________________
જીવનની અંતિમ પળ સુધી
પડિત લક્ષ્મણભાઈ હી. ભોજક
પૂજય મહારાજ શ્રી મૃગાવતીજી મહારાજસાહેબને આમ તો હું ઘણાં વર્ષોથી જાણતો હતો. આગમના અભ્યાસ માટે તેઓ તેમનાં માતુશ્રી–ગુરુણી શ્રી શીલવતીશ્રીજીની સાથે અમદાવાદ આવેલા અને બે ચોમાસાં કરેલાં. પૂજય આગમપ્રભાકર મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજસાહેબ પાસે અમદાવાદમાં લુણસાવાડાના ઉપાશ્રયે તેઓ દર્શન કરવા આવતાં. તે વખતે હું હસ્તલિખિત પુસ્તકોનું સૂચિપત્ર બનાવવાનું કામ કરતો.
વિ. સં. ૧૯૭૧માં પૂજય આગમપ્રભાકર મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી મહારાજસાહેબે મુંબઇ વાલકેશ્વરમાં ચોમાસું કર્યું. તે વખતે પૂજય મહારાજીએ મુંબઈ ખારમાં અહિંસા હૉલમાં ચોમાસું કરેલું. તે વખતે હું પૂજય આગમ પ્રભાકરજીની સાથે વાલકેશ્વરમાં હતો અને ઘણી વખત મળવાનું થયેલું. - ભારતના ભાગલા પડયા તે પછી પંજાબના જે ગામો પાકિસ્તાનમાં ગયાં તે ગામોના તથા સરહદનાં કેટલાંક બીજાં ગામોના જૈન પુસ્તક ભંડારો દિલ્હી રૂપનગરમાં લાવવામાં આવેલા. તેનું સૂચિપત્ર બનાવવા માટે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના મહામંત્રી શ્રી કાંતિલાલભાઈ ડી. કોરાએ મને દિલ્હી આવવા માટે લખ્યું. લગભગ બાર હજાર હસ્તલિખિત પુસ્તકોનો અંદાજ કર્યો. મારાથી આવડું મોટું કામ નહિ થઈ શકે એમ મેં તે માટે અશકિત બતાવી. તે વખતે શ્રી કોરા સાહેબે મને પૂજય મહારાજી શ્રી મૃગાવતીજી પાસે જવાનું કહ્યું અને અમદાવાદ ગયા પછી મારે સૂચિપત્ર બનાવવા અંગે રિપોર્ટ લખવો એવી સૂચના કરી.
પૂજય મહત્તરાજી તે વખતે ચંડીગઢમાં દિગમ્બર જૈન મંદિરની ધર્મશાળામાં બિરાજમાન હતાં. તેમની સાથે તેમની ચાર શિષ્યાઓ, પૂજય સાધ્વીજી શ્રી સુજયેષ્ઠાશ્રીજી, પૂજય સાધ્વી શ્રી સુવ્રતાશ્રીજી, પૂજય સાધ્વી શ્રી સુયશાશ્રીજી અને પૂજયે સાધ્વી શ્રી સુપ્રજ્ઞાશ્રીજી મહારાજ હતાં. મેં તેમનાં દર્શન કર્યા અને દિલ્હીના હસ્તલિખિત પુસ્તકોના સૂચિપત્ર અંગે પૂ. મૃગાવતીશ્રીજીને વાત કરતાં કહ્યું, ‘મારાથી એકલા હાથે આવડું મોટું કામ થવું અશકય છે, પણ જો આપની આ શિષ્યાઓ કામ કરવા તૈયાર હોય તો હું માર્ગદર્શક બનું.'
' પૂજય મહત્તરાજીએ ઉત્સાહથી કહ્યું, “મારી શિષ્યાઓ કામ જરૂર કરશે અને હું પોતે પણ કરીશ. એ સાંભળી મને ઉત્સાહ આવ્યો. તે પછી તેઓશ્રીના હાથે સૂચિપત્ર બનાવવાના કાર્યનો શુભારંભ થયો. - વર્ષોથી બંધ પડેલાં પુસ્તકોનાં પત્રો (પાના) ગણીને ધૂળને ભકિતપૂર્વક સાફ કરીને પ્રત્યેક ગ્રંથ ઉપર કાગળનાં વિઝન ચડાવી, ઉપર ગ્રંથનામ લખી પસ્તકોનો પરિચય લખવાનું શરૂ થયું. આ કાર્યમાં શિષ્યાઓ વધારે સમય આપી શકે એ હેતને લક્ષમાં રાખીને પોતાની અંગત પરિચર્યામાંથી તેઓને મોકળાશ આપી અને જ્ઞાનનું કાર્ય કરવા તેઓ પ્રેરણા આપતાં રહ્યાં. મારી ૭૦ વર્ષની ઉમરે દિલ્હી જેટલે દૂર જઇ આ કાર્યમાં સહભાગી બનવાનું શ્રેય પણ તેઓશ્રીને આભારી છે.
જયારે પણ હું દિલ્હી જતો ત્યારે લાલભાઇ દલપતભાઇ વિદ્યામંદિર-અમદાવાદમાંથી પચ્ચીસ-ત્રીસ દિવસની રજા લઈને જતો. છેલ્લે જયારે જૂન માસમાં ગયો ત્યારે ૧૨ જુલાઈ ૧૯૮૬ સુધી રજા મંજૂર કરાવીને ગયો હતો. દિલ્હીથી અમદાવાદ આવવાની મારી. તા. ૧૨ જુલાઇની ટિકિટ મંગાવી લીધી હતી. પૂજય મહત્તરાજીની શારીરિક સ્થિતિ સારી ન હતી. તેઓશ્રીએ એક દિવસ મને પૂછયું કે, કેટલું રોકાવું છે. મેં કહ્યું કે, ૧રમી જુલાઇની મારી ટિકિટ આવી ગઈ છે. તેઓશ્રીએ મને ૧૯મીએ અમદાવાદ જવા સૂચવ્યું. તે પ્રમાણે મેં ૧૯ જુલાઇની ટિકિટ મંગાવી. પૂજય મહત્તરાજી ૧૮મી જુલાઈના દિવસે સવારે કાળધર્મ પામ્યાં. શું કેટલાક દિવસ પહેલાં તેઓ પોતાની આ વાત પામી ગયાં હશે?
મહત્તરા શ્રી મૃગાવતીશ્રીજી
