________________
ખુદીનો ખાતમો એટલે ખુદાઈ
| પં. રૂપચંદ ભણશાળી
પૂજય મહત્તરાજીના જીવનના અંતિમ વર્ષમાં જ મને એમના સંપર્કમાં આવવાનું સદ્ભાગ્ય પ્રાપ્ત થયું હતું. એમના વિશે સાંભળ્યું ઘણું હતું, પરંતુ નિકટ આવવાનો અવસર નહોતો આવ્યો. પરમ સ્નેહી શ્રી શૈલેશભાઈ કોઠારીએ મને દિલ્હી આવવા નિમંત્રણ આપ્યું હતું. મારે મહારાજશ્રીના સ્વાથ્ય અંગે વાતચીત કરવી હતી. એમની શિષ્યાઓ અને નિકટના શ્રાવકો પાસેથી થોડી વિગતો જાણવા મળી. મૃગાવતીશ્રીજી તો પોતાના રોગની પરવા નહોતાં કરતાં. વાતો કરતાં એવું લાગ્યું કે, તેઓ રોગથી ખૂબ જ પીડાય છે. ભાઇશ્રી નરેન્દ્ર પ્રકાશ જૈન પાસે બેઠા હતા. એમણે કહ્યું, ‘મહારાજ સાહેબ ! આપની વાતો ઘણા દિવસ સુધી માની. હવે અમે નહિ સાંભળીએ. હવે આપની સારવાર વિશે અમે કહીશું તેમ આપે કરવું પડશે.” મેં જે ઉપચાર માટે સૂચન કર્યું હતું. તેમાં તાજી વનસ્પતિનો રસ પીવાનો ઉપચાર હતો. મહત્તરાજીએ સહજ ભાવે કહી દીધું, “ આ વાત તો સાધુધર્મની મર્યાદાઓની બહારની છે. હું એવું નહિ કરી શકું.' એમની આંખો અને વાણી દ્વારા એમની દૃઢતાની પ્રતીતિ થતી હતી. અંતે વૈધજીને તેડાવવાનો નિર્ણય લેવાયો. બીજે દિવસે શ્રી નરેન્દ્રપ્રકાશ ભારતના પ્રખ્યાત વૈધરાજ શ્રી નાનકચંદને તેડીને આવ્યા. સારી એવી વાતચીત પછી મૃગાવતીજી એ ઔષધિ લેવા તૈયાર થયાં. આ આખાય વાતાવરણમાં પૂજય મહત્તરાજીનું એક ચિત્ર મારા મનમાં અંકિત થયું હતું. એમની સાથે વાતો કરવા બેઠો. દ્રઢબે કલાક ઘણાં વિષયો પર વાતો થઇ. અનેક ગૂંચવણ ભરેલા વિષયો વિશે પણ એમના વિચાર સ્પષ્ટ હતા. અને એનું કારણ, એમનું ઊંડું અધ્યયન હતું. પૂજય ગુરુવર્ય વલ્લભસૂરીશ્વરજી મહારાજની પધ્ધતિ હતી કે, ‘વાતના મૂળને પકડી લઇ, ચર્ચામાં પડયા વગર સમાધાન પ્રસ્તુત કરી દેવું', મૃગાવતીશ્રીજી સાથેના સંવાદમાં એ જ પધ્ધતિ જોવા મળતી હતી. સૌથી મોટી વાત તો એ હતી કે મગાવતીશ્રીજી કદી પોતાને વિશે કશું કહેતાં જ નહોતાં. આટલું જ્ઞાન, આટલા મોટા કાર્યો છતાં નામનું નામોનિશાન નહિ ! બધું જ ગુરુના નામે રજૂ કરતા. ન શિષ્યાઓ વધારવાનો મોહ, ન પ્રતિષ્ઠાનો મોહ કે ન પોતાના માટે કોઈ સ્મારક બનાવવાનો મોહ તેમનામાં હતો. પોતાનાં માતા ગુણીજી પ્રતિ અગાધ શ્રધ્ધા અને ભકિત હતાં, વાતચીતમાં મુગાવતીશ્રીજી એનો કૃતજ્ઞતાથી ઉલ્લેખ કરતાં, પરંતુ એમનું સ્મારક બનાવવાનો કોઈ વિચાર સરખો પણ એમણે કર્યો નહોતો. જે કંઈ પણ કંર્યું ગુરુ વલ્લભ નામે, પરમાત્માના નામે કર્યું એમણે કાંગડા તીર્થનો ઉધ્ધાર કરી અનન્ય કાર્ય કર્યું. જયાં એકેય જૈન કુટુંબનું ઘર નહોતું એવા સ્થળે સંપત્તિ અને સાધનોના અભાવને ગણકાર્યા વગર ગુરુવર્યના નામે કાર્ય પાર પાડી દીધું. રામાયણમાં જે સ્થાન રામભકત હનુમાનનું છે, તે જ સ્થાન આ ગુરુભકતાણીનું છે. ગુરુ વલ્લભના અનંત ઉપકારોની યાદ આપનાર સ્મારકનું કાર્ય પણ મૃગાવતીશ્રીજીએ ઉપાડયું. દેવ, ગુરુ અને ધર્મની ત્રિવેણી ભકિતનું એ સંગમ સ્થાન છે. મને તો વારંવાર એ વિચાર આવે છે કે, એ આત્મા કેટલો ઉચ્ચ હતો કે, જેને હુંપદ કે અહંની ભૂખ નહોતી. ઉપાધ્યાય યશોવિજયજીએ પોતાના પ્રસિધ્ધ ગ્રંથ “જ્ઞાનસાર'માં કહ્યું છે, હું અને મારુના મોહે આ આખા જગતને અંધ બનાવી દીધું છે.' પૂજય મહારાજીનું હૃદય સદાય જાગૃત હતું. જ્ઞાનચક્ષુ સદાય ખુલ્લાં રહ્યાં અને એમનામાં ‘હું” અને “મારનો મોહ કદી પ્રવેશી ન શક્યો. આપવડાઈ એમને કદી આકર્ષી ન શકી. જેણે ખુદીનો (અહંભાવનો) ખાતમો કરી દીધો હોય તેનામાં ખુદાઇ (ઇશ્વરત્વ) આપોઆપ આવીને વસે છે.
મહત્તરા શ્રી મગાવતીશ્રીજી
