravAje para Aye hue dekhakara vo caityavAsInI sAdhvI dRSTavitta se koSa yukta hokara bolane lagI ki mere jIvate hue to mere maMdirameM Apako na jAne daMgI parantu mereko mAro mere mare bAda pIche yadi maMdirake andara praveza karo to tumArI khuzI taba mahArAja usa caityavAsInIkA esA koSa yukta duSTa adhyavasAyakA kaleza bar3hAne vAlA anItikA bacana sunakara jAnakarake vahA~se pIche sthAna para bhaagye| isa prakArase caityavAsInIne (pUrva kenApi na kRtametadadhunA karisyatIti nayuktaM) aisA vicAra kiyA aura pIche (pazcAt saMyatI devagRha dvArepatitvAsthitA dvAraprAptA prabhUnavaDopoka metayA duSTacitayA mayAmRtayA yadi pravizata) isa taraha kA apanA kadAgraha karake dikhAyA isa bAta para bhI jo bThe kalyANakako navIna prarUpaNa kahate haiM so bar3I ajJAnatA 1kyoMki yaha caityavAsInI apane gacha paraMparA rUpa hine bandhI duI sAvadhAnuSTAnako karanevAlI AgamArthako jinAmA ko nahIM jAnanevAlI thI aura cItor3ane usa samayake caityavAsI bhAcAryAdi loga bhI apane apane gacchakA dravya paraMparA rUpa vAr3Ake dRSTi rAgameM baMdhe hue apane apane gaccha vAsIyoMke sivAya anya dusare gaccha vAloMko apane caityameM apanI icchAke viruddha koI bhI kArya nahIM karane dete the aura khAsa bhApahI una caityoMke mAlika bane edubaiThe ra Diye usa samaya pAka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 1] bAMva mujaba satyavAsInIne bhI apane svamahArASako . praveza karane diyaa| aura (pUrvakenApi na katametadadhunA pharigyatIti mayukta) esa kA artha to siddha itanA hotA hai ki-pUrva maryAta pahale kisI ne bhI mere caityane esA na kiyA aura yaha abhI kareMge so yukta nahIM hai, aisA usa caityavAsInIne apane caitya saMbaMdhI vicArApA parantu sarva jagaha sarva dezoM tathA zAstroMmeM bhI yaha bAta nahIM sa tarahakA nahIM vicArA thA so to Uparake pAThase pragaTapane dikhatA hai isaliye usane sarvatra nahIM kintu caitya sabaMdhI vicArA thA tabahI to isa tarahakA vidhArake apane caityake daravAjeke mADigirI thI so yaha to una cetyavAsInIne apane gaDa kadAgrahake krodhake udayakI mahAnatAse bina bicArA bartAva kiyA thA aura jaba usa samayake vahA~ke caitya vAsi bhAcArya nAma gharAne vAle vidvAn kahalAte the tomI chaThe kalyANakakA svarUpa nAhi jAnatethe (jisakA khulAsA nyAyAmbhonidhi jIke lekhakI samIkSA, pahale chapacukA hai) tophira yaha to vicArI strI jAti tuccha buddhi vAlI ajAni caityavAsinI usakA svarUpa kaise jAna saktIthI aura jisakA svarUpa nahi jAna sake sasa viSaya meM prANi ajJAnatAse cAhe jaisA anucita vAMvabhi kare to kyA usakA jJAnIke vartAvase zAstrokta mUla satya bAta jhUThI ho saktI hai so to kadApi nahi aura vaha ajJAni prANi usakA svarUpanahIM jAnane se tathA apanA kadAgrahake krodha udayase viparIta vartAva kare to kyA usakA dekhA dekhI vidhekI vidvAnoMko bhI vaisA bartAva karanA cAhiye so bhI kadApi nahIM to phira usa ajJAnI caityavAsInI gaccha kadAgrahI strI jAtiko tuccha buddhikI apane caitya sabandhI anucita vartAvakA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 780.] vicAraNeko dekhA dekhI vartamAnika vidvAn nAma dharane vAle hokarake bhI satyAsatyakA nirNaya kiye binA zAstota chaThe kalyANakako satya bAtako mUThI ThaharAneke liye upaseka caitya vAsinIkA anucita bartAvako Age karake gaccha kadApahale mahAn puruSoMko mithyA dUSaNa lagAte haiM jinhoMko uparoka lekha bAMcakara lajjita honA cAhiye aura apanI vidvattAko hAMsI karAne vAlA aMdha paraMparAkA, haThavAdako chor3akara satya grahaNa karanA cAhiye isakA vizeSa nirNaya niSyakSapAtI vivekI tasva. sujana svayaM samajha leveMge aura Aja uparokta viSayameM satya grahaNAbhilASI pAThaka gaNako vizeSa nissaMdeha hone ke liye yahAM para pratyakSa dRSTAnta dikhAtA hUM so dekho-Aja kAla vartamAna meM jitane hI viveka 'zUnya kadAgrahI mata vAsiyoM meM una caityavAsiyoMke jaisA duSTA grahakA vartAva dekhane meM AtA hai jo jaise kitane hI zaharoM meM kitane hI ajJAnI daDhiyeM logoMne " jinezvara bhagavAnkI ratha yAtrAkA vara ghor3A vANitrAdi sahita. gIta gAna pUrvaka" apane sthAnakake Agese hokara nahIM jAne denekA mAna rakkhA hai una zaharoM meM koI AcAryAdi munirAja padhArahoM ve vahAMke bhArama kalyANArthI bhakta prAvakoMko dharmopadeza dvArA aThAI ucchava jina pUjana ratha yAtrAdise zAsanakA prabhAvanA karane vAle ko bodhibIjakI prApti samyakta kI zuddhi aura anaMta lAbhakA kAraNa batalAyA hove usako sunakara hRdayameM dhArake kitane hI bhakta prAvakoMne zraddhA pUrvaka zrIjinezvara bhagavAnkI bhaktike liye aura zAsana prabhAvanAke vAste aThAI ucchavI ratha yAtrA kA vara ghor3A vAjinAdi sahita bhagavAnake guNoMkA kIrtana pUrvaka jaya banise nikAlanA zurU kiyA hove vahAM bAjAra yA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 78 ] galI ke rAstA DhUMDhiyoMkA sthAnaka nAjAye taba DhUMDhiye loga vAjinAdi gItayAna jaya dhvanI sahita ratha yAtrAkA vara ghor3A ( bhagavAn kI asavArI ) ko apane sthAnakake Amese jAne sabandhI virodha kareM aura bahuta kahane sunane para bhI vahIM mAne to apane haThavAda rUpI matakadAgrahake kAraNa abhimAnase krodha kadAgraha karake mAra pITa lar3AI daGgA bhI karane lagajAve aura bakavAda karane lagajAve ki hamAre sthAnakake jAnese ratha yAtrA vara ghor3A va jatrAdi gIta gAna jaya dhvanI pUrvaka Aja taka bhI nahIM nikalA to Aja kaise jAne dekheMge isa prakAra klosase karma baMdhanakA kAraNa jAnakara bivekI buddhimAn zAMta svabhAvI AtmArthI bhakta janoMne usa bhagavAn ko asavArIko vAjinAdi dhvani pUrvaka DhUDhiyoMke sthAnakake Ageke rasteke badale dUsare rastA se le jAve to kyA vaha ratha yAtrA bhagavAnko asavArI aThAI ucchava pUjana kalpita zAstra viruddha ho sakatA hai so to kadApi nahIM tathApi koI ajJAnI mata kadAgrahI DhUMDhaka kahane lage ki dekho usa dina ratha yAtrAkA vara ghor3A hamAre sthAnake Age hokara nahIM jAne pAyA isa liye yaha ratha yAtrAdi saba jhUThe DhaGga: haiM to kyA vaha ajJAnI DhUMDhakakA kahanA satya kadApi ho sakatA hai so to kabhI nahIM aura usa ajJAnI DhU Dhaqake anuyAyiyoMkI andha paramparAkA kathana bhI satya nahIM ho sakatA tathA ratha yAtrA aThAI ucchava: jina pUjana vagairahakA upadeza aura kaktavya kalpita zAstra viruddha navIna prarUpaNA nahIM Thahara sakatI kintu zAstrAnusAra binAkA mujaba Atma kalyANa kAraka prAcIna hI mAnanemeM jAte haiM tisa para bhI koI kadAgrahI bhArI karmA apanA jhUThA haThavAdako nahIM chor3a to unake karmo kA doSa parantu AtmArthI jana to aisA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 782 ] kalpita jhUThA kadAgraha kadApi nahIM kara sakate haiM isI tarahase usa samaya tama caityavAsiyoMne apane apane gacchamamatva rUpa dADe bandhana meM apane apane dRSTi rAgiyoMko phaMsA liye the tathA apane gacchake avidhise maMdira banavAye aura bhraSTAcAra meM par3akara AjijIkA karate hue kAla vyatIta karate the aura apanI ra kalpita kapanAke mAne hue mantavya ke viruddha cAhe vo jinAcA mujaba zAstrAnusAra hove to bhI apane adhikAra ke maMdira (ceTa) meM dUsare gaccha vAle kisIko bhI koI bhI kArya nahIM karane dete the isa liye una caityavAsInI jatamIne bhI apane gaccha ke mandira meM zrIjinavallabha sUrijI mahArAjako deva bandanAdi nahIM karane diye tathA gaccha| kadAgrahase mandira ke daravAje mADI gira gaI aura avicAra se krodha yukta anucita bartAva karake AgamArthako samajhe binA strI jAtiko tuccha buddhise apanI kalpanA mujaba kahane lagI ki pahile kisone bhI mere mandira meM esA nahIM kiyA to yaha kaise kareMge; isa tarahase usa caitya vAsInI gaccha kadAgrahI ajJAnI jatanI (sAdhvI ) kA kathana satya nahIM ho sakatA tathA zrIjinavallabha sUrijIkA bhI vIra prabhuke chaThe kalyANaka saMbandhI kathana tathA usIke liye mandira meM deva bandanA ke liye jAnA bhI zAstra viruddha kalpita nahIM ho sakatA kintu ina mahArAjakA kathana to AgamAnusAra jinAnA mujaba hI samajhanA cAhiye / tisa para bhI usa caitya vAsImI adyAni jatanikA kadAgrahI kathanakI viveka buddhi gurugamyaAgamArthase satyAsatyakA nirNaya kiye binA gambharoha pravAhakI taraha andha paraMparAkA gaccha kadAgraha se Age karake usI tarahakA dRr3ha kadAgrahase Agamokta chaThekalyaNaka saMbaMdhI bhI jinavallama sUrijI ke satya kathanako jhUThA ThaharAnekA udyama karane vAle Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 783 ] dharma sAgarajI va unake anuyAyiyoM ko gaccha kadAgrahI azAniyoM ke sivAya aura kyA kahA jAbe so isa bAtako niSpakSapAtI AtmArthI vivekI binAzAbhilASI pAThaka gaNa svayaM bicAra sakate haiM tathA dUsarA aura bhI suno vartamAnameM gaccha vAsI yati tathA zrI pUjpa logoMmeM apane 2 gacchake maMdiroMmeM mAtra pUjAkA par3hAnA sataraha bhedI pUjana tathA zAMtika pUjana pratiSThA ujamaNAdi kartavya jo jo yati loga karAte haiM vahAM dUsare gacchavAle yatiko snAna pUjA pratiSThAdi kriyA kabhI nahIM karane dete jisa para bhI dUsare gaccha vAlAyati karane jAve to ve loga bolane lagate haiM ki aisA kabhI huA nahI hone bhI nahIM deveMge yaha bAta bhI pratyakSa dekhane meM AtI hai isase dUsarA gaccha vAlekA snAtra par3hAnAdi kriyA karavAnA zAstra viruddha nahIM ho sakatI parantu niSedha karane vAloMkA gaccha kazagraha andha paraMparA hI samajhanI cAhiye aura kitane hI saMvegI nAma gharAne vADe sAdhu loga tathA unhoMke dRSTirAgI bhAvaka loga bhI dUsare gaccha vAle sAdhU sAdhviyoM ko apane gacchake upAzraya va dharmazAlAmeM utarane nahIM dete ese hI anyamata vAle mithyAtvI logoMneM bhI dekhane meM AtA hai ki apane matake maTha devalameM vA apane bhaktoMke gharameM pUjana va anuSThAnAdi kArya apane kuTumbake AdamIke sivAya dUsare AdamIko nahIM karane dete jisa para bhI koI karane jAve to usa para apane se bana sake taba taka mArapITa bar3AI daGgA zira phor3anA vagairaha kareM parantu apane viruddha dUsareko nahIM karane dete isI taraha se ve caityavAsI bhI apane sivAya dUsare gaccha vAleko nahIM karane dete the usase una caityaH bAsonI javanone bhI zrIjina vallabha sUrijI ko dUsare gacchavADe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 784 ] , jAnakara apane gaccha ke maMdira meM praveza bhI nahIM karane diyA aura mandirake ADi gira gaI so to unakI ajJAnatAkA kadAgraha samajhanA cAhiye parantu ina mahArAjakA kathana to zAstrokta satya hI mAnanA cAhiye tathA tIsarA aura bhI suno-jaba cotor3a nagara meM jisa samaya zrI jinavallabha sUrijI mahArAja vihAra karate hue padhAre u samaya vahAM ke jainI nAma gharAne vAle caityavAsiyoMke dRSTirAgI bhaktoMne nagara bharameM mahArAjakA Thaharane ke liye koI bhI sthAna na diyA tatha mahArAja cAmuMDA devIke mandira meM Thahare aura vahAM dharmopadeza dvArA caityavAsiyoM kI avidhiko niSedha karake vidhi mArga jinAjJAko pragaTa karane lage tatra vahAM ke caityavAsI loga ina mahArAja para dhveSa karake pAMca sau ( 500 ) AdamI ekaTTha e hokara lAThI leke mahArAjako mArane ke liye Aye yaha bAta ke itihAsa chape hue saMghapaTakameM tathA zrIgaNadhara sAMI zataka vRtti prakaraNAdime prasiddha hai isa para bhI vicAra karanA cAhiye ki jaba ve caityavAsI loga nagara meM Thaharane kI jagaha taka bhI nahIM dene deve tathA apanI kharAva AcaraNa ke avaguNoM ko dekhe binA unako mAraneke liye jAve pUrA dveSabhAva rakhe to phira unako apane mandira meM kaise praveza karane deve apitu kabhI nahIM isa liye una caityavAsInI jatanIne dveSa