________________
(૪) ઉપરોક્ત ત્રણ લબ્ધિ પામેલો જીવ સમયે સમયે વિશુદ્ધતાની વૃધ્ધિ કરતો આયુષ્ય સિવાયનાં સાતે કર્મોની સ્થિતિ એક ક્રોડાક્રોડ સાગરથી ઓછી કરે, ઘાતકર્મનો અનુભાગ (રસ), જે પર્વત સમાન કઠણ હતો તેને કાષ્ટ તથા લતા સમાન રાખે. અને અઘાતી કર્મનો અનુભાગ હળાહળ વિષ હતો તેને લીંબડા તથા કાંજી સમાન રાખવાની યોગ્યતાને પામે તે પ્રયોગ લબ્ધિ'.
આ ચાર લબ્ધિ ભવ્ય તથા અભવ્ય બન્નેને હોય છે. (૫) આ પ્રયોગ લબ્ધિના પ્રથમ સમયથી માંડીને પૂર્વોક્ત એક ક્રોડાક્રોડી સાગરોપમમાં કંઈક ઓછી સ્થિતિ રાખી હતી તેને (આયુષ્ય સિવાયનાં બીજા કર્મોની સ્થિતિને) પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગ જેટલી ઓછી કરે (દિગંબર મત પ્રમાણે ૭૦૦ તથા ૮૦૦ સાગરોપમ ઓછી થઈ જાય) ત્યારે પાંચમી કરણ લબ્ધિ' પ્રાપ્ત થાય છે (આ લબ્ધિ ભવ્ય જીવને જ હોય છે).
અહીં ત્રણ કરણ કરે છે. (૧) યથાપ્રવૃત્તિ કરણ (૨) અપૂર્વકરણ (૩) અનિવૃત્તિ કરણ (કષાયની મંદતાને “કરણ' કહે છે.)
આ ત્રણ કરણમાં અનિવૃત્તિ કરણનો કાળ તો ફક્ત અંતર્મુહૂર્તનો જ છે. તેનાથી અસંખ્યાત ગુણો કાળ અપૂર્વકરણનો છે અને તેનાથી સંખ્યાતગુણો કાળ યથાપ્રવૃત્તિ કરણનો છે. તે કાળ પણ અંતર્મુહૂર્તનો જ જાણવો (અંતર્મુહૂર્તના પણ અસંખ્યાતા ભેદ છે.)
આ કરણ લબ્ધિને પ્રાપ્ત થયેલા ત્રણે કાળવાર્તા અનેક જીવોના કરણની વિશુદ્ધતા રૂપ પરિણામ તો અસંખ્યાતા લોક પ્રમાણ થાય છે. તે પરિણામ યથાપ્રવૃત્તિકરણના જેટલા સમય છે તે પ્રત્યેક સમયમાં વૃધ્ધિ પામે છે. કોઈ વખતે નીચેનાં પરિણામોની વિશુદ્ધિવાળાં ઉપરનાં પરિણામોની વિશુદ્ધતામાં મળી જાય છે. તેથી તેને યથાપ્રવૃત્તિકરણ કહે છે.
આ કરણમાં ૪ આવશ્યક હોય છે. (૧) પ્રતિસમય અનંતગુણી વિશુદ્ધતાની વૃદ્ધિ (૨) પૂર્વોક્ત સ્થિતિબંધથી અનુક્રમે ઘટતો જતો સ્થિતિબંધ (૩) શાતા વેદનીય આદિ પ્રશસ્ત (સારી) કર્મ પ્રવૃતિઓનો સમયે સમયે વૃદ્ધિ પામતો ગોળ, ખાંડ, સાકર અને અમૃત સમાન ચોઠાણવડિયો રસ, અર્થાત્ અનુભાગ બંધ (૪) અશાતાવેદનીય આદિ અપ્રશસ્ત કર્મ પ્રકૃતિઓનો અનંતગુણ ઘટતો લીમડો, કાંજી સમાન અનુભાગ બંધ આ જ આવશ્યક હોય છે.
૭િ૦
સમકિત અધિકાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
