________________
પ્રકૃતિ અને પ્રદેશ એ બે બંધ થાય છે, પણ સ્થિતિ અને અનુભાગ એ બે બંધ થતા નથી. કેમ કે કષાય વિના કેવળ યોગ કર્મબંધક થતો નથી. આથી વીતરાગને પ્રથમ સમયે લાગેલાં શાતા વેદનીયકર્મ પુલો બીજે સમયે વેદી ત્રીજે સમયે નિર્ભર છે. અર્થાત્ દૂર કરે છે.
કેવળજ્ઞાનીઓના મનોયોગની પ્રવૃતિ સર્વાર્થસિધ્ધ વિમાનના દેવોને પ્રશ્નનો ઉત્તર આપવામાં, વચનયોગની પ્રવૃત્તિ વ્યાખ્યાન તથા પ્રશ્નકારને ઉત્તર આપવામાં અને કાયયોગની પ્રવૃત્તિ ઉદયાવલીમાં આવેલાં દ્રવ્ય, ક્ષેત્રાદિની સ્પર્શનામાં ઇત્યાદિ શુભ કાર્યમાં જ હોય છે.
તેના બે ભેદ છે : (૧) “છબસ્થની ૧૧માં તથા ૧રમાં ગુણસ્થાનકવર્તી સાધુને હાલતાં ચાલતાં લાગે તે (૨) “કેવળીની સયોગી (૧૩માં ગુણસ્થાનકવર્તી) કેવળી ભગવાનને હાલતાં ચાલતાં જે ક્રિયા લાગે છે તે.
એ પચ્ચીસ ક્રિયા કર્મબંધનું કારણ જાણી સમદષ્ટિ પ્રાણીએ છોડી દેવી જોઈએ.
એ રીતે નવ તત્ત્વમાંથી પાંચમા આસવ તત્ત્વના ૪ર ભેદ છે. તે હેય એટલે ત્યાગવા યોગ્ય છે.
| (૬) સંવર તત્ત્વ
-
પાપક
પાપ કર્મ રૂપી પાણીથી જીવરૂપી વહાણ ભરાઈ ગયું છે. તેથી આસવરૂપી છિદ્રોની આડે વ્રત પચ્ચકખાણ આદિ પાટિયાં લગાડવાં, જેથી પાપરૂપ જળનો પ્રવાહ આવતો બંધ થાય તેને સંવર કહે છે.
એ સંવરના ૨૦ ભેદ છે.
સંવર અને આશ્રવ એ પરસ્પર વિરોધી છે. જ્યાં આશ્રવ ત્યાં સંવર નહિ અને જ્યાં સંવર ત્યા આશ્રવ નહિ. સંવરના ૨૦ પ્રકાર તે આશ્રવના ૨૦ પ્રકારથી ઊલટા છે.
(૧) સમ્યકત્વ, (૨) વ્રત પચ્ચકખાણ કરે, (૩) પ્રમાદ છોડે, (૪) કષાય છોડે, (૫) યોગને સ્થિર કરે, (૬) જીવદયા પાળે, (૭) સત્ય વચન બોલે, () દત્ત વ્રત આદરે, (૯) બ્રહ્મચર્ય પાળે, (૧૦) પરિગ્રહ છોડે, (૧૧થી૧૫) શ્રોત્ર, ચક્ષુ, ઘાણ, રસના, સ્પર્શના એ પાંચ ઇંદ્રિયો વશ કરે, (૧૬ થી ૧૮) મન, વચન અને કાયાના ત્રણ યોગ વશ કરે, (૧૯) ભંડ,
શ્રી જૈન તત્વ સાર
૨૧૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