buddhise apane mandira meM mahArAjako praveza taka bhI nahIM karane diyA yaha to dveSakA kAraNa pratyakSa dikhatA hai aura unahIM ajJAnI kadAgrahI caityavAsinIkA anukaraNa karake satyAsatyako parIkSA kiye vinA Agamokta chaThe kalyANakakA niSedha karaneke liye zrI jinavallabha sUrijI mahArAja para kalpita prarUpaNakA dUSaNa lagAne vAle una catyavAsInI jaise ho gaccha kadAya hI jinajhAke aura Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 785 ] pUrvAcAryo zatru majJAnI samajhanA cAhiye isa bAtako vizeSa sUpase tatvajJa sajjana svayaM vicAra sakate haiM aura bhI gaNadhara sArddhazatakako 122 vI gAthAkoTIkA kA vizeSa nirNaya isa granthake pRSTha 610 se 637 taka chapacukA hai vahAMse samajha lenA isa liye isa gAthAko TIkAse bhI chaThA kalyANaka Agamokta gaNagharAdi mahArAjoMkA kathana kiyA humA usake anusAra ina mahArAjane bhI kahA hai aba pAThakavargase merA yahIM kahanA hai ki-dharma sAgarajIne mIgaNadhara sArddhazatakako mRttikArake abhiprAyako tathA isa pAThake pUrvApara sambandha ke bhAvArthako samajhe binA yA abhini vezika mithyAtvase mAyA vRtti karake bIca se thoDAsA adhUrA pATha vAlajIvoMko dikhAke apanI kalpanAse chaThe kalyANaka kI navona prarUpaNA karanekA udyama kiyA so gaccha kadAgraha andha paraMparA vAloMko aura bhole jIvoMko mithyAtvameM gerane vAlA honese saMsAra sRddhikA hetu hai isa bAtakA nirNaya isa granthake par3hane vAle aparake lekhase vivekI pAThakagaNa svayaM kara leveMge___ aura caityavAsInIkA krodhayukta anucita vartAvako dekha kara mandira meM praveza na kiyA pIche lauTa kara svasthAna Agaye so to bahuta hI acchA kiyA kyoMki AtmArthI jinAmA rAdhaka zAMta svabhAvo mahAtmAjana kaleza jhagar3e ke kAraNa karma baMdhake hetuse dUra rahate haiM isa liye yadyapi mahArAja mAvakoM ke sAtha mandirajImeM deva bandana karaneko jAte-the so mahArAja kA kartavya satya thA tisa para bhI una caityavAsinIkA gaccha kadAgraha dekha kara pIche loTa Aye usase ina mahArAjakA kathana zAstra biruddha kadApi nahIM ho sakatA isa bAtako Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 9 ] vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM kyoMki dekho vartamAna meM tumhAre tapa gaccha ke muni zrIAnanda sAgarajI sumbaI bandara se zrIsaMgha ke sAtha meM zrIantarikSa pArzvanAthajIkI yAtrA karane ke liye vahAM gaye the taba sAthameM bhagavAnakI pratimA bhI thI isa liye jaba taka sangha vahAM darzanake liye Thahare taba una pratimAjI ko zrI antarIkSa pArzvanAthajI mahArAjake maMdira meM birAjamAna karaneke liye saMghavAle gaye so bAta ucita thI tisa para bhI vahAMke digambara logoMne kitane dina taka maMdira meM pratibhAjI ko birAjamAna karanekA virodha kiyA birAja mAna nahIM karane dene lage taba ApasameM khIMcAtAna honese zvetAMbara digambara zrAvakoM ke Apasa meM mArapITa lar3AI daGgA ho gayA korTa kacerImeM hajAroMkA kharcA huA logoM ko bar3I takalIpha uThAnI par3I sAthavAle sAdhuoM ko bhI korTaneM khar3A rahanA par3A ityAdi bahuta nukazAna huA so jainameM pragaTa hai aura zrIjinavallabha sUrijI to kalezakA kAraNa dekha kara pIche lauTa Aye so bahuta acchA kiyA kisI taraha kA nukazAna nahIM huA parantu usase mahArAjakA kathana zAstra viruddha nahIM samajhanA cAhiye jisa para bhI koI isa bAtako viruddha samajhe to unako ajJAnatA hai isako vivekI jana svayaM bicAra leveMge aura Age phira bhI dharma sAgarajIne pUyaI mUlapaDimaMdi sAviA thiI nivAsI sammaMtaM " garbhApahAra kalyANagaM pinahu hoI vIrassa // 1 // " isa gAthAko likha kara chaThe kalyANaka ko niSedha karaneke liye bAla jIvoMko apanI caturAI dikhAI parantu vivekI vidvAnoMke Age to bAla buddhikI vAcAlatA dikhAkara apanI hAMsI karAnekA kAraNa kiyA hai kyoMki Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 787 ] dekho Uparako gAthAse chaThA kalyANaka niSedha nahIM ho sakatA kintu zAstrokta siddha hotA hai kyoMki dekho bhojinadatta sUrijI mahArAjane "utsUtrapadod ghATaNa kulaka" meM UparakI gAthA kathana karI hai isa gAthAkA bhAvArtha aisA hai ki ina mahArAja ke samaya meM caityavAsI loga zithilA cAra meM par3akara aneka tarahakI zAstrokta vidhi mArgako satya bAtoMko chor3a baiThe the aura zAstra viruddha avidhikI kitanI hI bAteM karane laga gaye the usameM zrIvIra prabhuke garbhApahAra rUpa dUsare cyavana kalyANakako mAnanekA niSedha karate the tathA mandira meM rAtriko snAtra pUjA pratiSThA bali vidhAna striyoMkA Agamana dIvA battiyoM kI dhUmadhAma aura sadhavA sayovanA aniyamIta rajasvalA honevAlI avivekI taruNa striyA~ko nagarakA zrI saMgha ke maMdira meM camatkArI prabhAvaka sUla nAyakakI pratimAkI kezara candanAdise aGga pUjA karanekA aura adhika mAsake 30 dinoMko ginatI meM lenekA niSedha bagairaha kitanI hI viruddhA caraNake vartAvako anucita bAtoMkI pravRtti karane laga gaye the aura AtmArthI AjJAke ArAdhaka zuddha saMyamI vidhi mArganeM calane vAle bahuta thor3e raha gaye the unakA mantabya to vIra prabhuke garbhApahAra rUpa dUsare cyavanako kalyANakasvapane me mAnanekA tathA maMdira meM rAtriko snAtrAdi karanekA dIvA battIyoMkI dhUma dhAma striyoMkA rAtrimeM maMdira meM Agamana aura aniyamIta rajasvalAke kAraNa avivekI sayovanA sadhavA strIko saMghake mandira meM mUlanAyakakI pratimAko aGga pUjA nahIM karanekA thA isa liye AgamAnusAra tathA AtmArthI pUrvA cAryoM kI kAlAnusAra lAbhAlAbhake vicArako AcaraNAnusAra zrIjinadatta sUrijI mahArAjane "utsUtrapadoMd ghATanakulaka? www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [788 ] meM UparakI gAthA kathana karI hai usase yaha bAta pragaTapane dikhatI hai ki vartamAna kAlameM kalayugI prAvikA nAma dhAraNa karane vAlI strI mUlanAyakako aGga pUjA karanI aura vIraprabhuke garbha haraNako kalyANaka nahIM mAnanA yaha mantavya una caityavAsiyoM ke sammata hai UparakI do bAteM caityavAsI mAnate haiM isase yaha siddha huA ki ve japarakI do bAteM pUrvAcAryoM ko sammata nahIM hai arthAta bhraSTAcArI caityavAsI vaisA mAnate haiM parantu AjJA ArAdhaka pUrvAcArya to vIraprabhuke garbhaharaNako dUsare cyavana rUpa kalyANa karavapane meM mAnanekA tathA nagarake saMghake mandirameM camatkArI prabhAvaka mUlanAyakakI pratimAjI kA prabhAva camatkAra AzAtanAse kama na honeke liye tathA AzAtanAse adhiSTAyaka devake na cale jAne ke liye aura zAsana kI raddhi hotI rahaneke liye saghavAsayovanA avicAravAn taruNa strI mUlanAyakakI kesara caMdanAdise aGga pUjA na kare esA mAnate haiM isa mUjaba uparakI gAthAse siddha hotA hai isa liye UparakI gAthA, caityavAsiyoMkA mantavya ima mahArAjane dikhAyA hai parantu garbhApahArako kalyANakatvapane meM niSedha nahIM kiyA haiM isa liye dharmasAgarajIne UparakI gAthAse chaThe kalyANakakA niSedha kiyA so apanI ajJAnatAse hAsIkA kAraNa kiyA hai isa bAtako vivekI pAThakagaNa svayaM bicAra levege aura yadyapi pUrvakAlameM vivekI dropadI vagairaha satIyoMne mUlanAyakakI aGga pUjA karI thI aise zAstroM meM bahuta pramANa milate haiM tobhI kAlAnubhAvase vartamAnameM vo bAta mukhyatayAnahIM rahI aura bAla kumArikA tathA rajasvalAke rodha vA vRddha strIya mUlanAyakako aGga pUjA kareM kintu akAlaritu bhAva (rajasvalA) ho make kAraNa mUlanAyakako mahAn bhAzAtanAse unakA camatkAra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 78 ] prabhAva kama ho jAve unake adhiSThAyaka deva vahAMse cale jAve tathA samparka par3atI dazA hove aura rajasvalAse AzAtanA karanevAlIko saMsAra paribhramaNa karanekA karma baMdha hove ityAdi kAraNoMse pUrvAcArthyAMne mUla nAyakakI aGga pUjAkA niSedha kiyA hai isaliye pUrvakAlako satI zrAvikAoMke dRSTAnta batalAke una satiyoMke jaisI zraddhAbhakti, zuddhazIyala aura pativratA dharmakI dRr3hatA zarIrako nirogatA majabUta saMhayanase niyamita rajasvalA honevAlI, vagairaha pUrNa upayogayukta zuddha bhAvikAoMke vivekAdi guNoMkA vicAra kiye binA vartamAna meM aniyamita rajasvalA honevAlo avivekI kalayugI striyoM ko mUlanAyakakI aGga pUjA karanekI bAtako sthApana karanekA Agraha karake rajasvalA vagairahane mUla nAyakako AzAtamAse pUrvoktAdi aneka tarahake nukasAnakA kAraNa karanA aura usase bhagavAnko AzAtanAke bhAgI hokara lAbhake badale hAni karake apane saMsArakA kAraNa rUpa aisA Agraha karanA ucita nahIM hai isa bAta meM samudra jaisI buddhivAle gItArtha lAbhAlAbhake jAnane vAle pUrvAcArthyAMne jo AcaraNa mAnya karA hai unhoMke kathana ko aura AcaraNako jinAjJAke ArAdhana karanevAle AtmArthI sajjanako mAnya karanA cAhiye aura isa bAtakA AcaraNa zrIjinadatta sUrijI mahArAjake pahileke pUrvAcAyyoM se calI Ato hai dekho nopArzvanAthajI saMtAnIye mIratnaprabha surijIkRta samAcArI meM RtuvatIkA jina pUjA niSedha likhA hai jaba to gachakadA grahoM kA bADA nahIM thA isaliye vartamAnameM kitane hI gacchakadA grahAM ajJAno dharmasAgarajI vagairaha aura inakI aMdhaparaMparAmeM calanevAle zrIjinadatta sUrijI mahArAjako strI pUjA niSedha karanekA dUSaNa lagAte haiM so vyarthahI yugapradhAna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [760 ] zAsana prabhAvaka paramopakArI mahArAjako pratyakSa jhUThI nindA karake pApase durlabha bodhipanekA aura saMsAra bhramaNa karanekA hetu karake bhole jIvoMko mithyAtva geraneke kAraNa karate haiM kyoMki kAlAnubhAvase aniyamita akAlase akasmAta RtumAva ke dUSaNase pUrvoktAdi bhaneka bAtoMkI hAni na honeke liye taruNa strI mUlanAyakako aGga pUjA na kare aura kumAri baddha kara sakatI haiM yaha AcaraNa ina mahArAjake pahile pUrvAcAryokA hai aura yadyapi caubIza (24) hI tIrya kara mahArAjakI pratimA pUjyabhAvameM to sabhI barobara hai| parantu rAjyagaddIkI taraha mandira tathA adhiSThAyaka mUlanAyakake nAmase hote haiM usake camatkAra prabhAvase jaina zAsanako vizeSa unnati hotI hai isaliye yadi pUjA karaneke samaya akAlase akasmAt RtubhAva ho jAbe to mUlanAyakakA teja kAMti prabhAva haTa jAve avyabasthIta pratimAjIho jAti hai tathA mahA malIna azuddhatAkI baDImAzAtanAse adhiSThAyaka kopase AzAtanA karanevAlI ko to jo zikSA mile so milehI parantu zAsanako prabhAvanA unnati honene bAdhA pahuce bar3IbhArI hAni hove aura saMghabhI rogamArI jana hAni dalidratA vagairaha bhayaGkara upadrava honekA bhaya rahatA hai yaha bAteM to vartamAnameM bahuta jagaha banI huI hai usake pratyakSa bahuta dRSTAnta hai isaliye lAbhake badale vizeSa hAnike kAraNa isa pravRttiko pUrvAcAryo ne niyata karo hai parantu jisa strIke aGgapUjA hI karanekA vizeSa bhAva hove to vo apane zarIrakI vyavasthA dekhakara pUraNa upayoga yukta pavitratAse mIpaJcatIrthako navapadajIkA tathA mUDanAyakake vinA AjuvAjukI anya pratimAjIkI aGga pUjA karake apanI bhAvanA pUraNa kara leveM usameM kadAcit akasmAtase mAzAtanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 761] bhI ho jAve to usake vipAka vohI isa bhava para bhava, bhogegI parantu mUlanAyakake prabhAva tathA adhiSThAyakake kopase zAsanakI unnatikI bAdhA aura saMghameM bhayaMkara upadravakI to sambhAvanA na hogI, aura taruNa strI mUlanAyakako aGga pUjA na kare parantu agrapUjA puSpa prakarako racanA dhUpa dIpAdi aura bhAvapUjA caitya baMdana stavana gItagAna nATakAdi karake apanI bhAvanAnu. sAra apanI AtmAko pavitra kareM isakA khulAsA zrImAn samaya sundarajI upAdhyAyajI viracita mI samAcArIzataka'mAmA granyase tathA momajijanayazassUrijI mahArAjake AjJAke anuyAyI promAn