________________
ત્રણ પ્રકારના પદાર્થો હોય છે એમ ૫ x ૩ = ૧૫ થયા ૧૫ શુભ અને ૧૫ અશુભ મળી 30 થયા તેને રાગ અને દ્વેષ ગુણતા ૬૦ વિકાર રસનેન્દ્રિયના
રસનેન્દ્રિયની લોલુપતાને લીધે માછલાં અકામ મૃત્યુ પામે છે. માટે રાગ-દ્વેષ ઉપજે તેવા રસ ભોગવે નહિ. ભાંગવે તો સમભાવ રાખે. સ્વાદ ખાતર જીવ ભવિષ્યમાં મુંગો, તોતડા કે જીભના અનેક રોગોથી પીડિત થાય છે અથવા જ્યાં જીભ નથી તેવી એકેન્દ્રિય જાતિમાં ઉત્પન્ન થાય છે. જે જીભને વશ રાખે છે તે મિષ્ટભાષી બને છે. તપસ્વી બને છે. ક્રમશઃ મોક્ષ પામે છે જીભ થાકે સંયમ પાકે.
(૫) સ્પર્શેન્દ્રિય ઃ તેના આઠ વિષય (૧) કર્કશ, (૨) સુંવાળો, (૩) ભારે, (૪) હળવો, (૫) શીત, (૬) ઉષ્ણ, (૭) રૂક્ષ, (૮) સ્નિગ્ધ. એ આઠ સચિત, અચિત મિશ્ર એ ત્રણે પ્રકારે હોય એટલે ૨૪ ભેદ થયા ૨૪ શુભ અને ૨૪ અશુભ મળી ૪૮ ભેદ તેને રાગ-દ્વેષે ગુણતા ૯૬ વિકાર સ્પર્શેન્દ્રિયનાં છે.
| સ્પર્શેન્દ્રિયને વશ થઈ હાથી જાન ગુમાવે છે. માટે રાગ-દ્વેષ વધારનારા સ્પર્શ સેવવા નહિ. પ્રાપ્ત થયેલા સ્પર્શ પર રાગ-દ્વેષ કરવો નહિ, કર્મબંધ થવાથી ગડ, ગુંબડ, કુષ્ટ આદિ અનેક રોગો તથા અપગપણું વગેરે દુઃખ પામે છે. સંયમિત બનવાથી ભોગ ઉપભોગ પ્રત્યે ઉદાસીન ભાવ પ્રગટ થાય છે, ક્રમશઃ મોક્ષના અનંત સુખોને પ્રાપ્ત કરે છે.
બ્રહ્મચર્યની નવ વાડ
જેમ ખેડૂત ખેતરની રક્ષા માટે ચોતરફ વાડ કરે છે, તેમ બ્રહ્મચારી પુરુષને બ્રહ્મચર્યની રક્ષાર્થે નવ વાડ શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર અ. ૧૬ માં કહી છે.
आलओ थीजणाइण्णो, थोकहा य मणोरमा। संथवो चेव नारीणं तासिं इंदियदरिसणं ।११।। कुइयं रुइयं गीयं, हासभुत्तासियाणि य पणियंभत्तपाणं च, अइमायं पाणभोयणं ॥१२॥ गत्तभूसणमिळू च, कामभोगा व दुज्जया । नरस्सऽत्तगवेसिस्स विसं तालउडं जहा ॥१३॥
શ્રી જૈન તત્વ સાર
[૯૧
|
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
