Karma Sahitya ane Agamik Prakarano Jain History Series 4

Author(s): Mohanlal Mehta, Hiralal R Kapadia
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust

Page 249

ધર્મોપદેશ
૨ ૧૩ ચિત્ત, વિત્ત અને પાત્રની વિશુદ્ધિ શાસ્ત્રાનુસાર વિસ્તારથી સમજાવવા માટે તેમાં મેઘરથ રાજાની કથા આપવામાં આવી છે.
બીજા પ્રકાશમાં દાનના ત્રણ પ્રકારની સ્પષ્ટતા કરી જ્ઞાનદાનના પ્રકારો તથા જ્ઞાન લેતી-દેતી વખતે ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય કાલ વગેરે આઠ આચારોનું નિરૂપણ કરવામાં આવ્યું છે. આ આઠ આચારોથી સમ્બદ્ધ આઠ કથાઓ અને ખાસ કરીને વિજય રાજાનું દષ્ટાન્ત આપવામાં આવ્યું છે.
ત્રીજા પ્રકાશમાં અભયદાનનો મહિમા, તેનું વિવેચન, અંશતઃ અને સર્વશતઃ દયાની વિચારણા અને આ વિષયમાં શંખ શ્રાવકની કથા – આમ વિવિધ બાબતો આવે છે. પ્રસંગોપાત્ત અજૈન કપિલ ઋષિ, શાન્તિનાથ, મુનિસુવ્રતસ્વામી, મહાવીરસ્વામી, મેતાર્ય મુનિ, ધર્મરુચિ અને કુમારપાલની દયાવિષયક પ્રવૃત્તિઓનો નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે.
ચોથા પ્રકાશમાં ઉપષ્ટન્મદાનનો અર્થ સમજાવી અને જવન્યાદિ ત્રણ પાત્રોનો ઉલ્લેખ કરી દાનના આઠ પ્રકાર તથા વસતિ, શયન વગેરેનું વર્ણન કર્યું છે. પછી વંકચૂલની કથા કહી શય્યાદાનના વિશે કોશાની, ઉપાશ્રયના દાન વિશે અવન્તીસુકમાલની અને વસતિદાનના વિશે તારાચન્દ્ર અને કુરચન્દ્રની કથા કહેવામાં આવી છે.
પાંચમા પ્રકાશમાં શયનદાનનો અર્થ સમજાવી એ દાનના સંબંધમાં પ્રજ્ઞાકર રાજાની કથા આપી છે.
છઠ્ઠા પ્રકાશમાં આસનદાનનું વર્ણન કરી તેના અંગે કવિરાજની કથા આપી છે. સાથે સાથે ગર્ભિત ધન ઉપર દંડવીર્યનો તથા ધર્મ ઉપર ધર્મબુદ્ધિ મંત્રીનો વૃત્તાન્ત આપ્યો છે.
સાતમા પ્રકાશમાં આહારદાનના પ્રકારો અને તેની સાથે સંબંધ ધરાવતી કનકરથની કથા આપી છે. શ્રેયાંસકુમાર, શાલિભદ્ર, ભદ્ર અને અતિભદ્રનાં દષ્ટાંતો પણ આપ્યાં છે.
આઠમાં પ્રકાશમાં આરનાલ વગેરે નવ પ્રકારના પ્રાસુક જલનું તથા દ્રાક્ષોદક વગેરે બાર પ્રકારના જલનું વિસ્તૃત વિવેચન કરવામાં આવ્યું છે. પાનદાનના વિષયમાં રત્નપાલ રાજાની કથા આપવામાં આવી છે.
નવમા પ્રકાશમાં ઔષધદાનના વિશે વિચાર કરવામાં આવ્યો છે. તેના ' સંબંધમાં મુખ્યપણે ધનદેવ અને ધનદત્તની કથા આપીને ઋષભદેવે પૂર્વ ભવમાં