paM0 kezara munijI racita "praznottara vicAra" mAmA pustakake dekhanese ho jAvegA aura vistAra pUrvaka vizeSa nirNaya isI grandhakArakA banAyA hIradharmAtmA timirocchedana bhAskara 'aparanAma "prabadhanaM parIkSA nirNaya" nAmA granthake avalokamase acchI tarahase ho jAvegA yaha grantha thor3e samaya, prakAzita honekA sambhava hai isaliye strIpUjA niSedha sambandhI projinadaca mUrijI mahArAjako dharmasAgara jI vagairaha dUSaNa lagAte haiM so mithyAtvakI raddhi karanevAlA pratyakSa mithyA hai isa pAtako niSpakSapAtI pAThakagaNa aparake lekhase svayaM vicAra lekheNge| aura Age phira bhI dharmasAgarajIne 'mI haribhadrasarijI bhIabhayadevasUrijI Adi pAMca kalyANakabAdiyauMkI ajJAnatA karake ut sUtra bhASaNase tulanA karate hue pUrvokta caitya vAsinI jatanaune nivAraNa kiye jisapara apanA mata pragaTa karaneke liye haThase chaThe kalyANakako vyavasthA sthApana karanekA likhA so zrIharibhadra sUrijI zrImabhayadeva sUrijI mIjimavallabha sarijI mahArAjale sAmAnya vizeSarUpa kathanake bhAvArthako samajha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 792] vinA zrIjinavalabhasUrijI mahArAja para byarthahI jhUThA dUSaNa lagAke prabhAdhika AcAryoM ke avaraNa vAdase nija parakai darlabha bodhikA kAraNa kiyA hai kyoMki sAmAnyatA se sarva tIrthakaroMkI apekSAse 24 hI tIrtha kara mahArAjoMke pAMca pAMca kalyANaka kahe jAte haiM usI apekSAse zrI abhaya deva pUrijIne paMcAzakameM pAMca kalyANaka kathana kiye haiM taise hI zrI jinavallabha sUrijIne bhI cauvIsa jinastavanAdhikAre sAmAnyatAse vahAM pAMca kalyANaka kahe haiM vaise hama loga bhI saba tIrthakaroM kI apekSAse sAmAnyatA karake pAMca hI mAnate haiM parantu jaise bI abhayadeva sUrijIne hI khAsa bhI sthAnAMga sUtra kI TIkA karate hue sUtrake mUlapAThAnusAra bhI padma prabhujI Adi 13 tIrtha kara mahArAjoMke sAmAnyatAse pAMca pAMca kalyANaka batalAye aura vizeSa rUpase bhI padma prabhujI Adi 13 tIrtha karoMkI taraha hI 24 veM vIra prabhuke pAMca kalyANaka hastotara nakSatra aura chaThA nirvANa kArtika amAvasyAko svAti nakSatrameM khulAsA dikhAke vizeSa rUpase cha kalyANaka kathana kiye usI tarahase yo jinavallabha sUrijIne bhI bhI kalpa sUtra aura AcArAMga sUtrAdike mUla sUtra pAThake anusAra vizeSa rUpase vIraprabhu ke cha kalyANaka kathana kiye haiM vaise hama loga tathA jinAjJA mArAdhaka AtmArthI saba koI vizeSatAse cha kahate haiM isaliye sAmAnya vizeSake bhedase pAMca cha donoM bAta mAnane meM aura kathana karane meM kisI tarakA mata bheda ajJAnatA utsUtratA holanA na samajhanA cAhiye jisa jagaha jaisA prasaMga ho ve vahAM vaisA hI kathana karane meM AtA haiM isa sAmAnya bAtameM vizeSa bAta na dikhAve aura vizeSa bAtameM sAmAnya bAta na dikhAve to mA kiso sarahakA harajAkI www.umaragyanbhandar.com Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 793 ] bAta nahIM hai kutarpha karanA hI ajJAnatAkA kAraNa haiM aura zAstra kAroMke abhi prAyako samajhe binA ekAMta pakSapAtI hokara gaccha kadAgrahase pAMca kalyANakako sAmAnya bAtako mAnanekA Agraha karake sthAnAMga AcArAMga kalpa sUtrAdi mUla AgamoM meM likho huI cha kalyANakakI vizeSa bAtako niSedha karanekA haThavAda karanevAle tIrthaMkara gaNadhara pUrvAcAryoM kI aura jainAgamoMkI AzAtamA holamA karane vAle majJAnI utsUtra bhASI Thaharate haiM parantu AtmArthiyoMko to donoM bAte mAnanI cAhiye isa bAtako vizeSa vivekI tatvajJa sajjana gaNa svayaM vicAra sakate haiN| aura zrIjina vallabha sUrijI mahArAjane haThase apanA mata sthApana karane ke liye nahIM Agamokta satya bAtako pragaTa karI hai isa liye chaThe kalyANakakA kathana karane meM kisI tarahakA dUSaNa nahIM kintu haThavAdase niSedha karanese Agama pAThautthApanakA doSa lagatA hai tathA una caityavAsinI jatamIne to AgamArthako aura mahArAjake kathana ko viveka buddhise samajhe binA gacchamamatvase vyartha haTha kiyA thA jisakA nirNaya Upara meM likhA gayA hai parantu usa ajJAnI caityavAsinI jatamIko strI jAtikI tuccha buddhi gaccha kadAgrahakI mUrkhatAke andha paraMparAmeM par3akara viveka zUnyatAse dharmasAgarajI vagairahoMne bhI usI jatanIkA anukaraNa karake chaThe kalyANakako nizedha karane ke liye usakA dRSTAnta dikhAte haiM aura aneka tarahako kuyuktiyoMse Agamokta satya zAtako jhUThA ThaharAne ke liye zrIji navallabha mUrijI mahAn prabhAvaka yuga pradhAna uttama puruSako mUThA dUSaNa lagAne vAle bartamAnika vidvAn nAma gharAne vAle kadAgrahiyoMko lajjita hokara aisA kadAgraha chor3anA cAhiye aura 100 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 64 ] abhinivezika mithyAtvako tyAgake satya bAta aGgIkAra karanI cAhiye - jyAdA kyA likheM aura hama loga zakrandrane garbhaharaNa karavAyA usase zakraindra kartavya mAnakara garbhaharaNako kalyANakatvapanA nahIM kahate kintu zrIsamavAyAMga sUtra vRttike anusAra garbhaharaNako dUsare bhavarSe ginakara ke zrIsthAnAMga AcArAMga kalpa sUtrAdi zAstroMke pATha pramANase aura trizalA mAtAne 14 svapna AkAza se utarate hue dekhe vagairaha kAraNoMse garbhaharaNako dUsare bhavameM ginakara dUsarA cyavana rUpa kalyANaka mAnate haiM isa liye indrakRta rAjyA bhiSekake dRSTAntaye vIraprabhuke chaThe kalyANakako nizedha karane ke liye indrakRtako samAnatA saMbandhI apanI kalpanA sujaba zaGkA samAdhAna karake dharma sAgarajIne bhole jIvoMko bhramameM girAnekA kAraNa kiyA hai so saba vyartha hai / aura Age phira bhI dharmasAgarajIne bhole jIvoMko mithyAvake bhramameM gera apanI aMdha paraMparAkI mAyA jAla meM phaMsAne ke liye apane saMsAra bar3hanekA bhaya na karate hue zrIjinavalabha sUrijI tathA prIjinadatta sUrijI aura unhoMke paraMparA vAloMko aneka tarahake dUSaNa lagAneke liye aneka taraha se kuyuktiyoM ke vikalpa karake mana mAnI kalpanAse pUrvapakSa likhake usake uttara meM apanI dharmaThagAI kI vAcAlatA pragaTa karI hai jaise cautha ( 4 ) kA paryuSaNa karanA Agasame nahIM likhA to bhI pravacana pUjAkI abhi bRddhike liye kAlikAcArya jIne 4 ko paryuSaNA vArSika parva kiyA so unhoMke anuyAyI paraMparA vAloMko pramANa hai taise hI garbhApahAra kalyANaka zAstroMmeM nahIM kahA to bhI jinavallabha vAcanA cAryane pravacana pUjAkI abhivRddhi ke liye garbhApahArako kalyANaka ThaharAyA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 75 ] to unake paramparA vAloMko mAnanemeM kauna nivAraNa kara sakatA hai" isa prakAra pUrvapakSa likhake usake uttara meM dharma sAgara jIne apanI mAyA busikI ThagAIse bhole jIvoMko bharamameM geranekA kAraNa kiyA so saba ajJAnatA se pratyakSa mithyA aura vyartha hI parizrama kiyA hai kyoMki zrIkAlikAcAryajIne to deza kAlAnusAra rAjAke Agrahase vizeSa lAbha jAnakara caturthIkA paryuSaNA kiyA thA aura zrI jinavallabha sUrijIne to kAlikAcAryajIkI taraha deza kAlako dekhakara kisIke kahane se garbhApahArako kalyANaka nahIM ThaharAyA kintu ina mahArAjane to AgamoMke mUla pAThAnusAra zAstrokta rItise garbhApahAra rUpa dUsare vyavana kalyANakako Azvina mAsa ke kRSNapakSa kI trayodazI ( Asoja badI 13) ke dina ArAdhana karane kA upadeza diyA thA so garbhApahAra rUpa dUsare cyavana kalyANaka ke mAsa pakSa tithikA varNana AcArAMga sUtra kalpasUtra tathA inakI vyAkhyAyoMmeM aura triSaSTazalAkA puruSa caritra meM Avazyaka vyAkhyAyoMmeM prAkRta vIra caritrAdi aneka zAstroM meM kathana kiyA haiM usI dina usake ArAdhana sambandhI deva bandanA dike liye kahAMse ina mahArAjakA kathana AgamAnusAra yukti yukta hai zAstrAnusAra bAtako koI prANI nahIM jAnate hoveM to unake sAmane una bAtakA upadeza denemeM kisI tarahakA harajA nahIM hai isa liye dharmasAgarajI kA Upara mujaba pUrva pakSa likhanA aura usake uttara meM apanI mano kalpita kuyuktiyeM likhanA saba vyartha hai tathA aura bhI dharmasAgarajIko dharma ThagAI kI kuyuktiyoMkA vizeSa nirNaya isa graMthako par3hane vAle vivekI satya grAhI sajjana vidvAnjana svayaM kara leveMge aba vizeSa likhane kI jarUrata nahIM hai Agamokta cha kalyANaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 76 ] mAnanekA niSedha karane vAloMkI kuyuktiyoM vikalpoMkI saba zaGkAoM ko nivAraNa karane meM yaha grantha samartha hI hai isaliye tatvAbhilASI jana svayaM samajha leveMge aura zrIjinavallabha vAcanA cAryane cetyavAsI apane gurUkI AjJA lekara zrInavago vRtti kAraka zrI abhayadeva sUrIjI mahArAjake pAsa meM jainAgamokA adhyayana kiyA aura kriyA udvAra upa saMpala punardikSA liyA hai isa bAtakA ulla ekha isI grantha meM pahale hogayA hai tathA zrIgaNadhara sArddhazataka bRhadavRtti laghu vRtti gaNadhara sArddhazatakAMtaragata prakaraNa, kharatara gaccha pahAvalI aura itihAsika grantha samAcArI zatakAdi dekha lenA isaliye bhojinavallabha sUrijI ke kriyA uddhAra saMbandhI jhUThI kalpanA karake vaizyA satIko nindA kareM usI taraha se bar3e puruSoMkI nindAse dharmasAgarajI ko bhI saMsAra bhramaNakA bhaya rakhanA ucita thA khaira isa bAtakA vizeSa nirNaya dharmasAgarajIke tathA inake sAtha vAle aura inake pichAr3Ike anuyAiyoMkI mithyAtva ke timiracche dama karaneke liye "hIra dharmAtmA mithyAtvatimirocchedana mAskara" apara nAma "pravacana parIkSA nirNaya meM likhA jAvegA // iti // aura bhI zrIjJAna vimala sUrijIne 'paryuSaNa mahAtmya' meM cha kalyANakakA niSedha samvandhI likhA usakA bhI prasaMgavazame ghor3A sA nirNaya likhanA ucita samajha kara likhatA hU~' so unakA lekha mIce mujaba hai "zrI mahAbIra svAmIne pAMca kalyANaka kahyA che ahIyAM koI eka cha kalyANaka kahe cheM te niHkevala bhrAnti che ane temamI moTI bhUla che kemake dhobIza tIrthaM karanA ekazone bIsa kalyANaka zAstra mAM kahyA che paNa eka zaune eka bIsa kalyANaka to koI zAstra mAM dekhAtA nathi pachIto zrI guru Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 969 ] mahArAja jAge dhaNA ekane kalyANaka sambandhI samdeha che ve saMdeha to bhI kevalI bhagavAn TAlIzake paraMtu mahAru sAmarthya na thI " isa prakArakA zrIjJAna bimala sUrijIkA lekha dekhakara hamako bar3A azcaryyaM utpanna hotA hai kyoMki bahuta logoMko kalyANaka saMmbandhI saMdeha hai so vo samdeha kevala bhagavAn nivAraNa kara sake parantu jJAna vimala sUrijIko sAmarthya nahIM hai zAstra meM 121 kalyANaka dekhAte nahIM haiM "pachIto zrIgurujI mahArAja jANe" ina akSaroMse jJAna vimala sUrijI ke bhI cha kalyANaka saMbandhI saMdeha hai isaliye isakA nirNaya gurupara gera diyA Aja isa jagaha vicAra karanA cAhiye ki cha kalyANaka sambandhI Apa sandehameM par3e haiM aura dUsaroMkA sandeha miTAnekI zakti nahIM to fira kalyANakoMke mAnane vAloMkI niHkevala bhrAMti aura bar3IbhUDa kaha denA yaha gaccha kadA grahakA dRSTi rAgake sivAya aura kyA hogA so vivekI tatvajJa jana svayaM vicAra sakate haiM / aura zAstra meM 121 kalyANaka dekhAte nahIM haiM isapara to mujhe sirpha itanA kahanA hai ki zAstra meM puruSa tIrthaMkara hove parantu strI nahI hove aisA likhA hai tisa para bhI isa avasarpiNI meM kAlAnubhAvase karmAnusAra 10 meM mallInAtha strIpane meM hue so mAnate haiM tathA tIrthaMkara uttama kulameM avatare parantu bhikSArI daliTrI ke kulameM avatare nahIM aisA zAstrameM likhA hai tisa para bhI vartamAna caubIsI meM karmAnusAra 24 veM vIra prabhu bhagavAn brAhmaNake kulameM avatare so mAnate haiM aura sarva tIrthaMkara mahArAjoMke eka eka mAtA eka eka pitA hove parantu do do mAtA tathA do do pitA na hove aisA