________________
વિસ્તાર પામે તે બીજ રુચિવાળો કહેવાય. (૬) અભિગમ રુચિ કોઈને શ્રુતજ્ઞાનની વિશુદ્ધિ થતાં તે અંગ-ઉપાંગ, પયત્રા, દષ્ટિવાદ આદિ સૂત્ર અને તેના અર્થરૂપ જ્ઞાનનો અભ્યાસ કરતાં વિશુદ્ધ જ્ઞાન થવાથી સમકિતની પ્રાપ્તિ થાય તેને અભિગમ રુચિ કહે છે, અને તે ભાવો બીજાને સંભળાવતાં સંભળાવતાં તે શ્રોતાને સમ્યત્વની પ્રાપ્તિ થાય તેને પણ અભિગમ રુચિ કહેવામાં આવે છે. (૭) વિસ્તાર રુચિ : જીવાદિ ૯ તત્ત્વ, ધર્માસ્તિકાય આદિ ૬ દ્રવ્ય, નૈગમાદિ, ૭ નય, નામાદિ ૪ નિષેપ, પ્રત્યાક્ષાદિ ૪ પ્રમાણ, તેનો દ્રવ્યથી, ક્ષેત્રથી, કાળથી અને ભાવથી વિસ્તાર પૂર્વક જ્ઞાનાભ્યાસ કરતાં કરતાં સમ્યકત્વની પ્રાપ્તિ થાય તે વિસ્તાર રુચિ. (૮) ક્રિયા રુચિ: સમ્યજ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર, તપ, વિનય, સત્ય ક્ષમા આદિ પૂર્વક પાંચ સમિતિ અને ત્રણ ગુપ્તિરૂપ અષ્ટ પ્રવચન માતાનું પાલન કરવામાં ઉત્સાહ જાગૃત થાય, પ્રતિદિન આચાર ક્રિયાની વિશુદ્ધિ કરતા રહેવાની ઇચ્છા રહે, તે ક્રિયા રુચિ જાણવી. (૯) સંક્ષેપ રુચિ : કેટલાક હળુકર્મી જીવ એવા છે કે તેઓ ધર્મ અધર્મનો કશો. ભેદ જાણતા નથી હોતા. પરંતુ અનાભિગ્રહિક મિથ્યાત્વીની જેમ બધા ધર્મને માને છે, તેવા જીવો કદાચિત્ પુણ્યોદયથી સત્સંગતિને પ્રાપ્ત કરી સદ્જ્ઞાન શ્રવણ કરવાનો સુયોગ મળવાથી સગુણોનું સંક્ષિપ્ત કથન શ્રવણ કરી તત્કાળ ભાવભેદને સમજી જાય અને મિથ્યાત્વનો પરિત્યાગ કરી સદ્ધર્મનો સ્વીકાર કરી લે તેને સંક્ષેપ રુચિવાળો જાણવો. (૧૦) ધર્મ રુચિ ઃ સમ્યત્વાદિ સૂત્રધર્મ અને વ્રતાદિ ચારિત્ર ધર્મ તથા ક્ષમા, નિર્લોભતા અદિ યતિધર્મ ઇત્યાદિ પ્રકારના ધર્મનું કથન શાસ્ત્રમાં જે પ્રમાણે કહ્યું છે તે જ પ્રમાણે તેનું શ્રદ્ધાન કરી આરાધના કરવાની રુચિ થાય, તથા ધર્માસ્તિકાય આદિ છ દ્રવ્યના સૂક્ષ્મ ભાવો તથા ગાંગેય અણગાર આદિના ભાંગા શ્રવણ કરી સત્ય શ્રદ્ધાન કરી ઉત્સાહપૂર્વક ધર્માનુષ્ઠાન, ધર્મકરણીનું સમાચરણ કરે તેને ધર્મ રુચિવાળો જાણવો.
જેવી રીતે વરનો નાશ થવાથી મનુષ્યને ભોજનની રુચિ જાગૃત થાય છે અને રૂચિ પૂર્વક કરાયેલું ભોજન સુખકર્તા નીવડે છે, તેવી જ રીતે મિથ્યાત્વરૂપ
શ્રી જૈન તત્ત્વ સાર
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
