________________
ઉત્કૃષ્ટ અને અમર દેન
| વિનોદલાલ એન. દલાલ મૃગાવતીજી સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત સહિત અનેક ભાષાઓમાં પારંગત હતાં. એમની વાણીની ઓજસ્વિતા શ્રોતાના હૃદયને જીતી લેતી હતી. તેઓ વિનય, વિવેક, ક્ષમા અને દયાની મૂર્તિ હતા. કાર્યદક્ષતા, સાહસ અને શૈર્ય એમનાં વિશિષ્ટ લક્ષણો હતાં. તેમની સાધના, આરાધના અને ચારિત્રબળમાં ચુંબકીય આકર્ષણ હતું. ભગવાન મહાવીરના શાસનમાં મૃગાવતીજી માતૃશક્તિના ઉન્મેષરૂપ હતાં.
પોતાના આચરણ અને કર્તવ્ય વડે મૃગાવતીજીએ જિનશાસન અને જૈન સમાજને ઉજ્જવલ બનાવ્યું છે. યુગદ્રષ્ટા જૈનાચાર્ય વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજના મિશનને અર્થાત સંગઠન, સેવા અને શિક્ષણની પ્રવૃત્તિઓને એમણે પોતાની તપસ્યા અને કાર્યશક્તિથી વધુ વેગવંતી બનાવી.
જયાં જયાં તેઓ વિચર્યા ત્યાં ત્યાં એમણે ભગવાન મહાવીર પ્રભુની વાણીને વહેતી મૂકી. અનેક જિનાલય, ધાર્મિક પાઠશાળાઓ, મહિલા સંગઠનો, યુવામંડળો, સમાજ સુધારણાનાં કાર્યો, ચિકિત્સા કેન્દ્રો, જીર્ણોદ્ધાર અને તીર્થોદ્ધારના પ્રશંસનીય અને ચિરસ્મરણીય કાર્યોમાં પોતાની અનુપમ શકિતનો એમણે ઉજળો હિસાબ આપ્યો છે. - મૃગાવતીજીએ પોતાના જીવનના અંતિમ દાયકામાં વલ્લભ સ્મારકના કાર્ય દ્વારા ગુરુદેવ વિજયવલ્લભ સૂરીશ્વરજીની યાદને કાયમ કરી છે અને સાથેસાથ સકલ જૈન સમાજનું ગૌરવ વધાર્યું છે. આ સ્મારકનું ભવ્ય કલાત્મક નિર્માણ અને એની વિવિધલક્ષી યોજનાઓ હમેશાં સમાજને પ્રેરણા આપતાં રહેશે. પ્રબુદ્ધ સમાજ અને આવનારી પેઢી આ ભગીરથ પ્રયાસને ઉચિત રીતે મૂલવશે.
અજ્ઞાન-તિમિરતરણી, કલિકાલ કલ્પતરૂ યુગવીર જૈનાચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજ જયારે ૨૨-૯-૧૯૫૪માં મુંબઈમાં કાળધર્મ પામ્યા ત્યારે મૃગાવતીજી પોતાની માતાગુરુણી શીલવતીજી અને સુશિષ્યા સુજયેષ્ઠાજી મહારાજ સાથે હરિયાણાના અંબાલા શહેરમાં બિરાજમાન હતાં. સમસ્ત જૈન સમાજ સુબ્ધ અને કિંકર્તવ્યવિમૂઢ બની ગયો હતો.
ભારતના બધા આગેવાનોને એકત્રિત કરી મૃગાવતીજીએ ગુરુદેવનું ભવ્ય સ્મારક દિલ્હીમાં રચવાનો ઉપદેશ આપ્યો. સ્મારક એક જીવંત અને જવલંત સંસ્થા બને એ એમનો ઉપદેશ હતો. એમણે વિચાર મૂકયો હતો કે, આ સ્મારકમાં એક વિશાળ પુસ્તકાલય તથા ગ્રંથભંડાર બનાવવામાં આવે જેથી સંશોધકો ત્યાં બેસી શોધ-સંશોધન કરી શકે અને એ રીતે ગ્રંથભંડારની જાળવણી પણ થઈ શકે. પ્રાચીન કલાયુક્ત વસ્તુઓનું સંગ્રહસ્થાન અને સુયોગ્ય સાહિત્ય-પ્રકાશન માટે સંસ્થાન સ્થપાય એવી ઇચ્છા પણ મૃગાવતીજીએ રજૂ કરી હતી. ગુરુદેવ વિજયવલ્લભસૂરિએ વડોદરામાં એક વખત કહ્યું હતું કે, ‘ડબ્બામાં બંધ પડેલું જ્ઞાન દ્રવ્ય શ્રત છે. તે આત્મામાં આવે ત્યારે ભાવ શ્રુત બને છે. જ્ઞાનમંદિરોની સ્થાપના કરી સંતુષ્ટ ન થઈ જાઓ. એનો પ્રચાર પણ થાય એ માટે કાર્યરત રહો.'
ગુરુદેવ વિજયવલ્લભસૂરીશ્વરજીએ વડોદરામાં જન્મ લઇ, જીવન પર્યત પંજાબ, રાજસ્થાન અને મુંબઇનો ઉદ્ધાર કર્યો. એમણે હંમેશાં ખાદીનાં વસ્ત્રો ધારણ કર્યા અને ભારતની રાષ્ટ્રભાષા બનનાર હિન્દીનો ઉપયોગ કર્યો. ભારતના ભાગલા વખતે પોતાના જીવના જોખમે ગુંજરાવાલાથી પંજાબીઓને ભારત લઈ આવ્યા હતા. પંજાબનો સંઘ ગુરુદેવનો ઉપકાર કઈ રીતે ભૂલી શકે?
ઇ.સ. ૧૯૭૩માં રાષ્ટ્ર સંત શાંતમૂર્તિ આચાર્યશ્રી વિજયસમુદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજ વડોદરામાં બિરાજમાન હતા. એમની નિશ્રામાં એક સાધ્વી સંમેલન મળ્યું હતું. સંમેલન પછી એમણે મૃગાવતીજીને તરત દિલ્હી તરફ વિહાર કરવાની
પર
મહત્તરા શ્રી મગાવતીની