zAstra meM likhA hai tisa para bhI 24 veM bhagavAn ke do mAtA ho pitA do bhava do Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 78 ] cyavana hue so AcArAMga, Avazyaka vRtti bhagavatI samavAyAMga vIra caritra aura kalpasUtrAdi aneka zAstroMmeM likhA hai so isa bAtako saba koI mAnate haiM isI taraha se 120 kalyANa ka likhe haiM tisapara bhI do bhava do cyavana do vAra mAtAoMne svapna dekhe do mAtA do pitA ityAdi kAraNase vIrake do vyavana kalyANakake hisAba se 121 hote haiM so nyAyAnusAra mAnane hI par3eMge isa liye jJAna vimala sUrijI kA 121 kalyANaka to zAstrameM dekhate nahIM likhA yaha tarka vyartha hai isa bAtako bhI nispakSapAtI vivekI tatvajJajana svayaM vicAra sakate haiM / aura Age phira bhI bhagavAnake pAMca kalyANaka dikhAneke liye uttarA phAlgunI nakSatra devatAnuM zarIra chor3I mAtAne udara mAM avataraghAM 1 "uttarA phAlgunI nakSatre janma kalyANaka thayUM 2, uttarA phAlgunI nakSatra dIkSA lidhI 3, uttarA phAlguNI nakSatra mAM kevala jJAna pAmyAM 4, svAti nakSatramAM mokSa pahocyA 5 isa tarahase vIra prabhukA caritrako AdimeM kalpasUtrakI vyAkhyA likhate hue pAMca dikhAye parantu mUlasUtrameM aura usakI vyAkhyA oMmeM tathA AcArAMga sthAnAMgAdi aneka zAstroM meM uttarA phAlgunI nakSatra me" gambhAo gambhaMsAharie isa pAThasegarbhApahAra rUpa dUsarA cyavana khulAsA pUrvaka mAsAdi tithi sahita likhA hai isaliye mUlasUtra pAThako bAtako uThA denA yA taskara vRtti karake gaccha kadAgrahase chupA denA jJAna vimala sUrijI ko ucita nahIM thA khaira Atma hitArthI pAThakagaNa se merA yahI kahanA hai ki mUla AgamoM meM zrI vIra prabhuke cariprAdhikAre sarvatra cha kalyANaka khulAsA spaSTa likhe hue haiM isa liye isa bAtako niSedha karaneko koI bhI samartha nahIM hai jyAdA kyA likhUM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 79 ] prazna-ajI Apa Agamokta pramANoMse aura yaktiyoM ke anusAra zrI vIraprabhuke cha kalyANaka dikhAte ho parantu tIrtha kara mahArAjake cyavana janma dIkSAdi pAMcoM kalyANakomeM tIna jagatameM udyota hotA hai saba saMsArI jIvoMko kSaNamAtra sukhakI prApti hotI haiM tathA indra mahArAja usI samaya namotthuNaM se namaskAra karate haiM aura 64 indrAdi aneka koTAkoTI devatA devI naMdIzvara nAmA AThamaiM dvIpameM jAkara vahAM sAzvate mandiroM meM aThAI ucchava karate haiM isa liye unoMko kalyANaka mAnate haiM parantu zrI vIra prabhuke garbha haraNameM to Uparako bAteM honekA dekhane meM nahIM AtA to phira garbha haraNako kalyANaka kaise mAnA jaave| uttara-bho devAnupriye ! atIva gaMbhIrArthayukta naya garmita apekSAvAle syAdavAda zailIke jainAgama zAstroMko vinaya pUrvaka guru gamyatAse par3hate tathA viveka buddhise AgamoMke bhAvArthako hRdayameM dhAraNa karate ora gaccha ke pakSapAta kadAgraha rahita hote to vIra prabhuke garbhaharaNa rUpa dUsare cyavana kalyANaka meM namotthuNaM vagairaha na hone kA kadApi na kahate aura gItArtha muguru se isa bAtakA nirNaya kiye binA apanI kalpanA mujaba mAna lenA AtmArthiyoM ko ucita nahIM hai kyoMki dekho anAdikAlase usIko cyavana kalyANaka kahate hai tIrtha kara devalokase yaSa karake mAtAkI kUkSimeM utpanna hote haiM usameM jo jo kartavya banate haiM so ve hI saba karttavya zrIvIraprabhuke garbhaharaNa rUpa dUsare cyavana kalyANakareM bhI honekA samajhanA cAhiye jisa para bhI koI kahegA, ki garbhaharaNa to eka Azcarya rUpa huA hai usa Azcarya ne mamotthuNaM vagairaha honekA kaise sambhava ho sake to isake uttarane hamako sirpha itanA hI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 20 ] kahanA par3atA hai ki - mithilAnagarI meM kumbha rAjAkI prabhAvatI rAnIko kUkSimeM 19 veM bhagavAna zrImalAnAtha svAmI strIpane meM Akara utpanna hue so bhI Azcartha rUpa huA usameM to namotthuNaM vagairaha Apa loga bhI mAnate hoM to phira zrI vIra prabhuke garbha haraNa dUsare cyavana kalyANaka rUpa Azcarya meM namotthuNaM nahIM mAnanA yaha to pratyakSa anyAya AtmArthiyoMko nahIM karanA cAhiye arthAta zrI mallonAthajI ke stropane meM utpanna hoMne rupa AzcaryameM jaise namotthu NaM mAnate hoM baise hAM zrIvIra prabhuke dUsare cyavana rUpa Azcarya meM bhI namotthUNa mAnanA nyAyAnusAra AtmArthiyoM ko ucita hai / aura jaba zrI RSabhAdi 23 tIrthaMkara mahArAjoMne gaNadhara pUrvadharAdi pUrNacAryoM ne AgamAdi aneka zAstroM meM garbhApahAra' rUpa dUsare cyavanako kalyANakapane meM gina kara vIraprabhuke cha kalyANakoMko khulAsA vyAkhyA karI hai usase hI usameM namotyu tathA tIna jagatameM udyota aura saMsArI saba jIva ko sukhakI prApti vagairaha to svayaM siddha hI hai isa liye isa bAtameM zaGkA rakhanA apane sabhya kalpako malinatAkA kAraNa hai AtmArthiyoM ko karanA ucita nahIM hai / aura "jabalu eyaMbhUyaM NabhabbaM NabhavissaM jarAyAM arihantA vA cakkavahIvA baladevA vA bAsudevAvA aMtakule suvA ityAdi zrI kalpasUtra ke mUla pAThake aura usako aneka vyAkhyAyoMke anusAra bhagavAn kulamadake kAraNase RSabhadatta brAhmaNa ke ghara meM devAnandA brAhmaNikI kUkSimeM Akara utpanna hue usako Azcarya kahA hai so usa AzcaryameM Apa loga namotya NaM vagairaha hone kA mAnate ho isaliye AzcaryameM namutthuNa vagairaha honekA kaise sambhave aisI zaGkA karanA vyartha hai kahanA hI vyartha hai isa bAsako vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 801 ] aura jisa samaya tIrthaM kara mahArAja devaloka se vyava karake manuSya kSa etra apanI mAtAko kukSimeM Akara utpana hote haiM usa samaya mAtA 14 svapna dekhe aura tIna jagatameM udyota tathA saba saMsArI jIvoMko kSaNa bhara sukhakI prApti hotI hai aura usI samaya tIrtha kara mahArAjake ananta puNyarAzI rUpI halakArekI Thokara se saudharma deva lokarme indrakA Asana caDAya mAna hotA hai taba avadhi jJAnase bhagavAnakA avataranA jAnakara harSayukta 915 paira bhagavAn saMbaMdhi dizA tarapha sAmane jAke vidhi pUrvaka namaskAra yAne namotthuNaM kare aura apane kubera bhaNDArIko Adeza dekarake devatAoMke dvArA tIrtha kara bhagavAnake mAtA pitAke rAjyabhuvana meM svarNa ratnAdi dhanadhAnya vagairahako bRddhi karAve kucha rAjyako mAgahArako vRddhi vagairaha hoveM putrotpattikA mahotsava hove yaha saba tIrthaMkaro saMbaMdhI cyavana kalyANaka kA anAdi niyama hai parantu jaba vIra prabhu bhavAntarakA upArjIta mIca gotrake udayase RSabhadatta brAhmaNa kI devAnandA brAhmaNIkI kukSimeM Akara utpanna hue taba indrakA Azana calAyamAna nahIM huA kyoMki jaba bhagavAna devAnandAkI kukSimeM Akara utpana hue taba devA mandAne 14 svapna dekhe so apane patiko kahai usane uttama lakSaNa vAlA putra honeko kahA usako sunakara " te sumiNo sammaM paricchaI sammaM paDichi tA usamadatta mAileNaM saddhi urAlAI mANussagAI' bhoga bhogAI bhuMja mANA viharaI" kalpasUtra ke isa mUla pAThAnusAra tathA isakI vyAkhyAoM ke aura 4 vIra caritroMke anusAra RSabhadatta brAhmaNake mukhase svapnoMkA artha sunakara RSabhadatta brAhmaNa ke sAtha manuSya sambandhI uttama prakArake saMsArI bhoga bhogatI huI vicarane lagI, aisA uparokta sUtra pATha vagairaha 101 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 802] zAstra pramANoMse siddha hotA hai parantu jaba bhagavAna devAnandAke garbha meM Akara utpana hue usa samaya indrakA Azana calAyamAna huA aura indrane usI samaya namaskAra yAne namotyuNaM kiyA aisA to kisI zAstra meM dekhane meM AtA nahIM hai parantu "mahApuruSa caritra" joki prAcIna pUrvadharAcAryoM ke samaya zrImAna deva mUrijI ke ziSya zrIzIlAyagyi (zIlAcArya) jI kRta prAkRta meM hai usameM 24 tIrtha kara 12 cakravartI vagairaha uttama puruSoM ke caritra haiM usameM zrIvIraprabhu ke caritrameM kalikAla aura itihAsa sarvajJa viruda dhAraka mohemacaMdrAcAryajI kRta "triSaSThi zalAkA puruSa caritra"ke dazaparvameM vIra caritrAdhikAra dUsare sargameM vIra prabhu bhagavAna 82 dina taka devA nandAke garbha meM rahe 82 dina vyatIta hue bAda indra mahArAjakA Azana calAyamAna huA taba indrane bhagavAnako avadhi jJAnase dekhA aura namaskAra yAne namotthuNa kiyA aisA khulAsA kathana kiyA hai jisakA pATha pAThaka vargako vizeSa niHsandeha honeke liye nIce dikhAtA hUM so prathama-zrI prAcIna pUrvadharAcAryoM ke samaya zrI mAnadeva sUrijI ke ziSya zrIzIlAcArya jI kRta "mahA puruSa caritra" meM vIra caritrAdhikAre lathAhi asthi iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse mAhaNa kuMDaggAmA NAma gAmo tattha koDAlasagotto baMbhaNo tassa devANaMdA bhAriyA tIe saha jahA muha vasaMtassa gacchati diyahAimoyatamao pupphuttara vimANAo AsADha suddha chaTThIe hatyuttarAhiM cAUNa aNeya bhavAI ya marIi jIvamuravaro ahottamaM mahAkulaMtiduruttavAyAvaiyaM Avajjiyakamma kiMcAvasesattaNAmo samupparaNettI evaM bhaNIe udarami divA yaNAe suhapamuttAe ttoaiceva rayaNIe pahAya samammiMgaya vasahAiNo coddasamahA sumiNA punno| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 803 ] paDimiyattamANA daguNa sasamjhasA vi uTThA sAhiyaM. indayassa so vi hu aMgaNAittaNaM Thio turihako evaM ca pavaDDhamAmaga gaesu bAsIdirAirAsutAva caliyAsaNI hi paoeNa surAhivaiNo muNio bhayavao gabha saMbhavo citi ca tapayo evaMvihA mahAguhAvA Na tucchakulesu jAyanti ciMtiUNa abahariu baMbhaNIo gabbhAo bhayavaM pakkhitto iheva jaMbuddIve dIve bhArahe vAse uttuMga dhavalapAyArasiharovasohie tIe NagarAhihANe puravare jahiMca maliNattaNaM mahANasadhUmesu Na saJcarI muharAo bhavaNakalahasesu caMcalattaNaM kayalIdalesu Na mANesu cakkhurAo parahuAsu Nayarakalattesu ghaNaphaMso veNuyAsuNa paramahilAsu pakkhavAo taM ca culesu NivavAsu muhabhaMgo jarAe Na dhaNA himANeNa jaNassatti tattha dina yarobba paThamamANodao surakarivya aNavarayapayattadANolliya karoNiyapayAvAvajjiya NamaMta sAmaMta maThalimAlacciyacalaNajuyalo ikkhAyavaMsaparuvorAyAnAmeNa siddhatyo tti jAyaAmao guNagA kulabhava kalAvisesAgA Asao sabbasatyAM utpattI saccariyA tassa sabbaharasseva rohaNI sayalaMtetarappahAyA tisalAdevI gAna pAhaNI aJca tadaiyarArAo ya jemujesujAyakIlAvisesu vaJcara NarAhivotahiM taMpIgoitti aNNAyA ya gAmA guggAmaM gacchamANo kIlAnimittamAgao bhutiparidviyaM kuDapuravaraM nAma nayaraM jahAvihovayAreNa paviTToyiyamaMdiraM Agao sayannovi purajAvao daMsaNA tthaM samAtiya visajjiyammi paTharalaue visiddhaviyoga aivAhiUyA divAsesaM pasuto vAsabhavAmmi nivaraNAtayaM tie devI samAgayA suheNa niddA tao pahAyAe rayaNIe caudda samahA suviNANukUlavAbhasaMhao samutpanno AsIyaterasIe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [804] ityuttarAhi tisilAdevIegaThamammi pahAyasamayammi paribuddhAe ya sAhilo rAiNo siviNavazyae teSAvi bhaNiyaM mundarI sayalatelobalarakaNasaM bhabhUmo puto te bhavissahati // bahumaciyaM ca taue hamIepaharipasaMtatadhuyA gayA NiyayAvAsaM evaM capassa idi. saMpajjatasa visenanuhaparibhoyAe vaDhiThamADhalo / gambhokerisA yadevI dosi payattA sAhANamA-yA vahipasarapaDimphujiyadoupanbhAro ghaSapaDalaMcadvidiSayaroya parihAra diNaDalI bahiSayaraM pariThamaDalAyaNA maDapasAhiyAvayavA AsaraNodayasasi biMbabhUsiyA udayadabhitti Thava patappAiNa variya visAyamA. vapaNAe ciMtiyaM jaNaNIe gRNameso sahamaMdabhAyAe udarAmo yaNAvi avahario ahavA viThINo apaNA vaha maNayaM piNapaMdANa ya paribuDhiM yAveitA jaNaNImanda bhArataNa oma mavivattIsamuSpAtA avassa mahamapaNApANeNa dhAramiti etpAvasarammi ya muNiya ciMtiyatyega bhayavayA karuNApabhArataNa o cAlimo