________________
કાંગડામાં જૈન મંદિરોના અવશેષ તથા શિલાલેખ એ વાતની સાક્ષી પૂરે છે. ૧૫મી-૧૬મી સદી પછી કાંગડામાં પ્રાચીન જૈન મંદિર ખંડિત થઇ ગયાં છે. કહેવાય છે કે, છેલ્લાં ૫૦૦ વર્ષમાં કોઇ પણ જૈન સાધ્વીજીએ કાંગડામાં ચાતુર્માસ નથી કર્યું. અત્યાર સુધીની પ્રાપ્ત માહિતી અનુસાર મૃગાતવીજીનું ચાતુર્માસ એ પ્રથમ ઐતિહાસિક ચાતુર્માસ હતું. કાંગડા તીર્થ કમિટિના સભ્યોએ ચાતુર્માસ પ્રવેશ વખતે સ્વાગત સમારોહમાં લુધિયાણા, જાલન્ધર, અંબાલા, જડિયાલા, હોશિયારપુર, જીરા અને પટી વગરે પંજાબના વિવિધ શહેરોના સેંકડો લોકો મૃગાવતીજીનું સ્વાગત કરવા ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. છેક મુંબઇથી એક બોગી ભરીને ભક્તો પધાર્યા હતા. જંગલમાં મંગલ થઇ ગયું.
આકાશમાં કાળા વાદળ છવાયેલાં હતાં. હિમાલયની ભૂમિ આ મહાન વિભૂતિનું જાણે સ્વાગત કરવા તલપાપડ બની ગઇ હતી. એ દિવસ ભક્તિની ચરમ સીમાનો દિવસ હતો. પંજાબ-કેસરી ગુરુવલ્લભના નામનો જય જયકાર ચારે દિશાઓમાં ગુંજી રહ્યો હતો. નાચતા- ગાતા, ધામધૂમથી સૌ જૂના કાંગડા પહોંચ્યા. મુંબઇનો સંઘ અહીં અગાઉથી ઉપસ્થિત હતો. સમુદાય ધર્મશાળામાં પહોંચ્યા. ધર્મશાળામાં યાત્રાળુઓને રહેવા માટે યોગ્ય વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. પાસે જ એક મેદાનમાં સ્વાગત સમારોહ.મૂશળધાર વરસાદ પણ શરૂ થયો. છતાં સમારોહ સુંદર રીતે પાર પડયો.
આ ઉત્સવમાં ભાગ લેનાર હિમાચલ પ્રદેશના શિક્ષણમંત્રી શ્રી દૌલતસિંહજી ચૌહાણ અને વિધાનસભાના અધ્યક્ષ શ્રી શ્રવણકુમાર ચૌહાણે મૃગાવતીજીના કાંગડા ચાતુર્માસની યોજનાની ખૂબ પ્રશંસા કરી. સન્ત સમાગમથી સૌને લાભ થયો. મૃગાવતીજીએ ગુરુ વલ્લભના વચન અનુસાર કાંગડા તીર્થને શત્રુંજય સમાન બનાવવા માટે કિલ્લાની પાસે તળેટીમાં એક નૂતન, રમણીય, સુંદર શિખરબંધ મંદિર શાસ્ત્રીય રીતે બાંધવાની યોજના રજૂ કરી. મુંબઇના સંઘે આ વાતને વધાવી લીધી. થોડા સમયમાં એનું નિમાર્ણ કાર્ય શરૂ થઇ ગયું.
સ્વાગત સમારોહ પછી સૌ લોકો પોતપોતાને સ્થળે વિદાય થયા. હોશિયારપુરની થોડી બહેનો બીબી ફૂલ ચમ્બી, ગૌરાં બહેન અને તિલક સુંદરી મહરાજશ્રીની સેવા માટે ત્યાં રોકાઇ.
ધર્મશાળાનું સ્થળ જયાં મૃગાતવીજી રહ્યાં હતાં તે, કાંગડાનું સૌથી સુંદર સ્થાન છે. એવું લાગતું હતું કે, એ કણ્વ ઋષિનો આશ્રમ છે અથવા વસિષ્ઠ ઋષિની તપોભૂમિ છે. ધર્મશાળાની ચોપાસનું વાતાવરણ ખૂબ રિળાયામણું છે. દૂર દૂર સુધી ખેતરોની હરિયાળી, સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્તના મનમોહક દશ્યો, પાસેથી વહી જતી નદીનો કલનાદ, પક્ષીઓનો કલરવ અને બરફ પર સૂર્યકરણોથી આનંદ સાક્ષાત્ થઇ ઊઠતો હતો.
આ અનુપમ સૌન્દર્યમંડિત સ્થાન પર ભગવાન આદિનાથનાં દર્શન કરવા, સેવા-પૂજા કરવા સૌ કોઇ આતુર હતાં. મૃગાવતીજીએ ભક્તોની આ ઇચ્છાની પૂર્તિ માટે જાપ શરૂ કર્યા. હોશિયારપુરથી આવેલી શ્રાવિકાઓને પણ જાપ કરવાની એમણે સલાહ આપી. સૌ નિષ્ઠાપૂર્વક જાપમાં લીન બની ગયાં.
જાપના ૧૭મા દિવસે ૯મી ઓગસ્ટ ૧૯૭૮ના રોજ પુરાતત્ત્વ વિભાગના અધિકારી આપમેળે મૃગાતવીજીના દર્શનાર્થે આવ્યા. મહત્તરાજીએ એમની સામે જૈનોને પૂજાનો અધિકાર મળવો જોઇએ એવો પ્રસ્તાવ મૂકયો. ૧૫ મિનિટના વાર્તાલાપે જાદુ કર્યો. અધિકારી સજજન પણ જૈન હતા. મહારાજની ભાવના તરત સમજી ગયા અને પ્રસ્તાવનો અમલ પણ કરી દીધો. મંદિરના દ્વાર જે ત્રણ દિવસ ખુલ્લા રહેતાં હતાં, તે ચાર માસ ખુલ્લાં રહે એવો અધિકાર આપ્યો. બધા પ્રસન્ન થયા. મોટા મોટા નેતાઓ ૫૫ વર્ષથી પ્રયત્નશીલ છતાં, સફળતા નહોતી મળતી. મૃગાવતીજી દ્વારા અસંભવ કાર્ય સંભવ થઇ ગયું.
મહત્તરા શ્રી મૃગાવતીશ્રીજી