ekoNiyayasarIrAvayavotabhogharaha samAmatthopittaNa bhayavaI tAva ya ciMtiyaM mayavayA aho eriso vaepANidhammojeNa peccha ekka muhuta tarasmi ke yaharisavisAyANapayariso tA avassaMmae jIvamAgANaM pi imAI yA mANAkhaMtraNaM Na kAyavvaM vi sacittavirattacittaNAvi gihevAse ceyaciddha avvaM diyaloyagaemu jagaNijaNae niyayANadvANaM kAyavvaM ti evaMca saMkappie bhayavayA jahA aheNaMsamAgamao pasUsama o to vAsavadi savvasasimaMDavaM samujjoya sayala jiyaloyaM cerAssa aghatterasIe ityuttarAya pasUyA bhayavaI jiNavaraM ti gavariya caliyAsaNatiya saNAhapa muhaM surAsuragaNehi caliyaM-ityAdi isake Age janmotsavAdi kA varNana hai dUsarA aura bhI kali Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 805 kAla sarva viruda dhAraka mImAn hemacandrAcAryajI kRta "triSaSTizalAkA puruSa caritra' ke dazave parvameM pIvIra caritrAdhikAra dUsare sargakA pATha nIce mujaba hai yathA itazca jambUdvIpesmin kSetrasti bharatAbhidhe / brAhmaNakuNDa prAmAkhya saMnivezo dvijAtmanAm // 1 // tatra varSabhadatto'bhUta kaurAlasakulo dvijH| devAnandA ca tadbhAryA, jAlandharakulodavA // 2 // jyutvA ca nandano hastottarakSasthe nishaakre| bhASADhasya zvetaSaSThayAM tasyAkukSA vavAtarat // 3 // devAnandA purasvatA mahAkhamA caturhasA dadarza prAtarAkhyacca patyesopi vyacArayat // 4 // caturNA chaMdasAM pAradUzvA paramanaiSThikaH / sUnubhaMvatyavitA svarebhina saMzayaH // 5 // devAnandA garbhagate prabhI. tasya dvijnmnH| babhUva mAvI RDiH palpadma ivaagte||6|| tasthAgarbhaspite nAthe dvyshiitidivsaatyye| saudharmakalpAdhipateH siMhAsanamakaMpata // 7 // jAtvA cAvadhinA devAnandAgarmagata prabhum / siMhAsanAtsamutthAya eko nasvetyacintayat // 8 // trija. dvaguravoghanto notpadyante kadAcana / tucchakule rorakule bhikSA tikule'pivA // 9 // ikSvAkuvaMza prabhRtikSatra vaMzeSu kiM tvmii| jAyante puruSasiMhA muktA zuksyAdigviva // 10 // tadasaMgatamA parva jamma nIcakule prbho|praajyN karmAnyathA katuM yadvAInto'pi nezate // 19 // marIcijanmani kulamadaM mAthena kurvtaa| arjitaM mIcakairgotra karmAdyApi jhupasthitam // 12 // karmavazAbIcakule ghuurpnaamhNtonytH| kSapta mahAkulesmAkamadhikArosti sarvadA // 13 // koradhunAsti mahAvaMzyorAjA rAjIca maarte| yatra saMcAyate svAmI kundAdaMga ivAmbuje ||14||jnyaatmstiih bharate mahI maNDala mnnddnm| satriyakuMDagrAmAlayaMpuramarapuraso-' daram // 15 // sthAnaM vividha caityAnAM dharmasyaikaM nibamdhanam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [809] anyAyairaparispaSTaM pavitra tacca sAdhubhiH // 16 // mRgayA madyapAnAdi vysnaaspRssttnaagrm| tadeva bharata kSetra pAvana tIrthavaddhavaH // 17 // tatraivAko jJAtavaMzyaH siddhArthosti mhiiptiH| dharmeNaiva hi siddhArtha sadAtmAnamarmasta yaH // 18 // jIvANIvAditatvajJo nyaayv+mhaadhvgH| prajAH pathi sthApayitA hitakAmI piteva saH // 19 // dInAnAthAdi lokAnAM samuharaNa vAMdhavaH / zaraNyaH zaraNecchUnAM sa kSatriyaziromaNiH // 20 // tasyAsti trizalA nAma stiijnmlikaa| pusya bhUragramahiSI mahanIya guNAkRtiH // 21 // nisargato nirmalayA tattadguNataraGgayA / tayA paviyate dhAtrI mandAkinyeva saMprati // 22 // mAyayA strI janma sahacAriNyApya klNkitaa| sA nisargaRjurdevI sugRhItAbhidhAmuvi // 23 // sA cAstisAMprataM gurvAkAryaH saMcAraNAd drutam / tasyAdevAnandAyAzcagarbhayorvyatyayo mayA // 24 // vimRzya vaMzatamakhaH samAhUya jhttitypi| Adideza tathA kartuM senAnyaM negameSiNam // 25 // vidadhe naigameSI ca tathaiva svaamishaasnm| devAnandA trizalayorgarbhavyatyayalakSaNAm // 26 // devAnandAbrAhAmI sA zayitA puurvviikssitaan| mukhAniH saratondrAmInmahAsvapnAMzcaturdaza // 27 / / utthAya vakSa AnAnA niH sthAmA jvarajarjarA / kenApi jala me garbha iti cukroza sA ciram // 28 // kRSNAkhina trayodazyAM candra hastottarAsthite / sadeva strizalAgarbha svAminaM nibhRtaM nyadhAt // 29 // gajo eSo hariH sAbhiSeka mIH sraka zazI raviH / mahAdhvajaH pUrNakumbhaH padmasara sritptiH||30|| vimAnaM ratnapukhazca ni moniritikramAt / dardaza svAminI svapnAnmukhe pravizatastadA // 31 // indraH patyAca tajazca tiiykRjjnmlkssnne| udIrite svapnaphale trizalA devyamodata // 32 // dadhAra trizAlAdevI muditAgarbha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 887 ] madbha utam / apramattaM viharantI TolA sadama bhUSvapi // 33 // garbhasthe'tha prabho zakrAjJayA 'bhakanAkinaH bhUyo bhUyo nidhAnAni nyadhuH siddhArthavesmani // 34 // savaM jJAtakulaM bhUri dhanadhAnyAdi RddhibhiH garbhAvatIrNa bhagavatprabhAbAdvabudheta rAm! // 35 // siddhArthaM syApinRpaterdarpAdiNatAH purA / praNemubhabhujo'bhyetya svayaM prAbhRta pANayaH // 36 // mayipaspandamA netra mAturmA vedanA smabhUta / ityasthAnnibhUtaH svAmI garbhavAse'pi yogivat 37 // svAmI saMkRta sarvAGga vyApAro sthAttathodare / nAlakSyata yathAmAtrApyanta stiSThati vAna vA // 38 // tadAca trizalA dadhyau kiM garbho galitomama / kenApyahRtaH kiMvA vinaSTa staMbhito'thavA // 39 // yadyetadapi sajjAtaM tadalaM jIvitename / sahya N hi mRtyujaM duHkhaM garbha bhraMzabhavaMtu // 40 // ityArttadhyAna bhAgdevI rudatI lulitAlakA / tyaktAGagarAgA hastAvjavinyastamukhapaMkajA // 41 // tyaktA bharaNa saMbhArA niHzvAsa vidhurAdharA / sakhISvapi hi tUsNIkA mAzIta vubhujena ca // 42 // tattu vijJAya siddhArthamahIpatirakhidyata / tatputra bhADe ca nandivardhano'tha sudarzanA // 43 // pitrorvijJAya tadduHkhaM jJAnatrayadharaH prabhuH / aGguliM cAlayAmAsa garbha jJAphnahetave // 44 // madgarbho'kSataeveti jJAtvA svAminya modata / amodayacca siddhArthaM garbha spandana zaMsanAt // 45 // aciMtayacca bhagavAnmayyadRSTa'piko pyaho / mAtApitrormahAn sneho jIvatoranayoryadi // 46 // prabrajiSyAmyaha snehamohAde tau tadAghra vam / ArzadhyAna gatau karmAzubha vahavarjayiSyata yugmaM // 47 // artha va saptame mAsi jagrAhA bhigrahaM prabhuH / upAdAsye parivrajyAM na pitrorjIvatoraham // 48 // atha dikSu prasanAsu svoccastheSu graheSuca / pradakSiNe'nukUle ca bhUmi sarpiNi mArute // 49 // pramoda pUrNe jagati zakuneSu jayinvalam / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [809] mardhASTamadinAgreSu mAseSu navasUccakaiH // 50 // zuklacaitratrayodazyAM cndrhstotraagte| siMhAGka kAcamaruciM svAminI suSube sataM // 51 // // vibhivizeSakama baTpaJcAyaSTika mAryogbhyetya bhoga karAdayaH / svAminaH svAmi mAtuzca sUsakarmANi cakire // 52 // zakropyAsanakaMpena tatkAlaM saparicchadaH / vijJAya svAmino janma sUtikA gRhamAyayau // 53 // mahaMta mahadambA ca dUratopi praNamya sH| upasRtyAgato devA zvAvasvApanikA dadau // 54 // devyAHpAkheMca bhagavatpratirUpaM nidhaaysH| vicaka paMcadhAramAna matapto bhaktikarmaNi // 55 // ekaH zakraH svapANibhyAM bhgvntmupaadde| upari svaaminshch| dvitIyokastva dhaaryt|| 56 // ityAdi isake Age janma utsavAdikA varNana hai| dekhiye aparake donoM pATho meM bhagavAn jaba devAnandAke garbhana mAkara utpanna hue taba devAnandAne 14 mahA svapna dekhe so apane patiko kahe patine uttama putra prAptiko kahA devAmandAke garbhameM rahate hue bhagavAnako 82 dina vyatita hue bAda indrakA mAsana calAyamAna humA jaba indrane avadhi jAmase bhagavAnako dekhA taba harSa sahita siMhAsanase uThakara vidhipUrvaka namaskAra yAne namotthugAM kiyA aura mIca gautrake udayase brAhmaNa kula Aye isaliye siddhArtha rAjAko trizalA rAnIkI kukSi haragamevIdevatAko kahakara sthApita karAye usa samaya bhAsobadau 13 hastotarA nakSatra meM trizalA mAtAne 14 mahA sana dekhe pihArya rAjAko ko rAjAne mahAn guNavAna uttama ukSaNa yuka putra honekA kahA aura mAru devAmAtA garbha mAdinApa Akara utpanna hue the taba mAru devAmAtAne 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [2 ] svAna dekhe usakA phala sAsarandrane bhAkara tIrthaMkara putra hone kahA thA vaise ho trizalA mAtAko bhI tIrthakara putra honeko indrane Akara kahA hai aura 14 svapanakA phala indra kI AzAnumAra devatAoMne siddhArtha rAjAke rAjya bhuvana bhaNDArAdine nidhAnAdikoM ko sthApana kiye haiN| yaha saba bAteM mI hemacandrAcAryajIne khulAsA likha diyA hai| so aparake pATha pratyakSa dikha rahA hai aura bhI haribhadrasUrijI kRta Avazyaka sahad yatti 22 hajArI TIkA bhI bhagavAnko devAnandAke garbhameM 82 dina vyatIta hue bAda indrane jAnA vicArA aura uttama kula meM sthApana karavAye khulAsA likhA hai aura kalpasUtrake mUla pAThameM tathA kalpa sUtrakI saba vyAkhyAoMmeM bhI indrane bhagavAnko devAnandAke garbha meM dekha siMhAsanase uTha namotthuNaM rupa namaskAra kiyA aura pUrva dizAke siMhAsana para baiThakara bhagavAn ke pUrva bhavoMkA svarUpa vicArakara devanandA garbha meM bhagavAn ke utpanna honeko Azcarya rUpa samajha kara uttama kulameM hariNegameSI dvArA uttama kulameM padharAye aura siddhArtha rAjAke gharameM devatA oMko AjJA karake svarNa ratnAdi nidhAnoMko sthApana karavAye khulAsA likhA hai parantu namotthuNaM karaneke bAda kalpAMtara meM uttamaphulameM bhagavAnako padharAye aisA nahIM likhA hai aura jaba bhagavAn devAnandAke garbha meM Aye usI samaya indrakA Asana calA yamAna honese indrane avadhio dekhake namotyuNa kiyA aisA bhI nahIM likhA hai| aura uparokta pAThoMmeM 82 dina vyatIta hue bAda Azana calAyamAna hubhA avadhise bhagavAnko dekha namaskAra yAne namutyuNa kiyA khulAsA likhA hai isaliye kalpa sUtrakA namotthuNaM saMbaMdhI pATha mI 82 dina bAda samajhanA cAhiye kyoMki devAnandA apane patIke pAsase 14 svapna dekhanese uttama Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 810 ] putrakI prApti honekA phala sunakara manuSya saMbaMdhI RSabha datta brAhmaNake sAtha uttama prakAra ke bhoga bhogavatI huI vicarane lagI aisA kathana karama sUtrameM karane ke bAda pIche indrane namotthu karake siMhAzana para baiThakara nIca gautrakA vicAra karake uttama kula meM padharAye yaha bAta namotthurA kI aura uttama kulameM patharAne kI eka hI sAtha eka samaya meM likhI hai aura Upara ke pAThoM meM 82 dina gaye kA khulAsA likhA hai isaliye kalpa sUtrakA namotthuNa saMbaMdhI pATha 82 dina gaye bAda garbhaharaNa samayakA pratyakSapane siddha hotA hai isako vizeSa vivekI jana svayaM vicAra sakate haiM devendra ananta zakti vAlA hotA hai mamotthurNa karake siMhAsana para baiThakara nIca gautrakA bicArake uttama kulane padharAnekI AjJA karane meM kucha bhI derI nahIM laga sakatI isase 82 dina iMdra ko vicAra karate cale gaye aisA nahIM samajhanA kintu 82 dina gaye bAda garbhaharaNake dina namotthuNaM kiyA aisA samajhanA cAhiye, - aura trizalA mAtAne 14 svapna maine devAnandA ke leliye haraNa kara liye aisA svapna nahIM dekhA kintu 14 svapna AkAzase utarate apane mukhameM praveza karate dekhe haiM isaliye trizalA ke garbha meM bhagavAn ke Ane se cyavana kalyANaka mAnane meM kisI taraha kI bAdhA nahIM ho sakatI aura 24 veM tIrtha kara utpanna honekA usa dinase pragaTa huA putrotpattikA mahotsava huA ityAdi kAraNoMse tathA isa gra dharme likhe hue zAstra pAThoM se aura yukti pratyakSa pramANoMse 82 dina gaye bAda indrakA Asana calAyamAna honese avadhi jJAnase bhagavAnako dekhake siMhAsana se uThakara namaskAra yAne mamotthuNaM kiyA aura Akara trizalA mAtAko 14 svapnoMkA phala torthaMkara putra hone kA kahA devatAoM dvArA svarNa ratnAdi nidhAna dhana dhAnyAdikI bRddhi karo isa liye Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 11 ] Azvina vadI 13 ko (gujarAtI bhAdrava vadI 13 ko ) vIra prabhu trizalAkI kukSimeM padhAre usameM tIrthaMkara ke cyavana kalyANaka saMbandhI saba karttavya pragaTapane siddha hai isa bAtako niSpakSapAtI vivekI AtmArthI sajjana pAThakagaNa svayaM vicAra sakate haiM / aura isa avasarpiNIneM kAlAnubhAvase bhagavAn devAnandA brAhmaNIkI kukSimeM Aye usako kalpasUtra ke mUla pATha Azcarya kahA hai aura daza Azcaryo kA varNanameM bhI "gamaharaNa" yAne devAnandA ke garbha se bhagavAnkA haraNa huA usako Azcarya kahA hai isaliye kAraNase to brAhmaNa kulameM bhagavAn Aye so Azcarya mAnA tathA kAryase brAhmaNa kulameMse apaharaNa huA usako Azcarya mAnA hai aura AzcaryakA pratikAra karane ke liye hI indra mahArAjane uttama kuDameM bhagavAnko padharAyA haiM isa liye bhagavAnke uttama kulameM Aneko zrI samavAyAMgajI sUtra aura loka prakAzameM alaga bhava ginA hai isa liye bhagavAn trizalA ke garbha meM Aye so vyavana kalyANaka siddha ho cukA to phira usameM usake karttavya mAne jAve isameM to kisI taraha kI zaGkA bhI nahIM ho sakatI / aura jaba bhagavAn brAhmaNa kulameM Aye usako Azcarya mAnate ho tathA usa Azcarya meM dhyavana kalyANaka. saba karttavya mAnate ho to phira AzcaryakA pratikArameM dUsare cyavana kalyANakatvapane ke zAstroMke aura yuktiyoM ke pramANa maujUda hone para bhI usako dUsarA cyavana kalyANakapanA aura usake saba karttavya nahIM mAnanA yaha to gaccha kadAgrahako ajJAnatA yA abhinivezika ke sivAya aura kyA hogA so tatvaca jana svayaM vicAra sakate haiM / aura tIrthaMkara kA janma jisa mAtA ke udarase hove usa mAtA . ke garbha meM tIrthaMkarake Aneko vyavana kalyANaka kahate haiM yaha Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [812] anAdi niyama hai isake anusAra bhI jaba bhagavAnako trizalA mAtAke putra kahate ho to trizalA mAtAke garbha meM Aneko cyavana kalyANaka kahanA aura usake kartavya usa samaya meM mAnane so to nyAyAnusAra pratyakSapane saGgatiko prApta hotA hai isapara bhI nahIM mAnanevAloMko sthAnAMga AdhIrAMga samacAryAgAdi uparokta zAstra pAThoMke utthApanakA dUSaNa lagatA hai isako bhI pAThaka gaNa svayaM vicAra levege| aura jaba samavAyAMgAdi bhagavAnake devalokase devAnandA ke garbhana mAneko pahilA cyavana tathA devAnandAke garbha se nikalane rUpa prathama janma mAna kara trizalAke garbha meM jAne rUpa dUsarA cyavana aura trizalAke garbha se nikalane rUpa dUsarA janma khulAsA zAstroM meM likhA hai usase do bhava do mAtA do cyavana svayaM siddha hai aura zAstrakAra mahArAja jisa bAtakA varNana pahile 1 jagaha kara dekheM usI bAtakA varNana Age dUsarI vAra punarukti ke kAraNase nahIM karate haiM aura jisa bAtakA varNana Age karanekA hove usa bAtakA varNana pahile mI punaruktike kAraNase nahIM karate haiM aura vIra prabhuke to do cyavana hone se donoM mAtAoMne alaga alaga 14 mahA svapna do bAra dekhA hai isa liye do vAra 14 mahA svapnoMkA varNana karanA cAhiye aura do vAra varNana kareM to punarukti Ave tathA vistAra bhI jyAdA vizeSa ho jAve isa liye pahile cyavanameM devAnandA sambandhI 14 sthAnoMkA nAma mAtra hI batalAyA aura dUsare cyava. ma trizalA mAtA sambandhI 14 svapnoMkA acchI tarahase sUtra kArane aura usakI vyAkhyAkAroMne vistArase varNana kiyA hai aura saMgrahaNImeM tIrthakarake cyavana janmAdi kalyANakoMmeM devatAoMkA Agamana likhA hai so bhI vIra prabhuke pahile cyavanameM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [13] devatAoMbhAgamana sambandhI lekha zAstroM meM dekhane nahIM pAtA aura dUsarA cyavana to khAsa indrane bhAkara 14 mahA svapnoMkA phala tIrtha kara putra honekA kahA aura devatAoMko AjJA karake siddhArtha rAjAke vahAM dhana dhAnyAdiphI saddhi karavAyA hai isI prakAra pahile cyavanase bhI vizeSa kArya dUsare cyavana meM honekA zAstra pramANoM dvArA pratyakSapane dekhane AtApasa liye pahile cyavanase bhI dUsarA cyavana vizeSa adhika mAnanIya ThaharatA hai to phira usako mAnanekA niSedha karanA yA usane vyavanake kartavya honeko zaGkA karanA so sarvathA anucita hai kyoMki dUsare cyavanameM bhI cyavana sambandhI saba kartavya hue haiM so to Uparake lekhase vivekI pAThaka jana svayaM vicAra levege aura pAzavanAthajI neminAthajI aura AdIzvara bhagavAn ke cyavana sambandhI kAryoM ko trizalA mAtAkI taraha jAna lenekI kalpa sUtrako tapa gacchAdi saba gacchoMke vyAkhyA kAroMne bhalAmaNa sUcanA karI hai parantu devAnandAkI nahIM karI isaliye yadi trizalAke garbhana bhagavAnke mAneko cyavanake kartavya na mAnoge to pArzvanAtha neminAtha AdIzvarake cyavana kartavyameM namotthaNaM vagairaha nahIM mAnanekI bhApatti AvegI isa liye trizalAke garbha meM Ane sambandhI cyavanake namotthuNaM vagairaha kartavya mAnane hI nyAyAnusAra ucita hai aura trizalAko bhagavAnakI janma mAtA kahane para bhI trizalAke garbha meM AnekA cyavanako nahIM mAnane vAloMko trizalAse janma bhI nahIM mAnanA cAhiye kyoMki cyavanaDe binA janma nahIM ho sakatA yaha jagata prasiddha sarvamAnya pratyakSa bAta hai aura devAnandAke cyavana mAna kara trizalAke nahIM mAne to nahIM bana sakatA kyoM ki indrakI mAnAse hariNegameSI devatAne devAnandAkI kukSise lekara viza. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14 DAkI kukSi pagharAye haiM yaha bAta kalpa sUtra meM sapA unakI ra vyAkhyAoM aura Avazyaka niyukti bhASya cUrNi laghu ratti baharatti vizeSAvazyaka vRtti triSaSTizalAkApuruSa caritra prAkRta vIra caritra vagairaha aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka likhA hai so satra pATha yahAM para likhanese bahuta vistAra ho jAve isa liye sirpha kalpa sUtrakA mUla pATha dikhAtA hUM tathA hi jeNeva jambUdIve dIve, jeNeva bhArahevAse, jeNeva mAhaNakuchaggAme nayare jeNeva usamadattassa gihe, jeNeva devANa dA mAhaNI, teNeva uvAgacchai, uvAgavitA Aloe samaNassa bhagavao mahAvIrassa paNAmaM karei, devANadAe mAhaNIe sapari jaNAe mosovaNi dala, osovaNi dalitA amubhe puggale avaharai sume puggale parikavaDa (2) tA, "ajANaume bhayavaM" tikaTu samaNa bhagavaM mahAvIraM avAbAI avAbAheNaM divaNa pahAveNa karayala saMpuDaNa gigahahasamaNaM bhayavaM mahAvIraM (2) ttA jeNeva khattikaeggAme nayare jeNeva siddhatthassa khattiyassa gihe jeNe va tizalA khattiyANI, teNeva ubAgacyA, teNeva uvAgacchitA tizalAe sattiyANIe sapari jaNAe mosoaNi dakhai, mosomaNi dalittA, azubhe puggale avAraka asubhe, ttA mubhe puggale pakkhi veza, sumattA samaNa bhagavaM mahApaura avAbAha avAbAheka tisalAe khattiyANIe gaThana taMpiaNa devANa'dAe mAhaNIe jAlandharasaguttAe kucchisi gabbhattAe sAharA, sAharitA jAmeka disiM pAumbhUe tAmeva disiM pahigae, ukkiThAe turiAe cavalAe caNDAe javaNAe uddhaAe sigghAe divAe devagaIe tirasamasaMkhijjANa dIvasamuhANa majha majheNa joaNasAssiehi vigahehi upayamAve (2), jeNAmeva sohamme kappe sohamma vaDisae vimAse sakkaMsi sIhAsa si sakke deviMde Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 815 ] tenAmeva uvAgaccha, ( 2 ) tA sakkehasa deviMdassa devarantro ema mAnasiaM khippAmeva paJcavipaNa / teNa kAlena teNaM samaeNa samaNe bhagavaM mahAvIre titrANovagae Avi hutthA sAharijjissAmiti jANai, saMhariyamANe na jANa, sAhariyamiti jANai // teNa kAlena teNa samaeNaM samaya bhagavaM mahAvIre jaise vAsANaM tacca mAse pacamepakale Asoabahule, tahasaNaM mAsoavahulasta terasI pakkheNa vAsIi rAIdiehi viikkaMtehi' tesI imassa rAidi trasta aMtarA vahamANe hi ANukaMpa eNa' deveNa hariNa gamesiNA sakkavayaNa saMdiTTha eNa mAhaNa kuDaggAmAo mayarAo usabhadattassa mAhaNasta koDAlasa gutasta bhAriyAe devANa dAe mAhaNoe jAlaMdhara saguttAe kucchIo khattiyakuM DaggAme mayare mAyANaM khattimANaM siddhatthassa khaziassa kAsavaguttassa bhAriyAe tisalAe khattiANIe vAsisaguttAe puvaratA varatta kAla samayaMsi hatyuttarAhi marakoNa jogamuvAgaNaM avvAbAhaM avvAbAheNaM kucchiMsi gambhattAe sAharie / dekhiye Upara ke pATha meM devatAne 82 dina vyatIta bhaye bAda 83 vA dinako rAtri devAnandA ke garbha se bhagavAnko lekara trizalA mAtAko garbha meM Azvina kRSNa 13 ko hastottarA nakSanameM patharAye so bhagavAn bho tIna jJAnase mereko devAnandAke garbha se devatA haraNa karegA aisA jAnate the parantu devatA kI dIvya zaktiko zIghratA se haraNa karatI samaya nahIM jAnA bAda mAlUma par3A ki merA haraNa ho gayA parantu proAcArAGgajI meM to vora caritrAdhikAre devatAkI deva zaktikI zIghratA hone para bhI usameM asaMkhyAte samaya cale jAte haiM isa liye haraNa karaneke samaya bhI bhagavAn jAnate the aisA khulAsA likhA hai Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [816] aura 82 dina paryanta mamavAnake mIca yautra karmakA udaya vA so kSaya karanA par3A tathA 82 dina madhe bAda ucca mautrakA udaya huA isa liye devAnandA garbha se nikalanA huA aura trizalA ke garbha jAnA humA bIdha antara muhurta asaMkhyAte samaya vyatIta hue isa liye zrIsamavAyAMga sUtra vRtti alana bhava ginA hai jisakA pATha isI anya pRSTha 520 meM chapa cukA hai aura isI kAraNase trizalAke garbha meM Aneko cyavana mAna kara kalyANakatvapanameM AdhArAMga sthAnAMgAdi bhAgamoMmeM tathA unakI vyAkhyA vagaira aneka zAstroM meM khulAsA pUrvaka likhA hai isa liye devAnandAke cyavana aura trizalAke janma mAnanese uparokta agamAdi zAstra pAThoMke utthApanakI dUSaNako prApti hove tathA vyavanake binA janma nahIM ho sakatA aura cyavana nahIM mAnanese janma mAnane meM bhI bAdhA par3atI hai isa liye trizalAke garbha meM mAneko vyavana alaga mAnanA hI AtmArthiyoM ko parama ucita hai usase uparokta Agamokta bAtako pramANa karanese samyaktako malimatA dUra hove aura donoM jagaha cyavana janma mAnanA AgamAnusAra yukti pUrvaka hai jaba donoM cyavana Thahare kho usake kartavya to svayaM piddhasa bAtako vibeko jana svayaM vicAra leveNge| aura bhagavAn devAnandA nabhane Aye tathA parmanase haraNa dumA yaha bAta mAzcarya rUpa honese prANa mora paryApti zarIra badale binA bhI alaga bhava ginane meM kisI tarahako bAdhA nahIM ho sakatI ( nahIM banane yogya bAta Azcarya ne banatI hai) isa liye samavAyAMgameM balaya bhava minA hai aura koI sAdhu mAdi isI kSetrane cAturmAsa rahe to ve vahAM roga mArI svacaka para cakra bhava tathA bhanIti vagairaha kAraNoMne caumAsAne bhI dUsare Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 817] sthAna jAnA par3e to pahile caumAsAke thor3e dinaThahare vo sthAna aura kAraNa sira dUsarI jagaha gaye so sthAna sAdhunIke nivAsa sthAna do kahe jAveMge parantu caumAsAkA kAla mAna to donoM jagaha kA milAkara cAramAsa kahe jAte haiM (jaise vIra prabhuke dIkSA avasthAkA pahilA caumAsA 15 dina tApasake bhAmamameM aura 3 // mahIne zUla pANI yakSake mandira meM hue so kSetra sthAna do parantu kAla mAna donoM spAnoMkA milAkara 4 mahInekA ginate haiM so yaha bAta jainameM prasiddha hai isI tarahase vIraprabhuke mavamahInoM kI garbhasthitirUpa kAlamAna to donoM mAtAkA milAkara hai parantu kAraNa basase AzcaryakA pratikAra karane ke liye trizalAke garbha meM jAnA par3A isaliye cyavana rUpa sthAna do mAne jAte haiM isIliye sthAna kalyANaka prasaMgAnusAra ekArtha vAle paryAyavAcI mAne jAte haiM yaha bAta pahile bhI likha cuke haiM to zAstrAnusAra yukti yukta honese saba AtmArthiyoM ko mAnya karanA cAhiye isa bAtako bhI vizeSa rUpase vivekI jana svayaM vicAra sakate haiN| aura trizalA mAtA saMbaMdhI devAnandA bhikA yavana janma pragaTa pane dikhAneke liye hI to zAstrakAroMne 82 dina gaye bAda trizalAke garbhane jAneke dina Azvina badI 13 ko aura janmake dina caitradI 13 ko indrakA Azama calAyamAna honese indrane avadhi jJAnase bhagavAnko dekhakara siMhAsanase uThakara namaskAra namotdhuNaM kiyA aura caitra sudi 13 ko trizalAko tIrthakara putra honekA kahaneko Ayo aisA khulAsA likhA hai parantu devAnandA. saMbandhI ASAr3ha sudI 6 ko badI 13 jaisI bAteM honekA kisI jagaha nahIM likhA hai jisapara bhI sudI 6 ko mAnanA aura vadI 13 meM cyavanake saba kartavya hone para bhI nahIM mAnane ke liye kuyuktiyoMke kuvikalpoM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [18] kA sahArA lenA yaha gaccha kadAgrahakA haThavAdake sivAya aura kyA hogA isako pAThaka gaNa svayaM vicAra sakate haiN| aura bhagavAnke cyavana kalyANakarne indrakA Asana calAyamAna honese avadhise bhagavAnko dekhakara namaskAra kareM aura Akara mAtAko 14 mahAsvapnoMkA tIrthaMkara putra hone rUpa phala kaha apane sthAnapara pochA deva lokameM calA jAve aisA to mAvazyaka vRttimeM AdIzvara bhagavAnke caritrase tathA triSaSTi zalAkA puruSa caritra vagairaha zAstroMse siddha hotA hai so bhI kisI tIrthakarake cyavanameM Ave kisIke nahIM bhI bhaave|| isa bAtakA mIyata niyama nahIM hai aura kalpasUtrane tathA unakI saba vyAkhyAoMmeM to bhagavAnko namaskAra yAne namotyuNaM, karake pUrva dizAkA apanA siMhAsana para baiTha gayA aisA khulAsA likhA hai aura bhI jIvAbhigama sUtrameM nandIzvara dvIpAghikAre mIce mujaba pATha hai yathA___ "tasthaNaM vahave bhavaNavaha vANamaMtarA joyasiya vemANiyA devA caumAsiya paDivaesu saMvachariesuya aNNesuya bahusu jiNa jamma nirakamaNa NANuvAya pariNivANa mAisu devakajje suya deva samudAye muya deva samavAe suya deva pavayaNe suya egaMta tosa hiyA samuvamayA samANAya mudita pakAliyA ahAhiyAo mahimAmo kAre mANA pAle mANe muhaM suheNaM viharanti" / - isa pAThake anusAra bhI tIrthakara mahArAjoMke janma dIkSA jJAnotpatti nirvANa ina kalyANakoM meM nandIzvara dvIparne zAzvata caityoM meM bhagavAnkI pratimAke Age deva devI indrAdi milakara maThAIuchavakarate haiM aisA khulAsA likhA hai parantu cyavana kalyANaka, 64 indrAdi milakara nandIzvara dvIpameM aThAI ucchava karate aisA niyata niyamakA koI bhI zAstra pramANa mere dekhane nahIM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 6 bhAyA isaliye cyavana, 65 indrAdi milakara nandIzvara ucchavake liye jAve apavA nahIM bhI jAve jaisA. bhavasara parantu janmAdineM to niyamase jAkara ucchava karate haiM usako to Avazyakatti kalpasUtrakI vyAkhyA trizaSTizalAkA puruSa caritra aura uparokta jIvAbhigamAdi zAstroMne dekhA jAtA hai parantu kyavana to bimAnameM baiThe hue hI namosdhuNaM kara lete hai isaliye bhagavAn ke trizalAke garbha meM Aneke dina bhI vimAnameM baiThe hue hI namoratha mAM kiyA samajha lenA parantu Azvina badI 13 ko 64 indrAdi milakara nandIzvara ucchava karane ko jAne sambandhI pATha na dekhanese usako kalyANakapane rahita nahIM kaha sakate kyoMki bhASAr3ha sudI6 ko bhI nandIzvara ucchava karaneko indrAdikake jAnekA pATha dekhane meM nahIM AtA isaliye jaise mudI 6 mAnoMge vaise badI 13 bhI mAnami par3egI aura kisI zAstrAnusAra vIrya karake cyavana bhI 64 indrAdikake nandIzvara mahotsavake liye jAnekA nIyata niyama ThaharatA hove to bhI yaha bAta badI 13 ko bhI mAna lenI cAhiye kyoMki Azana prakaMpa namotthuNaM 14 mahAsvapna darzana indrakA bhAgamana vagairaha cyavana ke saba kartavya badI 13 ko bane haiM isaliye mandIkharakA mahotsava bhI uparokta likhe anusAra samajha lenA caahiye| aura jisa samaya tIrthaMkara mAtAke garbhane Ave usI samaya tIna jagatameM udyota aura saba saMsArI jIvoMko mukha kI prApti honekA to anAdi niyama hai liye kisI jagaha nahIM likhA hone to bhI usa bAtako mAna lenA cAhiye kyoMki anAdi niyamako prasiddha bAtako zAstrakAra likhe yA na likhe to bhI usI mujana mAnanekA jaina, prasiddha jaise navakAra meM momarihatANaM ityAdi Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 19 pATha, karma rUpI bhAva zatru kA nAma nahIM likhA aura sthAnAMga sUtrake pAMcave sthAnameM bahuta tIrthaMkara mahArAjoM ke cyavana janma dIkSA aura kevala jJAna nirmANake nakSatra gimAye haiM parantu usane kalyANaka zabda nahIM likhA to bhI anAdi niyamakI prasiddha bAta honese una nakSatroMne kalyANaka kahate haiM mAnate haiM isI taraha vIraprakSuke Azvina badI 13. ko cyavanameM bhI tIna jagatameM udyota aura saba saMsArI jIvoMko sukhakI prApti anAdi niyamake kAraNase uparokta nyAyAnusAra honA aura mAna lenA svayaM siddha hai| isaliye AtmArthiyoMko pramANa karanA cAhiye isa bAtakA vizeSa nirNaya japarameM likhA gayA hai usase mAtmA jina svayaM samajha levege bhaba satya grahaNa karanekI abhilASA vAle bhAramArthI sajjana pAThakagaNase merA yahI kahanA hai ki-mItIyaMkara gaNadhara pUrva parAdi pUrvAcArya tathA prAcIna saba kulagaNa zAkhAke pUrvAcAryone aura vaDagaccha kavalAgaccha tapagacchAdi gacchoMke pUrvAcAryone mUlasUtra niyukti bhAgya dhUrNi itti caritra prakaraNAdi aneka zAstroMmeM pragaTapane zrIbIramamuke cha kalyANaka khulAsA pUrvaka kathana kiye haiM aura yuktiyoMke anusAra bhI pratyakSa siddha 1so isa graMthameM zAstra pramANa yakti pUrvaka aparameM acchI tarahase likhA gayA hai isaliye mIjinavallabhariNI ne chaThe kalyANakakI navIna prarupamA nahIM karI kintu ina mahArAjake pahile tIrtha karAdi mahArANoMne khulAsA kiyA hai so bhI Upara meM likha dikhAyA hai usase mojimavallabhasUrijIko navIna prarUpAkA duSamA lagAne vAle pratyakSa mithyAvAdI Thaharate hai maura kharatara gacchavAle cha kalyANaka mAnate haiM parantu anyagaccha kADemahIM jAnate aisA bhI nahIM kyoMki jinAjA mArAdhaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [11] paMcAMgI pramANa karane vAle bIraprabhukI bhAvaparamparA calane dhAle prAcIna gacchoMke pUrvAcArya cha kalyANaka mAnane vAle the aura vartamAna meM bhI AtmArthI mAnate haiM aura mUla AgamAdimeM isakA kathana honese tapagarachake bhI pUrvAcArya cha kalyANaka mAnate the aura apane banAye kalpAMtaravAcya, kalpAvari aura kalpasUtra kesa TabArthoM meM kulamagaDana mUrijI vagairaha likha gaye hai jisakA khulAsA bhI pahile isa grantha meM chapa gayA hai aura vartamAnameM bhI kitane hI tapagacchake AtmArthI munimaNa cha kalyANaka mAnane vAle haiM isa liye sirpha kharatara gaNDa vAle mAnate haiM anya nahIM yaha bhI pratyakSa mithyA he tapagacchake pUrvAcArya to cha kalyANaka mAnane vAle the parantu yaha to vartamAnameM tapagacchake kharatara gaccha ke mApasame jo prati varSa grAma nagara zaharAdi ne paryuSaNa jaise mahA uttama parvameM Atma kalyANa saMpa zAMti sabase kSamata kSAmaNA karane ke badale cha kalyANakaoNkA niSedha karane sambandhI khaNDana maNDana se vAda vivAdahokara kusaMpase nindA irSAdi bana kara zAsanomati ke aura nija parake AtmakalyANa jo vina ho rahA hai aura cha kalyANakoMke niSedha rUpa utsUtra prarupaNAse nija parake saMsAra sRddhikA kAraNa tathA bhadra jIvoMkI zraddhA va dharma kAryonahANI kA mahAn anartha ho rahA hai jisake mUla kAraNa bhUta adhiSTAyaka bhAgivAn dharmasAgarajI hue haiM kyoMki dharmasAgarajIke pahile tapagacchameM bhAcArya upAdhyAya sAdhujana hajArauM ho gaye parantu kisIne bhI zAtrokta cha kalyANakoMkA niSedha dharmasAgarajIkI taraha kisI grantha meM nahIM kiyA isIliye isa viSaya meM donoM gacchoMke ApasameM pahile bahuta saMpa rahatA thA paryuSaNa jaise mahA parva mApasameM kisI tarahakA sarAhana maNDanakA jhagar3A nahIM thA parantu dharmasAgarajIne apane mithyAtvake udayase tIrthaMkara gaNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [22] bharAdikoMke aura apane macchake pUrvaja puruSoMke kapana kiye hue cha kalyANaka sambandhI sUtroMke mora rattiyoMke pAThaoNkA utthApana kI utsUtra prarUpaNAse tIrthakarAdi mahArAjoMkI AzAtanAse apane saMsAra bar3haneke bhayako chor3a kara kharataragaccha ke pUrvAcAryoM se deSa buddhi rakhake mahAn upakArI puruSoMkI nindA karane lage aura kalyANakoMkA niSedha karane ke liye gaNadhara sArddhazataka vRtti jambUdvIpapati pavAzakasUtra sutti paryuSaNAkalpacUrNi vagairaha zAstra pAThoMkA abhiprAya aura una zAstra pAThoMke kartAoMke bhAvArthaka jJAnAvarNIya karmake udayase samajhe binA bastu, sthAna, mAJcayaM nIcagautrakA udaya vagairaha jUThe bahAne nikATakara apanI kalpanA mujaba zAstrakAroM ke viruddhArtha meM aneka tarahako kuyuktiyeM likhakara bhadra jIvIko mithyAtvake bhramameM geraneke liye 'kalpa kiraNAbalI' bagairaha likhA tabase isa jhagar3e kA mUla khar3A huNA aura usI mujaba andha paramparAmeM vartamAnika kitane hI kadAgrahI cala rahe hai jisameM bhI vizeSa khedakI bAta yaha hai ki binaya vijayajI aura AtmArAmajI kaise suprasiddha vi. dvAn kahalAte hue bhI gaccha kadAgrahake pakSapAtase dharmasAgarajIkI kuyuktiyoMke mAyAjAlameM phaMsa gaye aura Agamokta satya bAtako jhUTha ThaharAne ke liye usI tarahakI kuyuktiyeM likhake bhole jIvoM ko mithyAtvake bhrama, geraneke liye dhinaya vijayajIne kalpa sUtra kI vyAkhyAkA suvodhikA nAma rakhake aura kuyuktiyoMse utsUtratA se bhole jIvoMko durlabha bodhiko prAptikA kAraNa kiyA hai aura bhAsmArAmajIne 'jaina siddhAnta samAcArI nAmaka pustakakA nAma rasake utsUtroMke saMgraha mAyA jAla phailAI hai isIliye unhIMkA saba kuyuktiyoMke vikalpoMkI samIkSA samAdhAna karake zAstra pAThoM aura yuktiyoM ke anusAra sudRr3ha pramANoM sahita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [23] isa grantha mIvIra prabhuke cha kalyANakoMkA nirNaya acchI tarahase karane meM bhAyA hai jisako bAMdhakara gaccha pakSapAtakA dRSTirAga na rakhakara jinAjA ArAdhana karaneke liye satya bAtako grahaNa karanA aura zAstrokta satya bAtakA upadeza karake bhavya jIvoMko zuddha samyaktakI prAptike lAbhakA kAraNa mAramArthI paropakArI sajjanoMko karanA cAhiye aura bhavabhoruoMko jimAtApUrvaka satya grahaNa karake nijaparake AtmakalyANa ke kAyyako prati vartAva karanA parama ucita isa saMsAra paribhUmaNameM manuSya bhava jaina dharmake ArAdhanakA yoga milamA aba kaThina hai jisa para bhI gaccha ke pakSapAtAdi tuccha kAraNoMse jinAjAkI virAdhanA karake khoTe upadezase mijaparake saMsArakA kAraNa karanA sarvathA anucita hai isaliye gajharIha prabAhakI taraha mandhaparamparAkI kalpita sUDhIko chor3akara satya grahaNa karane bhAramArthiyoMko bilamba nahIM karanA cAhiye aura satya bAta jAnane para bhI abhinivezika mithyAtvase yaha lokakI pUjA mAnatAkai gamimAnase vAlajIvoM ke dRSTirAgameM par3akara bhole jIvoMko apane pakSa khIcaneke liye jinAmA viruddha hokara kuyuktiyoMse utsUtra bhASaNa mI nahIM karanA cAhiye maricI jamAlike daSTAntoMko yAda karake saMsAra bhramaNa garbhAvAsa narakAdi dusaroMse bhayarakhake apane gurujanoMkA bhI pakSapAta chor3akara indra bhUvikI taraha aura jamAlike ziSyoM kI taraha satya aGgikAra karanA cAhiye vivekI AtmArthI sajjanoMko vizeSa likhanekI jarUrata nahIM hai aura vinaya vinamajIne "loka prakAza" nAmA anya 26 veM sarga 24 tIrthaMkara mahArAjAMcyavana janmAdi pAMca pAMca kalyANakoMke mAsa pakSa dina. nakSatra dikhAye usane 24 vIra prabhuke saMbandhane jo likhA hai .so yahAM para dikhAtAI chapA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [24] huA Doka prakAza pRSTha 1473 2 1475 taka sarga 29 veMkA pATha nIce mUgaba hai yathA "bhave tataH saptaviMze prAme brAhmaNa kuraahke| vimasyarSamA dattasya devAnaMdA hayastriyAM // 59 ma marIcimava bandhena, samIce gotrakarmaNA / kukSau prabhukta zeSeNa vizvezo'pyutpadyata // 6 // tazcakriNazcaiva sIriNaH goThiNopica // tucchAnvayetpadyate kadAcirakarmadoSataH // 69 jAyate tu kadAcyete tAdRyaMzeSuno. tamA // itidattopayogasyA surendrasyAnuzAsanAt // 62 // purekSatriyakuMDAkhye sidhyArthasya mahIpateH / trizalAyA mahArAjA kukSAvakSINa saMpadaH // 6 // mukkogdya zItyahorAtrA tikame negame pinnaa| ajAyatasutatvena caturvizo jinezvaraH // 6 // evaMca "usahasasi saMti suviSaya nemIsara pAsa vIra sANaM // tera saga bAra nava nava dasa sagavIsAya tilibhavA // 65 // iti samarthitaM / zrIsamavAyaryAge koTisamavAye 'titthakaramavagAhaNA to chaThe poTTilabhavaggahale itisUtre mI vIrasya devAnaMdA garbhasthiti strizalA kuSyAgatizceti bhavadvayaM vivakSitamastItiyaM // bhApAr3heghavaSThASaSTI caitrazuklA pryodshii| mArgasya dazamI kRSNA vaizAkhe dshmiisitaa|| 66 // kArtikasyAmAvasIti kalyANaka dinAH pramo abhUt garmApahAretu prayodazyAzvinesiti // 6 // phAlgunya uttarAdhiyayaM kalyANaka catuSTayo tathA garbhApahArepi nirvAsa svAtiriSyate // 66 // " dekhiye aparake lekha meM bhagavAnke Azvina vadI 13 ko trizalA mAtAke garbha jAneko mIsamavAyAMga sUtrake pAThAnusAra 21 alagamava gina liyA hai tathA 64 veM zloka kathanase trizalAke garbhane gaye usI dinase tIrthaMkara pane pragaTa honekA sukhAsA DisAhasa Diye devAnaMdAkA bhASAr3ha zudI 6 kA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 25 ) aura trizalAkA mAzvina vadI 13 kA yaha do vyavana vinaya vijayI uparokta kathanase siddha hotA hai isa liye vinaya vijayajIke khojase hI do cyavanoM kI ginatIse mI vIraprabhuke cha kalyANaka siddha ho cuke jisa para bhI 1 cyavana mAnane vAle ko 64 zlokakA aura uparokta mIsamavAyAMga sUtrakA pATha utthApanakA doSI ThaharanA par3egA yaha bAta pragaTa hI dikhatI hai aura mahApuruSa caritra triSaSTizalAkA puruSa caritra Avazyaka AcAsaMga sthAnAMga kalpasUtrAdi aneka sutti vagairahane mAzvina vadI 13 ko cyavana rUpameM mAnA hai jisakA khulAsA pahile likhA gayA hai isa liye do cyavanakA niSedha koI bhava bhIrU nahIM kara saktA aura "kalyANaka catuSTaya tathA garbhApahAropi" isa vAkyameM cAra kalyANaka cyavana janmAdi kahake tathA aura ayi zabdase garbhApahAra rUpa trizalAke garbhameM jAneko pAMcavA bhI hastotarA nakSatra sAtha le liyA aura mokSa svAti nakSatrameM likhA hai aisA nahIM mAnanese tathA aura mapi zabda vyartha ho jAte haiM aura uparokta zAstra pAThoMke utthApanakA bhI dUSaNako prApti hove aura trizalAke garbha jAneko kalyANaka nahIM mAnanA ese pramANa kisI zAstra meM nahIM dekhe jAte haiM isa liye uparokta zAstrAnusAra mAnanA hI ucita hai vizeSa pAThakagaNa svayaM vicAra lekheNge| aura pamyAsajI AnaMdasAgarajIne sughodhikAkI aura paMcAzakako prastAvanAne cha kalyANaka niSedha karaneke liye gaNadhara sArdhazatakake pAukA bhAvArtha samajhe binA mIninavamama pUrijI para aura kharatara gaccha vAloM para utsUtratAkA haThavAda kA AkSepa kiyA aura sthAnAGga AcArAMga kalpasUtrAdi aneka zAstroM ke mIvIraprabhu saMbaMdhi vizeSa apekSAke cha kalyANaka 104 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbaMdhI mUla pAThoMko chor3akara paMcAzakake saba tIrthaMkaroM saMbaMdhI sAmAnya pAThako bhAge kiyA aura uparokta AgamoMke sUtra pAThoMke abhiprAyako samajhe binA "agArAmao aNagAriyaM pAie tathA aNaMte aNuttare nivAghAe nirAvaraNe kasiNe pahipugne kaMvalavaraNANadaMsaNe samupada ityAdi vizeSaNa yukta tIrthakara mahArAjoMko vyavana janma dIkSA jJAnotpatti kalyANakoM ke pAThakA bastu bhartha karake kalyANaka pane rahita ThaharAnekA Agraha kiyA so to dharmasAgarajIkA mAyAjAlameM par3akara gAyake pakSa pAtase apanI utsUtratAko mAyAme bhole jIvoMko pha~sAneke liye jinAjAnusAra satya bAtakA niSedha karane se Amanda sAgarajIne vyartha hI apane saMsAra raddhikA kAraNa kiyA hai isa bAtakA nirNaya to isa grampake par3hane vAle tatvajJa jana svayaM kara leveMge vizeSa likhanekI koI jarUrata nahIM hai| bhaba cha kalyANako saMbaMdhI samIkSAke lekhake antameM satya prahaNa karane vAle bhAramArthI sajjanoMse merA yahI khnaa| ki-zAstrokta pramANoMse movIraprabhuke cha kalyANaka siddha karake dikhAye aura cha kalyANaka niSedha karane sambandhI vartamAnika saba kuyuktiyoMkI samIkSA karake saba zaMkAoMkA samAdhAna bhI kara diyA hai isaliye dharmasAgarajIkI aMdha paramparA vAle vartamAnameM kisI tarahakI phuyuktiyeM kare to ve saba zAstra viruddha samajhanA caahiye| iti-dharma sAgaropAdhyAya viracita kalpakiraNAvalyAMSaT kalyANaka niSedha sambandhI lekhasya zrImAn mumati sAgaropAdhyAya sya laghu ziSya maNisAgarAkhya muni kRtA samIkSAsaMpUrNa jAtA samAptati paryuSaNa nirNaya granthe SaT kalyANaka nirNayaH // bhopayupaNa nirNaya nAmA grantha samAptaH // mIra rakta kalyANa mastu / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha prazasti / aneka prakArake upasargoM ko sahana karake kevalajJAna rUpI sUryako prakAza kiyA aura jagata jIvoMkA kalyANa karake bhaSTa karmoMkA kSaya kara mokSa pdhaare| aise zAsana nAyaka zrI varddhamAn svAmIko vAraMbAra namaskAra karake paryuSaNa nirNaya granthake anta maGgala rUpa mai apane pUrvAcAryoM ko namaskAra karatA // 1 // bhabya jIvoMke saba prakArake vAMchItArtha ko pUraNa karanemeM kalpavRkSa ke samAna zrIvIraprabhuke prathama gaNadhara zrIgautama svAmI jagatameM hamArA kalyANa karo // 2 // zrI varddhamAn svAmI ke paTTa paramparAne mIsudharmasvAmI jabUsvAmI kevalI hamako zuddha ratna prayoke dene vAle ho // 3 // aura bhavya jIvoMke hRdayakA ajJAna rUpI andhakArako nAza karane meM bhAskara ke samAna tathA muktimArgako batalAne meM nirantara apramAdI prabhavAdi yuga pradhAna AcArya hote bhaye // 4 // isI taraha anukrameM koTIgaccha candrakula aura bayarI zAkhA meM zrItadyotanasUrijI ke ziSya zrIvarddhamAna * svAmIke zAsanako vRddhi karane vAle aura jinhoMko gharaNendra ne Akara mahimA garbhita sUrimantrakA saba bheda batalAyA aise bhI varddhamAna sUrijI hue // 5 // aura caitya vAsiyoMkI kalpita prarUpaNArUpa mAyAjAlako tor3ane meM tIkSNa khaDgake samAna tathA gurjara bhUmi gujarAtameM jinAzAnusAra zuddhasaMyamamArgako prakAza karane meM sUryyacandra samAma aise bhIvarddhamAnsUrijI ke do ziSya bhojinezvarasUrijI tathA buddhisAgarasUrijI hue // 6 // inhI zrI jinezvarasUrijI mahArAjane aNahalapura paTTaNameM durlabha 1 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 828 ) rAjAkI sabhAneM caityavAsiyoMko parAjaya karake suvihita ( kharatara viruda prApta kiyA ) jinhoMke ziSya saMvegaraGgase raGgita AtmAvAle tathA candra kI taraha zItalatA yukta 1500 pramANe saMvegaraGgazAlAgrantha ke kartA bho jinacandrasUrijI hue // 7 // aura jagata jIvoMko abhaya dAna dene meM bar3e utsAhI tathA alpakSoMke parama upakArI navAMgI vRtti karane vAle aura jayati zuaNa strotrase mIsthaMbhana pArzvanAthajIkI prAcIna pratimA ko pragaTa karake zarIrakA roga zAnta karane vAle zrI abhayadeva sUrijI mahArAja bar3e prabhAvaka hue // 8 // zrInavaGgI vRtti kAraka zrI abhayadeva sUrijI ke paTTa para bhAskara samAna aura gacchakadAgrahiyoM kI abhimAna rUpI parvatako tor3ane meM bajjake samAna tathA sarvazAstra vizArada saMgha paTTaka dharmazikSAdi aneka grantha karttA aura jinako jinAcA atoba vallabha hai aise zrIjina vallabhasUrijI ke paTapara jinhoMke hajAroM deva devI tathA aneka rAjA sevA karate haiM aura eka lAkha tIsahajAra navIna jaino bhAvakoM ke kula banAkara osavAla vaMzarUpI kalpavRkSako vRddhigata karane vAle aura hajAroM sAdhu sAdhviyoM ke samudAya ke nAyaka, lAkhoM jIvoMke bodhi vIjako dene vAle mahAn jainazAsana prabhAvaka bhojinadattasUrijI mahArAja hue jinhoMke caraNa kamaloMkI pUjA sevA saba dezoM meM hotI hai // 10 // prIjinadatta sUrijI mahArAjake paha paramparAmeM anukrameM projina candrasUri jI jinapati sUrijI vagairaha yAvat zrojinabhakti sUrijI paryaMta vIra zAsana prabhAvaka aneka AcArya mahArAja hote bhaye // 11 // zrIjina bhakti sUrijI mahArAjake ziSya paramparAne anukrameM apane AtmoddhArakarte paramaprItivAle momotisAgarajI hue tathA bhavya jIvoMko amRta samAna dharmopadeza dene meM bar3e catura aise Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 829 ) mI amRta dharmajI hue aura samAdi daza prakArakA yati dharma mArAdhama karane meM bar3e tatpara praznottara sArddhazataka Atma prabodha caitya bandana sAdhu bhAvaka vidhi prakAza vagairaha aneka grantha karane vAle mokSamA kalyANajI gaNi hue yaha tInoM mahArAja mahopA. dhyAya pada dhAraka the // 12 // mokSamAkalyANajI gaNi mahArAjako paramparAmeM satyopadeza karane meM mAnoM mumatike sAgara mere paramopakArI dharmAcArya zrImAnsumatisAgarajI gaNi upAdhyAya abhI vartamAnameM vidyamAna haiN|| 13 // jinake prathama bar3e ziSya apane Atma kalyANa karane vAle kSamA tapAdi guNoM ko kIrtako jagatane phailAnevAle bhIkIrtisAgarajI hue the so saM0 1951 meM svargavAsa ko zobhA karane ko vahAM cale gaye // 14 // aura dUsarA laghu ziSya mai) maNi sAgarane guru kRpAse zrIparyuSaNa nirNaya nAma: yaha grantha u0 mIjayacandrajI gaNikI sahAyatAse tathA kalakattA, mAravAr3a, bambaI bagairaha saMghake Agrahase kalakattAne zurU kiyA thA so bhI bambaI bAra lAlabAga, saMbat 1914 ke caumAsA Azvina pudI aSTamI budhavAra ko sampUrNa kiyA hai // 15 // aura mAravAike tathA pUrvake zrI saMdhane isa granthako yantra dvArA mudrita karavAke vartamAnika gaccha bhedoMkI bhinna prarUpaNAse bhole jIvoMke mithyAtvaka bhramako nivAraNa karake zuddhaddhA rUpI samyakta kI bhavya jIvoM ko prApti hone ke liye aura haTha bAdiyoMkA jhUThA bhAgraha dUra karake mominAjAnusAra satya bAtoMkA prakAza jagatane honeke liye pragaTa kiyA hai // 16 // paMcAMgIke pramANoM pUrvaka pUrvAdhAryoke kapanAnusAra isa grandhakI racanA maiMne karI hai jisane koI bAta jimAtA viruddha likhI gaI hove to usakA trikaraNa zuddhise tIna yoga sahita bharihaMtAdi cha zAkSiyoMse micchAmi duka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 830 ) detA hUM // 17 // tathA isa grantha saMbandhI bhUloMko jo pAThakagaNa mereko batalAyeMge yA patra dvArA sUcanA kareMge to unhoMkA upakAra pUrvaka usakA sudhAra karane kI (maiM) pratijJA karatA hUM // 18 // aura jinAcA viruddha utsUtra prarUpaNa karane vAloMko tathA gaccho ke pakSapAtase viruddhAcaraNa karanevAloMko jhUThA Agraha chor3akara jinAzAneM pravRtti karAneke liye yadyapi upakAra buddhi se hita zikSA rUpa likhane meM AyA hai tisapara bhI kisIko burA lage to usakI kSamA prArthanA karatA hUM // 16 // zrI kalakattA nagara meM zrIzAMtinAthajI kI zItala chAyA nIce yaha grantha zuru huA aura bambaI nagara meM zrIpArzvanAthajI ke prasAdase paripUrNa huA hai isa liye jabataka vIrazAsanaprakRti rahe tabataka bhavyajIvoMko zuddha mArgako pravRtti karAne vAlA yaha grantha isa bharata kSa etrameM jayavaMtA vartto // 20 // jinAgamAnusAra guru mahArAja kI aura sarasvatI kI kRpAse satya grahaNAbhilASI jIvoMko jinAjA kI parIkSA karane vAlA vartamAnika bhedokI bhinna bhinna prarUpaNAneM isa granthake pUraNa honemeM merI AtmAkA uddhAra huA maiM mAnatA hUM // 21 // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com